Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2017 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa B. N.

przeciwko V. L. Towarzystwo (...) Spółce Akcyjnej w W. (poprzednio (...) Spółka Akcyjna w W.)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 14 lutego 2017 r., sygn. akt I C 1588/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Magdalena Balion - Hajduk

Sygn. akt: III Ca 789/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 lutego 2017r. Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda B. N. 9637,07zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 16 lutego 2016 roku oraz 2717zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, ż e w dniu 16 grudnia 2009 r. powód B. N. złożył pozwanemu wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Jako osoba wykonująca czynności agencyjne wpisana na wniosku została B. M., reprezentująca (...) Kapitał- (...) -Serwis Sp. z o.o. W rzeczywistości ofertę ubezpieczenia przedstawiał powodowi praktykant M. M.. W dniu 20 stycznia 2010 r. powód otrzymał polisę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...) nr (...), do której dołączono Ogólne Warunki Ubezpieczenia.

Prawa i obowiązki stron umowy określone zostały w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) o indeksie (...) oraz w Regulaminie Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...). Zgodnie
z treścią umowy, powód zobowiązał się do uiszczania miesięcznej składki w wysokości 250 zł, zaś pozwany miał świadczyć ochronę ubezpieczeniową. Umowa została zawarta na okres dwudziestu lat. Po okresie siedmiu lat powód mógł zrezygnować z uiszczania składki regularnej. Ubezpieczyciel miał wypłacić świadczenie w razie dożycia przez ubezpieczonego daty dożycia (określony w umowie dzień, w którym kończył się okres ubezpieczenia) lub na wypadek śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia. Środki pochodzące ze składek wpłacanych przez powoda z tytułu umowy w ramach Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych miały być inwestowane.

W wypadku rozwiązania umowy przez ubezpieczającego lub rozwiązania umowy
z powodu niezapłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej, ubezpieczyciel miał dokonać wypłaty Świadczenia Wykupu. Na wysokość Świadczenia Wykupu składały się: Wartość Części Wolnej Rachunku (wartość środków pochodzących ze składki dodatkowej oraz składki regularnej uiszczanej po okresie pierwszych siedmiu lat trwania polisy) oraz określony w ust. 15. Załącznika nr 1 do OWU procent Wartości Części Bazowej Rachunku (wartości środków pochodzących ze składki regularnej uiszczanej przez okres pierwszych siedmiu lat trwania polisy). Procent Części Bazowej Rachunku, wypłacany ubezpieczającemu (dla umowy zawartej na 20 lat) wynosi, w razie rozwiązania umowy w pierwszym i drugim roku trwania polisy – 0 %, w trzecim roku – 20 %, w czwartym roku – 30 %, w piątym – 40 %, w szóstym – 50 %, w siódmym – 60 %, w ósmym – 65 %, w dziewiątym – 67 %, w dziesiątym – 69 %, w jedenastym – 72 %, w dwunastym – 74 %, w trzynastym – 77 %, w czternastym – 79 %, w piętnastym – 82 %, w szesnastym – 84 %, w siedemnastym – 87 %, w osiemnastym – 90 %, w dziewiętnastym – 93 %, w dwudziestym – 96 %.

Pismem z 17 marca 2015 r. powód zwrócił się do pozwanego o polubowne przedterminowe rozwiązanie umowy z wypłatą kwoty równej wartości wszystkich środków zgromadzonych w ramach umowy oraz o zawieszenie obowiązku płacenia składki regularnej. Pozwany nie wyraził woli polubownego rozwiązania umowy. W dniu 9 lutego 2016 r. powód złożył pozwanemu reklamację, domagając się przedterminowego rozwiązania umowy oraz ustalenia, że na rzecz powoda zostanie przelana suma wszystkich środków zgromadzonych w ramach umowy. W odpowiedzi pozwany poinformował, że stanowisko ubezpieczyciela zostanie przedstawione po doręczeniu oryginału lub uwierzytelnionej kopii pełnomocnictwa do reprezentowania powoda. W dniu 21 kwietnia 2016 r. powód wystosował do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, domagając się wypłaty kwoty 19 000 zł.

Pismem z 30 czerwca 2016 r. pozwany poinformował powoda, że zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, umowa uległa rozwiązaniu wskutek niezapłacenia składki regularnej. Pozwany dokonał wypłaty Świadczenia Wykupu w wysokości 9.362,93 zł.

(...) S.A. zmieniło nazwę na V. L. Towarzystwo (...) S.A. V. (...).

Sąd Rejonowy wskazał, że strony zawarły umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną M. (...) oraz, że wskutek rozwiązania umowy pozwany zwrócił powodowi kwotę 9.362,93 zł, która stanowiła część z wpłaconej przez powoda tytułem składek kwoty 19 000 zł.

Sąd pierwszej instancji dokonał oceny postanowień umowy na podstawie art. 385 ¹ § 1, § 2 i § 3 k.c. Uznał, że Ogólne Warunki Ubezpieczenia, kształtujące treść umowy zawartej pomiędzy stronami, stanowią wzorzec umowy. Ich treść została ustalona jednostronnie przez pozwanego, który przystępując do zawarcia umowy nie miał możliwości ich negocjowania. Umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zawarta przez strony stanowi umowę, o której mowa w art. 385 ¹ § 3 k.c., zgodnie z którym nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Dalej Sąd ocenił, że w przypadku umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, świadczenia główne stanowią: ciążący na ubezpieczonym obowiązek zapłaty składki ubezpieczeniowej oraz zobowiązanie ubezpieczyciela do wypłaty świadczenia w wypadku śmierci ubezpieczonego lub dożycia przez ubezpieczonego do końca okresu ubezpieczenia oraz z uwagi na to, że umowy ubezpieczenia zawierane są w celu zainwestowania środków, świadczeniem głównym w przypadku takiej umowy jest również dokonanie przez ubezpieczyciela ubezpieczającemu po ustaniu umowy zwrotu zainwestowanych środków. Elementu świadczenia głównego nie stanowi jednak prawo do dokonania na rzecz ubezpieczyciela potrącenia części kwoty podlegającej zwrotowi ubezpieczonemu. Ogólne Warunki Ubezpieczenia stosowane przez pozwanego zostały sformułowane w ten sposób, że w razie wcześniejszego rozwiązania umowy pozwany ubezpieczyciel wypłaca na rzecz ubezpieczonego tzw. Świadczenie Wykupu. Świadczenie to, zdaniem pozwanego, stanowi świadczenie główne, w rzeczywistości pod pojęciem Świadczenie Wykupu kryją się dwa roszczenia: roszczenie ubezpieczonego do żądania zwrotu części zgromadzonych środków oraz uprawnienie pozwanego do potrącenia części zgromadzonych środków na swoją rzecz. Postanowienia umowy uprawniające ubezpieczyciela do pobrania na swoją rzecz części zgromadzonych środków nie warunkują bytu umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, mogą wobec tego być uznane za klauzule abuzywne, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego postanowienia Ogólnych Warunków Ubezpieczenia umożliwiające potrącenie znacznej części kwoty wypłacanej powodowi, na rzecz pozwanego, stanowią postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta. Pozwany wskazywał wprawdzie, że wysokość Świadczenia Wykupu jest związana z koniecznością ponoszenia przez pozwanego kosztów działalności, które przy umowach z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym osiągają wysoki poziom w stosunku do składek wpłacanych przez pierwsze lata obowiązywania umowy. Niewątpliwie, sam fakt pobierania przez towarzystwo ubezpieczeniowe środków na pokrycie poniesionych kosztów, nie stanowi samo w sobie postanowień sprzecznych z dobrymi obyczajami, ale potrącane opłaty powinny mieć odzwierciedlenie w wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów. Konsument, przystępując do zawarcia umowy, powinien mieć wiedzę na temat tego, jakie koszty oraz w jakiej wysokości będzie zobowiązany pokryć na wypadek wcześniejszego rozwiązania umowy. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (mającej zastosowanie do niniejszej sprawy), zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zawarcia w umowie ubezpieczenia określenia kosztów oraz innych obciążeń pobieranych przez zakład ubezpieczeń przy wypłacie świadczeń. Bez znaczenia pozostaje wyliczenie kosztów przedłożone przez pozwanego, skoro postanowienia Ogólnych Warunków Umowy nie nakładają na powoda obowiązku poniesienia kosztów, a regulacje dot. sposobu wyliczenia wysokości świadczenia wypłacanego ubezpieczonemu w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy powodują, że potrącenie przez pozwanego części zgromadzonych środków stanowi w rzeczywistości sankcję za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Kwota potrącona przez zakład ubezpieczeń jest ustalana w całkowitym oderwaniu od rzeczywiście poniesionych wydatków i jest wygórowana. Przedłożone przez pozwanego rachunki dotyczą kosztów poniesionych przez zakład ubezpieczeń w związku z prowadzoną działalnością w ogóle, nie zaś kosztów poniesionych z uwagi na zawarcie tej konkretnej umowy. Wysokość wypłaconego świadczenia ustalona w oparciu o ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU powoduje, że rozwiązanie umowy jest dla konsumenta skrajnie niekorzystne. Mimo iż konsumentowi, zgodnie z art. 830 § 1 k.c. przysługuje w każdym czasie prawo do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia na życie, postanowienia OWU, którymi posługuje się pozwany, powodują, że skorzystanie z tego prawa jest ekonomicznie nieopłacalne. W ten sposób zachwiana zostaje równowaga kontraktowa stron. Zawierając umowę, powód nie był w ogóle informowany o kosztach, jakie będzie musiał ponieść w związku z jej wcześniejszym rozwiązaniem. Co więcej, informacje o treści stosunku prawnego przekazywała mu osoba, którą znał osobiście, co mogło wpłynąć na jego ocenę sytuacji. Tym bardziej, że prezentacja produktu skupia się głównie na przewidywanych zyskach i ryzyku związanym z dokonywaniem inwestycji, a nie na skutkach rozwiązania umowy przed upływem okresu, na jaki została zawarta.

Sąd Rejonowy stwierdził, że konsekwencją uznania postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia regulujące wysokość Świadczenia Wykupu za niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 385 ¹ k.c., jest przyjęcie, że postanowienia te nie wiążą powoda. Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 9.637,07 zł, co stanowi różnicę pomiędzy sumą wpłaconych przez pozwanego składek (19 000 zł), a kwotą już zwróconą (9637,07 zł). Pozwany twierdził wprawdzie, że w wyniku inwestycji poczynionych z wpłaconych środków na rachunku powoda pozostała kwota 15.604,88 zł, jednak, mimo przewidzianego w art. 6 k.c. obowiązku, pozwany nie przedłożył żadnego dowodu na tę okoliczność.

Powyższy wyrok zaskarżyła pozwana, zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego tj.

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że pozwana nie przedłożyła żadnego dokumentu na okoliczność wartości rachunku w dniu rozwiązania umowy, podczas gdy z pisma dołączonego do odpowiedzi na pozew dołączone zostało rozliczenie transakcji,

-art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez przyjęcie, że pozwaną obciąża ciężar dowodu wykazania wartości rachunku w dacie rozwiązania umowy,

- art. 231 k.p.c. przez uznanie za nieudowodnione faktu, że Wartość Części Bazowej Rachunku w momencie rozwiązania umowy wynosiła 15 604,88zł, podczas gdy powód nie zaprzeczył tej okoliczności,

- art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego aktuariusza i niepoczynienie ustaleń faktycznych w zakresie kosztów poniesionych przez pozwaną,

- art. 328 § 2 k.p.c. przez zaniechanie rozpoznania zarzutu zużycia korzyści i nadużycia prawa, w zakresie w jakim pozwana powiększyła rachunek powoda o kwotę 450zł,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

- art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. przez zasądzenie na rzecz powoda różnicy między suma składek a Świadczeniem Wykupu,

-art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 13 ust. 4 pkt 2, 5 i 6 ustawy z dnia 22 maja 20003r. o działalności ubezpieczeniowej przez brak uznania, że Świadczenie Wykupu jest głównym świadczeniem pozwanej,

- art. 385 ¹ § 1 i art. 385 ².k.c. przez niesłuszne przyjęcie, że postanowienia dotyczące sposobu obliczenia Świadczenia Wykupu były sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały interes powoda oraz przez błędna interpretację i dokonanie indywidualnej kontroli wzorca umownego z pominięciem reguły interpretacyjnej oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami według stanu z chwili zawarcia umowy,

- art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez jego niezastosowanie,

- art. 385 ² § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. i art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie , polegające na pominięciu tego przepisu przy dokonywaniu oceny czy analizowane postanowienia umowy stanowią niedozwolone postanowienia umowne,

- art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz § 2 ust. 1 pkt. 19-21 oraz art. 16 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (Dz. U. nr 226 poz. 1825) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że pozwana nie ma prawa pokrycia kosztów związanych z prowadzoną przez siebie działalnością ze środków wpłaconych przez powoda,

- art. 65 § 1 i 2 k.c., przez przyjcie, że roszczenie jest wymagalne od złożenia wypowiedzenia, gdy zgodnie z OWU roszczenie powoda jest wymagalne od 33 dnia po rozwiązaniu umowy.

Ponadto pozwana zarzuciła naruszenie art. 5 k.c i art. 405 k.c., art. 409 k.c. oraz art. 455 w z. z art. 817 § 1 k.c.

Pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa we całości oraz zasądzenie kosztów postępowania oraz o rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu I instancji oddającego wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz podstawę prawną rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.

Niniejsza sprawa toczyła się zgodnie z przepisami o postępowaniu uproszczonym - art. 505 ¹ k.p.c., a zatem stosownie do treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji w wypadku nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W pierwszym rzędzie należy podkreślić, iż Sąd Rejonowy słusznie uznał, że pozwana nie wykazała wartości polisy w dacie rozwiązania umowy. Wartość tą wskazywała w odpowiedzi na pozew, ale żaden z przedstawionych przez pozwaną dokumentów nie wykazuje wartości polisy. Jeden z załączników do pozwu w formie niepoświadczonej, bez daty i niepodpisanej przez nikogo kserokopii przedstawia co prawda rozliczenie świadczenia wykupu, ale nie można uznać, że taki załącznik, który nie jest dokumentem i nie wiadomo przez kogo został sporządzony i w jakiej dacie stanowi dowód w niniejszej sprawie na okoliczność wartości polisy w dacie rozwiązania umowy. Rozliczenie to w istocie jest prywatnym pismem sporządzonym na potrzeby niniejszego postępowania, a nie dokumentem, z którego wynikałaby wartość polisy obrazującym m.in. inwestycje na które przeznaczono składki, ich wzrosty czy ewentualne spadki z uwagi na warunki rynkowe, koszty obsługi itp. i w konsekwencji uzyskaną wartość na dzień rozwiązania umowy. Powołanie się na własną korespondencję nie może stanowić dowodu w sprawie. Nie można także wobec stanowiska powoda, który w odpowiedzi podtrzymał swoje żądanie i stanowisko wyrażone w uzasadnieniu pozwu, uznać, że taką okoliczność przyznał. Z całą pewności także podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego, iż zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. to pozwaną obciąża ciężar dowodu wykazania wartości rachunku w dacie rozwiązania umowy, gdyż to ona wywodzi z tej okoliczności skutki prawne.

Niezasadnym jest także zarzut zaniechania rozpoznania zarzutu zużycia korzyści i nadużycia prawa, w zakresie w jakim pozwana powiększyła rachunek powoda o kwotę 450zł. Pozwana tych okoliczności nie wykazała i nie uzasadniła. Nawet gdyby przyjąć, że pozwana przeznaczyła na polisę powoda dodatkową kwotę, to w rezultacie pozwana nie wykazała, że kwota ta finalnie zwiększyła wartość polisy. Powód natomiast domagał się zwrotu wpłaconych przez siebie składek w związku z rozwiązaniem umowy i wskazanymi w umowie klauzulami abuzywnymi. Pozwana jako duża profesjonalna firma nie wykazała także na czym miałoby polegać zużycie przez nią korzyści na podstawie art. 409 k.c.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1-3 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Klauzulą niedozwoloną jest zatem postanowienie, które spełnia łącznie przesłanki dotyczące ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz nie dotyczące bezpośrednio meritum umowy i które nie było uzgodnione indywidualnie.

Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że świadczenie wykupu nie jest świadczeniem głównym zawartej umowy ubezpieczenia, za takie uznać należy zgodnie z art. 805 § 1 i § 2 pkt 2 k.c. w związku z art. 829 § 1 pkt 1 k.c. wypłatę świadczenia na skutek zdarzenia ubezpieczeniowego, a są nimi dożycie określonego wieku lub śmierć. Strony zawarły umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Umowa ta jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 2013 roku, I CSK 149/13, OSNC 2014/10/103). Przewidziana umową ochrona ubezpieczeniowa ze względu na sumę ubezpieczenia ma charakter drugorzędny, a jej celem jest zgromadzenie jak najwyższego kapitału dla ubezpieczającego. Niemniej jednak umowa ta nadal stanowi również umowę ubezpieczenia, a zatem mają do nie zastosowanie przepisy dotyczące tego typu umów.

Świadczenie wykupu nie może być traktowane jako świadczenie główne, gdyż jest to rozliczenie wpłaconych przez ubezpieczonego środków finansowych w związku z rozwiązaniem umowy. Wartość wykupu jest niemożliwa do ustalenia w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym i nie jest zatem objęta zgodnym zamiarem stron w chwili zawarcia umowy. Zapisy OWU w tym zakresie są kompletnie nieczytelne i nie pozwalają ubezpieczonemu na ustalenie jaką otrzyma sumę w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy.

Wprowadzenie do wzorca umowy tego rodzaju konstrukcji prawnej miało na celu pokrzywdzenie drugiej strony stosunku prawnego. Bez utraty przynajmniej części wpłaconych składek konsument nie miał możliwości rozwiązania umowy przed upływem 20 lat od jej zawarcia. Umowa przewidująca, że w przypadku rozwiązania umowy procent Części Bazowej Rachunku, wypłacany ubezpieczającemu wynosi, w razie rozwiązania umowy w pierwszym i drugim roku trwania polisy – 0 %, w trzecim roku – 20 %, w czwartym roku – 30 %, w piątym – 40 %, w szóstym – 50 %, w siódmym – 60 %, w ósmym – 65 %, w dziewiątym – 67 %, w dziesiątym – 69 %, w jedenastym – 72 %, w dwunastym – 74 %, w trzynastym – 77 %, w czternastym – 79 %, w piętnastym – 82 %, w szesnastym – 84 %, w siedemnastym – 87 %, w osiemnastym – 90 %, w dziewiętnastym – 93 %, w dwudziestym – 96 % rażąco narusza zasadę równości stron stosunku prawnego, zwłaszcza, że ekwiwalentne świadczenie po stronie ubezpieczyciela nie istnieje. Należy także uznać że świadczenie to jest rażąco wygórowane i obciążające wyłącznie jedną ze stron stosunku prawnego, przez co prowadzi do nieuzasadnionego wzbogacenia ubezpieczyciela. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta należy więc uznać takie ukształtowanie stosunku prawnego z konsumentem, w ramach którego, w razie wygaśnięcia umowy ubezpieczenia konsument traci w sposób nieuzasadniony większą część środków wpłaconych uprzednio tytułem składek. Nie oznacza to całkowitej niemożności wprowadzania tego typu potrąceń, lecz obowiązek takiego ich ukształtowania, który będzie odpowiadał przepisom prawa. Reguły zawarte OWU nie obrazują mechanizmu potrącania wartości wykupu, nie wyjaśniają także jaki charakter mają potrącane kwoty i z jakiego tytułu są zatrzymywane. Takie zapisy umowy ocenić należało jako niedozwolone, gdyż potrącenie wartości wykupu nie jest powiązane w żaden sposób z realnie poniesionymi wydatkami pozwanego. Klauzula dotycząca świadczenia wykupu ma zatem charakter rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego i stanowi klauzulę abuzywną na podstawie art. 385 ³ pkt 17 k.c.

Pozwana nie może na podstawie art. 18 ustawy o działalności ubezpieczeniowej przenosić ryzyka działalności na konsumenta jako sankcji za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Jako niezasadny należało uznać także zarzut dotyczący naruszenia przepisów postępowania tj. art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i 278 § 1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie zgłoszonego przez pozwaną dowodu z opinii biegłego aktuariusza na okoliczność ustalenia prawidłowości kalkulacji ponoszonych przez pozwanego kosztów, wpływu kosztów na wysokość świadczeń określonych w umowach, ustalenia, że Świadczenie Wykupu jest najczęściej realizowanym świadczeniem umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, istnienia wzajemnych powiązań pomiędzy wartością świadczeń określonych w umowie a kosztami i ryzykiem, wpływu ustaleń, że kwestionowane klauzule stanowią klauzule niedozwolone na możliwość prowadzenia przez pozwaną działalności ubezpieczeniowej. Okoliczności, które miałyby być objęte opinią nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, nie zmierzały do wykazania konkretnych kosztów łączących się z realizowaniem umowy zawartej przez strony, a ponadto prowadziłyby do ustaleń, które nie były przewidziane w umowie stron i nie mogą mieć wpływu na rozstrzygnięcie. Z tych samych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił ponowiony wniosek dowodowy w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego w wysokości 900 zł.

SSO Magdalena Balion - Hajduk