Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił E. O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 listopada 2015 r. T. O..

Decyzja została wydana w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 11 kwietnia 2016 r., który wskazał, że E. O. jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2017 r. oraz że niezdolność ta nie powstała do ukończenia przez E. O. 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E. O. wnosząc o przyznanie prawa do renty rodzinnej. E. O. podniosła, że do komisji lekarskiej ZUS wniosła sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS oraz że choroba postępowała u niej już podczas nauki w szkole i uniemożliwiła jej dalszą naukę oraz wykluczyła możliwość podjęcia zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. W treści odpowiedzi wskazał, że zaskarżona decyzja została uchylona decyzją z dnia 11 lipca 2016 r. przy czym nadal odmówiono przyznania E. O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu T. O.. Organ rentowy zaznaczył, że w dniu 30 czerwca 2016 r. komisja lekarska ZUS orzekła, że E. O. jest całkowicie niezdolna do pracy oraz że niezdolność powstała u niej w dniu 16 stycznia 2013 r. tj. zarówno po ukończeniu 16 roku życia jak i po ustaniu nauki w szkole.

Decyzją z dnia 11 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił E. O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 listopada 2015 r. T. O..

Decyzja została wydana w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 30 czerwca 2016 r., która uznała E. O. za całkowicie niezdolną do pracy oraz wskazała, że niezdolność do pracy powstała u niej w dniu 16 stycznia 2003 r. Zdaniem komisji lekarskiej ZUS, całkowita niezdolność do pracy nie powstała u E. O. zarówno do ukończenia 16 lat jak i w trakcie nauki w szkole. Niniejszą decyzją uchylono decyzję z dnia 18 maja 2016 r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E. O. wnosząc o przyznanie prawa do renty rodzinnej. E. O. podniosła, że choroba postępowała u niej już podczas nauki w szkole i uniemożliwiła jej dalszą naukę oraz wykluczyła możliwość podjęcia zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

Zarządzeniem z dnia 6 lutego 2017 r. Sąd połączył sprawę o sygnaturze akt VIII U 2095/16 ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 1730/16 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz zarządził ich prowadzenie pod sygnaturą VIII U 1730/16.

(postanowienie k.20 akt o sygn. VIII U 2095/16)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni E. O. urodziła się (...) Wnioskodawczyni naukę w szkole podstawowej ukończyła 22 czerwca 1994 r. W 1994 r. oraz od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2001 r. była uczniem Liceum Ogólnokształcącego.

(okoliczności bezsporne)

E. O. legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności z powodu schorzeń psychiatrycznych (do 31 lipca 2018 r.). Niepełnosprawność istnieje u wnioskodawczyni od 15 - go roku życia.

(orzeczenie o niepełnosprawności k.53)

Decyzją z dnia 9 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał E. O. prawo do renty socjalnej od dnia 1 listopada 2014 r. do dnia 30 listopada 2017 r. U podstaw wydania decyzji legło orzeczenie lekarza orzecznika ZUS (z dnia 13 listopada 2014 r.), który stwierdził, że wnioskodawczyni jest okresowo całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 - go roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej.

(decyzja k. 244 – 244 odwrót oraz orzeczenie lekarza orzecznika ZUS k.242 – 242 odwrót plik V akt ZUS)

Ojciec wnioskodawczyni T. O. zmarł w dniu 3 listopada 2015 r.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 27 listopada 2015 r. E. O. złożyła wniosek o rentę rodzinną.

(wniosek k.1 – 7 plik I akt ZUS)

Lekarz orzecznik ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznał u wnioskodawczyni schizofrenię paranoidalną wskazując, że całkowita niezdolność do pracy nie powstała u niej przed 16 rokiem życia czy też w okresie nauki w szkole. Orzeczeniem z dnia 11 kwietnia 2016 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2017 r. oraz że nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(opinia lekarska z dnia 11 kwietnia 2016 r. k.34 plik VI akt ZUS , orzeczenie k. 29 – 29 odwrót plik I akt ZUS)

Powyższe orzeczenie lekarza orzecznika ZUS legło u podstaw wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżonej decyzji z dnia18 maja 2016 r.

(decyzja k.31 plik I akt ZUS)

W związku ze zgłoszonym sprzeciwem od orzeczenia lekarza orzecznika, sprawa E. O. została skierowana do komisji lekarskiej ZUS.

(okoliczność bezsporna)

Komisja lekarska ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania wnioskodawczyni oraz po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznała u niej: schizofrenię, otyłość oraz cukrzycę typu 2. Orzeczeniem z dnia 30 czerwca 2016 r. komisja lekarska ZUS uznała, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2017 r. (jako datę powstania całkowitej niezdolności do pracy wskazano 16 stycznia 2003 r.) oraz że nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji (brak całkowitej niezdolności do pracy w okresie wskazanym przez organ rentowy).

(opinia lekarska z dnia 30 czerwca 2016 r. k.44 – 46 plik VI akt ZUS, orzeczenie k.35 plik I akt ZUS)

Powyższe orzeczenie komisji lekarskiej legło u podstaw wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżonej decyzji z dnia 11 lipca 2016 r.

(decyzja k.36 plik I akt ZUS)

U wnioskodawczyni występuje osłabiona bezpośrednia pamięć werbalna, a także podwyższona chwiejność emocjonalna przy obniżonej odporności na sytuacje stresowe. Wynik w skali ekstrawersji potwierdza, że wnioskodawczyni ma trudności w nawiązywaniu relacji społecznych, może reagować lękowo w kontaktach z nieznanymi osobami. W badaniu neuropsychologicznym stwierdzono: zaburzenia bezpośredniej pamięci wzrokowej i werbalnej, obniżoną plastyczność procesów intelektualnych, osłabioną orientację na płaszczyźnie, obniżone możliwości uczenia się, zaburzenia koncentracji uwagi, obniżenie krytycyzmu wobec własnych możliwości i zachowań oraz tendencje do konfabulacji (powyższe objawy wskazują na zmiany organiczne w mózgu).

U wnioskodawczyni stwierdzono: cechy osobowości schizoidalnej z tendencjami do reakcji lekowo – depresyjnych, osłabienie sprawności procesów poznawczych na skutek zmian organicznych w mózgu (tzw. defekt psychotyczny), aktualnie bez objawów wytwórczych.

(opinia k. 9 - 10 biegłego neuropsychologa L. S.)

U wnioskodawczyni rozpoznano schizofrenię paranoidalną. Z dostępnej dokumentacji medycznej wynika, że wnioskodawczyni leczy się psychiatrycznie od 16 stycznia 2003 r. tj. od pobytu w oddziale psychiatrycznym (dane w epikryzie wskazują na zmianę w stanie zdrowia psychicznego wnioskodawczyni od 2 lat przed hospitalizacją: „zachowywała się dziwnie, popadała w konflikty z matką”). Po zastosowanym leczeniu, uzyskano poprawę stanu psychicznego wnioskodawczyni. Po hospitalizacji wnioskodawczyni leczyła się w PZP w Z.. Występowały u niej okresy pogorszenia stanu psychicznego spowodowane nieprzyjmowaniem leków (wymagała hospitalizacji w 2013 r. i 2014 r.). Aktualny stan psychiczny wnioskodawczyni jest stabilny, bez czynnych doznań psychotycznych, przeważają objawy negatywne (dziwaczność w zachowaniu, rozkojarzenie myślenia, wycofanie społecznie, znaczne spłycenie afektu, obniżenie krytycyzmu).

Dostępna dokumentacja medyczna nie wskazuje, że wcześniej - przed 15 rokiem życia oraz w późniejszych okresach wnioskodawczyni była całkowicie niezdolna do pracy. Wnioskodawczyni w ww. wieku nie ukończyła jeszcze procesu edukacyjnego, nie ma potwierdzenia zaburzeń schizofrenicznych o takim nasileniu objawów chorobowych (psychotycznych, urojeń, omamów), które byłyby podstawą orzeczenia u niej całkowitej niezdolności do pracy w tymże okresie. Choroba na jaką cierpi wnioskodawczyni może się stopniowo rozwijać, są pewne predyspozycje osobowe. Sama osobowość schizoidalna nie świadczy o schizofrenii. Trudności w szkole nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy z powodu schizofrenii, która to choroba najczęściej ujawnia się w późniejszym okresie około 25 roku życia.

U wnioskodawczyni nie występowały zaburzenia typowe dla schizofrenii, występowały zaburzenia osobowości. Zaburzenie osobowości nie jest podstawą niezdolności do pracy.

Z powodu występujących zaburzeń psychicznych, wnioskodawczyni jest całkowicie okresowo niezdolna do pracy do 30 listopada 2017 r. (od początku hospitalizacji tj. od 16 stycznia 2003 r.). E. O. jest zdolna do samodzielnej egzystencji.

(opinia k. 24 – 26 , opinia uzupełniająca k.106, opinia uzupełniająca min.00:01:46 – 00:23:40 biegłego psychiatry H. K.)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z ww. dokumentów w postaci orzeczenia lekarza orzecznika i komisji lekarskiej ZUS, wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy oraz opinii lekarskich.

Celem weryfikacji stanowiska wnioskodawczyni Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: neuropsychologa oraz psychiatry.

Złożone w sprawie opinie są jasne, zostały sporządzone przez biegłych o specjalnościach właściwych z punktu widzenia schorzeń, na jakie cierpi wnioskodawczyni, w oparciu analizę przedłożonej dokumentacji lekarskiej i jej bezpośrednie badanie.

Sąd oceniając zgromadzony materiał dowodowy, w pełni uznał wartość dowodową opinii powołanych w sprawie biegłych. W ocenie Sądu złożone do sprawy opinie oraz opinie uzupełniające nie zawierają żadnych braków i wyjaśniają wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Biegli wydali opinie po przeprowadzeniu stosownych badań i analizie dostępnej dokumentacji lekarskiej wnioskodawczyni. Określili schorzenia występujące u niej, a biegły psychiatra (po analizie opinii sporządzonej przez biegłego sądowego neuropsychologa) ocenił ich znaczenie dla jej zdolności do pracy wskazując moment powstania niezdolności oraz wykluczył niezdolność wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji. Zdaniem Sądu opinie biegłych są rzetelne, zostały sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot, a wynikające z nich wnioski są logiczne i prawidłowo uzasadnione.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka Z. O. uznając, iż wszystkie istotne okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zostały ustalone. Podkreślić także należy, iż w sprawach w których przesłanką przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest ustalenie niezdolności do pracy, momentu jej powstania czy też ustalenie zdolności do samodzielnej egzystencji, Sąd ocenia te zagadnienia w oparciu o wiadomości specjalne zawarte w opiniach wydanych przez biegłych dysponujących stosowną wiedzą medyczną w tym zakresie. Dowód w postaci zeznań świadka nie mógł w żaden sposób podważyć wydanych w niniejszej sprawie opinii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Stosownie do art.65 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 roku poz. 1383 z późn. zm.) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Zgodnie z art.67 ust.1 cytowanej ustawy do renty rodzinnej uprawnieni są m.in. dzieci własne spełniające warunki określone w art.68-71 ww. ustawy.

Stosownie do dyspozycji art.68 ust.1 ustawy dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W myśl art.12 ww. ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).

Stosownie do art.14 ust.1 i 2a ww. ustawy oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia m. in. daty powstania niezdolności do pracy, trwałości niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami dokonuje lekarz orzecznik ZUS, od którego orzeczenia osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że wnioskodawczyni aby uzyskać prawo do renty rodzinnej musiałby wykazać, że jest całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolna do pracy, przy czym niezdolność ta musiałaby powstać do ukończenia 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd ustalił, iż w odniesieniu do odwołującej się nie zostały spełnione warunki do nabycia prawa do renty rodzinnej. O ile schorzenie na które cierpi wnioskodawczyni tj. schizofrenia paranoidalna daje podstawę do uznania jej za osobę całkowicie niezdolną do pracy (do dnia 30 listopada 2017 r.), o tyle nie daje podstaw do uznania jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji. Co jednak istotne, całkowita niezdolność do pracy nie powstała u wnioskodawczyni przed 16 rokiem życia ani też w okresie nauki w szkole, a za datę powstania całkowitej niezdolności do pracy należy przyjąć 16 stycznia 2003 r. to jest datę początku hospitalizacji.

Wnioskodawczyni jest osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z powodu schorzeń psychiatrycznych (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane do dnia 31 lipca 2018 r.). W orzeczeniu stwierdzono, że niepełnosprawność istnieje od 15 - go roku życia. Niemniej jednak odnosząc się do powyższego orzeczenia należy wskazać, że zgodnie z treścią art.2 punkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.2046) niepełnosprawności - oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art.4 ust. 2 ww. ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Pojęcie niepełnosprawności jest pojęciem szerszym niż pojęcie niezdolności do pracy w rozumieniu ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obejmuje swym zakresem niezdolność do wykonywania zatrudnienia, co znajduje wyraz w określeniu osoby niepełnosprawnej jako tej, która uzyskała orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, na podstawie odrębnych przepisów. W konsekwencji więc, każda osoba niezdolna do pracy jest osobą niepełnosprawną, choć nie każda osoba niepełnosprawna jest osobą niezdolną do pracy. Na gruncie obowiązującego prawa nie ma podstaw do utożsamiania niepełnosprawności i niezdolności do pracy i negowania istniejących między nimi różnic. Różnice występują zarówno w płaszczyźnie definicyjnej, jak i w zakresie orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2003 roku, II UK 386/02, Lex 107174). W uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż że nie w każdym przypadku niepełnosprawność w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej pokrywa się z niezdolnością do pracy w rozumieniu przepisów rentowych. Po pierwsze ustawa o rehabilitacji zawodowej (…) wiąże zaliczenie do stopnia niepełnosprawności ze zdolnością do wykonywania zatrudnienia, a nie z niezdolnością do pracy w rozumieniu przepisów rentowych. Po drugie niepełnosprawność oznacza nie tylko naruszenie sprawności organizmu, ale również utrudnienie, ograniczenie bądź niemożliwość wypełniania ról społecznych jako elementu uczestnictwa w życiu społecznym. Gdyby ustawodawca chciał utożsamiać niezdolność do pracy i niepełnosprawność to po pierwsze nie ustanowiłby dwóch odrębnych trybów ustalania tych kwestii, a w sytuacji istnienia dwóch trybów, wprowadziłby ewentualną zależność obu ustaleń. Tymczasem zależność taka wynika z art.5 ww. ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i dotyczy wyłącznie orzeczeń lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS ustalających niezdolność do pracy.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie jako niezasadne.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd przyznał ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Łodzi dla adwokat H. C. kwotę 221,40 zł (dwieście dwadzieścia jeden złotych i czterdzieści groszy) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Zgodnie z art.29 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku o adwokaturze (tj. Dz. U. z 2016 roku poz. 635 ze zm.) koszty pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ponosi Skarb Państwa. Od 2 listopada 2016 roku obowiązuje rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz. U. z 2016 roku, poz.1715). Zgodnie z treścią §22 ww. rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Tym samym wysokość kosztów zastępstwa procesowego należało ustalić na podstawie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801).Wynagrodzenie to należało, stosownie do treści §4 ust.3 ww. rozporządzenia, podwyższyć o należny podatek od towarów i usług obowiązujący w dniu wydania orzeczenia.

S.B.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni.

12.10.2017 r.