Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 czerwca 2016 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko K. S.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 24 kwietnia 2015 roku, sygn. akt VI C 71/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego K. S. na rzecz powódki Gminy W. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje adwokatowi M. B. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świnoujściu kwotę (...) (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych, w tym podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Tomasz Sobieraj SSO Karina Marczak SSR del. Aneta Drzewiecka

Sygn. II Ca 1646/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2015r. w sprawie z powództwa Gminy W. przeciwko K. S. o wydanie nieruchomości Sąd Rejonowy w Świnoujściu Wydział Zamiejscowy w K.:

I. nakazał pozwanemu K. S., aby wydał powódce Gminie W. nieruchomości niezabudowane położone w S., stanowiące działki nr:

- 12/2 o powierzchni 1200 m2, objętą księgą wieczystą nr KW (...),

-12/3 o powierzchni 1200 m2, objętą księgą wieczystą nr KW (...)

- 12/4 o powierzchni 1048 m2, objętą księgą wieczystą nr (...)

-12/5 o powierzchni 1234 m2, objętą księgą wieczystą nr KW (...)

- 12/6 o powierzchni 1141 m2, objętą księgą wieczystą nr KW (...)

- 12/7 o powierzchni 1409 m2, objętą księgą wieczystą nr KW (...)

- w stanie wolnym.

II. zasądził od pozwanego K. S. na rzecz powódki Gminy W. kwotę 1 650,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1 200 zł za zastępstwo procesowe.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Pozwany K. S. jako dzierżawca w dniu 1 września 1987r. zawarł
z Zastępcą Naczelnika Miasta i Gminy W. działającym w imieniu Skarbu Państwa jako wydzierżawiający umowę dzierżawy na okres pięciu lat, dotyczącą nieruchomości położonej w S. oznaczonej jako numer 12 w ewidencji gruntów. Umowa miała wygasnąć
z dniem 1 września 1992r.

W dniu 3 lipca 1990r. K. S. złożył do Naczelnika Gminy W. wniosek
o sprzedanie mu działki nr (...). Wniosek ten miał być załatwiony do czasu zakończenia spisu inwentaryzacyjnego mienia Skarbu Państwa w tym działki numer (...). Decyzją z dnia 30 października 1991 r. Urząd Wojewódzki w S. przekazał na rzecz Miasta i Gminy W. nieodpłatnie własność zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...). W dniu 09 marca 1992r. Rada Miejska w W. podjęła uchwałę w sprawie zbycia nieruchomości w tym działki nr (...) położonej w S.. K. S. odmówił nabycia tej działki z uwagi, w jego ocenie na zawyżenie ceny przez biegłego. Nie doszło wówczas do sprzedaży działki.

Dnia 3 września 1997r. K. S. złożył kolejny wniosek o sprzedanie mu działki nr (...) położonej w S.. Zarząd Miejski w W. podjął decyzje o podziale działki nr (...) położonej w S. na działki : nr (...). Podział został zatwierdzony decyzją Urzędu Rejonowego w Ś. z dnia 14 sierpnia 1997r. Następnie doszło do sprzedaży tych działek, z wyjątkiem działki nr (...).

Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim wyrokiem z dnia 28 listopada 2001 r. ustalił, że między powodem K. S. a Gminą W. istnieje stosunek dzierżawy działki numer (...) o powierzchni 10049,00m2, położonej w S.( KW (...)) zawartej na czas nieokreślony.

Powódka oświadczeniem z dnia 28 lutego 2002r. wypowiedziała K. S. umowę dzierżawy, wskutek czego umowa dzierżawy wygasła 1 marca 2003r.

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2008r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził nieważność decyzji Wojewody (...) z dnia 30 października 199lr. w części dotyczącej przekazania na rzecz Miasta ii Gminy W. prawa własności nieruchomości stanowiąca działkę nr (...), w pozostałym zakresie (w tym co do przekazania działek nr (...) stwierdził, że zostały wydane z naruszeniem prawa.

Wyrokami Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 marca 2009r. i Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 lipca 2011r. została stwierdzona nieważność umów sprzedaży nieruchomości powstałych w wyniku podziału działki numer (...), a dotyczyło to działek nr (...). To spowodowało, że powódka stała się z powrotem właścicielem tych działek.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy wskazał, że powód jest właścicielem działek o numerach (...) położonych w S.. Strony nie wiązała umowa dzierżawy. Pozwany nie chciał wydać powódce jej nieruchomości. Właścicielowi w takiej sytuacji przysługiwało kilka roszczeń o treści odpowiadającej roszczeniu windykacyjnemu, tj. obok roszczenia windykacyjnego również roszczenie
o wydanie rzeczy będące korelatem obowiązku osoby korzystającej z rzeczy do jej zwrotu po wygaśnięciu stosunku obligacyjnego tj. dzierżawy. W doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że właściciel ma swobodę wyboru, z którego roszczenia chce skorzystać. W niniejszym przypadku właściciel rzeczy wybrał roszczenie windykacyjne oparte na art. 222 § 1 kc. Powódka jest właścicielem wyżej wskazanych działek, a pozwany korzystał z w/w rzeczy wbrew woli właściciela. O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 98§1 kpc.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany i zaskarżył to orzeczenie
w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisu art. 177 § 1 pkt 3 kpc przez odmowę zawieszenia postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania administracyjnego prowadzonego z wniosku pozwanego z dnia 19 stycznia 2015 roku o ponowne rozpatrzenie sprawy przed Ministrem Administracji i Cyfryzacji w W. znak sprawy (...).736. (...).2014.DP w sprawie zmiany Decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 236 z dnia 15 kwietnia 2008 roku, w części stwierdzającej, że Decyzja Wojewody (...) z dnia 30 października 1991 roku znak (...). n.2- (...)- (...), w części dotyczącej stwierdzenia nabycia przez Miasto i Gminę W. własności działek oznaczonych w ewidencji gruntów obręb S. jako działki nr: (...), została wydana z naruszeniem prawa, pomimo iż rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależne jest od sposobu zakończenia opisanego wyżej postępowania administracyjnego;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 5 kc przez uwzględnienie powództwa o wydanie powódce spornych działek, pomimo iż żądanie takie sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu przepisu art. 5 kc.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji,

ewentualnie

2. zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powódki kosztami procesu za postępowanie przed Sądem I i II instancji, w tym kosztami zastępstwa procesowego pełnomocnika pozwanego według norm przepisanych.

Ponadto w przypadku oddalenia apelacji wnoszę o zasądzenie na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata M. B. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I i II Instancji, które nie zostały opłacone nawet w części.

Zdaniem skarżącego, zachodzą w tej sprawie przesłanki do zawieszenia postępowania na podstawie przepisu art. 177 § 1 pkt 3 kpc. Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 4 lutego 2015 roku wniósł m.in. o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania administracyjnego z wniosku pozwanego z dnia 19 stycznia 2015 roku o ponowne rozpatrzenie sprawy prowadzonego przed Ministrem Administracji i Cyfryzacji w W. znak sprawy (...).736. (...).2014.DP w sprawie zmiany Decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 236 z dnia 15 kwietnia 2008 roku, w części stwierdzającej, że Decyzja Wojewody (...) z dnia 30 października 1991 roku znak (...).n.2- (...)- (...), w części dotyczącej stwierdzenia nabycia przez Miasto i Gminę W. własności działek oznaczonych w ewidencji gruntów obręb S. jako działki numer(...), została wydana z naruszeniem prawa. Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 roku Sąd I Instancji odmówił zawieszenia postępowania.

W ocenie skarżącego orzeczenie Sądu odmawiające zawieszenia postępowania jest błędne i powoduje, że zaskarżony wyrok jest nieprawidłowy, a co najmniej przedwczesny. Należy bowiem wskazać, że pozwany w toku opisanego wyżej postępowania administracyjnego- domaga się stwierdzenia, że powołana wyżej Decyzja Wojewody (...) jest nieważna. Uwzględnienie wniosku K. S. i stwierdzenie, że przedmiotowa Decyzja Wojewody (...) jest nieważna skutkować będzie ustaleniem, że powódka nie stała się właścicielką działek objętych żądaniem pozwu, a w konsekwencji, nie mogła skutecznie wypowiedzieć pozwanemu łączącej strony umowy dzierżawy, obejmującej sporne działki. W takiej sytuacji zgłoszone w tej sprawie powództwo o wydanie działek będzie nieuzasadnione. W świetle przedstawionych wyżej okoliczności należy przyjąć, że od sposobu rozstrzygnięcia postępowania administracyjnego w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji dot. stwierdzenia nabycia przez powódkę spornych działek zależeć będzie wynik niniejszego postępowania, co uzasadnia, jak wskazano wyżej, zawieszenie niniejszego postępowania w oparciu o treść przepisu art. 177 § 1 pkt 3 kpc.

Niezależnie od powyższego, zdaniem pozwanego, w świetle ustalonych w tej sprawie okoliczności faktycznych, zgłoszone przez powódkę roszczenie należy uznać za niezgodne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą sprawiedliwości, słuszności i porządku publicznego, w rozumieniu przepisu art. 5 kc. W konsekwencji takie działanie powódki nie powinno być uznane za wykonywanie prawa i korzystać z ochrony, co skutkować winno oddaniem powództwa w tej sprawie.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o :

1. oddalenie apelacji w całości,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych;

3. dopuszczenie dowodu z decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 23 kwietnia 2015 r. znak (...).736.17. (...) na okoliczność braku tytułu prawnego pozwanego do nieruchomości oraz braku podstaw do zawieszenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

Zaskarżone orzeczenie Sądu I instancji jest prawidłowe i apelacja nie mogła doprowadzić do jego zmiany w kierunku postulowanym przez skarżącego.

Powódka określiła swoje roszczenie w niniejszej sprawie, wskazując, iż żąda nakazania pozwanemu wydania nieruchomości w postaci działek nr (...) położonych w S.. Tak sformułowane żądanie pozwu znajduje swoje oparcie w treści art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Roszczenie windykacyjne służy właścicielowi przeciwko osobie, która jego rzeczą faktycznie włada, tak więc jego koniecznymi przesłankami jest przede wszystkim wykazanie statusu właściciela jak i fakt, że nie włada on swoją rzeczą. Niezbędne jest również wykazania, że osoba, która faktycznie władza rzeczą, nie dysponuje skutecznym prawem do władania rzeczą. Z kolei osoba przeciwko której powód kieruje swoje żądanie obciążona jest ciężarem udowodnienia prawa do władania rzeczą skutecznego względem właściciela. Strona powodowa podołała swojemu obowiązkowi procesowemu, a pozwany nie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powódka wykazała, że z aktualnych odpisów ksiąg wieczystych prowadzonych dla spornych działek wynika, że w dziale II jasko właściciel wpisana jest Gmina W. w udziale 1/1. Brak jest wpisów w dziale III „prawa, roszczenia i ograniczenia”. Nadto analiza akt sprawy wskazuje, że powód uzyskał tytuł prawny do spornych nieruchomości tj. działek nr (...) na podstawie decyzji komunalizacyjnej Wojewody (...) z dnia 30 października 1991 r. ( (...).n.2- (...)- (...)). Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 15 kwietnia 2008 r. (znak (...).0. (...)-1/04/08/AJ) stwierdzono, iż decyzja komunalizacyjna została wydana z naruszeniem prawa, ale (w zakresie spornych działek) nie skutkowało to jej uchyleniem bądź zmianą. Jest to więc decyzja mającej charakter ostateczny, co do której nie stwierdzono jej nieważności, a wobec tego decyzja ta ma walor obowiązujący i wiążący. Nie ma więc żadnych podstaw do tego, aby twierdzić, że decyzje na mocy których powódka stała się właścicielem obecnie wyodrębnionych działek nr (...) położonych w S. nie mają mocy obowiązującej. Powódka wykazała zatem, że przysługuje jej prawo własności spornych nieruchomości. Dowody w postaci zeznań przesłuchanych świadków w osobach K. B. oraz J. O. wraz z przeprowadzonym materiałem dokumentarnym i fotograficznym potwierdzają, że sporne działki są ogrodzone przez pozwanego, a powódka nie ma do nich swobodnego dostępu.

Pozwany w toku postępowania usiłował wykazać, że omawiana wyżej tzw. decyzja komunalizacyjna jako wydana z naruszeniem prawa nie pozwalała na przyjęcie, że powódce przysługuje prawo własności omawianych nieruchomości. Ponadto podnosił, że zgodnie z art. 127 §2 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej Kpa) w zw. z art. 129 § 2 Kpa wniósł o ponowne rozpoznanie sprawy w zakresie decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 17 grudnia 2014r. w przedmiocie zmiany decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 236 z dnia 15 kwietnia 2008r. w części stwierdzającej, że decyzja Wojewody (...) z dnia 30 października 1991r. w zakresie dotyczącym spornych działek została wydana z naruszeniem prawa.

Odnosząc się do powyższego stwierdzić należy, że kierując się art. 316 kpc oraz art. 382 kpc Sąd Okręgowy dopuścił – przedłożony przez powódkę w postępowaniu apelacyjnym – dowód z decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji nr 125 z dnia 23 kwietnia 2015r. mocą której utrzymano mocy zaskarżoną decyzję Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 17 grudnia 2014r. Dowód ten strona uzyskała, już po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji i nie mogła się na niego powołać wcześniej. Fakt wydania decyzji z dnia 23 kwietnia 2015r. usuwa stan niepewności związany ze złożeniem odwołania od decyzji z dnia 17 grudnia2014r. Tym samym czyni to bezprzedmiotowym stawiany przez pozwanego zarzut naruszenia art. 177 § 1 pkt 3 kpc. Pozwany złożył wniosek o zawieszenia postępowania właśnie z uwagi na toczące się postępowanie administracyjne w przedmiocie ponownego rozpoznania sprawy administracyjnej o zmianę w trybie nadzwyczajnym ostatecznej decyzji ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 15 kwietnia 2008 r. (znak (...).0. (...)-1/04/08/AJ). Niezależnie od powyższego należy dodać, że przesłanka określona w art. 177 § 1 pkt 3 Kpc występuje tylko wtedy, jeżeli treść decyzji stanowi konieczny element podstawy rozstrzygnięcia merytorycznego bądź formalnego sprawy cywilnej (ma prejudycjalny charakter) - a zatem tylko wówczas, gdy sprawa administracyjna nie została jeszcze rozstrzygnięta. W tym przypadku postępowanie administracyjne dotyczyło decyzji już ostatecznej, rozstrzygającej sprawę administracyjną merytorycznie. Tymczasem stan uzasadniający zawieszenie postępowania może jedynie trwać do momentu zakończenia postępowania administracyjnego decyzją ostateczną (wyrok SN z dnia 25 maja 2007 r. sygn. akt I CSK 24/07, LEX nr 442641). W tym stanie brak było podstawy do zawieszenia postępowania - prejudycjalny charakter mogła mieć jedynie decyzja komunalizacyjna, ale w zakresie działek objętych sporem ma ona charakter ostateczny.

Jeżeli chodzi o posiadanie przez pozwanego skutecznych przeciwko właścicielowi uprawnień do władania rzeczą, to ustalenia w tym zakresie są dla niego niekorzystne. Pozwany wywodził w pismach procesowych, że że nadal obowiązywała go umowa dzierżawy zawarta w dniu 1 września 1987r. Analiza całokształtu okoliczności sprawy prowadzi do wniosku, że umowa ta jednak została pozwanemu skutecznie wypowiedziana. O ile bowiem wyrokiem z dnia 29 listopada 2001r. ustalono, że stosunek dzierżawy działki nr (...) nadal istnieje, o tyle po wydaniu tego orzeczenia strona powodowa dokonała skutecznego wypowiedzenia tej umowy z dniem 1 marca 2003, które zostało doręczone pozwanemu dniu 1 marca 2012r. (k. 54-55).

Rozwijając powyższe rozważania należy stwierdzić, że forma prawna umowy dzierżawy regulowana jest przepisami ogólnymi kodeksu cywilnego (art. 73 i n. k.c.) oraz przepisami art. 693 kc i następne, które zgodnie z art. 694 kc nakazują stosować odpowiednio do umowy dzierżawy przepisy o najmie. Powódka – jako właściciel nieruchomości skorzystała z przysługujących jej uprawnień określonych w art. 704 kc i w zw. z § 3 ust. 1 i 2 tejże umowy i złożyła pozwanemu oświadczenie o wypowiedzeniu umowy dzierżawy. Podkreślić należy, że powyższe wypowiedzenie zostało dokonane już po tym jak został wydany prawomocny wyroku Sądu Rejonowego w Kamieniu Pomorskim z dnia 28 listopada 2001r. stwierdzający , że umowa dzierżawy działek nr (...) nadal łączy strony. Co więcej, właśnie ten wyrok stanowił asumpt dla powódki do tego, aby dokonać ponownego wypowiedzenia w oparciu o obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego. Nie ulega przy tym wątpliwości, że wypowiedzenie to zostało prawidłowo doręczone pozwanemu w dniu 1 marca 2002r. i było skuteczne. Pozwany nie wykazał, aby podważył prawidłowość i skuteczność omawianego wypowiedzenia, które w całokształcie okoliczności sprawy nie budzi wątpliwości.

Znamienne przy tym jest, że zeznania pozwanego przesłuchanego na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015r. stoją w sprzeczności ze stanowiskiem zawartym w odpowiedzi na pozew, gdzie kwestionował wszystkie twierdzenia powódki o faktach. Przesłuchany zaś w charakterze strony pozwany przyznał, że „nie ma na nie (działki) umowy dzierżawy.” Innymi słowy nie zaprzeczył temu, że nie wypowiedziano mu skutecznie umowy dzierżawy, na podstawie której był we władaniu spornych działek.

Faktem jest, że powódka po nieskutecznym wypowiedzeniu umowy dzierżawy - sprzedała działki nr (...), jednakże mocą późniejszych wyroków Sąd Okręgowego w Szczecinie w sprawach I C 675/06 (zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego I ACa 456/08) oraz I C 942/09 umowy sprzedaży tych działek zostały uznane za nieważne. W konsekwencji, nie doszło do zmiany statusu właścicielskiego w zakresie spornych działek, które nadal stanowiły własność gminy. Zauważyć należy jednak, że u podstaw unieważnienia umów sprzedaży nie leżał fakt, że pozwanemu przysługiwało prawo dzierżawy spornych działek, ale to że gmina nie umożliwiła pozwanemu skorzystania z przysługującego mu prawa pierwokupu zgodnie z art. 695 § 2 kc. Nie ma zatem żadnych podstaw do przyjęcia, aby pozwanemu przysługiwało skuteczne uprawnienie do władania rzeczą, które mogłoby zniweczyć zasadność powództwa windykacyjnego dochodzonego przez powódkę.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 5 kc. Przede wszystkim strona pozwana nie uzasadniła szerzej, w czym upatruje naruszenie przepisu art. 5 kc, a w szczególności jakie to działania powódki godzą w zasady współżycia społecznego. Tymczasem w procesach windykacyjnych powyższy przepis, z uwagi na silny charakter uprawnień właścicielskich, może być stosowany jako szczególny wyjątek. Z wykonywaniem uprawnień właściciela łączy się bowiem uzasadnione domniemanie, że korzystanie z przyznanych ustawą uprawnień związanych z prawem własności jest zgodne z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy żądanie powódki nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowiące nadużycie prawa.

Mając na uwadze powyższe okoliczności oraz treść powołanych przepisów, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej w punkcie II. znajduje oparcie w przepisie art. art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wyrażającym zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania oraz w przepisach § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013, poz.490), regulującego wysokość stawek za prowadzenie prze radcę prawnego sprawy w postępowaniu apelacyjnym przed sądem okręgowym.

W punkcie III. wyroku Sądu Okręgowego orzeczono o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Podstawą rozstrzygnięcie w tym zakresie był art. § 2 ust. 1 i 3 w zw. z §15 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku apelacyjnego o przyznanie radcy prawemu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu przez Sądem I instancji, albowiem kwestionowany wyrok do tej kwestii w ogóle się nie odnosił, zaś profesjonalny pełnomocnik nie złożył w terminie określonym w art. 351 § 1 kpc wniosku o uzupełnienie wyroku w powyższym zakresie. Stosownie do dyspozycji art. 325 kpc, rozstrzygnięcie w procesie o żądaniach stron, a więc i o żądaniu zasądzenia od strony przeciwnej kosztów procesu, należy zamieścić w sentencji wyroku. Jeżeli sąd w ogóle nie orzekł o ostatnio wymienionym żądaniu w sentencji wyroku, brak jest rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, wobec czego zainteresowana strona może żądać uzupełnienia wyroku co do zwrotu kosztów (art. 351 kpc). Nie jest dopuszczalne korygowanie uchybień Sądu I instancji w powyższym zakresie w sytuacji, gdy Sąd meriti w ogóle do tego żądania się nie odniósł, zaś strona nie złożyła wniosku o uzupełnienie tego braku.

SSO Tomasz Sobieraj SSO Karina Marczak SSR del Aneta Drzewiecka