Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2017 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zaległe składki

na skutek zażalenia A. S.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 9 grudnia 2016 r. sygn. akt VIII U 1084/16

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. VIII U 1084/16 o zaległe składki, z odwołania A. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 14 kwietnia 2016 r., znak (...), Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił wniosek odwołującej o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła odwołująca A. S., zaskarżając je w całości i wskazując, że:

1.  Sąd I instancji błędnie przyjął, że jest ona w stanie sama bronić się w niniejszej sprawie,

2.  w świetle treści złożonego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz częstych chorób własnych oraz jej dziecka (uniemożliwiających odwołującej poczynienie oszczędności na koszty związane z niniejszym postepowaniem sądowym), pokrycie kosztów wynagrodzenia adwokata wiązałoby się dla odwołującej ze znacznym uszczerbkiem dla podstawowych potrzeb jej rodziny.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżanego postanowienia i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie odwołującej jest bezzasadne.

Wskazać należy bowiem, iż zgodnie z art. 117 § 2 k.p.c. osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przepis art. 117 § 5 k.p.c. stanowi natomiast, iż sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

Z powyższego wynika zatem – jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy – że przesłankami ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu jest:

1.  po pierwsze: zła sytuacja majątkowa osoby, w której nie jest ona w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny,

2.  po drugie: udział w sprawie profesjonalnego pełnomocnika jest potrzebny.

Odnośnie pierwszej z powyższych przesłanek wskazać należy, że ustanowienie pełnomocnika z urzędu, podobnie jak zwolnienie od konieczności ponoszenia kosztów sądowych, jest wyjątkiem od zasady i dlatego powinno zostać stosowane wobec osób, które – biorąc pod uwagę przeciętny poziom uzyskiwanych dochodów i posiadanego majątku – nie mogą ponosić tych kosztów bez uszczerbku dla siebie i rodziny (por. m. in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2015 r., sygn. II CZ 96/14). Instytucja ta stanowi bowiem w istocie pomoc państwa dla osób, które bez drastycznego ograniczenia bieżących kosztów związanych z ich egzystencją nie są w stanie ponieść kosztów sądowych (wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika). Chodzi zatem o sytuacje, w których strona nie tylko wykaże, że nie posiada bieżących dochodów, czy też jakichkolwiek oszczędności na pokrycie ewentualnych kosztów (wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika) związanych z toczącym się postępowaniem sądowym, ale również nie jest w stanie w żaden sposób takich środków zdobyć w oparciu o majątek, którego jest właścicielem. Przy czym ubiegający się o taką pomoc winien w każdym przypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny (por. m. in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 1984 r., sygn. II CZ 104/84). Dlatego strona w pierwszej kolejności powinna znaleźć pokrycie wydatków związanych z prowadzeniem procesu w swych dochodach, przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków, nie będących niezbędnymi do utrzymania (por. m. in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r., sygn. I CZ 99/80). Instytucja powyższa nie służy bowiem utrzymaniu dotychczasowego poziomu życia, skoro granicą określoną w art. 117 § 2 k.p.c. i art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest utrzymanie konieczne wnioskującego o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu (i jego rodziny), lecz ma ona uczynić realną drogę sądową, na skutek indywidualizacji kosztów sądowych (wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika).

Dla ustanowienia przez Sąd profesjonalnego pełnomocnika z urzędu – oprócz powyższych wymogów dotyczących sytuacji majątkowej strony – spełniona musi zostać także (równocześnie) druga przesłanka, tj. udział profesjonalnego pełnomocnika w danej sprawie jest potrzebny, co następuje z reguły wtedy, gdy strona jest nieporadna w samodzielnym podejmowaniu czynności procesowych albo gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym i strona nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości jej prawidłowego prowadzenia (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2005 r., sygn. III CK 533/04).

Na gruncie niniejszej sprawy stwierdzić należy, że – biorąc pod uwagę dotychczasowe czynności procesowe odwołującej, które były adekwatne do rodzaju i stanu sprawy – stwierdzić należy, że nie jest ona osobą nieporadną w samodzielnym podejmowaniu czynności procesowych. Ponadto niniejsza sprawa nie należy do spraw skomplikowanych pod względem faktycznym lub prawnym – dotyczy bowiem kwestii zaległych składek za okres kilku miesięcy, w której nie występują istotne zagadnienia prawne, które wymagałyby szczególnej wiedzy prawniczej (wykraczającej poza przeciętną wiedzę przedsiębiorcy, prowadzącego we własnym imieniu działalność gospodarczą). Ponadto odwołująca w przeszłości – jak słusznie zauważył Sąd I instancji – brała udział w charakterze strony odwołującej w analogicznej sprawie (także o zaległości z tytułu składek, lecz za inny okres), a zatem niniejsza sprawa jest jedynie kolejną sprawą odnośnie materii, która jest już odwołującej znana. Z uwagi na powyższe podniesiony w zażaleniu zarzut, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, że odwołująca jest w stanie sama bronić się w niniejszej sprawie, należy uznać za chybiony.

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że odwołująca nie spełniła drugiego z powyższych warunków ustanowienia dla niej pełnomocnika z urzędu, a zatem pierwsza ze wskazanych wyżej przesłanek (tj. czy odwołująca jest, czy też nie, w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny), pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Tym samym podniesiony w zażaleniu zarzut, że w świetle treści złożonego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz częstych chorób własnych odwołującej oraz jej dziecka (uniemożliwiających odwołującej poczynienie oszczędności na koszty związane z niniejszym postępowaniem sądowym), pokrycie kosztów wynagrodzenia adwokata wiązałoby się dla odwołującej ze znacznym uszczerbkiem dla podstawowych potrzeb jej rodziny, pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy słusznie oddalił wniosek odwołującej A. S. o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Kierując się powyższymi względami, zażalenie należało uznać za bezzasadne i na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. oddalić, co uczynił Sąd Apelacyjny w sentencji niniejszego postanowienia.

SSA Jolanta Cierpiał