Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. D. prowadząca działalność gospodarzą pod firmą (...) domagała się orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec A. W. na okres (...) lat.

Sąd Rejonowy ustalił , iż uczestnik A. W. jest prezesem zarządu spółki (...) sp. z o.o. w B.. Wnioskodawca A. D. prowadząca działalność gospodarzą pod firmą (...) zawarła szereg umów sprzedaży środków czystości ze spółką (...) sp. z o.o. w B.. Z tytułu umów wnioskodawczyni wystawiła spółce sześć faktur (...) w okresie od 31 marca 2015 r. do 3 lipca 2015 r. Z uwagi na brak płatności za wyżej wymienione faktury wnioskodawczyni wstąpiła o zapłatę na drogę postępowania sądowego, uzyskując nakazy zapłaty w postępowaniu nakazowym, na podstawie których wszczęła postępowanie zabezpieczające. W dniu 13 listopada 2015r. A. D. i A. W. zawarli przed notariuszem porozumienie, na mocy którego uczestnik uznał zobowiązania spółki (...) wynikające z nakazów zapłaty wraz z kosztami procesu i zobowiązał się w imieniu spółki do ich spłaty należności w ratach po 7.000 zł, począwszy od listopada 2015r. Ponadto A. W. i B. N. poręczyli zobowiązania spółki (...) czysto cały swoim majątkiem i poddali się egzekucji z aktu notarialnego. W marcu 2016r. spółka (...) nie uiściła raty należnej na mocy porozumienia. W dniu 20 czerwca 2016r. wnioskodawczyni wystąpiła do komornika o wszczęcie egzekucji na podstawie posiadanych nakazów zapłaty oraz egzekucji przeciwko uczestnikowi i B. N.. Egzekucje nie doprowadziły do zaspokojenia roszczeń wnioskodawczyni.

Oprócz wnioskodawczyni spółka (...) posiada wymagalne niezrealizowane zobowiązania wobec następujących wierzycieli: (...) w B. na kwotę około 20 tys. zł od lipca 2015r., (...) na kwotę ponad 100 zł od czerwca 2015r. , należności pracownicze wobec ośmiu osób na kwotę łączą około 20.000 zł z najwcześniejszym terminem wymagalności przypadającym na wrzesień 2014r. , spółki (...) na kwotę 8.684,24 zł od października 2014r.

(...) zważył , iż w myśl art. 452 ust. 2 ustawy z dnia 15 maja 2015r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2015r., poz. 978 ze zm.) w sprawach, w których po wejściu w życie ustawy wpłynął wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, działania lub zaniechania, o których mowa w art. 373 i 374 ustawy zmienianej w art. 428 (tzn. ustawy Prawo upadłościowe w brzmieniu przed 01.01.2016r), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, ocenia się według przepisów ustawy obowiązującej w dniu ich wystąpienia. Zatem skoro zadłużenie spółki reprezentowanej przez uczestnika wystąpiło już w 2014r. do oceny działań lub zaniechań uczestnika będą miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe w brzmieniu przed 01.01.2016r. (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 ze zm., dalej jako „p.u.”). Zgodnie z treścią art. 373 ust. 1 Prawa upadłościowego sąd może orzec pozbawienie na okres od roku do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia m.in. wobec osoby, która ze swej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości.

Przepis art. 21 ust. 1 p.u. przesądza natomiast o tym, że dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna obowiązek ten spoczywa na jej reprezentancie. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że nieistotne jest, czy dłużnik nie wykonuje wszystkich zobowiązań, czy też tylko niektórych z nich, jak również, jaki jest rozmiar wykonywanych przez dłużnika zobowiązań. Należy też zwrócić uwagę na odmienne stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone m.in. w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r., V CSK 211/10 (Lex nr 738136, OS/nC - ZD 2011, Nr 4, poz. 77), zgodnie, z którym krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości, gdyż niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. 1 p.u. można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań. Wielość zobowiązań należy utożsamiać z wielością wierzycieli. Stanowisko takie jest zgodne z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r., w której Sąd ten stwierdził, że ogłoszenie upadłości może nastąpić tylko wówczas, gdy istnieje, co najmniej dwóch wierzycieli podmiotu gospodarczego, którego dotycz wniosek (III CZP 61/93, OSNC 1994, Nr 1, poz. 7, IV CKN 559/00).

W kontekście powyższego należy wskazać na treść art. 12 ust. 1 p.u., z którego wynika, że Sąd nie może oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań przekracza trzy miesiące. W przedmiotowej sprawie spółka reprezentowana przez uczestnika niewątpliwie zaprzestał regulowania zobowiązań na rzecz wierzycieli w październiku 2014r. (daty ustalone w tytułach wykonawczych zasadzających należności pracownicze i na rzecz spółki (...)). Zatem wniosek o ogłoszenie upadłości spółki uczestnik powinien złożyć w listopadzie 2014r. Uczestnik wniosku takiego nigdy nie złożył.

W związku z redakcją art. 373 ust. 1 p.u. zasadnie przyjmuje się, iż podstawa do wydania zakazu, która opiera się na winie, występuje nie tylko wtedy gdy osoba, która ma zostać pozbawiona praw wymienionych w tym przepisie umyślnie dokonała czynności o których w nim mowa, lecz także, gdy działania te są następstwem jej niedbalstwa. Wskazania wymaga fakt, iż chodzi tu o winę w braku złożenia wniosku w terminie określonym w ustawie. W nauce prawa powszechnie przyjmuje się, iż do okoliczności wyłączających winę można zaliczyć brak informacji o sytuacji stwarzającej obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z przyczyn niezależnych od dłużnika, np. z powodu obłożnej choroby czy wyjazdu za granicę. W niniejszej sprawie w przypadku uczestnika żadna - tak z wyżej wskazanych okoliczności, jak i o zbliżonym charakterze - nie zaistniała. Uczestnik postępowania nie wskazał żadnych okoliczności, które bez jego winy uniemożliwiły mu złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.

O tym, czy i w jakim zakresie należy orzec zakaz decydować powinien także skutek zawinionego działania, a zatem czy doszło do pokrzywdzenia wierzycieli (F. Zedler [w] Prawo upadłościowe i naprawcze. K.W. Zakamycze, Kraków 2003, teza 7 do art. 373, str. 959).

Należy uznać zasadność wyrażonego w orzecznictwie poglądu, iż do pokrzywdzenia wierzyciela dochodzi nie tylko poprzez pomniejszania majątku dłużnika, ale również w sytuacji, gdy co prawda do uszczuplenia majątku nie doszło, jednak wzrosła wartość niewykonanych zobowiązań. W realiach niniejszej sprawy uczestnik po powstaniu, niezaspokojonych w terminie wierzytelności, nie zgłosił wniosku o upadłość spółki, którą reprezentował, co w konsekwencji prowadziło do powiększenia sum zobowiązań, poprzez w dalszym ciągu rosnące odsetki od istniejących kwot i powstawania nowych zobowiązań, co należy uznać za krzywdzące dla wierzycieli. Niezłożenie przez uczestnika wniosku o ogłoszenie upadłości prowadziło jedynie do pogłębienia niewypłacalności i zwiększenia pokrzywdzenia wierzycieli. Dokonując analizy okoliczności faktycznych ustalonych w niniejszej sprawie stwierdzić trzeba, że nie ulega wątpliwości, iż uczestnik, jako organ osoby prawnej pomimo zaistniałej podstawy do ogłoszenia jej upadłości wniosku takiego nie złożył w terminie.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności faktyczne i prawne, a jednocześnie brak dostatecznych podstaw do przypisania uczestnikowi winy umyślnej w nie złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, uzasadnione w ocenie Sądu jest orzeczenie wobec uczestnika przedmiotowego zakazu na okres ośmiu lat. Istnienie przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i nie złożenie przez uczestnika tego wniosku w terminie jest oczywiste, powstało w sposób zawiniony przez uczestnika i doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. W tym stanie rzeczy, na mocy art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego (...) orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik , zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Uczestnik wniósł także o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji. Zaskarżonemu postanowieniu uczestnik zarzucił nieważność postępowania wynikającą z pozbawienia go możliwości działania w postępowaniu z uwagi na nie powiadomienie go o wszczęciu postępowania w sprawie, nie doręczenia odpisu wniosku oraz nie powiadomienia o którymkolwiek z dwóch terminów posiedzenia. Uczestnik wskazał , że pod adresem przy ul. (...) w B., na który kierowana była korespondencja w niniejszej sprawie, nie mieszka od (...) Jest tylko pod tym adresem zameldowany. Jednak przepis art. 126 § 2 pkt 1 kpc stanowi o miejscu zamieszkania, a nie o miejscu zameldowania strony, czy w tym przypadku zainteresowanego. Tak więc kierowanie korespondencji na adres ul. (...) w B. nie mogło wywrzeć skutku doręczenia przez awizo, skoro nie uczestnik nie zamieszkuje tam od 9 lat. W tym kontekście trzeba mieć na uwadze, że zgodnie z art. 135 § 1 kpc, doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, czyli tam, gdzie strona lub zainteresowany, mieszka. Również przepis art. 138 § 1 kpc stanowi o mieszkaniu adresata. Wreszcie przepis art. 139 § 1 kpc, na który zdaje się powoływać (...) wpisując do protokołu konstatację o zawiadomieniu przez awizo, stanowi o pozostawieniu zawiadomienia o przesyłce w drzwiach mieszkania adresata łub w oddawczej skrzynce pocztowej. W takim razie, gdy uczestnik nie mieszkał w okresie sierpień - grudzień 2016 roku pod adresem ul. (...) w B., to nie mogło dojść do doręczenia przez awizo. Przedstawione ukształtowanie postępowania przed (...) skutkuje tym, że uczestnik zostałem pozbawiony możności obrony swoich praw, zatem zachodzi nieważność postępowania od chwili zarządzenia doręczenia mi odpis wniosku. Zatem postępowanie w tym zakresie jako dotknięte nieważnością winno być poprowadzone na nowo.

Wnioskodawca wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu.

Uzasadniony okazał się zarzut nieważności postępowania podniesiony w apelacji. Uchybienia procesowe (...) doprowadziły bowiem do pozbawienia uczestnika możności obrony swoich praw. Jest to jedna z przesłanek nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c. ).

Pozbawienie strony możności obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy z powodu uchybienia przez sąd przepisom postępowania strona wbrew swej woli została faktycznie pozbawiona możliwości działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji i bez względu na to, czy takie działanie strony mogłoby mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 84/10, nie publ. i powołane w nim dalsze orzeczenia Sądu Najwyższego). W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że nieważność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. ma miejsce wówczas, gdy w następstwie naruszenia przez sąd przepisów postępowania strona, wbrew swej woli, została faktycznie pozbawiona możności działania, w szczególności zaprezentowania przed sądem swoich racji - przedstawienia swoich twierdzeń faktycznych, zgłoszenia dowodów na ich poparcie, odniesienia się do argumentów i dowodów prezentowanych przez stronę przeciwną, odniesienia się do przeprowadzonych już przez sąd dowodów (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2002 r. I PKN 400/2001 OSNP 2004/9 poz. 152, oraz powołane tam: orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 czerwca 1961 r. 3 CR 953/60 Nowe Prawo 1963/1 str. 117 z glosą W. Siedleckiego). Naruszeniem prawa do obrony są zatem takie uchybienia procesowe popełnione przez sąd, które w praktyce uniemożliwiają stronie podjęcie stosownej obrony.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że uczestnika postępowania A. W. o terminach posiedzeń , zarówno dnia 22 września 2016 r. jak i 3 listopada 2016 r. zawiadamiano na adres przy ul. (...) w B.. Uczestnik nie odebrał tych zawiadomień, wracały one awizowane. Dotyczy to również doręczenia odpisu wniosku ( por. zpo na k. 173 oraz na k. 202 akt ). Na posiedzeniu w dniu 3 listopada 2016 r. rozprawa została zamknięta a postanowienie kończące postępowanie w sprawie zostało ogłoszone dnia 17 listopada 2016 r.

Uczestnik zamieszkuje obecnie przy ul. (...) w B. , zaś pod adresem przy ul. (...) jest tylko zameldowany , nie mieszkał tam w czasie trwania postępowania ( por. oświadczenie uczestnika na k. 240 a także oświadczenia G. S. na k. 238 oraz O. W. na k. 239 ). Jak słusznie zaś podnosi uczestnik zawiadomień dokonuje się na adres faktycznego zamieszkania a nie zameldowania ( por. art. 135 § 1 kpc oraz art. 138 § 1 kpc ). Art. 138 kpc wprowadza zaś tylko domniemanie prawidłowości doręczenia, tzn. że pismo dotarło do rąk adresata. Domniemanie to może być jednak obalone np. przez wykazanie, że adresat nie zapoznał się z jego treścią. W takim wypadku terminy procesowe związane z pismami biegną dla adresata dopiero od dnia ich faktycznego otrzymania (por. postanowienie SN z dnia 4 września 1970 r., I PZ 53/70, OSNC 1971, nr 6, poz. 100, oraz z dnia 12 stycznia 1973 r., I CZ 157/72, OSNC 1973, nr 12, poz. 215) – tak J. B. w komentarzu aktualizowanym do art. 138 kpc , (...) LEX 2016. Również o miejscu zamieszkania mówi art. 27 § 1 kpc. Zgodnie zaś z art. 25 kc miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość , w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. W tej sytuacji nie można uznać, że uczestnik został prawidłowo zawiadomiony o toczącym się postępowaniu. Świadczy o tym , iż sąd (...)uwzględnił wniosek uczestnika i prawidłowo przywrócił mu termin na złożenie apelacji.

Jeżeli strona na skutek wadliwości procesowych sądu nie mogła uczestniczyć i nie uczestniczyła w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, to zachodzą podstawy, by przyjąć, że strona ta została pozbawiona możności obrony swych praw (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000/12/220 i z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/00). Należy zgodzić się także ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. II CSK 404/09, że: „Nieważność postępowania występuje wtedy, gdy strona postępowania wbrew swej woli zostaje faktycznie pozbawiona możności działania w postępowaniu lub jego istotnej części. Stwierdzenie, czy taki stan nastąpił, wymaga rozważenia, czy w konkretnej sprawie nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony oraz, czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw. Tylko przy kumulatywnym spełnieniu tych wszystkich przesłanek można mówić o skutkującym nieważnością postępowania pozbawieniu strony możliwości obrony swoich praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).”

W niniejszej sprawie niewątpliwie(...)naruszył wskazane wyżej przepisy kpc , nie doręczając uczestnikowi zawiadomień o terminie rozprawy oraz pism procesowych na adres zamieszkania. Wskutek powyższego uczestnik w ogóle nie wiedział o toczącym się postępowaniu , nie mógł zatem skutecznie się bronić. Doszło zatem do pozbawienia go możności obrony swoich praw. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność wskazana przez wnioskodawcę , iż w listopadzie 2015 r. uczestnik miał deklarować , że zamieszkuje przy ul. (...) w B. , skoro miało to miejsce przed wszczęciem niniejszego postępowania.

Wobec takiego stanu rzeczy zachodziła podstawa do uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania począwszy od rozprawy w dniu 22 września 2016 r. oraz przekazania sprawy (...) do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Rzeczą(...) będzie zatem ponowne przeprowadzenie postępowania z udziałem uczestnika.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z art. 108 § 2 kpc.

W. Ł. W. A. F.