Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą

w W.

przeciwko Ł. J., J. J. i T. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu

z dnia 12 lipca 2016 r. sygn. akt I C 164/16

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem Okręgowym w Elblągu poczynając od dnia 14 czerwca 2016 r. i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Dorota Gierczak SSA Mirosław Ożóg SSA Małgorzata Zwierzyńska

I ACa 938/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 lipca 2016r. Sąd Okręgowy w Elblągu
oddalił powództwo oraz zasądził od powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanych Ł. J., J. J. i T. J. solidarnie 14.451zł tytułem kosztów procesu.

Nakazem zapłaty z 13 kwietnia 2016 r. wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc (...), Sąd Okręgowy w Elblągu nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie powodowi kwotę 989.491,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od 688.646,30 zł od dnia 26 lutego 2016 r. do dnia zapłaty i

- od 300.034,94 zł od dnia 24 marca 2016 r. do dnia zapłaty

oraz kwotę 5.667 zł tytułem kosztów postępowania, w terminie dwóch tygodni albo wnieśli w tym terminie sprzeciw.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości. Zakwestionowali dochodzone pozwem roszczenie co do zasady, jak i co do wysokości. Zarzucili, że po stronie powoda występował brak legitymacji procesowej czynnej. Nadto zarzucili przedawnienie roszczeń dochodzonych pozwem. Wskazali , że skoro – zgodnie z zaświadczeniem powoda z dnia 15 marca 2016 r. załączonym do pozwu – wypowiedzenie umowy kredytu rozwojowego nastąpiło z dniem 27 września 2012 r., to w dacie wniesienia pozwu, roszczenie powoda było przedawnione, z uwagi na upływ trzyletniego terminu przedawnienia.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 15 grudnia 2009 r. T. J., prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe (...) – T. J., zawarła z (...) Spółką Akcyjną Oddziałem w Polsce z siedzibą w W. umowę kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...). Zgodnie z umową, bank udzielił T. J. kredytu w kwocie 550.000 zł, indeksowanego do waluty obcej – franka szwajcarskiego, na okres 156 miesięcy. J. J. wyraził zgodę na zaciągnięcie powyższego zobowiązania przez swoją żonę – T. J.. Sąd I instancji ustalił również, że w dniu 7 września 2011 r. (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. zawarł z Ł. J. i J. J., prowadzącymi działalność gospodarczą pod firmą (...) spółka cywilna J. J., Ł. J., porozumienie o restrukturyzacji kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...) z dnia 15 grudnia 2009 r. Za zgodą T. J., Ł. J. i J. J. przejęli jej zadłużenie wynikające z umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...). Ł. J. i J. J. uznali roszczenia banku z tytułu tej umowy, a opiewające na:

- 194.774,40 CHF z tytułu kapitału kredytu,

- 636,21 CHF z tytułu wymaganych odsetek,

- 1.043,62 CHF z tytułu odsetek naliczonych od dnia zapadalności ostatniej spłaty,

- 45 CHF z tytułu prowizji i opłat.

Strony wydłużyły okres spłaty kredytu o 60 miesięcy. Spłata zadłużenia zabezpieczona została poręczeniem udzielonym przez T. J.. Porozumienie stron o restrukturyzacji kredytu nie stanowiło odnowienia i wchodziło ono w życie po spełnieniu przez Ł. J. i J. J. warunków restrukturyzacji, w dniu wskazanym w sporządzonym przez bank i przesłanym kredytobiorcom (...), potwierdzającym uruchomienie restrukturyzacji. W przypadku nie spełnienia przez kredytobiorców warunków uruchomienia restrukturyzacji do dnia 21 września 2011 r. porozumienie nie dochodziło do skutku.

Według ustaleń Sądu Okręgowego, w dniu 28 września 2011 r. (...) Spółka Akcyjna w W., który wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki wynikające z umów, których stroną był (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce, zawarł z Ł. J. i J. J. aneks do porozumienia z 7 września 2011 r. o restrukturyzacji kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...). Strony przedłużyły termin do spełnienia przez kredytobiorców warunków uruchomienia restrukturyzacji do dnia 30 września 2011 r. W piśmie z dnia 6 sierpnia 2012 r. (...) Spółka Akcyjna w W. zawarł oświadczenie o wypowiedzeniu Ł. J. i J. J. umowy o kredyt płatniczy restrukturyzacyjny z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia. W dniu 15 marca 2016 r. (...) Bank (...) SA w W. wystawił zaświadczenie, w którym wskazał, że z dniem 31 grudnia 2012 r. na skutek połączenia spółek kapitałowych, wstąpił we wszystkie prawa i obowiązku (...) SA oraz w oparciu o posiadane dokumenty bankowe stwierdził, że rozwiązanie umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...) z dnia 15 grudnia 2009 r., nastąpiło w dniu 27 września 2012 r.

Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny był bezsporny. Sąd meriti ustalił go w oparciu o treść wskazanych dokumentów, których autentyczność i zgodność zaświadczonych w nich danych z rzeczywistym stanem nie budziła żadnych wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, iż w świetle twierdzeń powoda popartych treścią złożonych dokumentów, dochodzone przez niego w niniejszej sprawie roszczenie uległo przedawnieniu. Powód wskazał, że rozwiązanie umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...) z dnia 15 grudnia 2009 r., nastąpiło w dniu 27 września 2012 r. Sąd przyjął, iż od tej daty roszczenie banku stało się wymagalne i pozwani zobowiązani byli do zwrotu świadczenia. Zdaniem Sądu I instancji roszczenie o zwrot tego świadczenia miało charakter majątkowy i związane było z prowadzeniem działalności gospodarczej, w związku z czym termin jego przedawnienia wynosił trzy lata. Sąd Okręgowy uznał ponadto, iż w przedmiotowej sprawie powód nie wykazał, aby wcześniej doszło do przerwania biegu przedawnienia w stosunku do roszczenia głównego czy też odsetkowego, ani też, że roszczenie o odsetki uzyskało samodzielny byt.

Zdaniem Sądu Okręgowego wynikające z umowy kredytu rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...), roszczenie zarówno główne jak i uboczne, były na dzień wytoczenia powództwa, tj. 24 marca 2016 r. już przedawnione a pozwani skutecznie uchylili się od ich zaspokojenia. Skierowane przeciwko nim powództwo podlegało zatem oddaleniu na podstawie przepisu art. 117§ 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800). Mając na uwadze, że pozwani wygrali niniejszy proces, Sąd Okręgowy wskazał, iż na powodzie ciążył obowiązek zwrotu poniesionych przez nich kosztów celowej obrony. Zasądzona z tego tytułu kwota obejmowała : wynagrodzenie adwokata świadczącego pomoc prawną pozwanym (14.400 zł) oraz opłatę skarbową uiszczoną od udzielonych pełnomocnictw (17 zł x 3).

W apelacji powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest :

1)  Art. 505 § 1 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt. 5 k.p.c. poprzez zaniechanie doręczenia powodowi wraz z zawiadomieniem o wyznaczeniu terminu rozprawy odpisu wniesionego przez pozwanych sprzeciwu od nakazu zapłaty oraz poprzez zamknięcie rozprawy dnia 12 lipca 2016r. mimo braku powyższego doręczenia powodowi, co doprowadziło do pozbawienia strony powodowej możności obrony jej praw ;

2)  Art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wywiedzenie ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logiki i przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów;

3)  Art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia przez Sąd I instancji dowodu z wydruku zupełnej księgi wieczystej o nr KW (...);

Skarżący zarzucił także naruszenie przepisów prawa materialnego, tj:

art. 117 § 2 k.c. w zw. z art. 118 k.c. oraz w zw. z art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez ich błędne zastosowanie skutkujące uwzględnieniem podniesionego przez pozwanych zrzutu przedawnienia roszczenia;

oraz wniósł o przeprowadzenie dowodu z załączonych do apelacji dokumentów, mając zaś powyższe na uwadze wniósł o: uchylenie zaskarżonego wyroku i zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością, tj. od dnia 14 czerwca 2016r. pozostawiając jednocześnie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego, tym kosztach zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, ewentualnie o

o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy pozostawiając jednocześnie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego, tym kosztach zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych lub o

zmianę wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych solidarnie kwoty 989 491,15zl wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 688 646,30zł liczonymi od dnia 26 lutego 2016r. do dnia zapłaty, odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 300 034,94zł liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kwotę 809,91zł

i zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Pozwany złożył odpowiedź na apelację powoda, w której wniósł o:

1.  pominięcie nowych faktów i dowodów przedłożonych wraz z apelacją na podstawie art. 381 k.p.c., ponieważ powód mógł powołać się na te fakty i dowody w postępowaniu przed Sądem I instancji, a w szczególności już na etapie składania pozwu,

2.  oddalenie apelacji powoda w całości;

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zaskarżony wyrok podlega uchyleniu, zaś postępowanie przed Sądem Okręgowym w Elblągu należało znieść poczynając od dnia 14 czerwca 2016 r., przekazując sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W niniejszej sprawie doszło bowiem do nieważności postępowania, którą Sąd drugiej instancji - w granicach zaskarżenia - bierze pod uwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.). Jedną z przesłanek nieważności postępowania jest pozbawienie strony możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 kpc). Polega ona na tym, że strona na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych rozprawach przed wydaniem w danej instancji wyroku (v. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r. II CR 155/74 OSPiKA 1975/3 poz. 66), co oznacza również sytuacje, gdy w następstwie naruszenia przez sąd przepisów postępowania strona, wbrew swej woli, została faktycznie pozbawiona możności działania, w szczególności przedstawienia swoich twierdzeń faktycznych, zgłoszenia dowodów na ich poparcie, odniesienia się do argumentów i dowodów prezentowanych przez stronę przeciwną, odniesienia się do przeprowadzonych już przez sąd dowodów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 listopada 2016r. w sprawie III AUa 1908/15, LEX 2172497).

Analizując, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, w pierwszej kolejności należy rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie zbadać, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu, wreszcie - ocenić, czy pomimo zaistnienia tych przesłanek strona mogła bronić swych praw w procesie. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych warunków można uznać, że strona została pozbawiona możności działania (wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 441/2011, LexPolonica nr 5029724).

W niniejszej sprawie postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte było nieważnością spowodowaną pozbawieniem strony możności obrony swych praw, dotykającą istotnej części postępowania, która nastąpiła od momentu wniesienia przez pozwanych sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Okręgowy w Elblągu dnia 13 kwietnia 2016r. w sprawie I Nc (...), aż do zamknięcia rozprawy. Zgodnie z treścią zarządzenia wydanego w sprawie z dnia 7 czerwca 2016r., a wykonanego dnia 14 czerwca 2016r. (k. 69) przewodniczący Sądu Okręgowego w Elblągu jednocześnie z wyznaczeniem terminu rozprawy zarządził doręczenie pełnomocnikowi powoda odpisu sprzeciwu od nakazu zapłaty, wniesionego przez pozwanych. Pomimo adnotacji świadczącej o wykonaniu zarządzenia z dnia 14 czerwca 2016 r., w aktach sprawy brak jest dowodu doręczenia pełnomocnikowi powoda odpisu sprzeciwu od nakazu zapłaty przed wyznaczonym na dzień 12 lipca 2016 roku terminem rozprawy. Dopiero po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Elblągu zaskarżonego wyroku, dnia 23 sierpnia 2016r. pełnomocnikowi strony powodowej (aplikantowi działającemu z upoważnienia pełnomocnika) doręczono odpis sprzeciwu od nakazu zapłaty (k. 104), umożliwiając w ten sposób stronie powodowej zapoznanie się z jego treścią. A zatem aż do momentu zamknięcia rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, strona powodowa pozbawiona była możliwości obrony swych praw z uwagi na okoliczność niedoręczenia jej przez Sąd Okręgowy w Elblągu pisma procesowego wniesionego przez stronę pozwaną. Sąd Apelacyjny w obecnym składzie w pełni podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 grudnia 2011r. w sprawie I CSK 274/11, zgodnie z którym nieważność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej praw zachodzi także w sytuacji, gdy w wyniku niedoręczenia jej odpisu apelacji nie mogła na danym etapie postępowania podjąć czynności procesowych (LEX, nr 1131114). Postanowienie to wprawdzie dotyczy doręczenia odpisu apelacji oraz skargi na wpis referendarza, jednakże niewątpliwie pogląd w nim wyrażony, w ocenie Sądu Apelacyjnego, znajduje również zastosowanie w przypadku innych pism procesowych, zwłaszcza pism tego rodzaju, które obwarowane są sankcją utraty możliwości powoływania dalszych dowodów i odnoszenia się do tych dowodów, jak to jest w przypadku sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Powyższe, zdaniem Sądu Apelacyjnego, spełnia dyspozycje art. 379 pkt. 5 k.p.c., powodując, iż postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte jest nieważnością.

Sąd Apelacyjny ustalił, iż nieważność postępowania przed Sądem Okręgowym w Elblągu w sprawie I C 164/16 wystąpiła od dnia 14 czerwca 2016r. z uwagi na okoliczność iż tego dnia wydane zostało zarządzenie nakazujące doręczenie stronie powodowej odpisu sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, które pomimo znajdującej się pod nim adnotacji – nie zostało skutecznie wykonane. Zniesienie zaś postępowania przed Sądem Okręgowym w Elblągu poczynając od dnia 14 czerwca 2016 roku powoduje, iż dalsze postępowanie uważane musi być za niebyłe. W tej zaś sytuacji bezprzedmiotowe jest ustosunkowanie się do dotychczas przeprowadzonych przez Sąd I instancji dowodów, czy też dalszych zarzutów zawartych we wniesionej przez powoda apelacji. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd I instancji umożliwi powodowi ustosunkowanie się do treści zarzutów , faktów i dowodów powołanych w sprzeciwie od nakazu zapłaty i rozważy możliwość uzupełnienia postepowania dowodowego, zwłaszcza co do tych twierdzeń i faktów, które pozostają sporne między stronami.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności, Sąd Apelacyjny stosownie do art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu a na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSA Dorota Gierczak SSA Mirosław Ożóg SSA Małgorzata Zwierzyńska