Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 czerwca 2015 roku w S.

sprawy z powództwa M. N.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Myśliborzu z dnia 23 października 2014 roku, sygn. akt I C 546/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Myśliborzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Uzasadnienie wyroku z dnia 2 czerwca 2015 r.:

Powód M. N. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 70.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29.04.2014r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych związanych ze śmiercią w 2002 r., w wyniku wypadku komunikacyjnego córki K. N..

Pozwana (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości, podnosząc m.in. zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 23 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Myśliborzu oddalił powództwo (pkt I) i odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania (pkt II).

Powyższe rozstrzygnięcie oparto o następujące ustalenia:

W dniu 12.09.2002r. w miejscowości D. D. N. kierując pojazdem marki I. o nr rej. (...) wraz z cysterną o nr rej. (...) doprowadził do zderzenia z pojazdem marki F. (...) o nr rej. (...). Następnie zsunął się w wysokości skarpy i uderzył i w dom mieszkalny. Ma skutek przedmiotowego zdarzenia wypadku K. N., kierująca pojazdem marki F. doznała obrażeń ciała w wyniku których zmarła. Pojazd sprawcy wypadku w dacie zdarzenia posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych towarzystwie ubezpieczeniowym pozwanego.

Wyrokiem z dnia 24 marca 2004 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I C 724/03, Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. Oddział w S. na rzecz powoda M. N. kwotę 16.746,60 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami począwszy od dnia 25 kwietnia 2003r.

(...) S.A. działające w imieniu powoda pismem z dnia 25.03.2014. zgłosiło stronie pozwanej roszczenie w kwocie 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Strona pozwana decyzją z dnia 28.04.2014r. przyznała na rzecz powoda kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia, kończąc tym samym postępowanie likwidacyjne.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, iż więź łącząca powoda z córką była niezwykle silna. Córka była najstarszym dzieckiem powoda, a także jedyną córką. Darzyli się ogromną miłością i zaufaniem, o wszystkim mogli porozmawiać. Dzień tragicznej śmierci córki na zawsze pozostanie w pamięci powoda, jako najgorszy dzień w jego życiu. Był na miejscu zdarzenia. Widział doszczętnie zniszczony wrak pojazdu, którym poruszała się córka. Ciało jej było w tak złym stanie, że lekarze nie pozwolili powodowi na jego obejrzenie. Załamał się, stał się apatyczny. Nieustannie towarzyszyła mu anhedonia. Nie był w stanie pogodzić się ze śmiercią córki. Pomimo upływu tylu lat od śmierci córki, powód nadal odczuwa ból i cierpienie. Obecnie jest osobą samotną. Żona umarła, a jedyny syn służy w Wojsku Polskim i stale przebywa poza domem.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż na skutek przedmiotowego zdarzenia, którego następstwem była śmierć najbliższego członka rodziny, tj. córki powoda doszło do bezprawnego naruszenia jego dobra osobistego, tj. utrata osoby bliskiej, więzi rodzinnych, szczególnych więzi emocjonalnych między członkami rodziny. Niemniej jednak Sąd oddalił powództwo z uwagi na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia przez pozwanego. Sąd Rejonowy podzielił twierdzenia pozwanego, iż roszczenie powoda uległo przedawnieniu po upływie 10 lat od zdarzenia, które nastąpiło w dniu 12.09.2002 r. Sąd uznał, iż powód nie wykazał, okoliczności które przemawiałyby za przyjęciem dłuższego terminu przedawnienia, o którym mowa w § 2 art. 442 ¹ k.c., w sytuacji gdy szkoda wynikałaby ze zbrodni, czy też występku. Powód nie wykazał również okoliczności, które przemawiałyby za ewentualnym przerwaniem terminu przedawnienia, a także terminów w których doszłoby do ewentualnego przerwania.

Sąd zwraca uwagę, iż w sytuacji gdy szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (w rozumieniu przepisów kodeksu karnego), wówczas kodeks cywilny wprowadza modyfikacje ogólnej reguły dotyczącej terminu przedawnienia roszczeń z czynów niedozwolonych (art. 442 ¹ § 1 k.c.). Roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się wówczas w terminie dwudziestu lat, licząc od dnia popełnienia przestępstwa (termin a tempore facti), bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże przyjęcie dwudziestoletniego terminu przedawnienia na podstawie art. 442 ¹ § 2 k.c. wymaga ustalenia, że przestępstwo popełnione zostało przez konkretną osobę lub osoby (por. wyrok SN z dnia 7 lutego 2000 r., I CKN 209/98, niepubl.).

Sąd Rejonowy dostrzegając, iż wprawdzie pozwany przyznał powodowi kwotę 10.000 tytułem zadośćuczynienia decyzją z dnia z dnia 28.04.2014 r., jednakże roszczenie powoda było już w tym momencie z upływem 10-letniego terminu przedawnione, więc nie mogłoby być mowy o przerwaniu terminu przedawnienia, który już się zakończył.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, żądając jego zmiany i zasądzenia od pozwanego kwoty 70 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, ewentualnie uchylenie orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Powód zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił: naruszenie prawa materialnego tj. art. 442 § 2 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że śmierć K. N. nie nastąpiła wskutek przestępstwa określonego w art. 177 § 1 i 2 k.k., a w konsekwencji błędne przyjęcie krótszego niż dwudziestoletniego okresu przedawnienia roszczeń oraz naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną i wybiórczą analizę materiału dowodowego, w tym nieprzeprowadzenie dowodu z przekazanego do akt szkodowych postanowienia z dnia 31 marca 2003 r. o umorzeniu dochodzenia z art. 163 § 2 k.k. w zb. z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarzut powoda wybiórczej, więc w efekcie błędnej oceny przez Sąd Rejonowy materiału dowodowego uznać należy za słuszny. Za dowolne uznać należy również stwierdzenia prowadzące do akceptacji wniosku, iż roszczenia powódki opisane pozwem uległy przedawnieniu ze względu na treść art. 442 § 2 k.c. (strona 10 uzasadnienia).

Sąd Rejonowy oddalił powództwo przyjmując skuteczność zarzutu przedawnienia roszczenia w okresie 10 lat od dnia śmierci córki powoda. Sąd ten przyjął, iż przyjęcie dwudziestoletniego terminu przedawnienia na podstawie art. 442 ¹ § 2 k.c. wymaga ustalenia, że przestępstwo popełnione zostało przez konkretną osobę lub osoby. Sposób sformułowania uzasadnienia wyroku wskazuje na to, chociaż nie zostało to wprost wyartykułowane ani oparte o stosowne dowody, iż motywem przyjęcia braku związku śmierci córki powoda z zachowaniem innych osób było postanowienie Prokuratora Rejonowego w Pyrzycach o umorzeniu dochodzenia z dnia 31 marca 2003 r. wydane w sprawie Ds. 184/03 z powodu śmierci osoby podejrzanej. Sąd Rejonowy nie przeprowadził jednak dowodu z dokumentu postanowienia o umorzeniu dochodzenia, chociaż wniosek o jego dopuszczenie był przez powoda składany, pozwany do akt sprawy załączył elektroniczną wersję akt likwidacyjnych. Sąd Rejonowy nie wypowiedział się więc w oparciu o materiał dowodowy czy w sprawie nie zaistniały elementy winy sprawcy szkody, które mogły by skutkować przyjęciem tezy, że do szkody doszło w wyniku przestępstwa, bądź tezy przeciwnej. Okoliczność ta jest o tyle istotna, iż z treści uzasadnienia postanowienia o umorzeniu śledztwa wynika alternatywna przyczyna wypadku.

Dodać przy tym należy, iż w przypadku zakwalifikowania zachowania sprawcy wypadku, w którym córka powoda poniosła w dniu 13 lutego 2002 r. śmierć, jako przestępstwa Sąd Rejonowy winien zwrócić uwagę na treść art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538), gdzie ustawodawca zawarł regułę intertemporalną przewidującą, że do roszczeń, o których mowa w art. 1 ustawy zmieniającej (a więc roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym zarówno na osobie, jak i w mieniu) powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu, (czyli w dniu 10 sierpnia 2007 r.) jeszcze nie przedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ k.c., czyli przepisy nowe. Jeżeli zatem czynem niedozwolonym był występek, to zgodnie z treścią art. 442 ¹ § 2 k.c. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, a więc w niniejszej sprawie z dniem 13 lutego 2022 r.

Słusznie Sąd Rejonowy wskazuje, przywołując adekwatne do sytuacji orzeczenie Sądu Najwyższego, że przyjęcie dwudziestoletniego terminu przedawnienia na podstawie art. 442 ¹ § 2 k.c. wymaga ustalenia, że przestępstwo popełnione zostało przez konkretną osobę lub osoby, lecz mimo wniosków powoda takich ustaleń nie dokonuje. Faktycznie zatem oddalając powództwo Sąd Rejonowy nie rozpoznaje istoty sprawy, skoro błędnie uznaje istnienie przesłanki materialnoprawnej niweczącej roszczenia powoda, co stosownie do treści art. 386 § 4 k.p.c. obligowało sąd odwoławczy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem Sądowi Rejonowemu rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie V CZ 91/14).

Ponownie rozpoznając sprawę i przeprowadzając dowody zawnioskowane przez powoda Sąd Rejonowy wypowie się co do charakteru zachowania sprawcy krzywdy powoda, a w przypadku przyjęcia, iż jego zachowania wyczerpuje zdefiniowany przez ustawodawcę delikt będący zbrodnią bądź występkiem określi in concreto rozmiar zadośćuczynienia.

SSO Wiesława Buczek-Markowska SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Mariola Wojtkiewicz