Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2017r. w Gliwicach

sprawy z powództwa B. B. (B.)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o ryczałt za noclegi w związku z podróżą służbową

na skutek skargi o wznowienie postępowania

wniesionej przez pozwaną (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 2 czerwca 2016r. w sprawie VIII Pa 238/15

1)  oddala skargę o wznowienie postępowania;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Grażyna Łazowska (-) SSR del. Anna Capik-Pater

Sędzia Przewodniczący Sędzia

VIII Pa 30/17

UZASADNIENIE

Pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w dniu 21 lutego 2017 roku wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 2 czerwca 2016 roku w sprawie o sygnaturze akt VIII Pa 238/15, sprecyzowaną ostatecznie w piśmie pozwanego – modyfikacja skargi o wznowienie postępowania – dnia 27 lutego 2017 roku.

Skarżąca wniosła o wznowienie postępowania z uwagi na fakt, że na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku sygnatura akt K 11/15 opublikowanego w Dz.U. z 2016 r., poz. 2206 w dniu 29 grudnia 2016 roku przepisy materialne stanowiące podstawę wyroku Sądu drugiej instancji (a także wyroku Sądu pierwszej instancji) zostały uznane za niezgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozwana domagała się uwzględnienia jej skargi i zmiany zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 21 lutego 2017 roku o sygnaturze akt VIII Pa 238/15 poprzez zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji tj. wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 września 2015 roku i oddalenie powództwa w całości.

Na zasadzie art. 415 k.p.c. został złożony wniosek o orzeczenie o zwrocie spełnionego świadczenia poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej tytułem zwrotu spełnionych świadczeń:

- kwoty 2.200,00 zł uiszczonej tytułem wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 września 2015 roku, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie jego punktu 1 do kwoty 2.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami,

- kwoty 12.787,09 zł uiszczonej tytułem spełnienia pozostałej części roszczenia głównego wraz odsetkami zasądzonego na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 2 czerwca 2016 roku wraz z ustawowymi odsetkami.

Wniesiono również o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego:

- zwrotu kosztów postępowania przed Sądem pierwszej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu kwoty 900,00 zł uiszczonej przez pozwaną na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem pierwszej instancji,

- zwrotu kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu kwoty 450,00 zł uiszczonej przez pozwaną na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji,

- zwrotu kosztów postępowania zainicjowanego skargą o wznowienie postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Skarżąca wniosła również o nakazanie zwrócenia pozwanemu przez Skarb Państwa kwoty 492,00 zł uiszczonej przez pozwaną na rachunek bankowy Sądu Rejonowego w Gliwicach tytułem opłaty sądowej od pozwu zgodnie z punktem 3 wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z 2 czerwca 2016 roku.

Powód w odpowiedzi na skargę wniósł o oddalenie skargi, a w razie jej uwzględnienia o oddalenie wniosku restytucyjnego z art. 415 k.p.c. oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania ze skargi, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana pismem z dnia 12 lipca 2017 roku wniosła replikę na odpowiedź na skargę o wznowienie postępowania, w której podtrzymała w całości wnioski zawarte w skardze o wznowienie postępowania z uwzględnieniem modyfikacji tej skargi dokonanej pismem pozwanego – modyfikacja skargi o wznowienie postępowania z dnia 27 lutego 2017 roku.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna albowiem opiera się na ustawowej przesłance wznowienia określonej w art. 401 ¹ k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje ona jednak na uwzględnienie.

W wyroku zaskarżonym skargą o wznowienie postępowania Sąd Okręgowy w Gliwicach ostatecznie orzekł o przysługujących powodowi świadczeniach – ryczałcie za noclegi w związku z podróżami służbowymi w okresie od 22 lipca 2011 roku do 9 listopada 2011 roku. Podstawą prawną zasądzenia dochodzonych przez powoda roszczeń były przepisy ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1155 ze zm.) art. 2 pkt 7, art. 4 i art. 21a, przepis art. 77 ⁵ § 2-5 k.p. oraz przepisy rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 r., Nr 236, poz. 1991 ze zm.).

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 24 listopada 2016 r. sygnatura K 11/15 (Dz.U. z 2016 r. poz. 2206). stwierdził: (punkt 1) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.) w związku z art. 77 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; (punkt 2) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 77 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 r., Nr 236, poz. 1991 ze zm.) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

Pomimo, że strona pozwana wskazała ustawową przesłankę wznowienia postępowania rozstrzygnięcia wymaga, czy opisany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., K 11/15 wywiera wpływ na ostateczne zakończenie sporu. Nie ulega wątpliwości, że od dnia 29 grudnia 2016 r. (data ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dz.U. z 2016 r., poz. 2206) nie może być stosowany art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w związku z art. 77 § 2, 3 i 5 k.p. w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w dniu 29 grudnia 2016 r. i wówczas objęty nim przepis stracił domniemanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 lutego 2017 r., I PK 300/15 stwierdził, że należy przeanalizować, czy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. brak jest regulacji ustalających prawo do wynagrodzenia z tytułu podróży służbowej kierowcy w transporcie międzynarodowym, jak i jego wysokości, a tym samym nie istnieją podstawy do zwrotu kosztów noclegów w razie ich niezapewnienia, czy też z uwagi na pozostałe, a obowiązujące regulacje prawne, istnieje ciąg podstaw prawnych uzasadniających de facto obowiązek rekompensowania pracownikowi (kierowcy) kosztów związanych z podróżą służbową.

Podkreślone tutaj zostało, że w sprawie, z racji redakcji sentencji rozstrzygnięcia „w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym”, mamy do czynienia z wyrokiem zakresowym. Jego zakres podmiotowy dotyczy kierowców, wykonujących pracę w transporcie międzynarodowym (nie dotyczy więc kierowców w transporcie krajowym). Wskazano, że w obrocie prawnym pozostały przepisy o podróży służbowej (art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców, jak też art. 77 ⁵ § 1 k.p., zgodnie z którym pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej). Poza zakresem zainteresowania pozostają kierowcy, których regulacje płacowe zostały oparte na postanowieniach układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę, bowiem wówczas nie istnieje konieczność posiłkowego stosowania przepisów powszechnie obowiązujących.

Obowiązująca ustawa o czasie pracy kierowców mając charakter lex specialis względem przepisów Kodeksu pracy, zawiera definicję podróży służbowej. Naturalną formułą rekompensat takich podróży jest zwrot kosztów pracownikowi. W tym aspekcie normą szczegółową był art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, który został wyeliminowany z porządku prawnego mocą wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Jednak w ten sposób nie powstała luka w przepisach, gdyż z mocy art. 4 i art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców należało stosować art. 77 ⁵ § 1 k.p. – pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. W przypadku pracodawców nie należących do sfery budżetowej należności te i warunki ich wypłacania powinny zostać unormowane w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę – art. 77 ⁵ § 3 k.p. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 marca 2017 r., I PK 309/15).

U strony pozwanej w obowiązującym Regulaminie Wynagradzania wyraźnie zostało przewidziane, że kierowcy w transporcie międzynarodowym nie przysługuje ryczałt za noclegi w podróży służbowej – art. 38. Tak też jednoznacznie stwierdziła pozwana na 7 stronie odpowiedzi na pozew w sprawie

Z Regulaminu tego nie wynika również aby przysługująca pracownikom dieta (Załącznik Nr 1 do Regulaminu Wynagradzania) obejmowała łącznie świadczenia z tytułu diety jak i ryczałtu za nocleg. Z zapisów Regulaminu wyraźnie wynika, że dieta jest uzależniona wyłącznie od czasu pobytu za granicą a nie odbycia tam noclegu.

Sąd rozpoznający skargę o wznowienie postępowania podkreśla tutaj, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie VIII Pa 238/15 było ustalenie, że pozwana nie wypłacała powodowi żadnych świadczeń o charakterze ryczałtów za noclegi z tytułu podróży służbowych, czy też innych świadczeń spełniających funkcję tych ryczałtów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 21 lutego 2017 r., I PK 300/15; wyrok z dnia 17 maja 2015 r., II PK 106/16) przyjęto, że cechą podróży służbowych są wydatki po stronie pracownika, które ostatecznie powinien zrekompensować pracodawca. Idea stosunku pracy opiera się na ryzyku ekonomicznym podmiotu zatrudniającego. Oznacza to, że jeśli decyzja pracodawcy (polecenie wyjazdu) powoduje powstanie dodatkowych kosztów po stronie pracownika, to obowiązkiem zatrudniającego jest ich zwrot. Dodanie do systemu prawa odrębnej definicji podróży służbowej kierowców modyfikuje jedynie kodeksowy zakres jej znaczenia. W żaden sposób nie tworzy wyjątku od zasady, że koszty podróży służbowej kierowcy nie będą zwracane. W tej sytuacji brak regulacji (zasad zwrotu tych kosztów) w ustawie o czasie pracy kierowców obliguje do ich rekompensaty za pomocą powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy. Powszechnym przepisem prawa pracy jest art. 77 § 1 k.p.

Jak podkreślono w powyższych ustaleniach u pozwanego pracodawcy nie było żadnej regulacji w zakresie ryczałtów za noclegi dla kierowców w transporcie międzynarodowym. W takim układzie art. 77 ⁵ § 5 k.p. przewiduje, że gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa w § 3, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, o których mowa w § 2. W okresie objętym sporem w sprawie VIII Pa 238/15 były to przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 r., Nr 236, poz. 1991 ze zm.).

W powołanym orzeczeniu I PK 300/15 wskazano, że występujący w przepisie art. 77 ⁵ k.p. zwrot „na pokrycie kosztów podróży” nie powinien być interpretowany tylko jako zwrot udokumentowanych kosztów podróży. Przede wszystkim odesłanie do przepisów rozporządzenia pozwala dostrzec, że na zwrot kosztów podróży składają się: diety, zwrot kosztów przejazdów i dojazdów, noclegów i innych wydatków, określonych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb (§ 2 rozporządzenia). Stąd użyte przez ustawodawcę w art. 77 ⁵ k.p. sformułowanie „na pokrycie kosztów podróży” ma szeroki kontekst i obejmuje wszelkie koszty (należności), jakich rekompensaty może oczekiwać pracownik. Podstawowym kosztem, związanym z podróżą służbową, jest koszt noclegu. Formuła § 9 ust. 1 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. opiera się na zasadzie zwrotu kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem w wysokości limitu określonego w załączniku do rozporządzenia. Zaniechanie przedłożenia rachunku nie oznacza braku kosztów noclegu po stronie pracownika, a nocleg w kabinie pojazdu nie może być uznany za zapewnienie bezpłatnego noclegu. Brak rachunku za nocleg oznacza, że pracownikowi przysługuje ryczałt za nocleg w wysokości 25 % limitu.

Podsumowując stwierdzić należy, że po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., K 11/15, nie stosuje się art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1155 ze zm.), ale stosuje się art. 77 ⁵ § 5 k.p. w zw. z art. 2 pkt 7 i art. 4 ustawy o czasie pracy kierowców w przypadku, gdy pracodawca nie uregulował zasad zwrotu należności z tytułu podroży służbowej w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę. Zatem wyeliminowanie art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców z porządku prawnego nie mogło wpłynąć na zasadność skargi o wznowienie postępowania.

Oznacza to, że pomimo istnienia ustawowej podstawy wznowienia postępowania nie ma ona wpływu na zasadność rozstrzygnięcia zawartego w wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie VIII Pa 238/15.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2009 r., III UK 5/09 wskazał, że rozpoznanie sprawy w granicach zakreślonych przez podstawę wznowienia oznacza, że sąd może oceniać, czy wskazana w skardze podstawa wznowienia jest uzasadniona i jaki wpływ na treść zaskarżonego wyroku ma jej ewentualna zasadność. W tak określonym zakresie rozpoznania mieści się również możliwość uznania, że, pomimo zasadności podstawy wznowienia, orzeczenie odpowiada prawu. Oddalenie skargi o wznowienie postępowania jest wyrazem negatywnej oceny zasadności zgłoszonej podstawy wznowienia postępowania lub braku jej wpływu na treść wydanego uprzednio wyroku.

Podkreślić jeszcze należy, że po wznowieniu postępowania sąd rozpoznaje sprawę na nowo, ale wyłącznie w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia (art. 412 § 1 k.p.c.). Wynika stąd zakaz brania pod uwagę innych podstaw wznowienia niż przytoczone przez stronę w skardze i uwzględnione przy wznowieniu. Sąd orzekający w postępowaniu wznowionym ogranicza więc rozpoznanie sprawy do rozstrzygnięcia, jaki wpływ miała uwzględniona (powołana w skardze) podstawa wznowienia (w rozpoznawanej sprawie chodzi o wyrok Trybunału Konstytucyjnego) na wynik prawomocnie zakończonej sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2009 r., III UK 5/09). Istotą postępowania wznowionego nie jest bowiem rozpoznanie sprawy po raz kolejny, na nowo, od początku, w pełnym zakresie (tak, jak czyni to sąd pierwszej, czy drugiej instancji podczas pierwotnego rozpoznawania sprawy), lecz ukierunkowanie czynności sądu na wyjaśnieniu, czy podana w skardze podstawa wznowienia zaistniała oraz - w przypadkach przewidzianych w art. 403 i 404 k.p.c. - czy miała istotny wpływ na treść wyroku zaskarżonego skargą. Innymi słowy, zakres ponownego rozpoznania sprawy uwarunkowany jest przyczyną (przyczynami) wznowienia podniesioną przez skarżącego i nie jest dopuszczalne wyjście poza te przyczyny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07 i z dnia 30 czerwca 2011 r., III CSK 311/10 oraz postanowienie z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 501/08). Jeżeli podstawę wznowienia stanowi oparcie rozstrzygnięcia na akcie normatywnym uznanym następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, rozpatrywanie sprawy powoduje konieczność uwzględnienia innego stanu prawnego w takim zakresie, w jakim wpływa on na orzeczenie wydane w tym postępowaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., III UK 20/09). Podnoszone w piśmie procesowym zarzuty, że sądy rozpoznając sprawę nie wzięły pod uwagę, iż diety, które otrzymywali kierowcy nie obejmowały tylko kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków, ale również ryczałty dochodzone przez powoda w niniejszej sprawie stoją w sprzeczności z treścią regulaminu wynagradzana, który stanowił wprost, że ryczałt za nocleg nie przysługiwał kierowcom samochodów wyposażonych w miejsce do spania .Argument ten zmierza do odmiennej oceny stanu faktycznego dokonanej przez Sady w postępowaniu I i II instancyjnym. Wykraczają poza zakres skargi o wznowienie postępowania

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na mocy art. 412 § 2 k.p.c., oddalił wniesioną przez stronę pozwaną skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie VIII Pa 238/15.

Apelacja wpłynęła do sądu w dniu 20 października 2015 roku, a skarga o wznowienie postępowania dotyczy tej samej instancji, w związku czym o kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U.2013.490 )w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 poz. 1804)

(-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Grażyna Łazowska (-) SSR del. Anna Capik-Pater

Sędzia Przewodniczący Sędzia