Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Stanisław Pilarczyk

Protokolant Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2016 r. w Kaliszu

odwołania H. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 7 czerwca 2016 r. Nr (...)

w sprawie H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość świadczenia

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 czerwca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił wnioskodawcy H. S. prawa do ponownego przeliczenia emerytury.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł wnioskodawca H. S., domagając się przeliczenia pobieranej emerytury. Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia:

Wnioskodawca H. S. urodził się (...).

Decyzją z dnia 10 stycznia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., zwany dalej organem rentowym, przyznał wnioskodawcy H. S. prawo do emerytury począwszy od dnia 26 stycznia 2012 roku, na skutek wniosku wnioskodawcy o emeryturę z dnia 3 stycznia 2012 roku. Organ rentowy, przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury, ustalił ją w kwocie najniższej emerytury. Nie ustalił organ rentowy wnioskodawcy podstawy wymiaru emerytury, gdyż nie udowodnił on 20 lat pozostawania w ubezpieczeniu (dowód – decyzja organu rentowego – k. 44 akt emerytalnych).

Wnioskodawca na dzień przyznania emerytury udowodnił 17 lat i 22 dni okresów składkowych, z tytułu zatrudnienia w okresie od dnia 1 sierpnia 1966 roku do dnia 30 listopada 1983 roku, oraz 23 lata okresów uzupełniających, z tytułu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 stycznia 1989 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku (dowód – zaświadczenie o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników – k. 28-37 akt emerytalnych; raport o ustaleniu uprawnień do świadczenia – k. 40 akt emerytalnych).

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 roku poz. 887 j.t. ze zmianami), zwanej dalej ustawą emerytalną, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi, ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5, przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne, na podstawie przepisów prawa polskiego, w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast zgodnie z ustępem 6 art. 15 ustawy emerytalnej, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W myśl art. 23 ustęp 1 ustawy emerytalnej, jeżeli podstawy wymiaru emerytury nie można ustalić zgodnie z zasadami określonymi w ustawie lub rozporządzeniu, o którym mowa w art. 22 tejże ustawy, emeryturę ustala się w wysokości najniższej emerytury. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości, uwzględnia się między innymi, z zastrzeżeniem art. 56, jako składkowe okresy ubezpieczenia społecznego rolników, na które opłacono, przewidziane w odrębnych przepisach, składki, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Artykuł 86 ustęp 3 ustawy emerytalnej stanowi natomiast, iż do świadczeń ustalonych w myśl art. 23, w kwotach najniższych, nie przysługują zwiększenia, o których mowa w art. 56 ust. 3 i 4.

Natomiast zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od postawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego.

Zgodnie natomiast z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek zainteresowanego lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie o świadczenia, zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010 roku (I UK 274/09, OSNP 2011/15-16/2013, Lex nr 889608) podkreślono, iż „przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników (art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.)”.

„Cały okres podlegania ubezpieczeniu”, wynikający z art. 15 ust. 6 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to wyłącznie taki okres ubezpieczenia, w którym istniała podstawa wymiaru składek w rozumieniu art. 18 1-8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 1998 roku, a takim okresem nie jest okres polegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy między innymi podniósł, iż zgodnie z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne, na podstawie przepisów prawa polskiego, w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat, kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. W myśl ust. 6 tego artykułu, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszeniem wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Z przepisów tych jednoznacznie wynika, że podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenia emerytalno-rentowe) z określonych lat. Nie jest więc nią sama składka, stanowiąca określony procent podstawy wymiaru. „Podstawa wymiaru składki” stanowi pojęcie funkcjonujące w prawie ubezpieczeń społecznych i definiuje je art. 18 ust. 1-8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że przy obliczeniu podstawy wymiaru emerytury uwzględnia się to, co enumeratywnie wymienia się w art. 18 ust. 1-8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (przykładowo jest to przychód – w przypadku osób wymienionych w art. 6 ust. 1 pk. 1-3 i pkt 18a, kwota uposażenia – w stosunku do posłów i senatorów, kwota stypendium – w stosunku do stypendystów sportowych i słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, kwota zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium – w stosunku do bezrobotnych, kwota świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie świadczenia górniczego lub w okresie stypendium na przekwalifikowanie – w stosunku do osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20, kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę – w stosunku do żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową i duchownych, kwota uposażenia – w stosunku do żołnierzy pełniących służbę w ramach Narodowych Sił Rezerwowych i żołnierzy odbywających nadterminową służbę wojskową). Stąd też konsekwentnie „cały okres podlegania ubezpieczeniu”, wynikający z art. 15 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach, to wyłącznie taki okres ubezpieczenia, w którym istniała podstawa wymiaru składek w rozumieniu art. 18 ust. 1-8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a takim okresem nie jest okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Podniesienia wymaga to, że spod działania ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączono rolników (patrz jej art. 5 ust. 1), a ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku, o ubezpieczeniu społecznych rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 2008 roku Nr 50 poz. 291 ze zm.), we własnym zakresie określa zupełnie odrębny mechanizm ustalania składek na to ubezpieczenie. Mianowicie, wysokość tych składek wynika wprost z aktów prawnych (patrz art. 17, art. 25 ust. 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 stycznia 1991 roku, w sprawie przeciętnej rocznej wysokości emerytury podstawowej w latach 1983-1990, M.P. Nr 4, poz. 23), nie stanowią one natomiast określonego procentu „podstawy wymiaru składek”.

Pamiętać także należy, że zasada uwzględniania „lat zerowych” do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wywiedziona została z przepisu art. 15 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku (III UZP 2/03, OSNP nr 14, poz. 338). Przedtem organ rentowy w swojej praktyce przyjmował, że niemożność udowodnienia podstawy wymiaru za określony rok kalendarzowy (lata kalendarzowe) prowadzi do niemożliwości uwzględnienia tego roku (tych lat) w podstawie wymiaru emerytury. W uzasadnieniu tej uchwały wyjaśniono, że przy ponownym ustalaniu wysokości emerytury do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, uwzględnia się również rok lub lata kalendarzowe, w których nie można wskazać podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wobec nieudowodnienia wysokości osiąganego wynagrodzenia za pracę. Chodzi tu o takiego ubezpieczonego, który żądał obliczenia podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wynagrodzenie uzyskiwane w wybranych przez niego 20 latach podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Od jego wynagrodzenia w każdym z wybranych 20 lat były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Jedynie z powodu braku dokumentów płacowych nie jest możliwe udowodnienie wysokości wynagrodzenia, będącego podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie w niektórych z tych lat, w sytuacji, gdy składki były odprowadzane przez pracodawcę od wynagrodzeń wszystkich pracowników globalnie, a nie rozliczane indywidualnie. W takim przypadku, zdaniem Sądu Najwyższego, dopuszczalne jest wskazanie także tych lat podlegania ubezpieczeniu, w których nie było możliwości udowodnienia wysokości podstawy wymiaru opłaconych składek. Wówczas przyjmuje się zerową podstawę wymiaru składek. Jak z tego wynika, koncepcja „zerowej podstawy wymiaru składek” wypracowana została przez judykaturę jedynie w obrębie pracowniczego ubezpieczenia społecznego.

W przypadku zaś, gdy podstawy wymiaru nie da się ustalić zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to również emerytura przyznana z uwzględnieniem okresów pracy w gospodarstwie rolnym, na podstawie art. 10 ustawy emerytalnej, obliczana jest wyłącznie na podstawie art. 23. Wtedy w istocie okresy pracy w gospodarstwie rolnym pozostają bez wpływu na wysokość świadczenia, ale wynika to z istoty tego przepisu, który z zasady zrywa związek między wysokością emerytury a wypracowanym stażem emerytalnym i stanowi lex specialis w stosunku do art. 15 i następnych – określających zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury.

Sąd Okręgowy w całości podziela to stanowisko Sądu Najwyższego.

Wnioskodawcy organ rentowy, ustalając jego prawo do emerytury jak i obliczając jej wysokość, nie mógł ustalić podstawy wymiaru emerytury zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6 ustawy emerytalnej, gdyż wnioskodawca nie udowodnił przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalno-rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego, w okresie 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił on wniosek o emeryturę, ani nie udowodnił przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, a przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury, co podkreślono wyżej, nie uwzględnia się okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Tak więc organ rentowy prawidłowo ustalił wysokość emerytury wnioskodawcy na podstawie art. 23 ustawy emerytalnej, czyli w wysokości emerytury najniższej.

W tej sytuacji, zgodnie z treścią przepisów art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej, nie ma podstaw aby emerytura wnioskodawcy mogła ulec ponownemu przeliczeniu.

W tej sytuacji, zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawcy, jako niezasadne, podlegało oddaleniu i orzeczono jak w wyroku.