Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Lublinie V Wydział Karny – Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący : SSO Beata Garczyńska

Sędziowie : SO Jacek Janiszek (spr.)

SO Artur Ozimek

Protokolant: sekr. sądowy Ewa Kruk

przy udziale Prokuratora Piotra Obary

po rozpoznaniu dnia 27 września 2017 r. w Lublinie

sprawy Ł. Z. (1) s. J. i J. zd. W.
urodzonego (...) w Z.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego i jego obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie

z dnia 3 kwietnia 2017 r. sygn. akt IV K 835/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę Ł. Z. (1) przekazuje Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Artur Ozimek Beata Garczyńska Jacek Janiszek

V Ka 754/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie po rozpoznaniu sprawy Ł. Z. (1) oskarżonego o to, że: w dniu 6 marca 2015 r. w L. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, za pośrednictwem aukcji numer (...) wystawionej w internetowym serwisie aukcyjnym Allegro doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia pieniędzmi w kwocie 572 zł. poprzez wprowadzenie w błąd Ł. O., co do zamiaru i możliwości wywiązania się z umowy kupna – sprzedaży wykrywacza metali G. A. 250,

tj. o czyn z art. 286 § 1 kk

Ł. Z. (1) uznał za winnego tego, że: w dniu 6 marca 2015 r. w L. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, za pośrednictwem aukcji numer (...) wystawionej w internetowym serwisie aukcyjnym Allegro.pl doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia pieniędzmi w kwocie 572 zł. Ł. O. poprzez wprowadzenie go w błąd, co do zamiaru i możliwości wywiązania się z umowy kupna – sprzedaży wykrywacza metali G. A. 250, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazanym za podobne przestępstwo umyślne z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 4 lat (zarządzono wykonanie kary na mocy postanowienia Sądu z dnia 13.03.2012 r.) i w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary orzeczonej na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 12.09.2008 r. (sygn. akt II K 443/08), którą odbył w okresie 4 kwietnia 2012 r. – 4 czerwca 2013 r.,

tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk

i za to skazał go:

1.  na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, zaś na mocy art. 286 § 1 kk wymierzył karę 1 (jeden) roku i 3 (trzy) miesięcy pozbawienia wolności,

2.  na podstawie art. 33 § 1, 2 i 3 kk orzekł grzywnę w wymiarze 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych i ustalił wysokość jednej stawki na kwotę 10 (dziesięć) zł.,

3.  na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego Ł. O. kwoty 572 zł. (pięćset siedemdziesiąt dwa złote),

4.  na podstawie art. 624 § 1 kpk w całości zwolnił od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych,

5.  na mocy art. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.1982 r. “Prawo o adwokaturze” (Dz. U. z 2002 r., Nr 123, poz. 1058 z póź. zm.) w zw. z § 17 ust. 2 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. 2015.1801) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016.1714) zasądził na rzecz adw. Elżbiety Bindas – Łasko kwotę 516,60 zł. (pięćset szesnaście złotych i sześćdziesiąt groszy) z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu oskarżonemu Ł. Z. (1).

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości obrońca oskarżonego Ł. Z. (1), która zarzuciła:

I. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

- art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie oceny wartości dowodowej zeznań Ł. O. oraz M. G. z przekroczeniem granic swobodnej oceny oraz sprzecznie ze wskazaniami wiedzy i doświadczeniem życiowym poprzez błędne przyjęcie, iż oskarżony dopuścił się przestępstwa oszustwa, polegającego na doprowadzeniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, poprzez m.in. wprowadzenie jej w błąd, w sytuacji gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wykazuje, że oskarżony brał udział w czynie objętym aktem oskarżenia oraz gdyby hipotetycznie przyjąć, iż dokonał czynu zabronionego, czy od początku miał zamiar nie wywiązania się z umowy zawartej z pokrzywdzonym;

- art. 4 k.p.k. poprzez pominięcie przy wyrokowaniu ujawnionych w toku rozprawy głównej okoliczności korzystnych dla oskarżonego (Ł. Z. (1) konsekwentnie, od początku postępowania, nie przyznawał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, zaś świadkami niniejszego postępowania byli jedynie pokrzywdzony oraz właścicielka konta na Allegro);

- art. 5 § 2 k.p.k. poprzez rozstrzygnięcie istniejących i nie dających się usunąć wątpliwości co do intencji oskarżonego - w obliczu braku innych dowodów - na niekorzyść Ł. Z. (1) wbrew dyspozycji przywołanego artykułu;

II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść polegający na bezpodstawnym przyjęciu, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że oskarżony Ł. Z. (1) dopuścił się zarzucanego mu czynu, podczas gdy prawidłowa analiza całokształtu wskazanych okoliczności, winna prowadzić Sąd do odmiennych wniosków w tym zakresie;

III. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary w stosunku do Ł. Z. (1), polegającą na uwzględnieniu wyłącznie okoliczności przemawiających na niekorzyść oskarżonego przy jednoczesnym pominięciu okoliczności łagodzących, w szczególności wysokości szkody, okoliczności popełnienia czynu oraz względów prewencji indywidualnej, które przemawiały za wymierzeniem niższej kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania; ta sama zasada winna znaleźć zastosowanie przy wymiarze kary grzywny, zważając na brak możliwości podjęcia zatrudnienia przez oskarżonego.

Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości poprzez uniewinnienie oskarżonego Ł. Z. (1) od zarzucanego mu czynu; ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie IV Wydział Karny do ponownego rozpoznania.

W przypadku nieuwzględnienia powyższych wniosków wniósł o wymierzenie oskarżonemu Ł. Z. (1) kary pozbawienia wolności w niższym wymiarze, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Wyrok ten zaskarżył również w całości sam oskarżony Ł. Z. (1), który w swojej apelacji zarzucił wyrokowi:

1.  obrazę prawa materialnego przez błędne uznanie, iż od początku nie miał zamiaru wywiązywać się z umowy zawartej z pokrzywdzonym, oraz błędną interpretację art. 64 § 1 k.k.;

2.  obrazę przepisów postępowania, która miał wpływ na treść wyroku przez odebranie mu prawa do obrony;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych;

4.  obrazę art. 366 § 1 k.p.k. poprzez niedostateczne wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy;

5.  obrazę art. 4 k.p.k. poprzez pominięcie dowodów korzystnych dla oskarżonego i oparcie stanowiska sądu I instancji wyłącznie na dowodach niekorzystnych dla oskarżonego;

6.  z ostrożności procesowej zarzucił wyrokowi rażącą niewspółmierność orzeczonej kary pozbawienia wolności wobec oskarżonego, co było efektem nienależytej oceny okoliczności podmiotowych i przedmiotowych czynu, a także okoliczności łagodzących w szczególności faktu nieznacznej wartości.

Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie go od zarzucanego mu czynu;

2.  na wypadek uznania winnym zarzuconego mu czynu, wniósł o zastosowanie wobec oskarżonego kary ograniczenia wolności lub z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, lub (z daleko posuniętej ostrożności) orzeczeni kary pozbawienia wolności w wymiarze 6 miesięcy;

3.  lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacje wniesione przez oskarżonego i jego obrońcę o ile domagają się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania są zasadne. Natomiast wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od dokonania zarzucanego mu czynu nie mógł być uwzględniony.

Sąd Rejonowy przy rozpoznaniu sprawy niniejszej dopuścił się obrazy przepisów postępowania, mogącej mieć wpływ na treść wyroku co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że słuszny jest zarzut podnoszony przez oskarżonego dotyczący naruszenia jego prawa do obrony, tj. obrazy art. 6 k.p.k., poprzez nie poinformowanie go o rozpoznaniu jego wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, a w konsekwencji nie poinformowanie go kto z adwokatów został wyznaczony do jego obrony, przez co oskarżony do dnia wydania wyroku przez Sąd I instancji nie mógł skontaktować się z obrońcą i uzgodnić z nim linii obrony. Należy podkreślić, że pierwszy wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu z uwagi na niemożność poniesienia kosztów obrony Ł. Z. złożył w dniu 5 lipca 2016 roku (k. 137). Sąd Rejonowy nie rozpoznał tego wniosku, więc oskarżony w kolejnym piśmie nadesłanym do tegoż Sądu w dniu 29 listopada 2016 roku domagał się „rozpatrzenia jego wniosków o wyznaczenie mu adwokata z urzędu” (k. 166). Jednak Sąd w dalszym ciągu nie odniósł się w żaden sposób do wniosków oskarżonego, a mimo to w dniu 12 grudnia 2016 roku przeprowadził rozprawę pod nieobecność oskarżonego i odroczył wydanie wyroku na 7 dni (k. 162). Dopiero w dniu 19 grudnia Sąd postanowił wznowić przewód sądowy celem wyznaczenia oskarżonemu obrońcy, jednak w punkcie 4 postanowienia na podstawie art. 78 § 1 k.p.k. wyznaczył obrońcę z urzędu w osobie adw. Elżbiety Bindas-Łasko oskarżonemu R. L. , choć w tejże sprawie oskarżonym był wyłącznie Ł. Z. (1) (k. 172). Błąd w danych osobowych oskarżonego wynikał najprawdopodobniej z omyłki pisarskiej, choć nie wiadomo czy wyznaczonemu obrońcy wskazano właściwe personalia oskarżonego. Jednakże nie to jest głównym uchybieniem Sądu przesądzającym o naruszeniu art. 6 k.p.k. Problemem jest to, że oskarżonego w ogóle nie poinformowano skutecznie o tym, że został mu wyznaczony obrońca z urzędu. Jak bowiem wynika ze zwrotnego poświadczenia odbioru (k. 217) pismo informujące go o tym zostało wysłane do AŚ w Z., skąd zostało zwrócone bez doręczenia oskarżonemu z uwagi na wcześniejsze przetransportowanie go do ZK K.. Mimo tej treści dokumentu z k. 217 Sąd Rejonowy w dniu 20 marca 2017 roku przeprowadził rozprawę w całości w obecności obrońcy z urzędu, ale pod nieobecność oskarżonego i w dniu 3 kwietnia 2017 roku wydał zaskarżony wyrok.

Należy podkreślić, że art. 6 k.p.k. statuujący zasadę prawa oskarżonego do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy jest skorelowany z podstawowymi prawami człowieka zagwarantowanymi w art. 6 ust. 3 lit c Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, jak i w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP. Przy czym prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy winno być realne. Samo wyznaczenie na podstawie art. 78 § 1 k.p.k. dla oskarżonego obrońcy z urzędu i nawet udział tego obrońcy w rozprawie nie oznacza jeszcze zapewnienia oskarżonemu prawa do obrony w rozumieniu art. 6 k.p.k., jeżeli z okoliczności ujawnionych w sprawie wynika, że oskarżony faktycznie został pozbawiony możliwości skontaktowania się z wyznaczonym dla niego obrońcą, a tak było w niniejszej sprawie. Wyznaczony obrońca z urzędu podjął wprawdzie obronę oskarżonego, jednakże bez porozumienia z oskarżonym trudno mu było podjąć merytoryczną obronę zwłaszcza, że oskarżony w toku postępowania nie złożył wyjaśnień co do przebiegu zdarzeń. Zatem bez porozumienia z oskarżonym nie był w stanie samodzielnie składać ewentualnych wniosków dowodowych co do dowodów, które znane były jedynie osobie oskarżonego. O trudnościach w przedstawieniu spójnej z oskarżonym linii obrony świadczy chociażby treść wniesionych przez obrońcę i oskarżonego apelacji, w których to apelacjach znajduje się całkiem różna argumentacja co do meritum sprawy, zaś obrońca nie był w stanie nawet stwierdzić z czego wynika nie przyznanie się oskarżonego do winy tj. czy z powodu, że w ogóle nie brał udziału w zdarzeniu, czy też z tego powodu, że nie miał oszukańczego zamiaru. Jak zaś wynika z apelacji oskarżonego chciał on skorzystać z pomocy obrońcy aby na rozprawie podjąć aktywną obronę i składać zarówno wyjaśnienia jak i inne wnioski dowodowe. Skoro zaś oskarżony chciał się skontaktować z obrońcą aby w uzgodnieniu z nim prowadzić swoją obronę, to przeprowadzenie rozprawy w całości i wydanie wyroku bez wcześniejszego powiadomienia oskarżonego o ustanowieniu dla niego obrońcy w istocie uniemożliwiło Ł. Z. (1) skontaktowanie się z adwokatem i realizowanie jego prawa do obrony poprzez ustanowionego obrońcę. Podkreślenia wymaga przy tym, że art. 6 k.p.k. przewiduje prawo do korzystania z pomocy obrońcy, a nie prawo do posiadania obrońcy. Aby korzystać z pomocy obrońcy oskarżony musi przede wszystkim wiedzieć, że taki obrońca z urzędu został dla niego wyznaczony. Sam udział obrońcy w rozprawie nie zapewniał oskarżonemu realnej możliwości korzystania z pomocy obrońcy. Naruszenie prawa oskarżonego do obrony bez wątpienia mogło mieć wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku.

Powyższego naruszenia prawa nie można konwalidować w postępowaniu odwoławczym, z uwagi na gwarancyjny charakter instytucji prawa do obrony i wagę zaistniałego uchybienia, a zatem koniecznym było na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Z uwagi na rodzaj stwierdzonego uchybienia i konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku odnoszenie się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacjach oskarżonego i jego obrońcy byłoby przedwczesne i bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania. W tej sytuacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 436 k.p.k. ograniczył rozpoznanie apelacji tylko do uchybienia wskazanego wyżej. Wskazać jedynie należy, że nie ma racji oskarżony zarzucając Sądowi I instancji, iż ten pozbawił go możliwości złożenia wyjaśnień poprzez nie doprowadzenie go na termin rozprawy. Przecież sam oskarżony wnosił o nie doprowadzanie go na rozprawę (k. 166 i 168).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy jeszcze raz w całości przeprowadzi postępowanie uwzględniając uwagi, o których była mowa wyżej. W razie potrzeby przeprowadzi też inne dowody, których potrzeba przeprowadzenia pojawi się w toku postępowania. Zgromadzone w sprawie dowody podda rzetelnej i wnikliwej analizie i wyda stosowne rozstrzygnięcie, które w razie potrzeby uzasadni zgodnie z wymogami art. 424 k.p.k.

Beata Garczyńska Jacek Janiszek Artur Ozimek