Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 19 października 2016 r., znak ON–2. (...).2.354.2016.US, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie (...) w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 30 sierpnia 2016 r. znak ZN. (...).2.222.2016 zaliczające M. J. do osób niepełnosprawnych z symbolem przyczyny niepełnosprawności 11-I i wskazaniach związanych z niepełnosprawnością. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Wojewódzki Zespół stwierdził, że istnieje konieczność zaopatrzenia małoletniego w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne ułatwiające funkcjonowanie według wskazań specjalisty (pkt 5 wskazań). Wskazał, że dziecko wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji (pkt 6 wskazań), nadto współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (pkt 8 wskazań). Zespół uznał jednak, że M. J. nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7 wskazań) (decyzje – k. 12, 20 akt organu).

Działająca w imieniu małoletniego matka K. J. wniosła odwołanie od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu domagając się zmiany punktu 7 wskazań zawartych w orzeczeniu organu rentowego poprzez uznanie, że M. J. wymaga stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W uzasadnieniu wskazała, że choroba jej syna ma charakter stały i nieuleczalny oraz wymaga rygorystycznego przestrzegania wszystkich zaleceń lekarza. Niezbędna jest stała kontrola cukru we krwi, podawanie insuliny oraz specjalna dieta polegająca na dokładnym odważeniu i przeliczeniu na wymienniki węglowodanowe. Podkreśliła, iż jej syn nie jest w stanie bez jej pomocy podjąć powyższych czynności, a w przypadku niewłaściwej opieki mogą wystąpić powikłania, które będą nieodwracalne i spowodują trwałe kalectwo jej syna (odwołanie – k.3).

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie (...) w S. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia (odpowiedź na odwołanie – k. 5-6).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. J. urodził się w dniu (...) Uczęszcza do Przedszkola Miejskiego w W.. Matka małoletniego – K. J. jest w przedszkolu kilka razy dziennie w celu obliczenia dawki insuliny i podania jej synowi przed planowanym posiłkiem.

Niesporne

Małoletni choruje na cukrzycę typu 1. Z powodu choroby był dwukrotnie hospitalizowany.

Pozostaje pod opieką Poradni Diabetologicznej przy (...) Nr 1 w S..

Leczony jest metodą intensywnej insulinoterapii – 5 wstrzyknięć insuliny krótko działającej (H.) oraz 1 wstrzyknięcie insuliny o długim działaniu (L. na noc).

U M. J. występuje duża chwiejność cukrzycy - niedocukrzenia 1-2 razy w ciągu doby (przeważnie w nocy) oraz zwyżki poziomu cukru do ponad 300 mg/dl.

Z uwagi na skłonność dziecka do przeziębień, zachodzi często potrzeba dodatkowej regulacji leczenia cukrzycy.

Dowód: dokumentacja medyczna – k. 1-2, 5 (także k. 17, 18, 19-28 akt sprawy), ocena stanu zdrowia – k. 10, 18 akt organu.

Leczeniem cukrzycy M. J. zajmuje się jego matka K. J., która oznacza poziomy cukru 12-13 razy w ciągu doby, wylicza zapotrzebowanie na insulinę oraz wstrzykuje dziecku insulinę.

Niesporne

Z uwagi na chwiejny przebieg cukrzycy, wiek małoletniego i dużą zmienność poziomów cukru we krwi, małoletni nie jest zdolny do podejmowania jakichkolwiek decyzji w sprawie postępowania nad swoją chorobą, a w konsekwencji do samodzielnej egzystencji.

Dowód: opinia biegłego z zakresu chorób wewnętrznych G. K.– k. 29.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2002 r., poz. 17, nr 162 z późn. zm.) osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia określone zostały rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U z 2002 r., nr 17, poz.162 z późn. zm.) wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1)przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia, przekraczającego 12 miesięcy,

2)niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3)  znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji. (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

W § 2 ust. 1 rozporządzenia wymienione zostały schorzenia uzasadniające konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku. I tak do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą m.in. wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego ( § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).

Zaliczenie do osób niepełnosprawnych w przypadku dziecka do 16 roku życia może mieć zatem miejsce w dwóch sytuacjach: gdy dziecko jest niezdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w postaci samoobsługi, poruszania się, komunikacji z otoczeniem, co rodzi konieczność zapewnienia mu stałej (długotrwałej) opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, albo też gdy dziecko zachowuje zbliżoną do rówieśników zdolność do zaspokajania wskazanych potrzeb życiowych, w związku jednak ze znacznym zaburzeniem funkcjonowania organizmu wymaga stałego leczenia i rehabilitacji w domu i poza domem i w tym zakresie zwiększonej pomocy rodziców.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawało, czy cukrzyca na którą cierpi M. J., powoduje jego niepełnosprawność. Spornym natomiast było, czy małoletni wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Zdolność do samodzielnej egzystencji oceniania musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest bowiem, iż w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach – w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci sześcio- siedmioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku dzieci chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy dbanie o odpowiednią dietę, dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia – przykładowo regularne mierzenie ciśnienia krwi, itp., towarzyszenie dziecku w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje zaliczeniem dziecka do grona osób niepełnosprawnych, a tym bardziej uznaniem, iż jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem nie występowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego – stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Zakres opieki nad chorym dzieckiem - tym, u którego stopień zaburzenia organizmu nie jest na tyle duży, by skutkować niepełnosprawnością i tym, u którego zaburzenia te są istotne i łączą się z koniecznością stałego leczenia i rehabilitacji - jest szerszy w tym znaczeniu, że rodzic (opiekun) wykonywać musi inne dodatkowe czynności, których nie wykonują, albo wykonują okazjonalnie – w czasie zwykłych chorób, po urazach, itp. rodzice dzieci zdrowych. Nie zawsze jest natomiast szerszy w tym znaczeniu, że obejmuje wykonywanie przy dziecku czynności, z którymi jego zdrowi rówieśnicy radzą już sobie dobrze. A właśnie w tym ostatnim znaczeniu rozpatruje się go na potrzeby ustalenia niepełnosprawności przy ocenie, czy dziecko wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji. Taka opieka lub pomoc bez wątpienia występuje w przypadku dzieci z rozmaitymi niedowładami, upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, nie są one bowiem w stanie samodzielnie podejmować zwykłych codziennych czynności wykonywanych już przez rówieśników.

Nie oznacza to jednak, iż w przypadku braku upośledzenia sprawności ruchowej dziecka oraz niewystępowania u niego istotnych zaburzeń psychicznych odpada zawsze konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością samodzielnej egzystencji. Wszystko bowiem zależy od indywidualnego przypadku. Trudno postawić wyraźną granicę między zwiększoną pomocą rodzica w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (obejmujących też leczenie), a konieczną pomocą stałą (długotrwałą) w związku ze znacznym ograniczeniem zdolności do samodzielnej egzystencji. Często bowiem zdarza się, iż część czynności samoobsługowych dziecko wykonuje w stopniu zbliżonym do rówieśników, w innych natomiast, w przeciwieństwie do nich, wymaga z uwagi na ograniczenia chorobowe określonego wsparcia. Ocenie zatem zawsze musi podlegać sytuacja konkretnego dziecka, jego stan zdrowia i ograniczenia w zwykłym życiu.

Analiza zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodnego dała podstawy do przyjęcia, iż w przypadku M. J. występuje znacznie ograniczona zdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w porównaniu z rówieśnikami, skutkująca koniecznością stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby. Na jej istnienie wskazał również biegły z zakresu chorób wewnętrznych i diabetologii G. K. wydający na zlecenie sądu opinię w sprawie. W sposób jednoznaczny stwierdził, iż M. J. jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na poziomie odpowiadającemu jego wiekowi kalendarzowemu. Cukrzyca została rozpoznana przed kilku miesiącami, ma ona przebieg chwiejny. Podkreślił, iż tak małe dziecko przy tak dużej zmienności cukru we krwi jest niezdolne do podejmowania jakichkolwiek decyzji w sprawie postępowania nad swoją chorobą. Opinia biegłego, acz zwięzła, to jest jasna i spójna, a jej wnioski w sposób przekonujący umotywowane (biegły odwołał się do szczególnych trudności z jej leczeniem u małoletniego). Wydanie opinii poprzedziło zarówno badanie małoletniego, jak i analiza dokumentacji medycznej, która nie budziła wątpliwości w zakresie autentyczności czy rzetelności. Powyższe, przy uwzględnieniu, iż biegły to wysokiej klasy fachowiec o wieloletnim doświadczeniu zawodowym i wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym, z tytułem naukowym i o specjalności adekwatnej do schorzenia małoletniego nakazywało uznać jego opinię za rzetelną i wiarygodną, a w konsekwencji podzielić jej wnioski.

Żadna ze stron nie kwestionowała opinii biegłego.

Wszystko powyższe pozwala na uznanie, iż po stronie małoletniego występuje sporne w niniejszej sprawie wskazanie, tj. konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Małoletni wymaga pomocy przy oznaczaniu poziomu cukru we krwi, wyliczenia zapotrzebowania na insulinę i przy podaży insuliny – tym bardziej, że poziom cukru nie daje się trwale wyrównać i jest chwiejny. W ciągu doby zachodzi potrzeba dokonania korekty. Z uwagi na skłonność do częstych infekcji, zachodzi wtedy konieczność dodatkowej regulacji leczenia cukrzycy. Pomoc w czynnościach podejmowanych przez matkę małoletniego przewyższa zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w tym samym wieku. M. J. nie jest bowiem w stanie samodzielnie właściwie zajmować się zarówno badaniem, podażą insuliny, jak i posiłkami poziomu cukru w organizmie w szczególności ze względu na wiek. Nadto podkreślenia wymaga, iż cukrzyca ujawniła się u małoletniego stosunkowo niedawno, nie jest on jeszcze zatem do niej zaadaptowany na tyle na ile możliwe jest to u dzieci w jego wieku borykających się z chorobą od wielu lat. Nadzór matki jest niezbędny dla zapobieżenia spożyciu przez dziecko niedozwolonych produktów, czy opanowania negatywnych skutków ich spożycia. Wszystko powyższe pozwala na uznanie, iż po stronie małoletniego występuje sporne w niniejszej sprawie wskazanie, a to konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Choroba chłopca ma wpływ bowiem na wszelkie sfery jego życia, a brak stałego monitorowania stanu małoletniego, ścisłej diety czy prawidłowych dawek insuliny stanowi zagrożenie dla jego życia. Dodatkowo zauważyć wymaga, iż schorzenie dziecka rodzi konieczność stałej dyspozycyjności matki – przychodzenie do przedszkola kilka razy dziennie w celu obliczenia dawki insuliny i jej podaży przed planowanym posiłkiem.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie w sposób wskazany w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

24.07.2017