Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Iwona Podwójniak

SSR del. Ewelina Puchalska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2017 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w Z.

z udziałem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 13 października 2016 roku, sygnatura akt I Ns 1051/14

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach 1, 2 i 3 ten sposób, że w pkt. 1 szczegółowy przebieg służebności gruntowej drogi koniecznej w miejsce oznaczenia literami A-B-C-D-E-F-G-H-I-K na mapie załączonej do opinii biegłego sądowego geodety W. K. (1) z dnia 29 lutego 2016 roku oznaczyć literami A-B-C-N-M-L-G-H-I-K, zgodnie z mapą załączoną do opinii tegoż biegłego z dnia 08 marca 2017 roku, stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia (k. 224), a w pkt. 3 kwotę „22 590 zł” zastąpić kwotą „16 820 zł (szesnaście tysięcy osiemset dwadzieścia złotych)” i termin płatności rozłożony na raty zastąpić terminem jednorazowej płatności do dnia 31 grudnia 2017 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności,

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie,

III.  znieść pomiędzy zainteresowanymi koszty postępowania apelacyjnego,

IV.  nakazać pobrać od uczestniczki postępowania Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 2 075,78 zł (dwa tysiące siedemdziesiąt pięć złotych 78/100) tytułem zwrotu wydatków w sprawie.

Sygn. akt I Ca 523/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 października 2016 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli ustanowił na działce nr (...) stanowiącej własność Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z. na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), służebność drogi koniecznej, której szczegółowy przebieg oznaczony został kolorem żółtym, brązową linią przerywaną i literami A-B-C-D-E-F-G-H-l-K na mapie
z przebiegiem drogi konicznej załączonej do opinii biegłego geodety sądowego W. K. (1) z dnia 29 lutego 2016 roku, stanowiącej integralną część postanowienia, polegającą na prawie przechodu i przejazdu do ulicy (...).

W pozostałym zakresie Sąd wniosek oddalił i zasądził od Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w Z. (...) na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z. jednorazowe wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności w kwocie 22 590 zł, płatne w trzech ratach, pierwszej do dnia 31 grudnia 2016 r. w wysokości 5 000 zł, drugiej do dnia 31 grudnia 2017 r. w wysokości 10 000 zł oraz trzeciej do dnia 31 grudnia 2018 r. w wysokości
7 590 zł z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

Sąd obciążył wydatkami w sprawie wnioskodawczynię i orzekł, iż każdy
z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Powyższe postanowienie zapadło w oparciu o ustalony przez Sąd Rejonowy następujący stan faktyczny:

Decyzją Prezydenta Miasta Z. z dnia 8 października 2008 r. Doszło do podziału nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...) oraz ul. (...) będącej własnością Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z. i stanowiącej działkę nr (...) na działki gruntu nr (...) - zabudowane budynkami wielorodzinnymi, oraz działkę nr (...) pełniącej funkcję drogi wewnętrznej do pozostałych działek, zabudowaną częściowo jezdnią, parkingiem oraz miejscami zbiorczego składowania odpadów komunalnych (śmietnikami).

Działka nr (...) stanowi obecnie współwłasność członków Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w Z.. Na działce znajduje się blok mieszkalny składający się z pięciu kondygnacji należący do grupy budynków średniowysokich (SW) i zaliczany do grupy czwartej (ZL IV) kategorii zagrożenia pożarowego ludzi. Dla tego rodzaju budynku konieczne jest doprowadzenie drogi pożarowej wzdłuż budynku. Minimalna szerokość drogi pożarowej wynosi 4 m i powinna ona umożliwiać przejazd bez cofania lub też być zakończona placem manewrowym o wymiarach 20x20m.

Blok mieszkalny posadowiony na działce Wspólnoty posiada dwa wyjścia od strony północnej połączone chodnikiem z utwardzoną drogą dojazdową, której część znajduje się na działce nr (...) a pozostała część, w tym jezdnia na działce nr (...), stanowiącej własność Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z.. Jezdnia drogi dojazdowej o szerokości około 4,55 m umożliwia mieszkańcom bloku komunikację z drogą publiczną - ul. (...) zlokalizowaną na działce nr (...), przebiegającą od południowej strony budynku. Droga dojazdowa od strony klatek schodowych (od strony północnej) stanowi tzw. „ślepą uliczkę" zakończoną parkingiem/zawrotką o wymiarach 17,5x12,7 m. Powierzchnia tak wytyczonego obszaru, zgodnego z faktycznym stanem użytkowania wynosi 430 m ². Jednorazowe wynagrodzenie z tytułu ustanowienia na nim służebności drogi koniecznej wynosi 22 590 zł.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego Sąd, kierując się treścią art. 145 k.c. uznał, że działka nr (...) nie ma zapewnionego odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Mając na uwadze znajdujący się na działce blok mieszkalny zaliczany do grupy czwartej kategorii zagrożenia pożarowego ludzi, Sąd uznał, że niezbędne jest doprowadzenie do niej drogi pożarowej o utwardzonej nawierzchni umożliwiającej dojazd pojazdów jednostek ochrony przeciwpożarowej o każdej porze roku, poprowadzonej wzdłuż budynku i połączonej z wyjściami, której bliższa krawędź powinna być oddalona od ściany o 5 - 15m a minimalna szerokość wynosić 4m. Droga taka powinna umożliwiać przejazd bez cofania lub też powinna być zakończona placem manewrowym o wymiarach 20x20m. Tak więc minimalna szerokość drogi prowadzącej do budynku wspólnoty powinna wynosić, z uwagi na przepisy z zakresu ochrony p.poż co najmniej 4m.

Sąd uznał, że w tym stanie rzeczy obciążenie działki nr (...) służebnością drogową, w zakresie odpowiadającym faktycznemu sposobowi użytkowania tej działki przez mieszkańców bloku przy ul. (...) tj. zgodnie z przebiegiem trwałego - urządzenia (jezdni) do granicy nieruchomości sąsiedniej nie spowoduje dla uczestnika zauważalnego, dodatkowego ograniczenia w możliwości korzystania
z działki nr (...). Co więcej, ustalony w ten sposób przebieg drogi koniecznej będzie spełniał kryteria drogi pożarowej, zapewniając właściwe tj. zgodne ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem, korzystanie przez członków Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w Z. z działki nr (...).

Z tych względów na postawie art. 145 § 1 k.c. Sąd orzekł jak w pkt.
1 postanowienia.

Orzekając o wynagrodzeniu za ustanowienie służebności Sąd kwotę 22 590 zł rozłożył na trzy raty, argumentując, iż przemawiają za tym względy słuszności. Wspólnota Mieszkaniowa nie prowadzi działalności zarobkowej a środki na spłatę bieżących zobowiązań pobiera od jej członków w formie opłat eksploatacyjnych. Środki te są wydatkowe na bieżąco a ewentualne nadwyżki zobligowana jest jako podmiot samofinansujący przechowywać w celu zabezpieczenia kosztów awarii, modernizacji, remontów. Z tych względów jednorazowy dodatkowy wydatek byłoby dla członków wspólnoty bardzo dużym obciążeniem. Sąd zauważył też, że konieczność przeprowadzenia przez działkę nr (...) drogi koniecznej do działki nr (...) została wywołana wnioskiem Spółdzielni i wnioskodawca działający na rzecz wszystkich współwłaścicieli działki nr (...), realizując ich wspólny interes prawny znalazł się nie ze swej winy w sytuacji przymusowej, wymagającej rozstrzygnięcia.
W ocenie Sądu spełnienie przez wspólnotę zasądzonego świadczenia w ratach, czyni zadość zasadom współżycia społecznego, z uwzględnieniem których zobowiązanie winno być przecież wykonywane (art. 354 § 1 k.c.).

W pozostałym zakresie Sąd wniosek o ustanowienie służebności oddalił, wskazując iż art. 145 k.c. nie stanowi podstawy do obciążenia nieruchomości uczestnika służebnością gruntową polegającą na prawie do korzystania ze śmietnika, parkingu lub swobodnego przechodu i przejazdu po całej działce nr (...). Przepis art. 145 k.c. to instytucja szczególna, pozwalająca na ingerencję w cudze prawo własności jedynie w celu realizacji prawa innego właściciela do dostępu do drogi publicznej.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd wskazał art. 520 § 2 k.p.c. uznając, że każdy z uczestników powinien ponieść koszty postępowania związane z jego udziałem w sprawie.

Z rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji nie zgodził się uczestnik postępowania Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w Z., która zaskarżyła postanowienie w pkt. 1 i 3.

Uczestnik zarzucił naruszenie art. 232 k.p.c. i 233 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i rozstrzygnięcie w oparciu o opinię biegłego W. K. (1) wydaną bez postanowienia dowodowego, co w praktyce uniemożliwia uczestnikowi postępowania jej ocenę pod kątem zgodności z tezą dowodową Sądu. Zarzucił też naruszenie art. 145 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
i doprowadzenie w praktyce do ustanowienia służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z parkingu, a także § 12 ust. 4 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U. Nr 124 z 2009 r., poz. 1030) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 354 § 1 k.c. poprzez rozłożenie wynagrodzenia należnego Spółdzielni na raty.

Uczestnik wniósł o uchylenie zaskarżonej części postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) odpowiadającej szerokości wjazdu na osiedle i szerokości 3 m od strony klatek schodowych zakończonej placem do zawracania o promieniu 6 m oraz zasądzenie wynagrodzenia z tytułu służebności w wysokości odpowiadającej jej wartości płatnej w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Jednocześnie apelujący wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego W. K. (1), w której wyliczy on powierzchnię służebności drogi koniecznej przyjmując do wyliczeń powierzchnię drogi dojazdowej zgodnie z pkt. A,K -wjazd na osiedle (Spółdzielnia w tym zakresie wyraża zgodę ustanowienie służebności
o szerokości 4,55 m) wraz z 3 metrowym pasem gruntu zakończonym terenem do zawracania o promieniu 6 m od strony klatek schodowych budynku położonego przy ul. (...). Wartość zaś wynagrodzenia należnego Spółdzielni będzie możliwa do ustalenia dopiero po wyliczeniu powierzchni służebności zgodnie
z wnioskiem dowodowym, stosując odpowiednio opinię B. K. (1). Jednocześnie apelujący wniósł o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja częściowo okazała się uzasadniona.

W pierwszej kolejności jednak odnieść należy się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania podniesionych w apelacji, które na uwzględnienie nie zasługiwały. Przeprowadzony w sprawie przez Sąd I instancji dowód z opinii biegłego sądowego W. K. (1), wbrew zarzutom i twierdzeniom apelującego, miał swoją podstawę w wydanym przez Sąd postanowieniu dowodowym z dnia 29.10.2015r., zgodnie z którym zlecono biegłemu wykonanie szkicu przebiegu drogi koniecznej i obliczenia jej powierzchni na podstawie wcześniej przeprowadzonej opinii biegłego z zakresu budownictwa drogowego, któremu zlecono określenie parametrów drogi dojazdowej w zakresie niezbędnym do dojazdu i wykonania manewru zawracania. Tenże biegły wskazał kilka parametrów, w zależności od sposobu wykorzystania drogi, w tym z najszerszym zakresem korzystania dla pojazdów przeciwpożarowych i tę wersję przyjął biegły w swojej opinii, a Sąd ją zaakceptował, co dał wyraz w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie.

Nie zasługuje na uwzględnienie także zarzut naruszenia prawa materialnego art. 145 k.c. w zakresie jakim apelujący twierdzi, że Sąd pierwszej instancji ustanowił służebność gruntową polegającą na korzystaniu z parkingu. Tak nie jest, albowiem
w tym zakresie Sąd wniosek oddalił, czemu dał wyraz zarówno w pkt. 2 sentencji postanowienia, jak i oddalenie wniosku w tej części umotywował w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

W pozostałym zakresie zarzuty podniesione w apelacji zasługiwały na uwzględnienie. Zdaniem Sądu Okręgowego przy ustalaniu zakresu obciążenia nieruchomości uczestniczki służebnością drogi koniecznej na rzecz wnioskodawczyni uwzględnić należało przede wszystkim przeznaczenie nieruchomości władnącej
i sposób jej wykorzystywania, istniejący stan faktyczny i wieloletnie korzystanie
z nieruchomości obciążonej przez wnioskodawczynię. Chodziło przede wszystkim
o zapewnienie przejazdu i przechodu wraz z manewrem zawracania mieszkańcom bloku należącego do wnioskodawczyni. Zgodzić należało się z apelującym, że ustanowienie służebności drogi koniecznej, jak uczynił to Sąd pierwszej instancji, która odpowiada warunkom drogi przeciwpożarowej nie odpowiada celowi jakiemu droga konieczna ma służyć nieruchomości władnącej. Połączenie z drogą publiczną ma zapewniać wszelką niezbędną, ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia, łączność z tą drogą, umożliwiając normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości (por. post. SN z 19.3.2002 r., IV CKN 895/00, Legalis). Nie można zatem uznać, że droga konieczna ma spełniać wymagania dla ochrony przeciwpożarowej, bo nie taki jest jej cel i zwyczajowo nie jest wykorzystywana jako droga przeciwpożarowa,
a droga dojazdowa mieszkańców bloku Wspólnoty do ich mieszkań. W sytuacjach zaś nietypowych, zagrożeń bezpieczeństwa, możliwe jest przecież użycie nieruchomości bez zgody jej właściciela (art. 142 § 1 k.c.). Nie można natomiast nadmiernie,
w sposób stały, obciążać właściciela, w sytuacji gdy w normalnych warunkach nie jest to konieczne dla nieruchomości władnącej.

Mając zatem powyższe na uwadze zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie uzasadnione jest wyznaczenie pasa służebności o szerokości wjazdu 4,55 m, zakończonego polem do zawracania o promieniu 6m. Taka bowiem jest szerokość wjazdu obecnie i dotychczas w taki sposób z niego korzystały obie strony. Także zapewniona zawrotka o promieniu 6 m i powierzchni ponad 50 m2 odpowiadać będzie potrzebom zawracania pojazdów. W tym zakresie Sąd Okręgowy uzupełnił postępowanie dowodowego o dodatkową opinię biegłego W. K.. Dokonana zmiana szerokości pasa służebności rzutuje na jego powierzchnię (348 m2), a tym samym na wysokość wynagrodzenia. Przyjmując odpowiednio wartości z opinii biegłego B. K. kwota wynagrodzenia ulega zmianie i wynosi 16 820 zł (dwa pola o powierzchni 136,50 m2 i 211,50 m2 z odpowiednimi stawkami z opinii tegoż biegłego).

W ocenie Sądu Okręgowego zmianie podlegać powinno także orzeczenie Sądu pierwszej instancji w zakresie terminu płatności wynagrodzenia. Skoro z wnioskiem
o ustanowienie służebności wystąpiła Wspólnota to musiała mieć świadomość odpłatności za jej ustanowienie i powinna przygotowywać na ten cel środki. Postępowanie w sprawie trwało 3 lata. Rozkładając zasądzone wynagrodzenie na
1 lokal przez okres 3 lata, daje to kwotę 280 zł. W ocenie Sądu zgromadzenie przez Wspólnotę koniecznych środków do końca roku nie spowoduje nadmiernego obciążenia lokatorów.

Ze wskazanych wyżej względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie orzekając jak w pkt.
1 sentencji postanowienia, w pozostałym zaś zakresie oddalił apelację z przyczyn już podanych.

Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zniósł je wzajemnie między stronami, albowiem apelacja w części została uwzględniona, a w pozostałym zakresie oddalona.

Kosztami zaś opinii uzupełniającej Sąd obciążył uczestnika Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w Z., zgodnie z zasadą z art. 520 § 1 k.p.c., iż każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, a więc koszty związane z czynnościami procesowymi jakie dokonał. W tym przypadku to uczestnik wniósł o opinię uzupełniającą i kosztami z nią związanymi powinien zostać obciążony.