Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 października 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SR A. S.

Protokolant st. sekr. sąd. M. R.

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2017 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku K. P.

z udziałem Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł.

o stwierdzenie nabycia spadku po N. M. (1)

postanawia

1.  stwierdzić, że spadek po N. M. (2) z domu A. (córce G. i L.), zmarłej dnia 9 grudnia 1939 w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

2.  nie obciążać wnioskodawcy i uczestnika postępowania tymczasowo wyłożonymi przez Skarb Państwa wydatkami.

Sygnatura akt II Ns 2625/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. P. wnioskiem z dnia 9 listopada 2015 roku wniósł o stwierdzenie, że spadek po N. M. (1) zmarłej 9 grudnia 1939 roku w Ł., mającej ostatnie miejsce zamieszkania w Ł., z mocy ustawy nabyło Miasto Ł.. Według wiedzy wnioskodawcy spadkodawczyni w chwili śmierci nie posiadała krewnych, zstępnych, wstępnych, ani rodzeństwa. Wnioskodawca jest kuratorem spadku po spadkodawczyni.

(wniosek k. 3)

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2016 roku Sąd w niniejszej sprawie wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Gminę Ł. – Prezydenta Miasta Ł..

(postanowienie k. 28)

Postanowieniem z dnia 4 maja 2017 roku Sąd zwolnił od udziału w sprawie uczestniczkę Gminę M. Ł. i wezwał do udziału w sprawie Skarb Państwa – Prezydenta Miasta Ł..

(postanowienie k. 62)

Na rozprawie w dniu 3 października 2017 roku uczestnik postępowania Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po N. M. (1) przez Skarb Państwa na podstawie Kodeksu Napoleona, jako spadek bezdziedziczny. Wskazał, iż nikt nie prowadził postępowania spadkowego i nie przystąpił do sporządzenia spisu inwentarza.

(protokół rozprawy k. 79 , pełnomocnictwo k. 79 )

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

N. M. (2) z domu A., córka G. i L., ostatnio przed śmiercią zamieszkała w Ł., zmarła 9 grudnia 1939 roku w Ł.. Pozostawiła męża G. M..

(odpis skrócony aktu zgonu k. 4)

Postanowieniem z dnia 25 września 2012 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt II Ns 218/11 pełnienie funkcji kuratora spadku po N. M. (1) powierzył K. P..

( kserokopia postanowienia k. 6)

W dniu 30 maja 1945 roku G. M. zawarł związek małżeński z A. H. z domu K..

( kserokopia odpis u skróconego aktu małżeństwa k. 64-65)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1815/14 uznał za zmarłego G. (G.) M., syna K. (C.) i M. i oznaczył datę jego śmierci na 31 grudnia 1954 roku.

( kserokopia postanowienia k. 67, odpis skrócony aktu zgonu k. 25)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1815/14 uznał za zmarłą A. H. z domu K. I. H., i oznaczył datę jej śmierci na 31 grudnia 1955 roku.

(kserokopia postanowienia k. 67, odpis skrócony aktu zgonu k. 25)

Postanowieniem z dnia 7 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt II Ns 530/16 stwierdził, że spadek po G. (G.) M. synu K. (C.) i M. nabyła na podstawie ustawy jego żona A. M. w całości, oraz, że spadek po A. H. z domu K. na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości.

(kserokopia postanowienia k. 68)

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Zgodnie z treścią art. LI przepisów wprowadzających Kodeks cywilny ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku (dalej: (...)), do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy poniższe nie stanowią inaczej.

Według art. LIV tej ustawy przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa stosuje się, bez względu na rodzaj majątku, do wszelkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli według przepisów obowiązujących przed tą datą spadki te były wakujące lub bezdziedziczne, chyba że postępowanie dotyczące spadku zostało już prawomocnie ukończone.

W myśl art. 27 pkt 1) ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 roku o prawie prywatnym dla stosunków prywatnych wewnętrznych (Dz.U. 1926, nr 101, poz. 580 ze zm.) dla spraw spadkowych właściwe jest prawo, któremu spadkodawca podlegał osobiście w chwili śmierci.

Ostatnim stałym miejscem zamieszkania N. M. (1) była Ł., gdzie w dacie jej śmierci dla spraw spadkowych obowiązywał Kodeks Napoleona (dalej: K.N.) ze zmianami wprowadzonymi Kodeksem Cywilnym Królestwa Polskiego.

W uchwale z dnia 18 listopada 1966 r. (sygn. III CZP 89/66, OSNC 1967/4/62) Sąd Najwyższy wskazał, że celem przepisu (...) jest likwidacja niekorzystnych z punktu widzenia gospodarczego stanów faktycznych polegających na tym, że spadki przez wiele lat nie pozostają we władaniu spadkobierców.

Aby zatem możliwe było zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa, na podstawie art. LIV (...) muszą wystąpić następujące elementy:

1) otwarcie spadku przed dniem 1 stycznia 1947 r.;

2) spadek, według przepisów obowiązujących przed tą datą musiał być wakujący lub bezdziedziczny;

3) nie ma znaczenia rodzaj majątku wchodzącego w skład spadku;

4) brak prawomocnego ukończenia postępowania dotyczącego spadku.

Zgodnie z art. 539 KN „Wszelkie dobra bezdziedziczne i bez pana, i dobra osób, które umarły, nie zostawiając dziedziców po sobie, albo po których spadek jest opuszczony, należą do własności narodowej”. Zasadę tą uzupełnia art. 713 KN stanowiąc, że „dobra nie mające właściciela należą do państwa” oraz art. 768 KN stanowiąc, ze gdyby nie było małżonka pozostałego przy życiu, spadek należy do Narodu. W art. 774 Kodeks N. przewidywał z kolei, że spadek może być przyjęty prosto i bezwarunkowo, albo z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie może bądź wyraźne, lub niewyraźne – 778 KN. Możność przyjęcia lub zrzeczenia się spadku przedawnia się upływem czasu wymaganego do najdłuższego przedawnienia praw nieruchomych” – art. 789 KN. Termin ten wyznaczał z kolei przepis art. 2262 KN stanowiąc, że „wszelkie skargi, tak rzeczowe jak i osobiste, przedawniają się upływem lat trzydziestu, i ten, kto na takie przedawnienie powołuje się, nie ma obowiązku składać tytułu, jak również nie można zasłaniać się przeciwko niemu zarzutem złej wiary”.

W doktrynie spadek uważany był za bezdziedziczny, gdy w braku spadkobierców (zarówno porządkowych, jak i nieporządowych) lub też gdy spadkobiercy zrzekli się spadku, przypadał on Państwu. Państwo bowiem tylko wówczas zgłaszało swe prawa, gdy spadek był bezdziedziczny. Podkreślano, że stan spadku bezdziedzicznego był to stan ostateczny (w przeciwieństwie do spadku wakującego, który był stanem tymczasowym; była bowiem jeszcze możliwość przyjęcia spadku, dopóki bieg termin z art. 2292 KN). Państwo, obejmując spadek bezdziedziczny wykonywało wobec niego prawa zwierzchności (por. M. Planiol, O spadkach, autoryzowany przekład pod Red. J. Namitkiewicza, Warszawa 1927, s. 73, 1122-123B.S. Rappaportowa Spadek wakujący w świetle doktryny i praktyki, Gazeta Sądowa Warszawska, Nr 44, wydanie z 01 listopada 1937 r., Rok LXIV, s. 605,).

Na podstawie powyższych uwag nie ulega wątpliwości, że bezdziedzicznym stawał się spadek po upływie trzydziestoletniego terminu przedawnienia, jeżeli w tym czasie spadkobiercy go nie przyjęli (art. 774 KN) bądź się go nie zrzekli (art.784 KN).

Kodeks Napoleona stanowił, że nikt nie jest obowiązany przyjmować spadku, który na niego przychodzi (art. 775 KN). Reguła ta jest skutkiem przyjęcia w prawie francuskim założenia, że nie ma dziedziców koniecznych. Dziedzic, który jeszcze nie wybrał drogi (tj. nie przyjął spadku ani się go nie zrzekł) był „powołanym do dziedziczenia”. Przymiot dziedzica nabywał dopiero poprzez przyjęcie spadku: wprost (bezwarunkowo) lub z dobrodziejstwem inwentarza, a w przypadku dziedziców nieporządkowych konieczne było w tym względzie dodatkowo wprowadzenie w posiadanie (dziedzice prawi byli wwiązani w spadek, tzw. sezyna). Przyjąć spadek można było w sposób wyraźny poprzez przyjęcie tytułu i przymiotu dziedzica w akcie urzędowym albo prywatnym bądź niewyraźny (dorozumiany, milczący). Milczące przyjęcie spadku zachodziło wtedy, gdy spadkobierca spełnił czyn, który stanowczo świadczy o jego zamiarze przyjęcia spadku, a który spełnić miałby prawo tylko w charakterze spadkobiercy (art. 778 KN). Podkreślić trzeba, że z uwagi na możliwość przyjęcia spadku w sposób dorozumiany, celem jego urzeczywistnienia nie było konieczne złożenie oświadczenia woli, które z kolei było wymagane dla przyjęcia wyraźnego.

(tak też Sąd Rejonowy dla Warszawy Woli w Warszawie w uzasadnieniu postanowienia o sygn. akt I Ns 1590/14, opubl. (...))

Zgodnie z przepisem art. 767 K.N., gdy zmarły nie zostawia ani krewnych w stopniu dającym prawo do spadku, ani dzieci naturalnych, majątek po nim spadkowy należy do pozostałego przy życiu małżonka nie rozwiedzionego.

W stanie faktycznym ustalonym przez Sąd i w istocie niekwestionowanym przez zainteresowanych wykazane zostało, że N. M. (1) pozostawiła męża, który nie podjął żadnych czynności dotyczących spadku.

Spadek po N. M. (1) jest zatem spadkiem bezdziedzicznym w rozumieniu powołanych wyżej przepisów, dlatego Sąd orzekł, w punkcie 1 postanowienia.

Sąd postanowił nie obciążać wnioskodawcy oraz uczestnika postępowania tymczasowo wydatkowanymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 623).