Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy P. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w W.

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania P. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 18 stycznia 2017 roku nr: (...)

zmienia decyzję w zaskarżonej części w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się P. O. prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 1 grudnia 2016 roku oraz uchyla obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego w kwocie 1.823,02 zł (jeden tysiąc osiemset dwadzieścia trzy złote 02/100) za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 1 grudnia 2016 roku.

Sygn. akt: VI U 123/17

UZASADNIENIE

W dniu 9 lutego 2017 roku (data prezentaty) odwołujący się P. O. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. z dnia 18 stycznia 2017 roku, znak: (...)odmawiającej mu prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku oraz zobowiązującą do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 3.012,56 zł. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu wskazanego świadczenia za okres od 15 listopada 2016 roku do 1 grudnia 2016 roku (odwołanie k. 1).

W uzasadnieniu wskazał, iż powiadomił ZUS o chęci powrotu na rynek pracy, a faktycznie od dnia 2 grudnia 2016 roku zarejestrował działalność gospodarczą. Odwołujący się zgodził się z tym, że za okres od dnia 2 grudnia 2016 roku do dnia 12 grudnia 2016 roku musi zwrócić zasiłek chorobowy. Natomiast w ocenie odwołującego się brak jest podstaw prawnych do żądania zwrotu zasiłku za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 30 listopada 2016 roku, bowiem w tym czasie odwołujący się nie kontynuował prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (odwołanie k. 1-2).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 13 marca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazał, iż odwołujący się w czasie niezdolności do pracy od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku orzeczonej zaświadczeniem lekarskim rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 2 grudnia 2016 roku. Organ rentowy przyznał, że w dniu 30 listopada 2016 roku odwołujący się złożył w Oddziale wniosek w sprawie rezygnacji z zasiłku chorobowego z uwagi na chęć powrotu na rynek pracy od dnia 30 listopada 2016 roku. Z uwagi na fakt, iż odwołujący się nie udokumentował, iż odzyskał zdolność do pracy przed jej rozpoczęciem, nie ma prawa do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku. Zatem pobrany zasiłek chorobowy w kwocie brutto 3.012,56 zł podlega zwrotowi za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 12 grudnia 2016 roku. Na dzień 12 grudnia 2016 roku odwołujący się został wezwany na badanie lekarza orzecznika ZUS w sprawie kontroli prawidłowości zaświadczenia lekarskiego. W związku z powyższym zasiłek chorobowy został wypłacony do dnia badania (odpowiedź na odwołanie k. 5).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący się był niezdolny do pracy w okresie od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku, która została stwierdzona zaświadczeniem lekarskim seria (...) (zaświadczenie lekarskie k. 3 akt rentowych).

W dniu 8 grudnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wypłacił odwołującemu się zasiłek chorobowy w kwocie brutto 3.012,56 zł, w tym za okres 15.11.2016 do 30.11.2016 wyliczył kwotę 1.714,88 zł (16 dni; stawka dzienna 107,18 zł) oraz za okres 1.12.2016 do 12.12.2016 wyliczył kwotę 1.297,68 zł (12 dni; stawka dzienna 108,14 zł) kwotę 1.297,68 zł (karta wypłat k. 4 akt rentowych).

Żona odwołującego się nie pracuje, zajmuje się chorym dzieckiem. Z uwagi na sytuację rodzinną i finansową P. O. zdecydował się podjąć działalność zarobkową. Pismem z dnia 30 listopada 2016 roku odwołujący się wniósł o zaprzestanie wypłacania mu zasiłku chorobowego od dnia 30 listopada 2016 roku z powodu chęci powrotu na rynek pracy (wniosek k. 2 akt rentowych; zeznania odwołującego się k. 23 – e-protokół (...) (...)

W dniu 2 grudnia 2016 roku odwołujący się rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie oprogramowania komputerowego. Dokonał również zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych od dnia 2 grudnia 2016 roku (zeznania odwołującego się k. 23 – e-protokół (...) (...)wydruk (...) k. 19-21; zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych k. 6 akt rentowych).

Decyzją z dnia 18 stycznia 2017 roku, znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. odmówił odwołującemu się prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku oraz zobowiązał do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 3.012,56 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż z posiadanej dokumentacji wynika, że Zakład wypłacił odwołującemu się zasiłek chorobowy za okres po ustaniu ubezpieczenia w (...) z siedzibą w W. za okres od dnia 1 października 2016 roku do dnia 12 grudnia 2016 roku. Na podstawie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego niezdolność do pracy z powodu choroby w okresie od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku organ rentowy dokonał wypłaty odwołującemu się zasiłku chorobowego w kwocie 3.012,56 zł. W dniu 12 grudnia 2016 roku odwołujący się został wezwany na badanie lekarza orzecznika ZUS w sprawie kontroli prawidłowości zaświadczenia lekarskiego. W dniu 30 listopada 2016 roku odwołujący się złożył w Oddziale wniosek w sprawie rezygnacji z zasiłku chorobowego z uwagi na chęć powrotu na rynek pracy od dnia 30 listopada 2016 roku. Z akt sprawy wynika, że odwołujący się od dnia 2 grudnia 2016 roku podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 2 grudnia 2016 roku odwołujący się nie ma prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia – od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku, a wypłacony zasiłek chorobowy za okres od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 12 grudnia 2016 roku jest świadczeniem nienależnie pobranym i podlega zwrotowi w kwocie brutto 3.012,56 zł (decyzja k. 1 akt rentowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy oraz aktach rentowych, a także na podstawie zeznań odwołującego się k. 23 – e-protokół (...) (...). Zeznania odwołującego się były logiczne oraz korespondowały z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie (w szczególności z informacjami zawartymi w (...), a także oświadczeniem o rezygnacji z zasiłku, drukiem (...) zgłoszeniem do ubezpieczeń), zatem Sąd nie znalazł podstaw do odmowy ich wiarygodności. Wypada zauważyć, że okoliczność podjęcia przez powoda działalności gospodarczej dopiero od 2 grudnia 2016 roku, a także poinformowania z wyprzedzeniem organu rentowego o takim zamiarze, nie była kwestionowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Autentyczności i treści dokumentów również nie kwestionowała żadna ze stron, toteż Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. – Dz. U. z 2016 roku, poz. 372, zwana dalej ustawą zasiłkową) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek chorobowy jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego rekompensującym zarobek utracony przez ubezpieczonego wskutek jego niezdolności do pracy spowodowanej chorobą.

Na wstępie należy wyjaśnić, że zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania w ramach stosunku prawnego objętego ubezpieczeniem. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane z uwagi na: bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego, wyłączenie możliwości ich wykładani z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), ukształtowanie treści stosunków ubezpieczeń społecznych ex lege i niedopuszczalność zawierania co do nich ugód, powodując konieczność ich zgodnego z dosłownym brzmieniem – stosowania.

Z uwagi na tak scharakteryzowany cel zasiłku chorobowego, ustawa zasiłkowa określa sytuacje, w których na skutek działania ubezpieczonego odpada przesłanka rekompensaty niezdolnemu do pracy utraconego zarobku. Przykładem takiej regulacji jest art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Prawo do zasiłku chorobowego podlega utracie w przypadku wystąpienia jednej z dwóch przesłanek: wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Przesłanki powodujące utratę prawa do świadczenia mają charakter niezależny, odrębny. Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową i nie jest niezbędne, aby była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego ( vide wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 342; OSP 2006, z. 12, poz. 134) jak i odwrotnie.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd ustalił, iż rezygnacja odwołującego się w części z pobierania zasiłku chorobowego nie uzasadnia pozbawienia ubezpieczonego prawa do świadczenia za cały okres niezdolności do pracy. Sąd w niniejszej sprawie nie podzielił argumentacji organu rentowego, iż na skutek podjęcia przez odwołującego się prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w dniu 2 grudnia 2016 roku, należało go pozbawić prawa do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy stwierdzonej zaświadczeniem lekarskim seria (...), tj. od dnia 15 listopada 2016 roku do dnia 13 grudnia 2016 roku.

W ocenie Sądu rezygnacja ubezpieczonego ze zwolnienia lekarskiego przez przyjście do pracy czy wykonywanie innej działalności zarobkowej, np. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej nie jest czynnością zabronioną. Zdaniem Sądu rezygnacja ze zwolnienia lekarskiego wyrażona poprzez ww. zachowania ma też ten skutek, że okres zwolnienia wlicza się do okresu niezdolności do pracy, co oznacza, że przerwa między kolejnymi niezdolnościami liczy się od daty końca poprzedniej niezdolności ustalonej w zwolnieniu lekarskim. Rezygnacja ze zwolnienia lekarskiego może się dokonać, albo per facta concludentia przez przyjście ubezpieczonego do pracy, albo w sposób formalny przez wydanie opinii o stanie zdrowia, w której lekarz stwierdzi, iż stan ten nie ma już wpływu na zdolność do pracy.

Należy podkreślić, iż otrzymanie i wykorzystanie zwolnienia lekarskiego z powodu czasowej niezdolności do pracy jest prawem ubezpieczonego, a nie jego obowiązkiem. Obowiązek powstrzymywania się od pracy przez cały okres zwolnienia i zakaz wcześniejszego dopuszczania pracownika do pracy wynika tylko z ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (jednolity tekst: Dz. U. z 2016 r., poz. 1866 ze zm.). Z punktu widzenia przepisów prawa ubezpieczeń społecznych nie jest ważny powód wcześniejszego przyjścia do pracy (skrócenie okresu niezdolności do pracy przez lekarza, czy faktyczna rezygnacja ze zwolnienia). Nie jest więc istotne, czy pracownik już wyzdrowiał, czy też mimo choroby wyraża gotowość wykonywania pracy, by nie zmniejszać swoich dochodów, czy też chce uniknąć zastosowania przez pracodawcę art. 53 k.p. Natomiast w świetle przepisów prawa pracy (art. 229 k.p.) problemem jest nie tyle rezygnacja pracownika ze zwolnienia lekarskiego i wola podjęcia pracy przed zakończeniem okresu orzeczonej niezdolności, ile spoczywający na pracodawcy zakaz dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i - a contrario - obowiązek dopuszczenia do pracy pracownika posiadającego takie orzeczenie ( vide uchwala uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r. III UZP 15/15 OSNP 2016/8/106). Żaden z podanych wyżej powodów wcześniejszego podjęcia pracy przez ubezpieczonego (rezygnacji ze zwolnienia) nie może uzasadniać zastosowania sankcji z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten dotyczy bowiem wyłącznie sytuacji nadużycia prawa do zasiłku chorobowego. Rezygnacja ze zwolnienia (przez przyjście pracownika do pracy), albo skrócenie zwolnienia przez lekarza, nie jest nadużyciem prawa do zasiłku chorobowego. O sytuacji nadużycia prawa można mówić tylko wtedy, gdy ubezpieczony korzystając ze zwolnienia lekarskiego wykonuje jednocześnie pracę opłacaną zasiłkiem chorobowym. Sankcja określona w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej oparta jest na domniemaniu nadużycia prawa do zasiłku chorobowego, czyli na założeniu, że ubezpieczony wykonujący w okresie przysługującego mu prawa do zasiłku pracę zarobkową nie jest niezdolny do pracy, a celem zwolnienia było otrzymanie zasiłku chorobowego mimo braku owej niezdolności. Stąd rezygnacja ze zwolnienia wyłącza możliwość zastosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Przepis może mieć zastosowanie tylko wówczas, gdy w czasie zwolnienia lekarskiego ubezpieczony wykonuje pracę. Stwierdzenie tej sytuacji uzasadnia, po pierwsze – brak prawa do zasiłku chorobowego za czas wykonywania pracy (na tej podstawie, że za pracę wykonaną pracownikowi należy się wynagrodzenie) i po drugie – domniemanie, że praca była wykonywana przez cały wcześniejszy okres zwolnienia, co oznacza zastosowanie sankcji utraty prawa do zasiłku chorobowego za okres zwolnienia, o jakim mowa w art. 17 ust. 1 ustawy. Zastosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej uzasadnia zatem tylko sytuacja korzystania ze zwolnienia lekarskiego w czasie wykonywania pracy. Konkludując, art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej jest sankcją za zrealizowany zamiar nadużycia prawa do zwolnienia lekarskiego i zasiłku chorobowego.

W realiach niniejszej sprawy odwołujący się rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej świadomie, nie mając na celu nadużycia prawa. Odwołujący niejako skrócił okres korzystania ze zwolnienia podejmując pracę zarobkową, o czym powiadomił organ rentowy składając wniosek o zaprzestanie wypłacania mu zasiłku chorobowego. Znamiennym pozostaje, iż przedmiotowy wniosek złożył w dniu 30 listopada 2016 roku, tj. jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Odwołujący się zatem poinformował organ rentowy o zamiarze powrotu na rynek pracy, nie postawił ZUS-u przed faktem dokonanym. Działalność gospodarczą rozpoczął w dniu 2 grudnia 2016 roku, co potwierdza również wydruk z (...) złożony do akt sprawy. W ocenie Sądu w ustalonym stanie faktycznym brak jest podstaw do domniemania, że praca była wykonywana również przez wcześniejszy okres zwolnienia lekarskiego (tj. w okresie od dnia 15 listopada 2016 r. do dnia 1 grudnia 2016 r.). W związku z powyższym należało jedynie dokonać weryfikacji okresu, za jaki przysługuje zasiłek chorobowy. Zasiłek taki przysługuje odwołującemu od dnia 15 listopada 2016 r. do dnia 1 grudnia 2016 r., tj. do dnia poprzedzającego rozpoczęcie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przez odwołującego się.

Tym samym kwoty zasiłku chorobowego za okres od dnia 15 listopada 2016 r. do dnia 1 grudnia 2016 r. nie można uznać za nienależne świadczenie w rozumieniu art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.). Dlatego Sąd zmienił zaskarżoną decyzję poprzez uchylenie obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 1.823,02 zł (16 dni w listopadzie przy stawce dziennej 107,18 zł = 1.714,88 zł; 1 dzień grudnia 108,14 zł. 1.714,88 zł + 108,14 zł = 1.823,02 zł). Natomiast za nienależne świadczenie należy uznać kwotę zasiłku pobranego przez odwołującego się w okresie od dnia 2 grudnia 2016 roku – dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej do dnia 13 grudnia 2016 roku, która wynosi 1.189,54 zł. W tym zakresie odwołujący decyzji nie skarżył, uznając zasadność zobowiązania go przez ZUS do zwrotu części wypłaconej kwoty.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. jak na wstępie.

Z: odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego.