Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w V. na Malcie

przeciwko B. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 1 września 2016 roku, sygn. akt I C 1285/16

oddala apelację.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 139/17

UZASADNIENIE

Powódka domagała się od pozwanej od pozwanej kwoty 844,92 zł z bliżej określonymi odsetkami i kosztami sporu tytułem należności wynikającej z niewykonania przez pozwanego umowy pożyczki zawartej 23 czerwca 2014 roku przy pomocy środków porozumiewania się na odległość. Wskazała, że nabyła wierzytelność z tego tytułu od pierwotnego pożyczkodawcy, co uzasadniało jej legitymację czynną.

Pozwana nie wdała się w spór i nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z 1 września 2016 roku Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

Orzeczenie to powyższe zapadło przy ustaleniu, że (...) sp. z o. o. w W. (działająca do 15 stycznia 2015 roku pod firma (...).pl) wygenerowała dokument określający warunki pożyczki na rzecz B. G. kwoty 500 zł. Warunki te dotyczyły umowy pożyczki o numerze (...).

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że 23 czerwca 2014 roku L..pl sp. z o.o. w W. zawarł z pozwaną umowę pożyczki. Zgodnie z umową pożyczkobiorczyni zobowiązała się do przelania kwoty 0,01 zł tytułem opłaty rejestracyjnej, a w tytule przelewu wpisywał tekst zgodny z komunikatem zawartym w wiadomości e-mail wysyłanej do pożyczkobiorcy po utworzeniu profilu klienta na stronie internetowej.

Sąd Rejonowy ustalił też, że dnia 24 czerwca 2014 r. pozwana dokonała przelewu kwoty 0,01 zł wskazując w tytule, że akceptuje warunki ramowej umowy pożyczki i podła swój numer PESEL. Następnie na rachunek bankowy pozwanej pożyczkodawca przelał kwotę 500 zł wskazując w tytule „ID pożyczki (...)”.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego, w dniu 12 grudnia 2015 r. L..pl sp. z o.o. w W. i powódka podpisały potwierdzenie kredytowej transakcji pochodnej. Pożyczki, których dotyczyło to potwierdzenie miały być określone w załączniku A. Pismem z 26 stycznia 2016 roku dotychczasowy wierzyciel zawiadomił pozwaną o cesji wierzytelności.

Uwzględniając te ustalenia Sąd Rejonowy zważył, wynikające z art. 339 k.p.c. domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Ponadto domniemanie to zastępuje postępowanie dowodowe tylko wówczas, gdy twierdzenia powoda nie budzą uzasadnionych wątpliwości.

W tym kontekście Sąd Rejonowy ocenił, że powódka nie wykazała aby nabyła wierzytelność wskazaną w pozwie. Z treści złożonego do akt wydruku – zestawienia umów, nie wynikało bowiem aby stanowił on załącznik do umowy kredytowej transakcji pochodnej mocą której powódka miała nabyć wierzytelność. Wydruk ten nie był przez nikogo podpisany, nie był też trwale połączony z żadnym innym dokumentem. Nie był zatem dokumentem prywatnym w świetle art. 249 k.p.c. i nie mógł stanowić podstawy ustaleń faktycznych. Dokumentacja złożona do akt nie dowodziła według Sądu Rejonowego faktu nabycia przez powódkę spornej wierzytelności. Oznaczało to, że powódka nie udowodniła roszczenia stosownie do wymogu z art. 6 k.c.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, której skutkiem było bezpodstawne uznanie, że powódka nie wykazała swojego roszczenia, w sytuacji gdy przedłożone przez nią dowody pozwalały uznać roszczenia powódki za zasadne;

- art. 339§2 k.p.c. poprzez uznanie, że twierdzenia powódki budzą uzasadnione wątpliwości;

- art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez uznanie, że ciężar dowodu spoczywał w niniejszej sprawie wyłącznie na powódce,

- art. 230 k.p.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji gdy pozwana niewypowiedziała się co do twierdzeń pozwu,

- art. 245 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że dokumenty przedłożone przez powódkę nie stanowią dowodu,

- art. 509§1 k.c. w zw. z art. 60 k.c. poprzez błędną ocenę, że powód nie udowodnił roszczenia nie wskazując w sposób zindywidualizowany pożyczki objętej cesją,

- art. 511 k.c. w zw. z art. 74§1 k.c. poprzez przyjecie, że umowa cesji może być zawarta wyłącznie w formie pisemnej.

Formułując te zarzuty powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji przy pozostawieniu mu rozstrzygnięcia o kosztach za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Przedmiotowa sprawa rozstrzygana była w postępowaniu uproszczonym. Konsekwencją tego była możliwość zastosowania regulacji art. 505 ¹³§2 zgodnie z którą, jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Pozwana nie wdała się w spór i nie złożyła żadnego oświadczenia w sprawie. W takiej sytuacji zastosowanie miała więc norma art. 339§2 k.p.c. zgodnie z którą w razie bierności pozwanego przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Cytowany przepis ustanawia domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda. Jak się przyjmuje w orzecznictwie i doktrynie domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd obowiązany jest bowiem, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach, z punktu widzenia prawa materialnego. Omawiane domniemanie to nie też jednak charakteru bezwzględnego i nie obowiązuje, jeżeli podane przez powoda okoliczności budzą uzasadnione wątpliwości. Zasadnym jest zatem stanowisko, że nie można wydawać wyroku zaocznego, przyjmując za podstawę prawdziwość twierdzeń powoda, jeżeli nie korelują one z dowodami znajdującymi się w aktach.

Za dopuszczalne uznać więc trzeba weryfikowanie twierdzeń pozwu na podstawie dołączonej do niego dokumentacji, a uzasadnione w wątpliwości mogą powstać również w przypadku, gdy twierdzenia powoda nie znajdują pokrycia w dostarczonym materiale dowodowym. Wątpliwości o jakich mowa w art. 339§2 k.p.c., dające impuls do przeprowadzenia postępowania dowodowego i podważające prawdziwość twierdzeń pozwu mogą być bowiem wywołane w każdy sposób, także na podstawie analizy materiału sprawy zaoferowanego przez powoda. Zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie poglądem, niezależnie od domniemania prawdziwości, w wypadku zaistnienia uzasadnionych wątpliwości sąd nie może wydać wyroku zaocznego, opierając się tylko na twierdzeniach powoda o okolicznościach faktycznych. Obowiązkiem sądu jest bowiem każdorazowe krytyczne ustosunkowanie się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 r., sygn. akt I CKU 115/97 LEX nr 1227454 i z dnia 20 października 1998 r., sygn. akt I CKU 85/98, LEX nr 1216211).

W omawianym kontekście podkreślenia wymaga, że w każdej sprawie cywilnej podstawowe znaczenie ma określenie podstawy faktycznej żądania, które musi nastąpić w taki sposób, aby umożliwić przeciwnikowi procesowemu odniesienie się do żądania pozwu, zaś sądowi jej ocenę w świetle przepisów prawa materialnego.

Jest to o tyle istotne, że określenie podstawy faktycznej żądania ma wpływ na zakres związania sądu, który zgodnie z art. 321§1 k.p.c. nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem, bądź do samego żądania, bądź do jego podstawy faktycznej. W art. 321§1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187§1 k.p.c., a w myśl tego unormowania obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 r. I CSK 476/09 oraz z 25 czerwca 2015 roku, V CSK 612/14, Legalis).

Zbyt ogólne przytoczenie podstaw żądania, uniemożliwiające materialnoprawną ocenę zasadności żądania, nawet gdy przeciwnik procesowy nie odnosi się do twierdzeń pozwu, stanowi o niewłaściwym umotywowaniu powództwa równoznacznym z jego nieudowodnieniem.

Obowiązek wskazania podstawy faktycznej żądania obciąża powoda, stosownie do treści art. 187§1 pkt 1 k.p.c. Sprecyzowanie żądań pozwu, to jest wskazanie dlaczego powód domaga się określonej kwoty, następuje w postępowaniu przed sądem I instancji, a zaniechanie tego obowiązku skutkuje zasadnym oddaleniem powództwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 lipca 2005 roku, II CK 778/04, Lex nr 189317, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 listopada 2010 roku, I ACa 632/10, LEX nr 1120164).

Wskazać zatem trzeba, że powódka nie skonkretyzowała w pozwie w sposób dostateczny źródła zobowiązania pozwanej. Wskazała jedynie na fakt zawarcia umowy pożyczki i jej wypłatę na rzecz pozwanej w dniu 24 czerwca 2014 roku.

Jest to o tyle istotne, że bankowy dowód wypłaty pożyczki pozwanej wskazywał na pożyczkę o numerze „ (...)” (k. 10 akt), z kolei wygenerowany przez pierwotnego wierzyciela wydruk obejmujący informacje o pożyczce wskazywał na symbol (...) (k. 5 akt), taki też symbol identyfikujący umowę numer wskazany został w wydruku mającym stanowić załącznik do umowy cesji (k. 30) jak i w zawiadomieniu pierwotnego wierzyciela o cesji (k. 12) oraz skierowanym przez powódkę do pozwanej przesądowym wezwaniu do zapłaty (k. 13). Brak było przy tym jakiejkolwiek dokumentacji wskazującej na tożsamość umowy o numerze (...) z umową o symbolu (...).

Wskazane niedokładności uniemożliwiały dokonanie merytorycznej oceny zasadności żądań powódki. Ocena taka polega bowiem na weryfikacji twierdzeń co do faktów powołanych przez powoda na uzasadnienie żądania. Nie jest natomiast dopuszczalne poszukiwanie przez sąd w materiale dowodowym sprawy podstawy faktycznej, na której możliwe byłoby uwzględnienie żądania zasadzenia dochodzonej pozwem kwoty.

Na podstawie twierdzeń powódki nie sposób było natomiast jednoznacznie ocenić czy domaga się on od pozwanej zapłaty roszczenia wynikającego z umowy pożyczki o numerze (...), czy też z umowy o symbolu (...), względnie czy jest to ta sama umowa. Nawet zatem gdyby przyjąć na podstawie art. 230 k.p.c. i art. 231 k.p.c., w świetle złożonego do akt zawiadomienia pierwotnego wierzyciela (k. 12), że powódka wykazała, iż nabyła od niego wierzytelność wynikającą z umowy o symbolu (...), to nie sposób było ocenić czy jest roszczenie o zapłatę tego długu ma jakikolwiek związek z obowiązkiem zwrotu kwoty wypłaconej powódce podstawie umowy o numerze (...).

W konsekwencji zasadnym było twierdzenie, że zaniechanie wskazania przez powódkę z jakiego konkretnie tytułu domaga się zapłaty, wobec opisanych wątpliwości wynikających z zaoferowanej przez nią dokumentacji, świadczyło o niewykazaniu zasadności żądania pozwu.

Czyniło to zbędnym odnoszenie się do zarzutów apelacji. Nawet bowiem ich ewentualna zasadność nie mogła podważyć prawidłowości zaskarżonego wyroku.

Konkludując, apelacja nie mogła prowadzić do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia. Roszczenie pozwu nie zostało było bowiem wykazane.

Z tych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 505 ¹⁰ § l k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki jako bezzasadną.

SSO Marcin Rak