Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 stycznia 2017 roku w S.

sprawy z powództwa J. D., W. K., Ł. W. i M. B.

przeciwko I. G. i Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w M.

o zobowiązanie i ustalenie

na skutek apelacji wniesionej przez powódki Ł. W. i M. B. od wyroku Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 3 marca 2016 roku w sprawie o sygn. akt I C 1433/14

1.  prostuje w części wstępnej zaskarżonego wyroku niedokładność poprzez dodanie jako strony pozwanej I. G. oraz określenie przedmiotu sprawy jako sprawy o zobowiązanie i ustalenie, zamiast o zapłatę,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w taki sposób, że oddala powództwo w części dotyczącej żądań powódek opisanych:

⚫

w pkt 1 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu upoważnienia udzielonego przez nieobecnych na zebraniu w 2010 r. właścicieli do głosowania (k. 471),

⚫

w pkt 2 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu protokołów komisji skrutacyjnej (k. 471),

⚫

w pkt 4 i 5 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania ofert na zakup ciepłomierzy i ich montaż (k. 471),

⚫

w pkt 6 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania protokołu odbioru zainstalowanych ciepłomierzy i wodomierzy (k. 471),

⚫

w pkt 7 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania protokołu odczytu zużycia ciepła dla poszczególnych lokali za lata 2010 i 2011 (k. 471),

⚫

w pkt 8 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu wykazu ofert na wykonanie remontu dachu w budynku na Campingowej 1 (k. 471),

⚫

w pkt 13 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenia dzierżawy tarasu zgodnie z uchwałą właścicieli z roku 2011 (k. 472),

⚫

w pkt 14 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu zestawienia zużycia wody w 3 ujęciach gospodarczych za lata 2011 i 2012 (k. 472),

⚫

w pkt 15 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenia ciepła i ciepłej wody za rok 2012 (k. 472),

⚫

w pkt 16 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenie ilość ciepła zużytego w każdym lokalu w 2012 roku (k. 472),

⚫

w pkt 29 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu potwierdzeń odbioru oleju opałowego z dnia 12 lipca 2010 r., 4 października 2010 r. 11 lutego 2011 r., 4 marca 2011 r., 11 maja 2011 r., 23 sierpnia 2011 r., 30 listopada 2011 r., 11 stycznia 2012 r., 7 lutego 2012 r., 24 lutego 2012 r., 4 kwietnia 2012 r., 10 maja 2012 r., 2 sierpnia 2012 r., 17 października 2011 r., 22 listopada 2012 r. i 21 grudnia 2012 r. (k. 472),

⚫

w pkt 30 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania oferty na remont dachu przy ul. (...) (k. 472),

⚫

w pkt 32 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu faktury vat (...) za naprawę dachu w budynku na Campingowej 2 z 2011 roku (k. 472),

⚫

w pkt 35 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie kosztorysu ofertowego pana D. (k. 472),

⚫

w pkt 36 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie protokół konieczności remontu dachu Campingowa 2- 2b w 2012 roku (k. 472),

⚫

w pkt 37 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w postaci okazania protokołów list do głosowania nad uchwałami (k. 472),

⚫

w pkt 39 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu faktury vat nr (...) z dnia 4 sierpnia 2010 r. za wykonanie robót dodatkowych w budynku na Campingowej 1 (k. 472),

⚫

w pkt I, II i III pisma z dnia 30 października 2015 r. co do rozstrzygnięcia dotyczącego powództwa o ustalenie (k. 830).

3.  uchyla zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie w części dotyczącej powództwa Ł. W. oraz M. B. i przekazuje sprawę w tej części Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Małgorzata Grzesik V. Z. C.

Uzasadnienie wyroku z dnia 24 stycznia 2017 r.:

Wyrokiem z dnia 3 marca 2016 roku Sąd Rejonowy w Świnoujściu, sygn. akt I C 1433/14: oddalił powództwo M. B., Ł. W., J. D. i W. K. przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej położonej w M. przy ul. (...) oraz I. G. (pkt I.) oraz odstąpił od zasądzania od powodów na rzecz pozwanych kosztów procesu (pkt II).

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następującym stanie faktycznym sprawy i rozważaniach:

Powodowie M. B., Ł. W., J. D., W. K. są członkami Wspólnoty Mieszkaniowej położonej w M. przy ul. (...). Właściciele lokali położonych w tym budynku tworzą dużą wspólnotę mieszkaniową.

W pozwanej Wspólnocie wybrany został zarząd w trybie art. 20 ustawy o własności lokali, który na podstawie umowy cywilnoprawnej zlecił wykonywanie czynności związanych z administrowaniem nieruchomością wspólną licencjonowanemu zarządcy I. G., mającej swoje biuro w Ś..

Pomiędzy powodami a zarządem pozwanej Wspólnoty istnieje poważny konflikt. Powodowie wielokrotnie zwracali się do zarządu oraz zarządcy o udostępnienie im dokumentów i zestawień dotyczących funkcjonowania wspólnoty. Wspólnota odmawiała udostępnienia tych dokumentów, które zawierały dane osobowe jej członków. Inne dokumenty były powodom wydawane w formie kserokopii lub były udostępniane do wglądu w siedzibie zarządcy I. G., choć sposób ich udostępniania nie odpowiadał powodom a kompletność okazywanych dokumentów i udzielanych informacji były przez nich kwestionowana. Dokumenty były również udostępniane na stronie internetowej zarządcy dostępnej dla członków Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...). W siedzibie zarządcy dokumenty Wspólnoty były udostępniane powodom w obecności I. G. w jej gabinecie. Pozwana I. G. wymagała od powodów wcześniejszego sygnalizowania zamiaru przeglądania dokumentów wspólnoty, celem przygotowania tych dokumentów i umożliwienia zapoznania się z nimi. Niektóre dokumenty były wydawane powodom z opóźnieniem, w niektórych wypadkach pozwana I. G. informowała powodów, że niektóre dokumenty nie mogą zostać udostępnione, gdyż nie istnieją. Powódki zwracały się również o udostępnienia wydruków ze stanami kont księgowych wraz z zestawieniami dokumentów księgowych stanowiących podstawę poszczególnych operacji księgowych. Pozwana odmawiała powódkom udostępnienia tego rodzaju danych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd wskazał, iż w toku sprawy powodowie modyfikowali swoje żądania. Wynikało to również z faktu, że już po wniesieniu pozwu pozwani udostępnili powodom część dokumentów objętych pierwotnie żądaniem pozwu. Rozstrzygnięciu Sądu ostatecznie poddane zostało żądanie w formie określonej pismem procesowym z dnia 30 października 2015 r. W tym miejscu zauważono, że pomimo tego że bezspornie powodom udostępniono część dokumentów to nie dokonali oni cofnięcia pozwu w tym zakresie. W związku z tym powództwo dotyczące dokumentów, co do których roszczenie powodów zostało zaspokojone, Sąd Rejonowy oddalił jako bezprzedmiotowe.

Sąd wskazał, iż żądanie powodów znajduje podstawę prawną w przepisach ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000r. Nr 80 poz. 903 z późn. zm.). Żadnych wątpliwości Sądu nie budziło jednak to, że żądanie udostępnienia i wydania odpisów dokumentów może dotyczyć dokumentów faktycznie istniejących. W ocenie Sądu właściciel lokalu nie może skutecznie domagać się udostępnienia dokumentu, który faktycznie nie istnieje, chociażby wspólnota miała prawny obowiązek jego sporządzenia. Sąd uznał, iż niewątpliwie to na powodach, stosownie do treści art. 6 k.c., ciążył w niniejszej sprawie obowiązek dowodowego wykazania, że dokumenty objęte pozwem faktycznie istnieją. Pozwani zakwestionowali istnienie wszystkich dokumentów wskazanych w piśmie procesowym powodów z dnia 30 października 2015 r. lub wskazywali, że nie są w posiadaniu poszczególnych dokumentów. Zdaniem Sądu oczywistym jest, że pozwani nie musieli wykazywać dowodowo okoliczności negatywnej tj. braku przedmiotowych dokumentów. Natomiast powodowie nie przedłożyli materiału dowodowego, który mógłby podważyć prawdziwość oświadczeń pozwanych w tym zakresie. Co więcej z oświadczeń powodów wynika, że nie wykluczali oni tego, że poszczególne dokumenty mogły w rzeczywistości nie istnieć. W ocenie Sądu wskazuje na to żądanie, zawarte w piśmie procesowym z dnia 30 października 2015 r., zobowiązania pozwanych do sporządzenia dokumentów, które zgodnie z ich oświadczeniem nie istnieją. Sąd uznał, iż bez znaczenia jest przy tym to czy stanowisko pozwanych o braku obowiązku sporządzenia i posiadania określonych dokumentów jest prawidłowe. Podkreślono, że w piśmie procesowym z dnia 18 grudnia 2015 r. pozwani w sposób jednoznaczny ustosunkowali się do żądania powodów dotyczących poszczególnych dokumentów wskazanych w piśmie procesowym z dnia 30 października 2015 r. Mając na względzie stanowisko procesowe powodów, co znajduje również potwierdzenie w zeznaniach powódek, Sąd stwierdził, że powodowie kwestionowali prawidłowość dokumentowania zdarzeń rodzących skutki finansowe dla wspólnoty mieszkaniowej. Ewentualne uchybienia pozwanych w tym zakresie nie mogły jednak stanowić podstawy żądania udostępnienia dokumentów, które w ocenie powodów powinny istnieć. W szczególności uwagi Sądu dotyczą dokumentacji związanej z remontem dachu w budynku wspólnoty, dokonywanymi wypłatami na rzecz członków pozwanej wspólnoty, poborem oleju opałowego, zawarcia umowy dzierżawy tarasu czy wydatkowania kwot z funduszu remontowego. Żądanie powodów dotyczyło również szeregu dokumentów, które w ich ocenie powinny zostać sporządzone zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości i które były niezbędne do analizy sprawozdań finansowych wspólnoty. Również w tym zakresie Sąd uznał, iż aktualne jest stanowisko, że powodowie mogli domagać się wydania dokumentów, które fizycznie istnieją i w tym zakresie istnienie tego rodzaju dokumentów powinni wykazać. Sąd Rejonowy stanął również na stanowisku, że po stronie pozwanych brak jest prawnego obowiązku sporządzanie na życzenie członków wspólnoty dokumentów w postaci zestawień, rejestrów i rozliczeń, chociażby one istotnie ułatwiłby kontrolę prawidłowości sprawozdania finansowego. Powodowie mogliby ewentualnie żądać udostępnienia im już istniejącego dokumentu tego rodzaju. Faktu ich istnienia powodowie jednak nie wykazali. W ocenie Sądu Istotnego znaczenia nabiera również praktyka prowadzenia dokumentacji księgowej wspólnoty poprzez specjalistyczne programy komputerowe. W ocenie Sądu powodowie nie mogli skutecznie domagać się udostępnienia danych gromadzonych i przetwarzanych w tego rodzaju programie, jak również generowania na ich podstawie określonych dokumentów objętych pozwem. Zdaniem Sądu księgowy program komputerowy i istniejąca w związku z nim baza danych stanowi własność pozwanej I. G., mająca na celu umożliwienie pozwanej realizowania usługi zarządzania na rzecz pozwanej wspólnoty mieszkaniowej. Wszelkie operacje wykonywane w postaci elektronicznej mają więc charakter wewnętrzny i tym samym nie podlegają kontroli właścicieli lokali.

Dalej podniesiono, iż za ewentualną podstawę prawną żądań powodów zgłoszonych w piśmie procesowym z dnia 30 października 2015 r. dotyczących ustalenia (tego że w okresie od 01 stycznia 2010 r. do 24 czerwca 2013 r. nie były wydane powodom dokumenty wspólnoty objęte pozwem; tego że poprzez nie wydanie dokumentów uniemożliwiona była powodom kontrola działalności zarządu i współdziałania w zarządzie nieruchomością wspólną; tego że poprzez nie wydanie dokumentów, które według oświadczenia pozwanych nie istnieją, a które zdaniem powodów powinny istnieć i stanowić podstawę do sporządzenia sprawozdania finansowego, uniemożliwiona była powodom kontrola działalności zarządu, w tym kontrola rzetelności sporządzenia sprawozdań finansowych przedkładanych właścicielom na rocznych, sprawozdawczych zebraniach wspólnoty) Sąd uznał art. 189 k.p.c. Powództwo w powyższym zakresie nie zostało uwzględnione. Po pierwsze dlatego, że powodowie domagali się ustalenia określonych okoliczności faktycznych, co nie jest dopuszczalne w przypadku powództwa opartego na art. 189 k.p.c. Po drugie, powodowie nie wykazali zdaniem Sądu interesu prawnego w żądaniu ustalenia powyższych okoliczności. Powodowie w toku procesu nawet nie wyjaśnili na czym ewentualnie miałby polegać ten interes. Sąd uznał, iż w oparciu o całokształt okoliczności sprawy domyślać się można, że ewentualne pozytywne rozstrzygnięcie w przedmiocie żądania ustalenia wykorzystane byłoby na potrzeby innych postępowań, zmierzających do rozliczenia zarządu i zarządcy wspólnoty. Sąd miał zatem również na uwadze, że celem powództwa z art. 189 k.p.c. nie może być uzyskanie materiału dowodowego na potrzeby innego postępowania.

W ocenie Sądu pozbawione podstawy prawnej było żądanie zobowiązania pozwanych do sporządzenia dokumentów za lata 2010-2014 r., które według oświadczeń pozwanych nie istnieją, a które zdaniem powodów powinny istnieć i stanowić podstawę do sporządzania sprawozdań finansowych. Żaden przepis prawa, w tym przepisy ustawy o własności lokali, nie kreują po stronie członka wspólnoty mieszkaniowej uprawnienia do możliwości wyegzekwowania na drodze sądowej obowiązku sporządzenia określonego dokumentu. Zdaniem Sądu nie miało również oparcia w obowiązujących przepisach prawa żądanie zobowiązania pozwanych do pozyskania - do wglądu, od serwisanta kotłowni (...) oryginałów faktur zakupu części i urządzeń do kotłowni wspólnoty, które według oświadczenia pozwanych są w posiadaniu serwisanta kotłowni, a o których mowa w wystawionych wspólnocie przez G. B. fakturach obejmujących koszt zakupu urządzeń, 10 % koszów zakupu i koszt zamontowania urządzeń w kotłowni. Z tego samego względu Sąd oddalił powództwo w zakresie żądania zobowiązania pozwanych do sporządzenia pisemnego wykazu dokumentów za lata 2010-2012, które według oświadczenia pozwanych nie istnieją.

O kosztach procesu w punkcie II Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. W ocenie Sądu całokształt okoliczności sprawy przemawiał za odstąpieniem od obciążenia powodów kosztami procesu poniesionymi przez pozwanych. Sąd wziął w tym zakresie pod uwagę to, że wyrokiem z dnia 17 września 2013 r. powództwo w niniejszej sprawie zostało częściowo uwzględnione i orzeczenie w tym zakresie uprawomocniło się. Dodatkowo na skutek apelacji wniesionej przez powodów wyrok z dnia 17 września 2013 r. w jego zaskarżonej części został uchylony przez Sąd Okręgowy i sprawa została w tym zakresie przekazana tutejszemu sądowi do ponownego rozpoznania. Sąd miał na względzie również to, że powództwo wniesione w niniejszej sprawie potwierdziło, że w pewnym zakresie powodowie bezpodstawnie odmawiali powodom dostępu do niektórych informacji. W ocenie Sądu istotnym jest również to, że dopiero poprzez wytoczenia powództwo powodowie mogli zweryfikować prawidłowość twierdzeń pozwanych o braku możliwości udostępnienia im niektórych dokumentów.

Apelację od powyższego wyroku wywiodły powódki M. B. i Ł. W. i zaskarżając wyrok w części, to jest w zakresie punktu I wniosły o jego zmianę.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, iż Sąd I Instancji nietrafnie uznał, że pomimo udostępnienia powodom części dokumentów, nie dokonali oni cofnięcia pozwu w tym zakresie. Podniesiono, iż po otrzymaniu latem 2015 r. części dokumentów objętych pozwem powodowie przedłożyli Sądowi pismo z dnia 31 sierpnia 2015 r. i z dnia 1 września 2015 r., w których wskazali otrzymane dokumenty wraz z notatkami przekazania dokumentów w siedzibie zarządcy z dnia 29 czerwca 2015 r. , z dnia 2 lipca 2015 r. i z dnia 17 lipca 2015 r. Wykonując wezwanie Sądu powodowie w dniu 30 października 2015 r. przedłożyli Sądowi kolejne dwa pisma procesowe. W pierwszym piśmie procesowym powodowie wskazali dokumenty, których nie otrzymali. W drugim piśmie procesowym powodowie wskazali, że aktualny wykaz dokumentów, których powodowie nie otrzymali - aktualne żądanie pozwu, powodowie przedłożyli Sądowi w odrębnym piśmie procesowym z dnia 20 października 2015 r.

W ocenie skarżących Sąd I instancji nietrafnie ustalił, że dokumenty istniejące to tylko takie dokumenty, które zostały sporządzone w formie papierowej, a dokumenty (księgowe) sporządzone w formie elektronicznej przy pomocy programu komputerowego, zdaniem Sądu „nie istnieją”.

Dla powodów niezrozumiałe jest stanowisko Sądu I Instancji, który zauważył, że chociażby Wspólnota miała prawny obowiązek sporządzania dokumentu, który zdaniem pozwanych „nie istnieje” właściciel lokalu nie może domagać się zobowiązania przez Sąd sporządzenia = wydrukowania takiego dokumentu i okazania powodom.

Apelujący podnieśli, iż w niniejszej sprawie za dokumenty (księgowe) istniejące Sąd uznał tylko i wyłącznie dokumenty sporządzone w formie papierowej, czyli dokumenty otrzymane od osób trzecich takie jak faktury, rachunki, niektóre umowy, niektóre umowy zlecenia, wyciągi bankowe z jednego rachunku bankowego. Sąd nietrafnie uznał, że jest to pełna dokumentacja finansowa Wspólnoty i tylko taka dokumentacja zdaniem Sądu podlega kontroli właścicieli lokali na podstawie ustawy o własności lokali art. 27 i art. 29.

W uzasadnieniu apelacji powodowie wyszczególnili, które dokumenty były przez nich żądane, które zostały im udostępnione, a których nie otrzymali.

Powodowie zarzucili Sądowi Rejonowemu, iż nie ustalił czy dokumenty, które według oświadczenie pozwanych „nie istnieją” powinny istnieć, zgodnie z obowiązującym prawem i doświadczeniem życiowym oraz iż uznał, że brak jest podstaw prawnych do zobowiązania pozwanych do sporządzenia pisemnego oświadczenia, które dokumenty „nie istnieją”.

Apelujący wskazali, iż co do dokumentu: Dziennik budowy w piśmie z dnia 17 lipca 2015 r. i z dnia 30 października 2015 r. przedłożyli Sądowi pismo powódki M. B. z dnia 2 czerwca 2013 r., w którym powódka prosi o okazanie dziennika budowy. Pozwani nie okazali dziennika budowy, nie odpowiedzieli na pismo i nie poinformowali czy dziennik budowy istnieje czy nie istnieje.

Pozwani nie przedłożyli Sądowi odpowiedzi na pismo powodów z dnia 02 czerwca 2013 r., nie ustosunkowali się do zarzutu, poza stwierdzeniem że zaprzeczają twierdzeniom powodów.

Sąd I Instancji przyjął oświadczenie pozwanych z dnia 18 grudnia 2015 r. za wiarygodne i uznał za bezsporne, że „żądanie udostępnienia dokumentów może dotyczyć dokumentów faktycznie istniejących”

Dalej podniesiono, iż w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. pozwani oświadczyli, że dzierżawę tarasu rozliczają jako pożytki, gdy z przedłożonych Sądowi Sprawozdań finansowych nie wynika jaka była wartość pożytków z dzierżawy tarasu.

W piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. pozwani oświadczyli, że wyszczególnienie pożytków - dzierżawa, nie istnieje, a w dniu 9 kwietnia 2014 r. okazali powódce zestawienie obrotów i sald - pożytki dzierżawa. Zarzucono, iż Sąd I Instancji nietrafnie ustalił, że dokument: rozliczenie dzierżawy tarasy zgodnie z uchwałą właścicieli z roku 2011, „był powodom wydawany”. Sąd I instancji nie ustalił czy dokument był wydany czy nie był wydany na etapie przedsądowym.

Sąd nie ustalił, czy była uniemożliwiona kontrola działalności zarządu - poprzez nie okazanie dokumentu.

Dokument: zużycie wody w 3 ujęciach gospodarczych za rok 2010, 2011, 2012.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. oświadczyli, że „powódki przeglądały te dokumenty”, natomiast w piśmie procesowym z dnia 18 grudnia 2015 r. pozwani oświadczyli, że „odczyty zużycia wody w 3 ujęciach gospodarczych za rok 2010 - nie istnieją.”

Zdaniem skarżących trudno zgodzić się z ustaleniami Sądu I Instancji, że „dokumenty były powodom wydawane”, że „pozwana I. G. informowała powodów, że dokumenty nie mogą być udostępnione, gdyż nie istnieją”.

Odnośnie faktury zakupu części i urządzeń do kotłowni wyszczególnionych w fakturach wystawionych przez Pana B., z którym podpisano umowę na konserwację kotłowni wskazano, iż na zebraniu Wspólnoty w dniu 11 czerwca 2011 r. właściciele przyjęli do porządku zebrania punkt zobowiązujący zarząd do wyjaśnienia spraw ujętych we wniosku powódki L. B.-W. z dnia 11 czerwca 2011 r. np. w sprawie wyjaśnienia przyjęcia przez zarząd i zarządcę faktur wystawionych przez serwisanta kotłowni, bez sprawdzenia zasadności kosztów, a zarząd zobowiązał się do wyjaśnienia na zebraniu dodatkowych kosztów, czego nie uczynił.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. i z dnia 18 grudnia 2015 r. oświadczyli, że dokument znajduje się u serwisanta kotłowni.

Pozwani przyjmując wystawione przez Pana B. faktury obejmujące koszt zakupionych części i urządzeń do kotłowni plus 10% kosztów zakupu (liczone od wartości zakupu) pominęli faktury zakupu.

Sąd I Instancji ustalił, że żądanie nie ma oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

Ponieważ pozwani z funduszu remontowego zakupili więcej kompletów wodomierzy niż jest lokali we wspólnocie, powodowie zwrócili się na etapie przedsądowym z prośbą o udzielenie informacji, w którym lokalu zamontowano więcej kompletów wodomierzy. Nie otrzymali odpowiedzi.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. oświadczyli, że dokument „nie istnieje”.

Skarżący nie zgodzili się z ustaleniami Sądu I Instancji, że „że po stronie pozwanych brak jest prawnego obowiązku sporządzania na życzenie członków wspólnoty dokumentów w postaci zestawień.”

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. i z dnia 18 grudnia 2015 r. oświadczyli, że zarząd nie podejmował żadnych uchwał i nie ma takich dokumentów, dokumenty takie nie istnieją.

Sąd I Instancji ustalił, że „pozwana I. G. informowała powodów, że niektóre dokumenty nie mogą zostać udostępnione, gdyż nie istnieją.”

Zarzucono Sądowi I Instancji, że nietrafnie ustalił, że o dokumentach uznanych przez pozwanych za „nie istniejące” powodowie byli informowani.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. oświadczyli, że dokument „nie istnieje”. Zarzucono Sądowi I Instancji, że nie ustalił czy wydawanie powodom dokumentów niekompletnych nie uniemożliwiło kontroli działalności zarządu. Zarzucono Sądowi I Instancji, że ustalając za bezsporne, że „niektóre dokumenty były wydawane powodom z opóźnieniem” Sąd nie ustalił, że opóźnienie było kilkuletnie.

W ocenie skarżących Sąd I Instancji nie uwzględnił przedłożonych przez powodów dowodów - pism, z których wynika, że powodowie na etapie przedsądowym zwracali się do pozwanych z prośbą o udostępnienie dokumentów.

Sąd dał wiarę pozwanym, że niektóre dokumenty były umieszczane na stronie internetowej, gdy Statut wspólnoty nie przewiduje takiego udostępniania dokumentów; gdy świadek pozwanych zeznał, że informowano właścicieli na zebraniu, że dokumenty udostępniane są w siedzibie zarządcy; a świadek pozwanych zeznał, że nie wie jakie dokumenty umieszczane są na stronie internetowej; a z pisma pozwanych do powódki wynika informacja, że dokumenty zostały umieszczone na okres dwóch tygodni w internecie bez podania kiedy umieszczone i jakie dokumenty.

Nadto zarzucono Sądowi I Instancji, że nie ustalił, czy na etapie przedsądowym konkretne dokumenty wskazane w pozwie były powodom wydane oraz że nietrafnie ustalił, iż powodowie nie udowodnili, że żądane pozwem dokumenty, na etapie przedsądowym nie były im wydane.

Zarzutem pozwu było zaś nie okazanie powodom na etapie przedsądowym konkretnych dokumentów wspólnoty, tych sporządzonych i uznanych przez pozwanych za „istniejące” i tych sporządzonych w formie elektronicznej i uznanych przez pozwanych za „nie istniejące”.

Podniesiono, iż powodowie w pismach procesowych, szczególnie w piśmie z dnia 10 lipca 2015 r. przedłożyli Sądowi szereg pism kierowanych do pozwanych z prośbą o udostępnienie dokumentów, na które nie otrzymali odpowiedzi. Pozwane nie przedłożyły Sądowi żadnych dowodów na to, aby udzieliły odpowiedzi na pisma powodów i okazały dokumenty.

Dalej wskazano, iż od roku 2011, wydawanie dokumentów powódkom było potwierdzane podpisem powódek. Powódki o fakcie potwierdzania podpisem otrzymanych dokumentów poinformowały Sąd, a jako pierwsze i stosowne dokumenty przedłożyły Sądowi latem 2013 r. Ponieważ dokumentów w okresie przedsądowym wydano powódkom niewiele i nie były to te żądane pozwem, pozwani oświadczyli, niezgodnie z prawdą w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. i 18 grudnia 2015 r., i zeznał to świadek pozwanych w dniu 19 stycznia 2015 r. po zapoznaniu się z pismami procesowymi, że zeszyt został założony w listopadzie 2013 r., gdy pierwsza notatka przedłożona Sądowi została sporządzana w dniu 24 kwietnia 2011 r.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r. przedłożyli Sądowi zapiski członków zarządu z roku 2011 informujące jakie dokumenty zostały okazane powódkom. Sąd I Instancji ustalając, że „dokumenty były wydawane„ dał wiarę zapiskom pozwanych z 2011 r., pomimo że powódka M. B., która miała zgodnie z zapiskami, w dniu 26 kwietnia 2011 r. przez cztery godziny w Ś. przeglądać protokoły zebrań, przedłożyła Sądowi pismem procesowym z dnia 19 lutego 2015 r. dowód na to, że w dniu 26 kwietnia 2011 r. została wezwana przez Naczelnika I Urzędu Skarbowego w S., stawiła się, opłaciła postój i dokonała wpłaty w kasie urzędu.

Ponadto powodowie w piśmie procesowym z dnia 19 lutego 2015 r. wskazali, że dokumenty, o których mowa w zapiskach członków zarządu z 2011 r. nie są objęte pozwem.

Powódki wskazały, iż wniosły o zobowiązanie pozwanych do okazania Sądowi pisemnych wykazów dokumentów okazanych na etapie przedsądowym tj. do 24 czerwca 2013 r. Byłby to dowód na to jakie dokumenty zostały powodom okazane. Ponieważ tych okazanych dokumentów było niewiele, pozwani oświadczyli w piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2015 r., że zeszyt potwierdzeń prowadzony był dopiero od listopada 2013 r.

Sąd dał wiarę tym oświadczeniom pozwanych i nie uwzględnił przedłożonej przez powódkę L. B.-W. pierwszej notatki z dnia 29 kwietnia 2011 r. o dokumentach umieszczonych w archiwum i nie uwzględnił przedłożonej przez powódkę M. B. notatki z dnia 9 sierpnia 2013 r. zawierającej wykaz dokumentów otrzymanych. Notatkę sporządziła powódka, a pozwana Pani I. G. podpisem potwierdziła.

Bez znaczenia dla Sądu był fakt, że pozwani przedłożyli Sądowi zapiski członków zarządu z roku 2011 o okazaniu powódkom dokumentów, gdy członkowie zarządu nigdy nie okazywali powódkom dokumentów, co potwierdził świadek pozwanych, a wskazane przez członków zarządu dokumenty i daty były wymyślone.

W ocenie skarżących Sąd I Instancji nietrafnie ustalił, że dokumenty księgowe, które według oświadczenia pozwanych „nie istnieją” (w formie papierowej ), gdyż zostały sporządzone elektronicznie, stanowią bazę danych, własność zarządcy i nie stanowią własności Wspólnoty, nie muszą być drukowane - sporządzane i dlatego słusznie nie zostały okazane powodom i dlatego Sąd nie ustalał czy nie wydanie dokumentów księgowych „nie istniejących” (w formie papierowej) uniemożliwiło kontrolę działalności zarządu.

Sąd nietrafnie ustalił, że sporządzone elektronicznie dokumenty finansowe służące pozwanej I. G. do wykonywania usługi zarządzania, nie muszą być sporządzane w formie papierowej na koniec roku obrachunkowego, są własnością zarządcy i dla powodów „nie istnieją” i nie muszą być okazane.

Nadto zarzucono Sądowi I Instancji, iż nie rozstrzygnął o zarzutach pozwu rozszerzonego z dnia 30 października 2015 r., uznając że zarzuty nie mają podstawy prawnej.

Apelujące podniosły zaś, że ustawa o własności lokali art. 29 ust. 3 przyznaje prawo kontroli działalności zarządu każdemu właścicielowi bez konieczności wykazania interesu prawnego, który jest oczywisty bowiem zarząd wydaje pieniądze wszystkich (...) i każdego Właściciela z osobna.

W ocenie skarżących Sąd I Instancji nietrafnie ustalił, że brak jest podstaw prawnych do zobowiązania pozwanych do sporządzenia dokumentów za lata 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, które według oświadczenia pozwanych „ nie istnieją” w formie papierowej, ale istnieją w formie elektronicznej, a które zdaniem powodów powinny istnieć i stanowić podstawę do sporządzania sprawozdania finansowego.

Zdaniem powodów podstawą prawną do sporządzenia dokumentów księgowych, które według oświadczania pozwanych „nie istnieją” jest ustawa własności lokali, ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych i ustawa o księgowości, a także Statut wspólnoty.

Wskazano jeszcze, iż pozwana I. G. wykonuje usługi zarządzania nieruchomością wspólną na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej u mowy takie podlegają zapisom ustawy kodeks cywilny (art. 740 k.c.). Na tej podstawie, zdaniem powódek, zarządca, pozwana I. G. winna okazać żądane pozwem dokumenty wspólnoty, które według pozwanych „nie istnieją’, bo nie zostały wydrukowane, stanowią bazę do wykonywania zlecenia i stanowią własność I. G..

Uznano też, że określona w oparciu o przepisy ustrojowe ustawy o własności lokali oraz przepisy podatkowe, podmiotowość prawno-podatkowa wspólnoty oznacza m. in. obowiązek prowadzenia stosownej dokumentacji podatkowej. Ustalona we własnym zakresie ewidencja rachunkowa winna jednak być dostosowana do wymogów określonych przepisami prawa podatkowego, gdyż wspólnoty mieszkaniowe są podatnikami, których obowiązują zarówno przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jak i ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja Podatkowa ( Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz.60 ze zm. ), a tym samym określona przez wspólnotę ewidencja księgowa winna spełniać wymogi określone w art. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Wskazano jeszcze, iż pozwana Wspólnota określiła w Statucie zakres ewidencji pozaksięgowej kosztów zarządu nieruchomością wspólną, ustalając następujące konta analityczne: utrzymanie czystości, wynagrodzenie zarządcy, ubezpieczenie, koszty obrotu prawnego, zwrot kosztów dla zarządu, opłaty bankowe, energia elektryczna części wspólnych, bieżące konserwacje i remonty, bieżące wydatki i materiały, przegląd techniczny budynków, przegląd instalacji kominowej, czyszczenie instalacji kominowej, zagospodarowanie terenu, utrzymanie czystości, serwis i modernizacja anten, konserwacja dźwigów osobowych, konserwacja gaśnic i kontrola hydrantów, zakup oleju opałowego i obsługa kotłowni, dostawa wody i odbiór ścieków, wywóz śmieci, fundusz remontowy i inne dot. zaliczek właścicieli i rozliczeń.

Obowiązek ustalenia w drodze uchwały ewidencji pozaksięgowej kosztów, czyli nazwania poszczególnych kont analitycznych w celu ujawniania na nich kosztów danego rodzaju, nie zwalnia Wspólnoty i podmiotu prowadzącego księgowość Wspólnoty od przestrzegania zapisów ustawy o rachunkowości i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W przypadku zaś prowadzenia księgowości przy użyciu komputera księgi rachunkowe należy wydrukować nie później niż na koniec roku obrotowego (art. 13 ust. 6. ustawy o rachunkowości).

Powodowie zwrócili się do Sądu I Instancji z wnioskiem o zobowiązanie pozwanych do przedłożenia Sądowi zawartej umowy o zarządzanie wraz z aneksami, i Sąd I Instancji nie zobowiązał pozwanej do przedłożenia umowy wraz z aneksami.

Nadto zarzucono Sądowi I Instancji, że po raz kolejny w tej samej sprawie nie dopuścił dowodu z przesłuchania świadków wskazanych przez powodów, gdy Sądowi znane jest z urzędu, iż pozwana I. G. zeznając przed tym samym Sądem w sprawie IC 35/12 (protokół rozprawy karta 265, ostatni akapit) ujawniła, że członkowie zarządu pozwanej wspólnoty J. K. i A. B. zabronili I. G. przekazywania informacji na tematy związane z i zarządzaniem nieruchomością wspólną trzeciemu członkowi zarządu, powódce L. B.-W..

Pozwani nie ustosunkowali się do apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Słusznie apelujące zwróciły uwagę na niewłaściwe określenie w treści zaskarżonego orzeczenia przedmiotu sprawy i brak w jego części wstępnej przywołanie pozwanej I. G.. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku istotnie wskazują na nieścisłość z tym zakresie, gdyż nie budzi wątpliwości, iż pozwaną w sprawie była również I. G., zaś sprawa nie była sprawą o zapłatę, lecz sprawą o zobowiązanie i ustalenia. Mając to na uwadze Sąd odwoławczy w pkt 1 swojego orzeczenia w oparciu o treść art. 350 § 1 k.p.c. sprostował tą oczywistą niedokładność.

Natomiast apelacja powódek częściowo była zasadna, lecz zasadność ich zarzutów doprowadziła do konieczności wydania kasatoryjnego orzeczenia w części opisanej w pkt 3 sentencji wyroku Sądu odwoławczego.

Na wstępnie jednak wskazać należy, że Sąd Okręgowy w pełni akceptuje te poglądy doktryny, w myśl których, w sytuacji, gdy w toku procesu pozwany spełni świadczenie i nie kwestionuje jego zasadności, brak jest podstawy dla umorzenia postępowania. Jeżeli w tym przypadku powód nie ograniczy żądania, powództwo ulega oddaleniu (tak Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I pod red. K. Piaseckiego - teza 5 do art. 355 KPC; podobnie Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze tom II - pod red. T.Erecińskiego, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2012, teza 10 do art. 355 KPC). W niniejszej sprawie powódki faktycznie nie ograniczyły roszczenia co do dokumentów i informacji pozyskanych w trakcie postępowania i sąd I instancji je rozpoznał. Podkreślić bowiem należy, iż przyczyną umorzenia postępowania stanowić może takie zdarzenie, które zaszło w toku postępowania i skutkiem którego wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne. Poza wymienionym w art. 355 § 1 k.p.c. cofnięciem pozwu przyczyną zbędności wyrokowania mogą być nadto np. cofnięcie apelacji, kasacji, sprzeciwu od wyroku zaocznego. Nie powodują natomiast takiego skutku zmiany wywołane przez działanie lub zaniechanie stron zaszłe poza procesem, których skutki dotyczą stanu faktycznego będącego przedmiotem rozpoznania przez sąd. Do tej kategorii należy zaspokojenie przez pozwanego roszczenia po wytoczeniu powództwa, co prowadzi do konkluzji, iż brak jest podstaw do umorzenia postępowania w sytuacji, gdy pozwany zaspokoi po wytoczeniu powództwa roszczenie powoda lecz ten nie cofnie pozwu; samo bowiem zaspokojenie nie czyni zbędnym wyrokowania, rodzi natomiast skutki materialnoprawne, które powodują oddalenie powództwa z powodu jego bezzasadności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1999 r. w sprawie III CKN 936/98).

Powyższe okoliczności nakazują przyjęcie zasadności oddalenia powództwa w części związanej z faktycznym spełnieniem przez pozwane części roszczeń powódek opisanych w pkt 1 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu upoważnienia udzielonego przez nieobecnych na zebraniu w 2010 r. właścicieli do głosowania (k. 471), w pkt 2 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu protokołów komisji skrutacyjnej (k. 471), w pkt 4 i 5 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania ofert na zakup ciepłomierzy i ich montaż (k. 471), w pkt 6 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania protokołu odbioru zainstalowanych ciepłomierzy i wodomierzy (k. 471), w pkt 7 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania protokołu odczytu zużycia ciepła dla poszczególnych lokali za lata 2010 i 2011 (k. 471), w pkt 8 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu wykazu ofert na wykonanie remontu dachu w budynku na Campingowej 1 (k. 471), w pkt 13 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenia dzierżawy tarasu zgodnie z uchwałą właścicieli z roku 2011 (k. 472), w pkt 14 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu zestawienia zużycia wody w 3 ujęciach gospodarczych za lata 2011 i 2012 (k. 472), w pkt 15 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenia ciepła i ciepłej wody za rok 2012 (k. 472), w pkt 16 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie dokumentów rozliczenie ilość ciepła zużytego w każdym lokalu w 2012 roku (k. 472), w pkt 29 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o udostępnienie do wglądu potwierdzeń odbioru oleju opałowego z dnia 12 lipca 2010 r., 4 października 2010 r. 11 lutego 2011 r., 4 marca 2011 r., 11 maja 2011 r., 23 sierpnia 2011 r., 30 listopada 2011 r., 11 stycznia 2012 r., 7 lutego 2012 r., 24 lutego 2012 r., 4 kwietnia 2012 r., 10 maja 2012 r., 2 sierpnia 2012 r., 17 października 2011 r., 22 listopada 2012 r. i 21 grudnia 2012 r. (k. 472), w pkt 30 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie okazania oferty na remont dachu przy ul. (...) (k. 472), w pkt 32 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu faktury vat (...) za naprawę dachu w budynku na Campingowej 2 z 2011 roku (k. 472), w pkt 35 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie kosztorysu ofertowego pana D. (k. 472), w pkt 36 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. o okazanie protokół konieczności remontu dachu Campingowa 2- 2b w 2012 roku (k. 472), w pkt 37 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w postaci okazania protokołów list do głosowania nad uchwałami (k. 472) oraz w pkt 39 pisma z dnia 27 listopada 2014 r. w zakresie udostępnienia do wglądu faktury vat nr (...) z dnia 4 sierpnia 2010 r. za wykonanie robót dodatkowych w budynku na Campingowej 1 (k. 472).

Słusznie również Sąd I instancji oddalił powództwo w zakresie żądań opisanych w pkt I, II i III pisma z dnia 30 października 2015 r. co do rozstrzygnięcia dotyczącego powództwa o ustalenie (k. 830). Żądanie powódek faktycznie zmierzały do ustalenia faktu niewydania dokumentów, czy faktu uniemożliwienia kontroli, a nie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa o których mowa w art. 189 k.p.c. Nie budzi więc wątpliwości orzeczniczych teza, iż w trybie powództwa wytoczonego w oparciu o art. 189 k.p.c., nie jest możliwe ustalenie faktów (np. wyroki Sądu Najwyższego: z 3.4.1998 r., II UKN 600/97; z 23.2.1999 r., I PKN 597/98; czy z 30.6.1999 r., II UKN 29/99).

Dodatkowo podkreślić należy, iż dopuszczalność powództwa o ustalenie w świetle art. 189 k.p.c. zależy, od istnienia interesu prawnego w ustaleniu, który istnieje tylko wtedy, gdy powód w potrzebie ochrony swej sfery prawnej, uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 marca 2013 r., I A Ca 78/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2013 r., VI ACA 1554/12). Interes prawny zaś nie zachodzi, gdy niepewność prawna może być usunięta za pomocą innego, dalej idącego środka prawnego np. powództwa o świadczenie. Taka właśnie sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, gdyż powódki wystąpił jednocześnie z żądaniem zobowiązania do udzielenia informacji, czy okazania dokumentów związanych ze sprawowanym przez pozwanych zarządem nieruchomości.

W powyższej części apelacja nie była słuszna, lecz ze względów redakcyjnych związanych ze znacznym zakresem roszczeń powódek oraz koniecznością, za względu na treść pkt 3 orzeczenie Sądu odwoławczego, zapewnienia rozstrzygnięciu Sądu Okręgowego jasności w oparciu o treść art. 386 § 1 k.p.c. dokonano zmiany zaskarżonego wyroku oddalając powództwo z odniesieniem do konkretnych żądań powódek poprzez opis ich treści i oraz pism w których się znalazły.

W pozostałej części apelacja powódek była jednak słuszna, co doprowadziło do uchylenia w tym zakresie zaskarżonego orzeczenia i przekazana sprawy do ponownego rozpoznania. Uwagę zwraca przede wszystkim to, że Sąd I instancji zrekonstruował relacje faktyczne między stronami w sposób szablonowy i ograniczający się do przytoczenia okoliczności, które co do zasady nie były sporne, tzn. że strony są w głębokim konflikcie, iż powodowie wielokrotnie zwracali się do zarządu oraz zarządcy o udostępnienie im dokumentów i zestawień dotyczących funkcjonowania wspólnoty, wspólnota odmawiała udostępnienia tych dokumentów, które zawierały dane osobowe jej członków, zaś inne dokumenty były powodom wydawane w formie kserokopii lub były udostępniane do wglądu w siedzibie zarządcy I. G., choć sposób ich udostępniania nie odpowiadał powodom a kompletność okazywanych dokumentów i udzielanych informacji były przez nich kwestionowana, niektóre dokumenty były wydawane powodom z opóźnieniem, w niektórych wypadkach pozwana I. G. informowała powodów, że niektóre dokumenty nie mogą zostać udostępnione, gdyż nie istnieją odmówiono również udostępnienia wydruków ze stanami kont księgowych wraz z zestawieniami dokumentów księgowych stanowiących podstawę poszczególnych operacji księgowych. Ustalenie te nie zostały, co było by esencją postępowania dowodowego, powiązane w jakikolwiek sposób, że konkretnymi żądaniami powódek opisanymi w sposób detaliczny w czterdziestu punktach pism: z dnia 27.11.2014 roku (k. 471-472), czy w pismach z dnia 30 października 2015 r. (k. 825-828 i 830-849)

Faktem pozostaje, iż powódki zażądały ochrony prawnej o bardzo szerokim zakresie, lecz wskazały dokładnie jej zakres oraz intencje, które legły u podstaw żądania ochrony sądowej. Zachowania tego nie można interpretować jako nadużycia prawa, lecz jako realizację podmiotowego prawa członka wspólnoty mieszkaniowej do kontroli prac zarządu w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (zwanej Ustawą).

Dostrzec należy i to, że wskazany przepis ustanawia zasadę, iż „prawo kontroli działalności zarządu służy każdemu właścicielowi lokalu” nie wskazując konkretnie na czym kontrola ta ma polegać. W takiej sytuacji miernikiem uprawnień właścicieli lokalu będzie celowość ich zachowań, które mają zmierzać do faktycznego sprawowania kontroli, a nie do osiągania innych celów oraz zakres i sposób wykonywania kontroli w sposób nie godzący w powinności wykonywania przez zarząd jego ustawowego obowiązku dbałości o wspólne dobro wszystkich członków wspólnoty, co bezpośrednio wiąże się z ekonomicznym aspektem analizowanego prawa - z kosztami kontroli, które obciążałyby całą wspólnotę i wymagałoby dodatkowego nakładu czasu na przygotowanie do kontroli, np. generowania dokumentów z programów księgowych, czy ich wydruku w celu okazania, czy wydania (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 maja 2016 r. w sprawie I ACa 99/16.

Analiza uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wskazuje na to, że w sposób nieuprawniony Sąd I instancji ogranicza prawo do kontroli opisane w analizowanym przepisie do żądania udostępnienia istniejących dokumentów, w domyśle dokumentów istniejących fizycznie, np. wydrukowanych. Sąd formułuje tezę, iż „po stronie pozwanych brak jest prawnego obowiązku sporządzania na życzenia członków wspólnoty dokumentów w postaci zestawień rejestrów i rozliczeń”. Teza ta pozostaje jednak w sprzeczności z art. 29 ust. 3 Ustawy, który takiego ograniczenia nie przewiduje. Faktem również pozostaje, iż pozwana wspólnota prowadzi pozaksięgową ewidencję kosztów zarządu nieruchomości wspólnej, lecz dane dotyczące wspólnoty nie mogą być uznane za własność pozwanej I. G., która co najwyżej może być właścicielem oprogramowania księgowego służącego do wprowadzania, przetwarzania czy generowania danych związanych ze sprawowanym zarządem.

Nie można również zweryfikować lakonicznie przedstawionego stanowiska Sądu I instancji w zakresie przyjęcia, że nie miało oparcia w obowiązujących przepisach prawa żądanie zobowiązania pozwanych do pozyskania - do wglądu, od serwisanta kotłowni (...) oryginałów faktur zakupu części i urządzeń do kotłowni wspólnoty, które według oświadczenia pozwanych są w posiadaniu serwisanta kotłowni, a o których mowa w wystawionych wspólnocie przez G. B. fakturach obejmujących koszt zakupu urządzeń, 10 % koszów zakupu i koszt zamontowania urządzeń w kotłowni. Pozwanym w sprawnie nie jest serwisant, lecz wspólnota i zarządca.

Mając powyższe na uwadze Sąd odwoławczy wskazuje, iż Sąd I instancji nie poczynił ustaleń faktycznych związanych z poszczególnymi żądaniami powódek, zaś motywy w oparciu o które oddalił powództwo (za wyjątkiem przypadków potwierdzenia przez powódki udzielenia informacji opisanych w poszczególnych pismach procesowych i które w efekcie były przedmiotem reformatoryjnego rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego) zostały przedstawione w sposób zbiorczy, w oderwaniu do istoty poszczególnych roszczeń.

Powyższe oznacza to, iż Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., zaś orzeczenie tego Sądu w zakresie nieobejmującym rozstrzygnięcia opisanego w pkt 2 wyroku Sądu Okręgowego należało uchylić w części dotyczącej powództwa Ł. W. i M. B. do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Prowadząc ponownie powstępowanie dowodowe z uwzględnieniem powyższych spostrzeżeń Sąd I instancji będzie miał na uwadze również i to, że badając celowość poszczególnych czynności kontrolnych powódek ma również uprawnienie do orzekania w węższym zakresie aniżeli wynikało by to z ich żądań, zamiast np. żądania wydania oryginału dokumentu, kopi danych księgowych o znacznej ilości pozycji, może orzec o wykonaniu kopii tych dokumentów na koszt powódek czy o określić zasady umożliwienia wglądu przez powódki w ich treść w siedzibie administratora, tj. pozwanej I. G..

Na marginesie wskazać również należy na to, że nie ma żadnych prawnych czy celowościowych przeszkód, aby prawem kontroli przysługującej każdemu członkowi wspólnoty objąć zarządcę, z którym zarząd wspólnoty zawarł umowę o wykonanie poszczególnych czynności w zakresie zwykłego zarządu nieruchomością wspólną. Skoro bowiem członkowie wspólnoty mogą sprawować kontrolę nad działalnością zarządu, to są uprawnieni również do takich czynności wobec administratora. Odmienna odpowiedź na takie zagadnienie czyniła by iluzorycznym uprawnienie kontrolne opisane w art. 29 ust. 3 Ustawy w sytuacji, gdyż większość czynności faktycznych związanych ze sprawowaniem zarządu nieruchomością wykonuje administrator, a tak jest w niniejszej sprawie.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Violetta Osińska SSO Zbigniew Ciechanowicz