Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2014 roku w S.

sprawy z wniosku R. W.

z udziałem A. W.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wniesionej przez uczestniczkę

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu

z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt I Ns 316/12

I.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a.  w punkcie 1. dodaje ppkt. c) o treści: kwota 6.000 (sześć tysięcy) złotych stanowiąca równowartość samochodu A. (...) nr rej. (...);

b.  dodaje punkt 2.a). w brzmieniu: znosi współwłasność majątku opisanego w punkcie 1.c). i przyznaje ten składnik na wyłączną własność wnioskodawcy R. W.;

c.  w punkcie 5. zasądzoną spłatę obniża do kwoty 41.860 (czterdzieści jeden tysięcy osiemset sześćdziesiąt) złotych 95 (dziewięćdziesiąt pięć) groszy;

d.  w punkcie 7. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świnoujściu adwokatowi I. L. kwotę 1.476 (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych wraz z podatkiem VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świnoujściu adwokatowi I. L. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych wraz z podatkiem VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  ustala, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 1436/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca R. W. wniósł o dokonanie podziału majątku jego i uczestniczki postępowania A. W. podnosząc, że w skład ich majątku wspólnego weszły: komplet wypoczynkowy, lodówka, kuchenka gazowa i szafa, które winny przypaść uczestniczce postępowania. Wniósł także o zasądzenie od uczestniczki na jego rzecz połowy należności z tytułu spłacanych kredytów konsumpcyjnych w wysokości 51.936 zł., zaciągniętych w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Uczestniczka postępowania A. W. przyznała istnienie wymienionych składników, wniosła dodatkowo o podział samochodu marki A. (...) i prawa najmu lokalu mieszkalnego położonego w M. przy ul. (...)-Curie 43/33. Uczestniczka wniosła o przyznanie jej prawa najmu lokalu mieszkalnego oraz mebli, a samochodu wnioskodawcy.

Ostatecznie wnioskodawca i uczestniczka zgodnie wskazali, że wchodzące w skład ich majątku wspólnego ruchomości to: komplet mebli (dwa regały stojące, dwie wiszące półki, szafa, stół i trzy szafki pod RTV), kanapa narożna, lodówka, kuchenka gazowa i szafa w zabudowie o łącznej wartości 3.000 zł oraz ustalili, że wartość prawa najmu lokalu mieszkalnego wynosi 3.264 zł. Ustalono także, że wnioskodawca po orzeczeniu rozwodu dokonał spłat na poczet:

a)  kredytu w (...) Bank (...) S.A. - 41.146,90 zł.,

b)  kredytu w (...) Bank SA – 21.625,50 zł.,

c)  kredytu w (...) Bank (...) SA – 9.475,44 zł.,

d)  karty kredytowej w (...) Agricole bank (...) S.A. - 3.114,65 zł.,

e)  kredytu w Banku (...) S.A. - 12.825,42 zł

tj. łącznie na kwotę 88.187,91 zł.

Wnioskodawca i uczestniczka określili również wartość samochodu A. (...) na kwotę 17.000 zł., a wnioskodawca uznał, że uczestniczka po orzeczeniu rozwodu uiściła opłaty za mieszkanie w wysokości 4.730 zł. Domagając się zasądzenia spłaty od uczestniczki na swoją rzecz, wnioskodawca przystał na jej odroczenie do roku czasu.

Sąd Rejonowy bazując na przedłożonych dokumentach oraz zgodnych twierdzeniach wnioskodawcy i uczestniczki ustalił, iż w trakcie wspólności ustawowej małżeńskiej (trwającej od 18 marca 2006 r. do 5 maja 2011 r.) małżonkowie W. nabyli prawo najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) - Curie 43 w M. o wartości 3.264 zł. oraz komplet mebli (dwa regały stojące, dwie wiszące półki, szafa, stół i trzy szafki pod RTV), kanapę narożną, lodówkę, kuchenkę gazową i szafę w zabudowie o wartości 3.000 zł.

Sąd ustalił również, iż w skład majątku wspólnego wchodził samochód osobowy A. (...) o numerze rejestracyjnym (...), który został zakupiony za kredyt w S. C. Banku, który został spłacony przez wnioskodawcę w dniu 7 listopada 2011 r. W dniu 30 listopada 2011 r. samochód, który był po wypadku, został sprzedany za kwotę 6.000 zł. Pieniądze ze sprzedaży wnioskodawca przeznaczył na spłatę zaciągniętych w trakcie małżeństwa kredytów.

Sąd Rejonowy ustalił także, iż w trakcie małżeństwa wnioskodawca i uczestniczka, na potrzeby rodziny zaciągnęli kredyty, na poczet których, po ustaniu wspólności ustawowej wnioskodawca samodzielnie dokonał następujących spłat:

a)  (...) Bank (...) S. A. - 41.146,90 zł

b)  w (...) Bank S.A. - 21.625,50 zł

c)  w (...) Bank (...) S.A. - 9.475,44 zł

d)  na karcie kredytowej w (...) Bank (...) S.A. - 3.114,65 zł

e)  w Banku (...) S.A. - 12.825,42 zł

tj. łącznie na kwotę 88.187,91 zł.

Po ustaniu wspólności majątkowej, tytułem opłat za mieszkanie, w którym pozostała uczestniczka, w/w uiściła łącznie kwotę 4.730 zł.

A. W. nie pracuje. Od 6 czerwca 2013 r. pobiera zasiłek dla bezrobotnych, którego wysokość przez pierwsze trzy miesiące wynosiła około 605 zł., aktualnie około 570 zł. Uczestniczka mieszka z córką pochodzącą z małżeństwa z wnioskodawcą oraz dziewięciomiesięcznym synem, z drugiego związku. Na dzieci otrzymuje alimenty w wysokości odpowiednio 400 zł. i 300 zł. Zasiłek i alimenty są jej jedynymi źródłami dochodów.

W tak ustalonym stanie faktycznym – w oparciu o treść art. 31 § 1 kro, art. 46 kro, art. 684 kpc art. 688 i 689 kpc i mającego odpowiednie zastosowanie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 kpc – Sąd Rejonowy w dniu 2 października 2013 r. wydał postanowienie, w którym przyjął, iż w skład majątku wspólnego stron weszły prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w M. przy ul. (...)-Curie 43/33, komplet mebli (dwa regały stojące, dwie wiszące półki, szafa, stół i trzy szafki pod RTV), kanapa narożna, lodówka, kuchenka gazowa i szafa w zabudowie (punkt 1. orzeczenia). Sąd ustalił także, iż wnioskodawca poniósł nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w łącznej wysokości 88.187,91 zł. (punkt 3. orzeczenia), a uczestniczka poniosła nakłady na majątek wspólny w kwocie 4.730 zł. (punkt 4.). W punkcie 2. postanowienia Sąd I instancji dokonał podziału majątku w ten sposób, iż – zgodnie z wnioskami – prawo najmu oraz ruchomości wymienione w punkcie 1b. przyznał uczestniczce. Następnie dokonując rozliczeń aktywów oraz spłaconych kredytów i kosztów utrzymania wspólnego prawa najmu, na podstawie art. 212 § 1 kc, sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 44.8060,96 zł., ustalając wartość udziału każdej ze stron na kwotę 3.132 zł. stanowiącą połowę wartości wspólnych aktywów. Ponieważ wszystkie składniki majątku wspólnego zostały przyznane uczestniczce, to tytułem wyrównania udziału wnioskodawcy uczestniczka powinna zapłacić wnioskodawcy kwotę 3.132 zł. Natomiast z tytułu poczynionych nakładów na majątek wspólny wnioskodawca powinien zwrócić uczestniczce 2.365 zł., a uczestniczka wnioskodawcy 44.093,96 zł. Po dokonaniu potrącenia obu kwot uczestniczka powinna zwrócić wnioskodawcy 41.728,96 zł. tytułem zwrotu nakładów na majątek wspólny, co łącznie z kwotą 3.132 zł z tytułu spłaty udziału w majątku wspólnym daje zasądzoną postanowieniem kwotę 44.860,96 zł.

W oparciu o treść art. 212 § 3 kc sąd oznaczył 12-miesięczny termin spłaty wskazując, iż na takie odroczenie wyraził zgodę wnioskodawca, a za odroczeniem spłaty przemawiała sytuacja majątkowa uczestniczki postępowania, aktualnie utrzymującej się wraz z dziećmi jedynie z zasiłku dla bezrobotnych i otrzymywanych na dzieci alimentów.

W odniesieniu do samochodu osobowego marki A. (...) o numerze rejestracyjnym (...) sąd uznał, że skoro samochód został sprzedany, a pieniądze z tej sprzedaży zostały przeznaczone na spłatę wspólnie przez strony zaciągniętych kredytów, to należało uznać, środki te zostały zużyte na potrzeby rodziny i nie podlegają rozliczeniu. W trakcie trwania małżeństwa strony zadłużyły się w znacznym stopniu a konieczność spłacania zaciągniętych zobowiązań stanowiła dla nich istotne obciążenie. Tym bardziej, że ciężar utrzymania rodziny spoczywał głównie na wnioskodawcy.

Orzeczenie o kosztach zostało wydane na podstawie art. 520 § 1 kpc głoszącego zasadę odpowiedzialności za koszty postępowania przez każdego z uczestników, zgodnie ze swoim udziałem w sprawie. Pełnomocnikowi uczestniczki świadczącemu pomoc prawną z urzędu, przyznane zostało wynagrodzenie stosownie do § 19 w zw. z § 7 pkt 10) i § 6 pkt 3) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie… (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).

Apelację od tego rozstrzygnięcia złożył pełnomocnik uczestniczki zarzucając mu:

- niezgodność ustaleń faktycznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającą na ustaleniu, iż w skład majątku wspólnego nie wszedł samochód osobowy marki A. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 17.000 zł., co doprowadziło do niewłaściwych rozliczeń tego majątku,

- niezgodność ustaleń faktycznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającą na ustaleniu, iż sytuacja majątkowa i rodzinna uczestniczki pozwala jej na dokonanie spłaty w terminie roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia,

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 212 § 3 k.c. poprzez ustalenie zbyt krótkiego okresu spłaty i nie rozłożeniu tej należności na raty, stosownie do sytuacji rodzinnej i majątkowej uczestniczki,

- naruszenie prawa materialnego tj. § 6 pkt 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie… (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) poprzez przyznanie pełnomocnikowi niższej kwoty wynagrodzenia, aniżeli odpowiadająca wartości udziału stawka minimalna (po uwzględnieniu samochodu A. w masie majątkowej).

Uzasadniając pierwszy zarzut apelacyjny, pełnomocnik uczestniczki wskazał, iż bezsporny w sprawie był fakt, iż w skład majątku wspólnego wchodził samochód A., a jednak sąd nie ujął tego składnika w treści rozstrzygnięcia i w rozliczeniach majątku, czym doprowadził do zasądzenia od uczestniczki wyższej kwoty aniżeli wynikająca z prawidłowego rozrachowania wszystkich aktywów i spłaconych należności. Pełnomocnik uczestniczki wskazał, iż rozliczeniom powinna podlegać wartość samochodu przyjęta zgodnie przez uczestników na kwotę 17.000 zł. – według stanu na dzień ustania wspólności małżeńskiej. W tej dacie bowiem samochód istniał jako składnik tej wspólności.

Pozostałe zarzuty nie zostały rozwinięte szerszą argumentacją.

Apelująca wniosła o dokonanie zmiany zaskarżonego orzeczenia zgodnie z powyższymi wnioskami, przy czym termin spłaty ze strony uczestniczki winien być określony na 60 miesięcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona.

Sąd Odwoławczy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Znajdują one potwierdzenie w złożonych dokumentach i pomiędzy stronami są bezsporne. Wśród ustaleń tych znalazło się – również niekwestionowane – ustalenie, iż w dacie ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, składnikiem tego majątku był samochód A. – nabyty ze wspólnych środków pochodzących z kredytu zaciągniętego na ten cel. Wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie przyznali, iż wartość tego pojazdu w dacie ustania wspólności małżeńskiej wynosiła 17.000 zł. oraz, iż samochód ten jako powypadkowy został następnie zbyty przez wnioskodawcę za kwotę 6.000 zł., a środki uzyskane ze sprzedaży wnioskodawca przeznaczył na pokrycie ustalonych w sprawie niniejszej kredytów, zaciągniętych w trakcie trwania wspólnoty majątkowej. W tym stanie faktycznym Sąd I instancji stwierdził, iż skoro środki te zostały zużyte na potrzeby rodziny, przeto nie podlegają rozliczeniu. Stanowisko to – w świetle przywołanej argumentacji Sądu Rejonowego – aczkolwiek słuszne, nie jest konsekwentne.

Po pierwsze zauważyć należy, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (w tym Sądu Najwyższego) sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego według stanu z dnia ustania wspólności, a cen z daty orzekania. Rozliczeniom jednak nie podlegają składniki, które nie istnieją w dacie orzekania, jeżeli uległy naturalnemu zużyciu, bądź zniszczeniu, na którą to dezintegrację żaden z uczestników nie miał wpływu. Przedmiotem podziału bowiem jest stan czynny masy majątkowej w dacie orzekania o podziale (viede Sąd Najwyższy: III CRN 137/79, III CZP 52/89, III CZP 41/94). Z powyższego wynika, iż ruchomości, które istniały w dacie ustania wspólności ustawowej, a – jak w przedmiotowej sprawie – zostały zbyte po jej ustaniu, winny zostać rozliczone według ich wartości z daty ustania wspólności majątkowej. Jeżeli jednak przedmiot został zbyty bez sprzeciwu drugiej strony, w okolicznościach uzasadniających taką czynność – rozliczeniom może podlegać kwota uzyskana z omawianego zbycia. W niniejszej sprawie zachodzi taki przypadek. Między stronami nie było sporu, co do faktu sprzedaży samochodu, ceny uzyskanej ze sprzedaży oraz faktu, iż samochód był powypadkowy i z tego względu został zbyty za kwotę 6.000 zł., a nie po rynkowej wartości takiego bezwypadkowego auta. W tej sytuacji koniecznym było ustalenie, iż kwota 6.000 zł. stanowiła składnik majątku wspólnego. Przyjęcie wartości 17.000 zł. mogłoby się ostać jedynie po uprzednim ustaleniu, iż do takiego rozporządzenia doszło wbrew wiedzy i woli uczestniczki, przy ustaleniu, iż wnioskodawca nienależycie obchodził się z przedmiotem stanowiącym wspólność małżeńską. Takie argumenty nie zostały podniesione, wykazane, ani ustalone. Przyjąć zatem należy, iż do rozporządzenia samochodem doszło w sposób nie budzący kontrowersji między stronami. Skoro jednak sprzedaż miała miejsce i skutkowała uzyskaniem przez wnioskodawcę kwoty 6.000 zł. – suma ta podlega równemu podziałowi pomiędzy stronami. Argumentacja Sądu Rejonowego dotycząca przeznaczenia tej kwoty na spłatę kredytów jest jak najbardziej do przyjęcia – pod warunkiem, iż rozliczając kredyty, sąd ten uwzględniłby, że część spłat (w wysokości 6.000 zł) pochodziła ze sprzedaży samochodu, a więc z majątku wspólnego i o tę sumę pomniejszył nakład wnioskodawcy. Tego zabiegu sąd I instancji nie dokonał, przez co uszczuplił należny uczestniczce udział w majątku wspólnym i wykazał wspomniany wyżej brak konsekwencji. Nie można było bowiem pominąć tego składnika majątku, a jego rozliczeni mogło odbyć się albo w sposób zaproponowany przez Sąd Okręgowy (czyste rozliczenie kwoty 6.000 zł), albo po myśli sądu I instancji – pod warunkiem pomniejszenia nakładu wnioskodawcy o kwotę 6.000 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny sprawy i przywołane wyżej rozważania uzasadniają konieczność ingerencji w orzeczenie Sądu Rejonowego poprzez dodanie jako pominiętego składnika majątku wspólnego kwoty 6.000 zł. W tej sytuacji orzeczono jak w punkcie Ia. postanowienia. Konsekwencją omawianej zmiany był obowiązek przyznania kwoty 6.000 zł. jednemu z uczestników i osobą tą mógł być wyłącznie wnioskodawca, który był dysponentem omawianych środków i nie dokonał ich rozliczenia z A. W.. Skutkiem zaś obu zmian jest również zmiana matematycznych rozliczeń majątku stron. Najprostszym sposobem jest podział kwoty 6.000 zł. na pół i odjęcie tego ilorazu od spłaty zasądzonej przez sąd I instancji od uczestniczki tj. od kwoty 44.860,95 zł. Czyli: 44.860,95 – 3.000 = 41.860,95 zł. Uzyskany wynik odejmowania jest więc kwotą, której może domagać się wnioskodawca od uczestniczki z tytułu globalnego rozliczenia majątku wspólnego. W taki też sposób Sąd Okręgowy zmienił punkt 5. rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.

Nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie apelującej wydłużenia terminu spłaty zasądzonej kwoty. Zarzucając sądowi I instancji niezgodność ustaleń faktycznych z materiałem zebranym w sprawie, nie podniesiono jakiejkolwiek argumentacji dotyczącej tej sprzeczności. Sprzeczności tej zresztą nie ma, gdyż Sąd Rejonowy dostrzegł i ustalił okoliczność pozostawania uczestniczki bez pracy oraz fakt pobierania przez nią zasiłku i alimentów na dwoje dzieci. Wprawdzie uzasadnienie sądu w tym względzie jest niezwykle oszczędne, jednakże słusznie uwzględniające interesy obu stron, a nie tylko uczestniczki. Spłata dla wnioskodawcy musi być przede wszystkim realna, gdyż środki te słusznie mu się należą, a odroczenie terminu ich płatności (bezodsetkowo) narusza prawo do ich posiadania. Sąd w uzasadnionych wypadkach może zezwolić na to naruszenie, ale nie dowolnie. Sytuacja rodzinna i majątkowa uczestniczki uzasadniała skorzystanie z tej instytucji i doprowadziła do rocznego wydłużenia terminu spłaty liczonego od daty uprawomocnienia się orzeczenia o podziale majątku. Apelująca nie wskazała, czemu okres 60 miesięcy miałby być dla obu stron korzystniejszy niż zakreślony rok czasu. Nie sposób zatem podjąć w tym względzie polemiki. Nie może ujść uwadze sądu fakt, iż od daty rozwodu minęły ponad 3 lata, które winny zmotywować uczestniczkę do przygotowania się do spłaty lub – we wcześniejszym okresie – do czynnego udziału w pokrywaniu wspólnie zaciągniętych zobowiązań, co na dzień orzekania skutkowałoby mniejszą spłatą.

W tym zatem zakresie – uznając za prawidłowe określenie terminu spłaty – oddalono apelację uczestniczki.

Wobec zmian dokonanych w ustaleniu składu majątku wspólnego zwiększeniu uległa ogólna wartość tego majątku do kwoty 12.264 zł. i udziału każdego z uczestników do kwoty 6.132 zł. Ta suma zatem powinna być podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika uczestniczki (zgodnie z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie…) – stąd konieczność zmiany punktu 7. zaskarżonego postanowienia.

Koszty postępowania apelacyjnego – zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. uczestnicy ponoszą we własnym zakresie. Za zwolnioną od kosztów sądowych uczestniczkę koszty pokrywa Skarb Państwa, w tym wynagrodzenie jej pełnomocnika określone na kwotę 738 zł. - zgodnie z § 6 pkt 4 i § 13 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie… (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).