Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 26 października 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w sprawie z wniosku (...) Państwowych S.A. w W. z udziałem M. C., I. K., P. M., Z. M. , B. S. i Z. Z. oddalił wniosek o zasiedzenie na rzecz wnioskodawcy nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0256 ha , dla której urządzona jest kw (...) . Sąd ustalił również , że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych : Właścicielami działki są obecnie uczestnicy postępowania , którzy wywodzą swoje prawa własności od dziedziczenia po właścicielu Z. A. , który nabył tę nieruchomość przed II wojną światową , a zmarł 12 listopada 1942 roku . Zmarła również jego żona M. N. oraz jej drugi mąż A. N. . Od 1950 roku znajdujący się w budynku lokal mieszkalny był wynajęty przez przedsiębiorstwo państwowe (...) , które zarządzało nieruchomością w zakresie publicznej gospodarki lokalami mieszkalnymi . Przedsiębiorstwo to, a następnie (...) Państwowe S.A. wykonywało czynności zarządcze względem nieruchomości takie jak zawieranie umów z najemcami, naliczanie czynszów i opłat , wydawanie zgód na zameldowanie , zawieranie umów na dostawę mediów i dokonywanie niewielkich remontów . Gdy dotychczasowa najemczyni mieszkania – S. R. zwróciła się do Urzędu Miasta Ł. o wykupienie lokalu uzyskała informacje , że nieruchomość jest własnością osoby fizycznej . Obecnie na działce nikt nie mieszka . Wpisani do księgi wieczystej współwłaściciele dowiedzieli się o ich prawach do nieruchomości dopiero w 2013 roku , gdy Urząd Miasta Ł. rozpoczął poszukiwania spadkobierców dotychczasowego właściciela ujawnionego w księgach hipotecznych . Obecny wnioskodawca wywodzi swoje żądanie w oparciu o następstwo prawne po przedsiębiorstwie państwowym (...) przekształconych w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji , restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) „ .

Sąd Rejonowy w oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne uznał ,że posiadanie wnioskodawcy nie miało charakteru posiadania samoistnego , bowiem do przejawów posiadania o charakterze właścicielskim należą używanie rzeczy , czerpanie z niej pożytków , a także dysponowanie nią . Natomiast posiadanie nieruchomości przez wnioskodawcę oraz jego poprzedników prawnych miało charakter posiadania zależnego , a dotyczyło administrowania nieruchomością w ramach gospodarki lokalami mieszkalnymi w okresie po wojnie , na podstawie obowiązujących wówczas przepisów tj dekretu z dnia 21 grudnia 1945 roku o publicznej gospodarce lokalami ( Dz U 1950 nr 36 poz. 343 ) oraz dekretu z dnia 28 lipca 1948 roku o najmie lokali ( Dz U 1958.50.243 ) . Zakres kompetencji przedsiębiorstwa państwowego (...) ogranicza się przedmiotowo do wykonywania zadań pracodawcy przydzielającego mieszkania oraz władzy kwaterunkowej .

Apelację od postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając postanowieniu :

1.  naruszenie prawa procesowego , które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w szczególności :

- naruszenie art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na uznaniu , że wnioskodawca oraz jego poprzednik prawny nie wykazali , że przed 2015 rokiem doszło do zamanifestowania na zewnątrz władztwa faktycznego nad nieruchomością wykraczającego poza ramy administrowania nieruchomością ;

- naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez brak wskazania w uzasadnieniu jakiegokolwiek stosunku prawno – rzeczowego czy obligacyjnego , który jest konieczny , aby można było przyjąć zależny charakter posiadania wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych w sytuacji , kiedy wnioskodawca objął nieruchomość w posiadanie bez zgody właściciela czy też niezależnie od woli właściciela lub nawet wbrew jego woli lub świadomości ;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie w sposób sprzeczny z treścią zgromadzonego materiału , że wnioskodawca (...) SA i jego poprzednik prawny posiadali nieruchomość jako administrator na podstawie przepisów dekretu z dnia 21 grudnia 1945 ro o publicznej gospodarce lokalami oraz dekretu z dnia 28 lipca 1948 r. o najmie lokali , podczas , gdy te przepisy regulowały wyłącznie najem mieszkań , a nie decydowały o charakterze posiadania nieruchomości ;

3.  naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie tj ;

- art. 172 § 1 i 2 kc poprzez uznanie , że wnioskodawca nie nabył własności działki będącej przedmiotem wniosku ;

- art. 336 kc przez uznanie , że posiadanie (...) SA miało charakter zależny , poprzez gdy objęcie nieruchomości w posiadanie samoistne nastąpiło bez żadnego dokumentu oraz bez zgody właściciela ;

- art. 7 kc w związku z art. 172 kc poprzez uznanie przez Sąd I instancji , że wnioskodawca i jego poprzednik prawny są posiadaczami w złej wierze , co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowego przyjęcia , że zasiedzenie możliwe jest po 30 latach liczonych od 2015 roku , a nie od 1 lutego 1989 roku , podczas gdy z art. 7 kc wynika domniemanie istnienia dobrej wiary , które nie zostało zastosowane przez sąd .

Apelujący , wobec zgłoszonych zarzutów , wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości przez stwierdzenie nabycia nieruchomości przez zasiedzenie i zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji w całości do ponownego rozpoznania .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Apelacja okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu .

Rozpoznając apelację należy w pierwszej kolejności odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania , gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważanie co do pozostałych zarzutów apelacji , bowiem jedynie nie obarczone błędem ustalenia faktyczne , będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszenie przepisów prawa materialnego .

Wbrew twierdzeniom skarżącego ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w sprawie została dokonana przez Sąd Rejonowy w sposób rzetelny , właśnie zgodnie z kryteriami zakreślonymi w art. 233 § 1 kpc . Zgodnie z utrwaloną wykładnią kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów grupuje się następująco : 1/. doświadczenie życiowe , 2/ inne źródła wiedzy 3/ poprawność logiczna i 4/ prawdopodobieństwo wersji . W apelacji skarżący nie wykazał , aby doszło do uchybienia któregokolwiek z tych kryteriów w kontekście oceny dowodów. Skuteczne postawienie takiego zarzutu nie może bowiem polegać na kreowaniu odmiennych ustaleń faktycznych pozostających subiektywną oceną skarżącego . Skarżący może , posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi , wykazywać , że sąd naruszył ustanowione w tym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy . Podnieść należy , że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym , to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać , chociażby w równym stopniu , na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku , gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego , nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych , to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona ( wyrok Sądu najwyższego z dnia 27 września 2002 II CKN 817/00 LEX nr 56906)

W ocenie Sądu Okręgowego , apelacja wnioskodawcy nie zawiera argumentacji , która mogłaby skutecznie podważyć dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego . W utrwalonej linii orzeczniczej wielokrotnie wskazywano , że swobodna sędziowska ocena dowodów może być podważana jedynie wówczas , gdy okazała się wadliwa lub oczywiście błędna ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1997 II UKN 77/96 OSNAPiUS nr 21/1997 ) . Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał , że w niniejszej sprawie nie doszło do przekroczenia granicy swobodnej oceny dowodów , a Sąd I instancji na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne , zgodne z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego myślenia . W tym zakresie chybiony jest zarzut , że sąd mylnie przyjął , że w całym okresie czasu co najmniej od 1948 roku , a zwłaszcza po 1950 roku , czyli po zawarciu umowy najmu z S. S. później R. nie doszło do uzewnętrznienia władztwa faktycznego wnioskodawcy lub jego poprzednika prawnego nad nieruchomością . Skarżącemu umyka natomiast ten argument sądu , który przedstawia sposób posiadania nieruchomości tylko jako administrowania cudzą nieruchomością .

Zasiedzenie nieruchomości jest sposobem nabycia własności rzeczy przez posiadacza samoistnego w wyniku upływu czasu i legalizuje długotrwały stan faktyczny odpowiadający wykonywaniu prawa własności , porządkuje stosunki własnościowe , gdyż umożliwia usunięcie niezgodności między stanem faktycznym i stanem prawnym . Definicja ustawowa posiadania samoistnego zawarta jest w art. 336 kc , według którego posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten , kto nią faktycznie włada jak właściciel . Posiadanie samoistne jest stanem faktycznym przejawiającym się we władztwie nad rzeczą ( corpus possesionis ) oraz woli władania rzeczą dla siebie ( animus rem sibi habendi ). Pierwszy z tych elementów występuje wtedy , gdy dana osoba znajduje się w sytuacji pozwalającej jej na korzystanie z rzeczy w taki sposób , w jaki mogą to czynić osoby , którym przysługuje do rzeczy określone prawo. Przy czym nie jest wymagane efektywne korzystanie z rzeczy , wystarczy bowiem sama możliwość korzystania z niej . Drugi czynnik w postaci woli władania dla siebie ( animus rem sibi habendi ) przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to ,że posiadacz traktuje faktyczny stosunek do rzeczy jako własną , z reguły nieograniczoną sferę dyspozycji . Przeważa przy tym obiektywne ujawnianie elementu animi .

W okolicznościach niniejszej sprawy strona wnioskująca nie sprostała konieczności udowodnia spełnienia tych obydwu przesłanek wynikających z art. 336 kc . Rola poprzednika prawnego wnioskodawcy , a później samego wnioskodawcy ograniczała się wyłącznie do czynności administrujących nieruchomością , bez żadnego uzewnętrznienia roli władczej nad tą nieruchomością . Faktem jest bowiem to , co zresztą sąd poczynił w swoich ustaleniach , że w czasie zamieszkiwania lokatora , ani wnioskodawca , ani jego poprzednik prawny nie dokonywali żadnych nakładów na tę nieruchomości . Jedyna czynność wykonywana przez wnioskodawcę i jego poprzednika prawnego polegała na ustalaniu czynszu i jego pobieraniu oraz zagwarantowaniu porządku na ulicy do granic posesji przez wynajmowanego dozorcę, który zajmował się porządkiem tylko do dojścia do nieruchomości . Nie były również przeprowadzone żadne prace remontowe, zwłaszcza na zewnątrz budynku , a bieżącą konserwacją budynku zajmowała się lokatorka S. R. . O braku remontów zeznali świadkowie J. D. i M. K. . W końcu wnioskodawca nie był postrzegany przez S. R. jako właściciel nieruchomości , bowiem podanie o wykup działki z zabudowaniem został przez nią złożony do Urzędu Miasta Ł. , skąd zresztą nadeszła odpowiedź informująca o ujawnionym właścicielu hipotecznym . ( k 97,98 )

Uwadze wnioskodawcy umyka również fakt , że skoro początek objęcia nieruchomości w posiadanie jest liczony od momentu oddania nieruchomości w najem , a więc na pewno od 1950 roku , należy przypomnieć , że w tym momencie obowiązywał , aż do wejścia w życie z dniem 1 stycznia 1965 roku kodeksu cywilnego , dekret z dnia 11 października 1946 roku prawo rzeczowe ( Dz U nr 57 poz. 319 ze zm) . który w art. 296 § 1 i 2 rozróżniał posiadanie właścicielskie od zależnego ( od 1 stycznia 1965 roku art. 336 kc ) , normował dzierżenie , a także statuował domniemania prawne posiadania właścicielskiego i jego ciągłości ( art. 298, art. 299 § 1 a od 1 stycznia 1965 roku – art. 339 kc i 340 kc ). Gdyby przyjąć więc , że od daty wynajmu mieszkania nastąpiła czynność władcza poprzednika prawnego wnioskodawcy , to przy uwzględnieniu nawet złej woli posiadacza właścicielem mógłby być Skarb Państwa . Sam wnioskodawca wydaje się wysnuł taką prawidłowość składając dopiero w apelacji wniosek o wezwanie do udziału w sprawie Skarb Państwa – Prezydenta Miasta Ł. . Mając powyższe na uwadze należy wspomnieć o pogładzę Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniu z dnia 20 marca 2014 roku ( II CSK 279/13 , LEX nr 1477430 ) , zgodnie z którym sąd nie może z urzędu stwierdzić nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie na rzecz osoby , która o to nie wnosiła . W tym zakresie bowiem art. 677 w związku z art. 610 § 1 kpc nie ma zastosowania . Podobnie , Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 czerwca 2015 roku w sprawie syg. akt III CZP 112/14 wskazał , że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania . Uchwała ta stanowi odejście od przyjętej uprzednio odmiennej praktyki , że Sąd powinien stwierdzić nabycie prawa do zasiedzenia przez oznaczone osoby , choćby były nimi inne osoby niż te , które wskazali uczestnicy . W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na istotne odrębności między postępowaniem o stwierdzenie nabycia spadku , a postępowaniem o zasiedzenie , które przesądzają o tym , choć na zasadzie art. 610 § 1 kpc do postępowania o stwierdzenie zasiedzenia w zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku to nie znajduje tu zastosowanie art. 677 § 1 kpc .

W tym kontekście należy również wspomnieć o tym , że jeżeli zasiedzenie na rzecz poprzedniego posiadacza już nastąpiło , nie można – w celu stwierdzenia zasiedzenia – doliczyć jego posiadania do posiadania osoby, na rzecz której poprzedni właściciel przeniósł swoje posiadanie . ( postanowienie Sądu najwyższego z dnia 3 listopada 1966 III CR 223/66 OSNC 1967/5/91 . )

Również w uzewnętrznieniu zachowania się wnioskodawcy nie można znaleźć takich oznak zachowania się podmiotu , który kreuje w nim zachowanie podmiotu właścicielskiego , które potwierdzałoby oznaki postępowania jako właściciela , nie tylko w jego odczuciu , ale również w odczuciu osób trzecich . Znamienne jest bowiem to, że dotychczasowa lokatorka S. R. zwróciła się o wykupienie lokalu nie do wnioskodawcy lecz do Urzędu Miasta Ł. . Z pism będących odpowiedzią , a skierowanych przez Urząd Miasta wynika również , że ani wnioskodawca , ani jego poprzednik prawny , którym należy przypomnieć było przedsiębiorstwo państwowe nie było traktowane jako posiadacz samoistny , skoro właśnie Urząd Miasta odpowiedział negatywnie co do możliwości wykupu ze względu na istniejące zapisy hipoteczne dotyczące spornej nieruchomości . Następnie właśnie z inicjatywy tego (...) zostały poczynione ustalenia co do aktualnych współwłaścicieli nieruchomości oraz założenie księgi wieczystej .

Na marginesie tych rozważań należy również podnieść kwestię dotyczącą władania nieruchomością przez Skarb Państwa , zwłaszcza co do okresu powojennego , w którym dochodziło do odjęcia tego władztwa prawowitym obywatelom . W orzecznictwie Sądu Najwyższego istotnie ukształtowały się dwa poglądy w odniesieniu do oceny władania nieruchomościami przez Skarb Państwa , uzyskanego w związku z wykonywaniem władzy publicznej . Pierwszy wyrażony w uchwale z dnia 18 listopada 1992 roku III CZP 1333/92 i uchwale składu siedmiu sędziów Sądu najwyższego z dnia 21 września 1993 roku III CZP 72/93 sprowadzał się do przyjęcia stanowiska , że do okresu zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa nie zalicza się czasu władania wykonywanego w ramach uprawnień Państwa jako podmiotu prawa publicznego , mimo istnienia tytułu własności uznanego następnie za nieistniejący . Sąd Najwyższy wskazał nie tylko na konieczność rozróżnienia w działalności państwa sfery imperium i dominium oraz cechy charakteryzujące działania państwa w obu tych sferach , lecz podkreślił , że nie można swobodnie stosować instytucji prawa cywilnego w sferze działalności określanej jako imperium .

Zgodnie z drugim poglądem władanie przez Państwo nieruchomościami uzyskanymi w związku z wykonywaniem władzy publicznej stanowi posiadanie samoistne w rozumieniu art. 336 kc , jeżeli zakres władania odpowiada pojęciu posiadania właścicielskiego . Pogląd ten zapoczątkowany postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2003 roku wydanym w sprawie V CK 13/03 i V CK 24/03 , w których stwierdzono , że według art. 336 kc o posiadaniu i jego postaci ( posiadanie samoistne , posiadanie zależne ) decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą . Władanie w sposób odpowiadający korzystaniu z rzeczy przez właściciela tj. we własnym imieniu i dla siebie , jest posiadaniem samoistnym . Kwalifikowanie władania nieruchomością jako posiadania samoistnego nie doznaje żadnych ograniczeń , w szczególności ograniczeń takich nie uzasadnia władania nieruchomością w drodze aktu o charakterze władczym . Również uzyskanie władztwa nad nieruchomością w wyniku wykonywania uprawnień państwa jako podmiotu prawa publicznego nie zmienia charakteru tego władztwa i nie wyklucza jego kwalifikowania jako posiadania samoistnego . W konsekwencji uznano , że stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu najwyższego z dnia 21 września 1993 roku III CZP 72/93 jest aktualne jedynie w przypadku władania , które nie odpowiada zakresowi władania właścicielskiego ( np. wykonywanie zarządu ) .

Przyjmując za poprawny wywód poczyniony przez Sąd I instancji należało jednak uznać , że wnioskodawca nie wykazał przesłanek do zasiedzenia nieruchomości , co pozostawia wybór właściwej interpretacji władztwa Skarbu Państwa nad nieruchomością w wyniku wykonywania władztwa publicznego zbędnym .

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. art. 385 k.p.c. oddalił apelację .