Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 września 2013 roku w S.

sprawy z powództwa R. L.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Okręgowej w Szczecinie

o rentę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie

z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. akt I C 2463/09

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje adwokatowi P. Z. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę 2.214 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych w tym podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

II Ca 690/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie oddalił powództwo R. L. przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Okręgowej w Szczecinie oraz przyznał adw. P. Z. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - w S. kwotę 4.428 złotych tytułem wynagrodzenia za udzieloną powodowi, a nieopłaconą, pomoc prawną z urzędu.

W uzasadnieniu wyroku, Sąd Rejonowy powołał się na następujące ustalenia:

31 grudnia 2001 r. powód odszedł od żony, pozostawiając pod jej opieką małoletniego syna C. L.. W nocy z 12 na 13 stycznia 2002 r., powód zabrał syna spod opieki żony, pozostając w przeświadczeniu, że dobro dziecka może być zagrożone. W domu odkrył ślady odciśniętej ludzkiej dłoni na kolanie i pośladku syna. W związku z powyższym, powód złożył w styczniu 2002 r. wniosek o pozbawienie żony władzy rodzicielskiej, jednak na czas procesu Sąd postanowił o pozostawieniu dziecka pod opieką żony powoda. Równocześnie z wnioskiem, powód złożył na Policji doniesienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa znęcania się nad jego małoletnim synem. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą Ds 183/02.

W marcu 2002 r., po złożeniu wniosku o ustanowienie dla żony dozoru kuratorskiego, powód został zaatakowany przez nieznanego sprawcę. Podczas ataku, powód został uderzony kijem w prawy bark a następnie dwukrotnie w plecy. Również o tym zdarzeniu powód poinformował Policję, która wszczęła postępowanie w niniejszej sprawie i toczyła je pod sygnaturą Ds 518/02.

19 marca 2002 r. postępowanie w przedmiocie znęcania się nad małoletnim C. L. zostało umorzone wobec braku znamion czynu zabronionego. 25 kwietnia 2002 r. umorzono także postępowanie w przedmiocie spowodowania uszczerbku na zdrowiu u powoda, wobec niewykrycia sprawcy. W związku z powyższym, powód złożył do Prokuratury Okręgowej w Szczecinie doniesienie na postępowanie Prokuratury Rejonowej w Gryfinie, która bezpośrednio nadzorowała prowadzone w sprawie powoda postępowania. W doniesieniu, powód wskazał na rażące w jego ocenie umorzenie wyżej wskazanych postępowań.

Pismem z dnia 11 maja 2002 r. Naczelnik Wydziału I Postępowania Przygotowawczego, Prokurator Prokuratury Okręgowej w Szczecinie - W. P., po przeprowadzeniu analizy materiałów zgromadzonych w aktach przedmiotowych spraw, oświadczyła, iż nie wykryła żadnych nieprawidłowości we wskazanych sprawach.

9 września 2002 r. powód wniósł do Prokuratury Okręgowej w Szczecinie skargę i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Gryfinie - I. B.. W odpowiedzi na powyższe pismo, 14 września 2002 r. Prokurator Okręgowy w Szczecinie uznał podniesione przez powoda zarzuty za bezzasadne. W związku z powyższym, pismem z dnia 13 stycznia 2003 r. powód wytoczył prywatny akt oskarżenia, po czym o sytuacji zawiadomił Premiera R. RP i jego Kancelarię. Pismo powoda adresowane do Premiera zostało przekazane do Prokuratury Apelacyjnej, która pismem z dnia 21 stycznia 2004 r. zwróciła się do Prokuratury Okręgowej w Szczecinie o udzielenie wyjaśnień i odpowiedzi.

Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2002 r., Sąd Rejonowy oddalił wniosek R. L. o pozbawienie jego żony władzy rodzicielskiej nad ich małoletnim synem, po czym postanowieniem z dnia 12 grudnia 2002 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił apelację wnioskodawcy od powyższego orzeczenia.

W 2004 r. powód został uznany za winnego uszkodzenia samochodu należącego do D. M.. Jednocześnie, w toku postępowania został poddany badaniu sądowo-psychiatrycznemu, w wyniku którego rozpoznano u niego zniesioną z przyczyn chorobowych zdolność rozpoznawania znaczenia przedsiębranych czynów i kierowania swoim postępowaniem.

W toku kolejnego postępowania toczącego się przeciwko powodowi, został on ponownie skierowany na badania sądowo-psychiatryczne, w toku których ujawniono czynny proces psychotyczny z podejrzeniami rozpoczynającej się schizofrenii paranoidalnej.

Pismem z dnia 23 czerwca 2004 r. powód złożył zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, polegającego na poświadczeniu nieprawdy i zatajeniu dowodów w toczącym się postępowaniu karnym. Postanowieniem z dnia 27 lipca 2004 r. Prokuratura Rejonowa w Gryfinie odmówiła wszczęcia dochodzenia we wskazanej sprawie.

W latach 2005 - 2008 powód był kilkakrotnie hospitalizowany z uwagi na zaburzenia urojeniowe i schizotypowe.

Pismem z dnia 6 kwietnia 2006 r. powód złożył do Skarbu Państwa - Sądu Najwyższego wniosek o przyznanie mu kwoty 130.000 zł tytułem odszkodowania za trzy-letnie matactwo resortu sprawiedliwości, które spowodowało, że utracił zdrowie psychiczne/

W maju 2007 r. powód zawiadomił Prokuraturę Apelacyjną w Poznaniu o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 127 § 1 k.k. przez Prokuratora Okręgowego w Szczecinie, J. S., polegającego na tym, że Prokuratura Okręgowa w Szczecinie zignorowała polecenie Prokuratury Apelacyjnej udzielenia odpowiedzi na zarzuty skierowane doń w związku z pismem adresowanym do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. W lipcu 2007 r. poinformowano powoda, że zarzuty przez niego podnoszone są bezpodstawne. Prokuratura wskazała, że z uwagi na dużą ilość inicjowanych przez niego spraw nie udało się ustalić jakie kroki podjęto w przedmiotowej sprawie.

Od 1 września 1993 r. powód był zatrudniony w (...) S.A. w N. na stanowisku obchodowego urządzeń pomocniczych kotła. Średnie miesięczne wynagrodzenie za okres od stycznia do marca 2008 r. wynosiło 4.061,92 zł brutto. Od września z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne powód utracił zdolność do kontynuowania pracy na wskazanym stanowisku i od tego czasu rozpoczął pracę na stanowisku konserwatora ds. instalacji gospodarczych w sekcji administracyjno-socjalnej (...) w (...).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Sąd I instancji zważył, iż powództwo wywiedzione przez powoda okazało się bezzasadne. Sąd Rejonowy wskazał, że dopiero w toku postępowania powód sprecyzował swoje roszczenie a także podstawę faktyczną niniejszego powództwa, podając, że podstawą żądania są bezprawne zachowania strony pozwanej tj. zarówno brak odpowiedzi Prokuratora Okręgowego w Szczecinie na skierowane do niego pismo w postępowaniu zainicjowanym pismem powoda skierowanym do Prezesa Rady Ministrów, jak i fakt udzielania odpowiedzi na jego pisma w sposób niejednoznaczny i nie mający związku ze sprawami.

Sąd Rejonowy wskazał na zmiany dokonane w uregulowaniach wynikających z przepisu art. 417 k.c. uwypuklając fakt usunięcia po 1 września 2004 r. zasady winy, którą kształtowała poprzednia regulacja. Sąd Rejonowy wskazał również na przepis art. 444 § 1 i 2 k.c., które stanowią podstawę do przyznania renty osobie, która doznała w wyniku szkody rozstroju zdrowia. Sąd Rejonowy również niezwykle dogłębnie zważył zagadnienie związku przyczynowego, wynikającego z przepisu art. 417 k.c.

Sąd Rejonowy wskazał nadto, iż brak pisma stanowiącego niejako główny element niniejszego procesu, nie może przeświadczać o tym, że odpowiedzi nie udzielono. Nawet zaś gdyby tak się rzeczywiście stało, wobec ilości spraw inicjowanych przez powoda ciężko jest uznać, że właśnie brak odpowiedzi na jedno z bardzo wielu pism spowodował rozwój choroby. Sąd wskazał również, iż za uzasadniony należy uznać pogląd, zgodnie z którym początki choroby powoda są datowane na wcześniejszy okres niż ten, który by wynikał z braku odpowiedzi na pismo.

Sąd Rejonowy stosunkowo szeroko uzasadnił również odmowę powołania biegłego psychiatry na okoliczności wskazywane przez powoda.

Od powyższego apelację złożył powód osobiście, zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie, i zażądał:

1.  odpowiedzi w oparciu o akta Ds 183/02 i R. N. 11/02 na 4 pytania ujęte w pozwie z dnia 24 kwietnia 2009 r. na stronie 5.,

2.  odtajnienia dokumentu (...) zatajonego przez SSR Rafała Reszkę, Prokuraturę Okręgową w Szczecinie i (...) w S.,

3.  powołania na świadka dr E. R.,

4.  przebadania go przez biegłego psychiatrę na okoliczność tej sprawy oraz związku przyczynowego Prokuratury Okręgowej w Szczecinie z jego chorobą psychiczną.

Pismem z dnia 05 września 2012 r., pełnomocnik powoda wniósł uzupełnienie apelacji, precyzujące apelację powoda w ten sposób, że zaskarżono wyrok Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie w całości. Skarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  naruszenie prawa procesowego, a mianowicie przepisu art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychiatry, w sytuacji w której rozpoznanie istotnych okoliczności sprawy wymagało wiadomości specjalnych.

Wskazując na powyższe, wniósł o:

1.  uchylenie skarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Szczecin - Centrum w Szczecinie do ponownego rozpoznania,

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda ewentualnych kosztów procesu,

3.  niezależnie zaś od powyższego wniósł o:

4.  zwolnienie powoda od ponoszenia kosztów sądowych z uwagi na fakt, że powód nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się całkowicie bezzasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych wskazac nalezy, iż zgodnie z przepisem art. 278 § 1 k.p.c., w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Konstrukcja wskazanego powyżej przepisu wprost wskazuje na fakt, że powołanie biegłego stanowi uprawnienie Sądu, nie zaś obowiązek. Pogląd ten niejednokrotnie znajdował poparcie w linii orzeczniczej Sądów. Tak na przykład Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 1999 r. w sprawie o sygnaturze akt I PKN 534/97, OSNP 2000/6/215, wskazał, że określenie świadomości strony w postępowaniu cywilnym może nastąpić na podstawie innych dowodów niż opinia biegłych. Takimi innymi, stosownymi dowodami mogą być akta sądowe zawierające orzeczenia oraz opinie lekarskie dotyczące stanu zdrowia psychicznego i fizycznego strony. Wskazać również należy na fakt, iż o ile szczegółowe kwestie dotyczące poszczególnych chorób i zaburzeń psychicznych w tym ich rozpoznanie, szczegółowy opis według klasyfikacji (...)10 lub (...) a także informacje dotyczące leczenia rzeczywiście należą do wiedzy specjalistycznej, o tyle podstawowa wiedza dotycząca etiologii poszczególnych, szczególnie powszechnych chorób a także ogólna wiedza dotycząca ich przebiegu zdecydowanie do wiedzy specjalistycznej nie należą. Wobec powyższego główny zarzut apelacyjny, na którym de facto spoczęła cała apelacja powoda, nie może być uznany za zasadny.

Schizofrenia jest chorobą, której etiologia nie jest do końca znana. W chwili obecnej funkcjonuje w medycynie wiele teorii dotyczących jej początków i powodów, niemniej jednak ustalenie jej przyczyn nie jest możliwe. Z powszechnie dostępnych informacji wynika, że w chwili obecnej dominuje pogląd, jakoby choroba ta miała swoje podłoże w bardzo wczesnym okresie rozwojowym. Poglądy, zgodnie z którymi choroba ta miałaby się pojawiać z uwagi na jakieś zdarzenia została raczej odrzucona i nie znajduje poparcia. Co najwyżej wskazuje się, iż pewne zdarzenia, w szczególności zdarzenia rodzinne, głęboko ingerują w sferę psychiki człowieka, przez co mogą wzmacniać pewne symptomy, nie zaś je wywoływać. Co za tym idzie, należy uznać, że w świetle wiedzy powszechnej, powoływanie w przedmiotowej sytuacji biegłego było zbędne, bowiem wiedza na temat ogólnej etiologii choroby wykazuje, że niemożliwe jest ustalenie podłoża schizofrenii u powoda. Skoro zaś niemożliwe jest ustalenie podłoża schizofrenii, niemożliwe jest tym bardziej ustalenie, czy choroba ta została w jakikolwiek sposób wywołana przez pozwanego czy też nie. Słusznie zatem Sąd I instancji uznał, iż powoływanie biegłego na wskazywaną przez powoda okoliczność jest zbędne, jeśli nie z punktu widzenia prawnego, to choćby z punktu widzenia ekonomiki procesu.

Co za tym idzie, należało uznać, że prawidłowo Sąd I instancji ustalił, iż brak jest w niniejszej sprawie tzw. adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą, a działaniem pozwanego. Adekwatny związek przyczynowy pozwala na uznanie prawnej doniosłości skutków jakiegoś działania przedsięwziętego przez stronę. Następstwo takiego działania (zdarzenia) objęte adekwatnym związkiem przyczynowym jest normalne, typowe i dopiero ustalenie co jest normalnym, typowym następstwem danego działania, pozwala na stwierdzenie, czy w danej sprawie zaistniał ów związek czy też nie. Uznaje się, że następstwo ma charakter normalny, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez zaistnienia szczególnych okoliczności, szkoda jest następstwem danego zdarzenia lub gdy zazwyczaj, w zwykłym porządku rzeczy, jest konsekwencją danego zdarzenia (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 września 2003 r., sygn. akt III CKN 473/01 a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2006 r., sygn. akt II Ck 372/05).

Z załączonych do akt sprawy licznych kart informacyjnych leczenia szpitalnego dotyczących stanu zdrowia psychicznego powodowa wynika, że powód korzystał z opieki psychiatry od 2004 r. (k. 52). Brak wcześniejszych danych dotyczących stanu zdrowia psychicznego skutecznie uniemożliwia stwierdzenie, czy przed 2004 rokiem u powoda występowały jakiekolwiek zaburzenia czy choroby psychiczne.

Powód wskazuje, iż zachorowanie na schizofrenię jest wynikiem braku odpowiedzi na pismo skierowane przez niego właśnie w 2004 r. do Prezesa Rady Ministrów a następnie przekierowane do Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu i do Prokuratury Okręgowego w Szczecinie. Zdecydowanie, bazując na zasadzie doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, nie sposób uznać, że brak odpowiedzi na pismo może wywołać chorobę psychiczną u osoby, która już wcześniej na takie zaburzenie nie cierpiała. Jednocześnie powód sam podkreśla, że twierdzenia dotyczące jego wcześniejszych problemów psychicznych są nieprawdziwe (tak powód w załączniku do apelacji, [s. 8, k. 415], i jedynie brak odpowiedzi na jego pismo przez Prokuraturę Okręgową w Szczecinie stanowi podłoże jego choroby.

Niestety pozostałe wnioski, złożone osobiście przez powoda, nie zostały poparte czy nawet opatrzone żadnym uzasadnieniem. Załącznikiem do apelacji powoda, skierowanej do Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, była apelacja skierowana do pełnomocnika powoda.

Orzeczenie o kosztach Sąd oparł na treści przepisu art. 98 k.p.c. i 108 k.p.c. Jednocześnie na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust 1 pkt 1 Sąd przyznał pełnomocnikowi powoda koszty w wysokości wynikającej z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jako że koszty pomocy prawnej w niniejszej sprawie nie zostały uiszczone w całości ani też w części.