Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Iwona Podwójniak

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2017 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. B., J. B., Z. B. (1), E. G. (1) i B. P.

przeciwko (...) SA w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powodów A. B., J. B., E. G. (1) i B. P.

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 27 marca 2017 roku, sygnatura akt I C 1114/16

1.  oddala apelacje;

2.  zasądza od powodów A. B., J. B., , E. G. (1) i B. P. na rzecz (...) SA w W. kwoty po 600 (sześćset) złotych od każdego z nich tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 232/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 marca 2017 roku Sąd Rejonowy w Wieluniu zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów: A. B. kwotę 21 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami, oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 1) i kwotę 1 150,51 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 2); J. B. kwotę 21 000 zł tytułem zadośćuczynienia
wraz z odsetkami, oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 3) i kwotę 257,67 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 4); Z. B. (1) kwotę 21 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami, oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 5) i kwotę 512,67 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 6); E. G. (1) kwotę 26 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami, oddalając powództwo w pozostałej części
(pkt 7) i kwotę 1 447,71 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 8) i B. P. kwotę 21 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami, oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 9) i kwotę 1 150,17 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 10).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Z. B. (2) zmarł w dniu 17 października 1999 r. w wieku 69 lat wskutek obrażeń ciała doznanych w wypadku w dniu 06 czerwca 1999 r. spowodowanym przez kierującego pojazdem ubezpieczonym od odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A.

Pozwany przyjął co do zasady odpowiedzialność za skutki wypadku i wypłacił powodom A. B., J. B., E. G. (1) i B. P.
na podstawie decyzji z dnia 20 czerwca 2016 r. oraz Z. B. (1) na podstawie decyzji z dnia 29 lipca 2016 r. zadośćuczynienie w kwocie po 9 000 zł.

Powodowie zgłosili szkodę drogą mailową wzywając pozwanego do zapłaty
po 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej: E. G. (1) w dniu 18 kwietnia 2016 r., J. B., A. B. i B. P. w dniu 21 kwietnia 2016 r. oraz Z. B. (1) w dniu
25 lipca 2016 r.

Z. B. (2) mieszkał w Ś. wraz z żoną i córką E. G. (1), której przekazał gospodarstwo rolne. Mąż E. G. (1) pracował zawodowo, powódka zajmowała się wychowaniem trójki dzieci. Ojciec pomagał powódce w prowadzeniu gospodarstwa rolnego o powierzchni 5 ha wykonując prace polowe oraz prace przy inwentarzu. W 1999 roku powódka rozpoczęła budowę budynku gospodarczego, na którego zaciągnęła kredyt poręczony przez rodziców. Ojciec pomagał powódce przy budowie.
Po śmierci ojca obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego wykonywała powódka i po godzinach pracy zawodowej mąż powódki. E. G. (1) po śmierci ojca musiała zająć się matką wymagającą opieki i wsparcia. Powódka prowadzi obecnie gospodarstwo rolne, mąż powódki pracuje zawodowo.

Z. B. (2) pomagał również w prowadzeniu gospodarstwa rolnego zamieszkałemu w odległości 5 km synowi J. B.. Ojciec odwiedzał syna nawet trzy razy w tygodniu, doradzał mu, pouczał, pomagał podczas zbiorów i przy budowie budynku gospodarczego. J. B. przekazał obecnie gospodarstwo rolne synowi i po ukończeniu 60 lat otrzyma emeryturę z KRUS.

A. B. w chwili śmierci ojca mieszkał w W. z własną rodziną. Ojciec często odwiedzał powoda, pomagał mu w zagospodarowaniu nabytej działki budowlanej. Obecnie pracuje zawodowo jako piekarz.

B. P. mieszkała w M., odległych od (...) km; powódka odwiedzała często rodziców, a ojciec przyjeżdżał do niej. Powódka od 2007 roku jest sparaliżowana i wymaga całodobowej opieki, otrzymuje rentę chorobową w wysokości 1 560 zł kwartalnie.

Z. B. (1) w chwili śmierci ojca mieszkał w T., gdzie pracował jako górnik. Powód odwiedzał ojca, przyjeżdżał w czasie urlopu oraz na uroczystości rodzinne, utrzymywał z ojcem kontakt telefoniczny. Ojciec odwiedzał powoda w T.. Powód jest obecnie emerytem.

Z. B. (2) przed wypadkiem nie miał problemów ze zdrowiem, był w pełni sił, dynamiczny i ruchliwy. Po wypadku w stanie ciężkim przebywał aż do śmierci w szpitalu w S.. Dzieci codziennie na zmianę jeździły do ojca do szpitala. Powodowie byli silnie związani emocjonalnie z ojcem, który angażował się w sprawy swoich dorosłych dzieci, pomagał im i doradzał, interesował się wnukami. W rodzinie nie było nieporozumień, dzieci odwiedzały często rodziców i przyjeżdżały na święta i uroczystości rodzinne. Wspomnienia o ojcu wywołują u powodów silne emocje i wzruszenie, powodowie odwiedzają grób ojca.

W świetle powyższych ustaleń Sąd uznał, że roszczenia powodów są co do zasady zasługują na uwzględnienie na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i 24 k.c.

Sąd wskazał, że powodów łączyły z ojcem silne więzi emocjonalne. Jako dorośli ludzie, posiadający w chwili śmierci ojca własne rodziny, nadal byli związani z ojcem, który interesował dziećmi i ich rodzinami, pomagał im, doradzał, udzielał wsparcia. E. G. (1) zamieszkiwała wspólnie z rodzicami i w największym stopniu korzystała z pomocy ojca, który faktycznie zajmował się prowadzeniem przekazanego córce gospodarstwa rolnego. Pozwalało to powódce, której mąż pracował zawodowo poza rolnictwem, na zajmowanie się wychowaniem trójki dzieci. Ojciec pomagał powódce w budowie budynku gospodarczego rozpoczętej krótko przed wypadkiem, udzielił poręczenia kredytu zaciągniętego na budowę.
Z pomocy ojca w prowadzeniu gospodarstwa rolnego korzystał również zamieszkały
w bliskiej odległości J. B.. Z. B. (2) pomagał również synowi A. B. w zagospodarowaniu zakupionej działki budowlanej. Z. B. (2), mimo swojego wieku, aktywnie udzielał pomocy i wsparcia swoim dorosłym dzieciom. Wszyscy powodowie pozostawali z ojcem w bliskich relacjach, spędzali razem święta i spotykali się na wspólnych uroczystościach rodzinnych.

W ocenie Sądu śmierć ojca wywołała u powodów głęboki wstrząs psychiczny; powodowie długo odczuwali żałobę i jak wynika z ich zeznań dotychczas towarzyszy im uczucie tęsknoty za ojcem. Wskutek tragicznego wypadku zerwane zostały więzi emocjonalne między powodami i ojcem, zakłócony został panujący w rodzinie spokój.

Z uwagi na powyższe okoliczności Sąd uznał, iż stosownym zadośćuczynieniem dla powódki E. G. (1) w związku z tragiczną śmiercią ojca jest kwota 35 000 zł, a dla pozostałych powodów kwota po 30 000 zł.

Sąd wskazał, że E. G. (1) poprzez wspólne zamieszkiwanie z rodzicami, przebywała z ojcem i korzystała na co dzień z jego pomocy, w związku z czym śmierć ojca dotknęła ją w sposób najbardziej dotkliwy i wywołała największe zmiany w jej życiu.
Po wypadku powódka musiała zająć się sama prowadzeniem gospodarstwa rolnego i udzielić stosownego wsparcia matce.

Dlatego różnicując wysokość zadośćuczynienia dla E. G. (1) i pozostałych powodów, których dobra osobiste wskutek utraty ojca zostały również naruszone, Sąd doszedł do przekonania, że wysokość zasądzonych na rzecz powodów kwot, z uwzględnieniem wypłaconego już w postępowaniu likwidacyjnym zadośćuczynienia, jest adekwatna
do doznanej krzywdy, wstrząsu i urazu psychicznego oraz odczuć towarzyszących powodom zarówno bezpośrednio po tragicznym wypadku, kiedy ojciec ich przebywał ponad cztery miesiące w ciężkim stanie w szpitalu, jak i po śmierci ojca, a także nadal mimo upływu czasu.

Sąd oddalił powództwa w pozostałej części jako nieuzasadnione co do wysokości mając na uwadze, iż od śmierci Z. B. (2) upłynęło już kilkanaście lat, wobec czego aktualnie poczucie krzywdy jest u powodów znacznie mniejsze niż bezpośrednio po tragicznym zdarzeniu.

O odsetkach od przyznanych kwot zadośćuczynienia orzeczono zgodnie z żądaniem powodów E. G. (1), J. B., A. B. i B. P. zaś odnośnie powództwa Z. B. (1) od dnia 25 sierpnia 2016 r., a nie jak powód domagał się od dnia 30 lipca 2016 r., gdyż powód ten zgłosił natomiast i wezwał pozwanego do zapłaty drogą mailową w dniu 25 lipca 2016 r.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. mając na względzie,
iż roszczenia powodów uwzględnione zostały częściowo i dlatego Sąd rozdzielił stosunkowo koszty postępowania w oparciu o procent wygrania i przegrania sprawy przez każdego
z powodów, ni znajdując podstaw do zasądzenia na rzecz powodów oraz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w stawce 9 600 zł żądanej przez pełnomocników stron.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając go w części:

- w pkt 1 oddalającym powództwo A. B. co do kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca Z. B. (2)
wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21.06.2016 r. do dnia zapłaty,

- w pkt 3 oddalającym powództwo J. B. co do kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca Z. B. (2)
wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21.06.2016 r. do dnia zapłaty,

- w pkt 7 oddalającym powództwo E. G. (1) co do kwoty 15 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca Z. B. (2)
wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21.06.2016 r. do dnia zapłaty,

- w pkt 9 oddalającym powództwo B. P. co do kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca Z. B. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30.07.2016 r. do dnia zapłaty,

- w zakresie rozstrzygającym o kosztach procesu (tj. w pkt 2, 4, 8, 10).

Powodowie zarzucili wyrokowi:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dowolną ocenę zebranego
w sprawie materiału dowodowego i wysnucie wniosków z niego nie wynikających przede wszystkim poprzez ustalenie, iż powodom, jako dzieciom zmarłego Z. B. (2) należą się kwoty zadośćuczynienia za krzywdę
w wysokościach odpowiednio 2 .000 zł zasądzonych na rzecz powódki E. G. (1) oraz w kwotach po 21 000 zł zasądzonych na rzecz pozostałych powodów (A. B., J. B. oraz B. P.) Natomiast
ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także z treści samego uzasadnienia wyroku jednoznacznie wynika, iż adekwatna i odpowiednia kwota zadośćuczynienia z uwagi na rozmiar krzywdy doznanej przez powodów powinna zostać określona w wysokości zdecydowanie wyższej tj. w kwotach po 41 000 zł na rzecz każdego z powodów;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że zasądzone na rzecz powodów kwoty (odpowiednio 21 000 zł
lub 26 000 zł) stanowią wystarczające zadośćuczynienie kompensujące
ich krzywdę, w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów w oparciu
o zebrany materiał dowodowy wskazuje, że ustalone przez Sąd należne powodom zadośćuczynienie jest rażąco zaniżone w stosunku do doznanej krzywdy i winno wynieść po 41 000 zł (tj. po 50 000 zł pomniejszone o zasądzone w toku postępowania likwidacyjnego kwoty – 9 000 zł na rzecz każdego z powodów).

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz:

- powoda A. B. dalszej kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia
za krzywdę związaną ze śmiercią ojca Z. B. (2) wraz z ustawowymi odsetkami |
za opóźnienie liczonymi od dnia 21 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

- powoda J. B. dalszej kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią ojca Z. B. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

- powódki E. G. (2) dalszej kwoty 15 000 zł tytułem zadośćuczynienia
za krzywdę związaną ze śmiercią ojca Z. B. (2) wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie liczonymi od dnia 21 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

- powódki B. P. dalszej kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią ojca Z. B. (2) wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie liczonymi od dnia 30 lipca 2016 r. do dnia zapłaty,

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu – w tym kosztów zastępstwa procesowego
za II instancję – według norm przepisanych.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez powodów, należy wskazać, że zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. przez dokonanie błędnej oceny dowodów, a w konsekwencji przyznania zaniżonych kwot zadośćuczynienia na rzecz powodów, w istocie dotyczą sfery prawa materialnego, a to art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. Badanie zaś prawidłowości zastosowanych norm prawa materialnego nie jest natomiast dokonywane w trybie art. 233 k.p.c., jak błędnie twierdzą skarżący.

Należy zaznaczyć, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oraz wszechstronnej analizy zgromadzonego materiału dowodowego i na jego podstawie poczynił adekwatne
do treści materiału dowodowego ustalenia faktyczne. Ustalenia te Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

W odniesieniu do zarzutów związanych z wadliwym określeniem przez Sąd wysokości zadośćuczynienia w sposób nieadekwatny do okoliczności sprawy należy przywołać utrwalone w orzecznictwie zapatrywanie, że korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości zasądzonej kwoty zadośćuczynienia możliwe jest wówczas, gdy stwierdza się oczywiste i rażące naruszenie ogólnych kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia
( por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2006r., II PK 102/.06, z dnia 18 listopada 2004r., ICK 219/04 z dnia 30 października 2003r., IV CK 151/02, z dnia
7 listopada 2003r., V CK 110/03, z dnia 9 lipca 197- r., III PRN 39/70). W ramach kontroli instancyjnej nie jest natomiast możliwe wkraczanie w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. O oczywistym i rażącym naruszeniu zasad ustalenia "odpowiedniego" zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego, zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą.

W ocenie Sądu Okręgowego suma zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz powodów, przy uwzględnieniu także kwot wypłaconych już przez ubezpieczyciela, na wystąpienie takiej dysproporcji nie wskazuje.

Wymaga podkreślenia, że Sąd ustalając kwoty zadośćuczynienia uwzględnił wszystkie istotne dla ich oszacowania okoliczności, opierając się w tym zakresie na materiale dowodowym, Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że ustalony rozmiar zadośćuczynienia jest odpowiedni do doznanych przez rodzinę cierpień. Sąd wziął pod uwagę także wpływ, jaki wywarła śmierć ojca na funkcjonowania wszystkich członków rodziny.

W ocenie Sądu Okręgowego - budowanej na doświadczeniu zawodowym - zasądzone kwoty zadośćuczynienia nie są więc rażąco zaniżone, jak wywodzą skarżący.

Niewątpliwie należą do grupy przeciętnych kwot przyznawanych przez sądy
pierwszej instancji na podstawie art. 448 k.c., ale nie zostały wymierzone z przekroczeniem swobodnej oceny i mieszczą się w granicach sędziowskiego uznania, do którego sąd pierwszej instancji miał pełne prawo. Atrybut swobody orzekania o wysokości zadośćuczynienia wynika z faktu, iż nie istnieją żadne zobiektywizowane, ustawowo określone kryteria pozwalające sądowi na rozstrzygnięcie o zadośćuczynieniu we wprost określonych przedziałach pieniężnych.

Apelujący natomiast poza własną, odmienną oceną okoliczności uwzględnionych przez Sąd przy ustalaniu jego wysokości, nie przedstawili skutecznych argumentów,
które uzasadniałyby dokonanie postulowanej zmiany wyroku w kierunku przez nich oczekiwanym. Ponadto ich uwadze uchodzi, że rozmiar krzywdy moralnej powódki E. G. (1), która prowadziła ze zmarłym ojcem wspólne gospodarstwo domowe nie może być oparty na jednakowym kryterium, jak u pozostałych powodów.

Odnosząc się natomiast do kwestii nieodpowiedniej kwoty zadośćuczynienia wywodzonej na podstawie kwot zasądzanych w orzeczeniach zapadłych w innych sprawach, trzeba wskazać, iż każde rozstrzygnięcie sądowe opiera się o konkretne stany faktyczne ustalone szczegółowo i indywidualnie w danej sprawie; nie sposób zatem wywodzić
tu jakichkolwiek analogii.

Z przytoczonych względów apelacja podlegała oddaleniu w całości na mocy
art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, należnych od każdego z powodów na rzecz pozwanego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności
za wynik procesu, który pozwany wygrał w instancji odwoławczej w całości.

Sąd zasądził więc od każdego z powodów na rzecz pozwanego po 600 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Wysokość kosztów profesjonalnego zastępstwa prawnego po stronie pozwanej
Sąd Odwoławczy ustalił w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.) – obowiązujące w dacie wniesienia apelacji, mając na uwadze art. 109 § 2 k.p.c., zgodnie z którym możliwe jest obniżenie wynagrodzenia, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika oraz podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi pozwanego wynagrodzenie w niższej wysokości niż wynikająca z wymienionego rozporządzenia, zgodnie z którym powinien otrzymać po 1 800 zł od każdego z powodów, tj. łącznie 7 200 zł.

Sąd Okręgowy mając na względzie nakład pracy pełnomocnika pozwanego
w postępowaniu apelacyjnym, który nie stawił się na rozprawie apelacyjnej, składając jedynie odpowiedź na apelację strony powodowej, uznał, że odpowiednim wynagrodzeniem będzie kwota po 600 zł, zasądzona na rzecz pozwanego od każdego z powodów.