Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 października 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodnicząca: Sędzia SR A. S.

Protokolant: st. sekr. sąd. M. R.

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku B. D. (1)

z udziałem Gminy M. Ł. i J. N. (1)

o stwierdzenie zasiedzenia

postanawia:

1.  stwierdzić, że J. N. (2) z domu G. córka A. i H. nabyła z dniem 13 grudnia 2011 roku przez zasiedzenie własność nieruchomości o powierzchni 0,0660 ha, położonej w Ł. przy ulicy (...), stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) (obręb (...)), dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w miejsce Gminy M. Ł.;

2.  przyznać radcy prawnemu P. S. tytułem:

a)  kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wnioskodawczyni kwotę 5830,20 zł (pięć tysięcy osiemset trzydzieści złotych dwadzieścia groszy),

b)  wydatków radcy prawnego kwotę 666 zł (sześćset sześćdziesiąt sześć złotych),

które to kwoty nakazać wypłacić z środków Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi;

3.  nie obciążać wnioskodawczyni i uczestników tymczasowo wyłożonymi przez Skarb Państwa kosztami sądowymi;

4.  ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą w pozostałym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ns 1524/16

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 22 czerwca 2016 roku B. D. (1) reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego wniosła o stwierdzenie, iż z dniem 13 grudnia 2011 roku J. N. (3) nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), w obrębie (...), dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) w miejsce Miasta Ł.. W uzasadnieniu podała, że w dniu 13 grudnia 1981 roku C. N. zawarł z W. K. (1) umowę sprzedaży nieruchomości objętej wnioskiem w formie pisemnej bez zachowania formy aktu notarialnego. Kupujący objął nieruchomość w posiadanie i wprowadził się wraz z rodziną – żoną J. N. (3) i synem J. N. (1) do znajdującego się na niej budynku mieszkalnego. Małżonkowie N. wykonali remont budynku mieszkalnego, ponosili wszelkie nakłady i ciężary związane z działką. Sąsiedzi postrzegali ich jako właścicieli nieruchomości. C. N. zmarł w 1997 roku. B. D. (1) wprowadziła się na teren nieruchomości po śmierci ojca. J. N. (3) przeniosła się do Domu Pomocy Społecznej, gdzie przebywała do śmierci w 2015 roku. Pomiędzy posiadaczami nieruchomości a sąsiadami nie było sporów granicznych. Ogrodzenie działki pozostaje niezmienione od 1981r.

(wniosek k. 2-8, postanowienie k. 7 załączonych akt II Co 173/15)

W odpowiedzi na wniosek z dnia 8 sierpnia 2016 roku uczestnik Gmina M. Ł. – Prezydent Miasta Ł., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniosła o oddalenie wniosku oraz zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniesiono, że wnioskodawczyni w sposób dostateczny nie wykazała przesłanek zasiedzenia. Analiza załączonej do wniosku umowy z 1981 roku wskazuje, że jako zbywcę nieruchomości wskazano W. K. (1) zamieszkałego przy ul. (...), tymczasem z dokumentacji (...) Ośrodka Geodezji wynika, że przedmiotową nieruchomością władali: W. K. (2) zam. (...), ul. (...) (względnie (...)) oraz Z. K. (1) zam. (...), ul. (...). Różnice istnieją też w wyglądzie podpisu strony pod umową.

(odpowiedź na wniosek k. 40-41, pełnomocnictwo k. 42)

Na rozprawie w dniu 16 marca 2017 roku uczestnik J. N. (1) przyłączył się do wniosku.

(protokół rozprawy k. 66)

Na rozprawie w dniu 4 lipca 2017 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni według złożonego zestawienia tych kosztów wraz z wydatkami. Oświadczył, że koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

(protokół rozprawy k. 93)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi jako właściciel nieruchomości o łącznej powierzchni 0,0660 ha, położonej w Ł. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze ewidencyjnym (...), w obrębie (...) wpisana jest Gmina Ł. na podstawie decyzji Wojewody (...) z dnia 21 listopada 2008 roku nr (...). (...). Poprzednio jako właściciel nieruchomości figurował w tej księdze wieczystej Skarb Państwa.

/odpis księgi wieczystej k. 9-11, wypis z rejestru gruntów k. 14, pełny odpis księgi wieczystej na stronie: (...)

W dniu 13 grudnia 1981 roku C. N. i W. K. (3) w obecności trzech świadków zawarli w zwykłej formie pisemnej umowę, w której postanowili, że „posesja położona Ł., ul. (...), rzeczy znajdujące się na tej posesji należące do W. K. (3): budynki, komórki, drzewa owocowe, studnia, ogrodzenie. Działka ta o powierzchni 750 m ² przechodzi na ob. C. N. za sumę 70.000 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych)”. C. N. zapłacił W. K. (3) kwotę, o której mowa w umowie w obecności świadków przy podpisaniu umowy.

/umowa k. 17, zeznania świadków: M. S. k. 68-69, B. S. k. 69/

Spadek po C. N. zmarłym w dniu 16 lutego 1997 roku na podstawie ustawy nabyli: żona J. N. (3), syn J. N. (1) i córka B. D. (2) z domu N. po 1/3 części.

/odpis postanowienia w sprawie II Ns 2374/14 k. 18/

Spadek po J. N. (3) zmarłej w dniu (...)roku na podstawie ustawy nabyli: syn J. N. (1) i córka B. D. (2) z domu N. po 1/2 części.

/odpis postanowienia w sprawie II Ns 3477/15 k. 19/

W rejestrze szczegółowym pomiarowo – klasyfikacyjnym prowadzonym w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w roku 1975, jako władający działką o numerze ewidencyjnym (...) przy ul. (...) w Ł. figurował W. K. (3) i Z. K. (2).

/protokół stanu władania k. 43-45/

W. K. (3) zmarł w dniu 25 stycznia 1992 roku. Jego syn Z. K. (2) zmarł w dniu 1 listopada 1984 roku.

/odpisy skrócone aktów zgonu k. 77-78/

Po podpisaniu umowy z (...)roku C. N., jego żona J. N. (3) i syn J. N. (1) wprowadzili się na teren nieruchomości przy ulicy (...) w Ł.. Wcześniej zamieszkiwali w lokalu wynajętym od sąsiadów M. i B. S.. Na terenie nieruchomości objętej wnioskiem małżonkowie N. przeprowadzili remont znajdującego się tam budynku mieszkalnego. Nieruchomość w 1981 roku była ogrodzona i przebieg ogrodzenia w granicy nie zmienił się do dnia dzisiejszego, część ogrodzenia została tylko wymieniona w tych samych granicach. Nie było sposób granicznych z sąsiadami.

W 1993 roku z nieruchomości wyprowadził się J. N. (1). Po śmierci C. N. w 1997 roku na nieruchomość wprowadziła się B. D. (1), aby opiekować się matką. Od 2002 – 2003 roku J. N. (3) przebywała w Domu Pomocy Społecznej.

Wszelkie decyzje związane z zagospodarowaniem nieruchomości podejmowali małżonkowie N., a po śmierci C. N. decyzje te podejmowała J. N. (3). W czasie, gdy J. N. (3) przebywała w (...), także ona podejmowała decyzje związane z nieruchomością, przy czym doradzały jej w tym jej dzieci. B. D. (2) swoją matkę uważała wówczas za właściciela nieruchomości.

Nikt nigdy nie zgłaszał pretensji do rodziny N. w związku z korzystaniem przez nich z nieruchomości objętej wnioskiem. Sąsiedzi uważali małżonków C. i J. N. (3) za właścicieli nieruchomości przy ul. (...) w Ł..

/zeznania zeznania wnioskodawczyni k. 67, k. 92-93, zeznania uczestnika J. N. (1) k. 67, k. 93, zeznania świadków: W. D. k. 68, M. S. k. 68-69, B. S. k. 69, dokumentacja fotograficzna k. 62-63/

C. i J. N. (3) płacili podatki od nieruchomości objętej wnioskiem. Po śmierci męża podatki płaciła J. N. (3), a po jej śmierci B. D. (1).

/pismo k. 15-16, zaświadczenie k. 56, zeznania wnioskodawczyni k. 67, k. 92-93, zeznania J. N. (1) k. 67, k. 93, zeznania świadka W. D. k. 68/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań świadków, wnioskodawczyni uczestnika J. N. (1). Dowody te potwierdzały się wzajemnie i uzupełniały w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia podlega uwzględnieniu w całości.

Instytucja zasiedzenia regulowana jest w art. 172 – 176 k.c. Jego istota polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu (E. J., (...), W. – Z. 1996, s. 9). Instytucja ta odnosi się jedynie do praw rzeczowych, a jej funkcją jest usunięcie rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym, a stanem prawnym.

Stosownie do treści art. 172 § 1 k.c., w brzmieniu sprzed noweli kodeksu cywilnego ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.), posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). § 2. Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Te krótsze terminy stosuje się, gdy zasiedzenie nastąpiło przed wejściem w życie wyżej wymienionej noweli, tj. przed dniem 1 października 1990 r. (zob. uchwała SN z dnia 10.01.1991 r., III CZP 73/90, OSN 1991/7/83; postanowienie SN z dnia 02.09. 1993 r., II CRN 89/93, Lex nr 110583).

Po przeprowadzeniu cytowanej noweli wydłużyły się okresy posiadania konieczne do stwierdzenia zasiedzenia. Dla nieruchomości wymagany upływ czasu to 20 lat dla posiadacza w dobrej wierze oraz 30 lat dla posiadacza w złej wierze.

Zasiedzenie to pierwotny sposób nabycia własności nieruchomości, do którego może dojść jedynie na skutek kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, jakimi są: posiadanie samoistne przedmiotu podlegającego zasiedzeniu rozumiane jako sprawowanie władztwa nad rzeczą wyrażone w sposób subiektywny i obiektywny (corpus i animus) oraz upływ czasu, którego długość uzależniona jest od dobrej lub złej wiary posiadacza.

Stosownie do treści art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

A zatem, w świetle powołanego przepisu posiadanie samoistne polega na faktycznym wykonywaniu tych uprawnień, które składają się na treść prawa własności. Posiadacz włada rzeczą samodzielnie, bezpośrednio lub pośrednio, we własnym imieniu i we własnym interesie. Tylko ten, kto rzeczą faktycznie włada z zamiarem władania nią dla siebie ( cum animo rem sibi habendi), jest jej posiadaczem samoistnym. Wola posiadania jest więc skierowana na określony rodzaj, zakres władztwa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, który Sąd Rejonowy akceptuje, zgodnie z którym posiadanie samoistne może mieć miejsce nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, ale także wtedy gdy wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać rzecz tak, jakby nim był (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1994 r., III CRN 18/94 za S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga druga, Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2003, str. 203).

Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter posiadania samoistnego, którego konstytutywne cechy stanowią: wola posiadania nieruchomości dla siebie oraz faktyczne władanie rzeczą.

Dla posiadania samoistnego podstawowe znaczenie ma intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie. Przy czym, przy ustalaniu charakteru posiadania należy mieć na uwadze manifestowane na zewnątrz wobec otoczenia zachowanie posiadacza. Natomiast zakres faktycznego władztwa nad rzeczą przy posiadaniu samoistnym odpowiadający prawu własności, sprowadza się do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią w sposób jak najbardziej pełny, czyli do postępowania z rzeczą jak właściciel.

Sama deklaracja wnioskodawcy nie może wystarczyć dla przyjęcia istnienia po jego stronie woli władania rzeczą jak właściciel. Istotne są jej zewnętrzne przejawy.

Zgodnie z art. 339 k.c., domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

W ocenie Sądu należy podzielić stanowisko, że C. i J. N. (3) byli posiadaczami samoistnymi całej nieruchomości. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasadnym jest twierdzenie, iż posiadanie to miało charakter samoistny. Po zawarciu nieformalnej umowy w 1981 roku małżonkowie N. objęli nieruchomość w posiadanie i rozpoczęli remont budynku mieszkalnego. Nikogo nie pytali o zgodę na podejmowane czynności, ponosili wszelkie nakłady i ciężary związane z posiadaniem nieruchomości. Skarb Państwa a później Gmina nie sprzeciwiali się podejmowanym przez nich czynnościom. Sąsiedzi małżonków N. uważali ich za jedynych właścicieli nieruchomości. Ich posiadanie przez cały okres jego wykonywania było niezależne od woli i zgody właściciela ujawnionego w księdze wieczystej. Nie zostały przy tym ustalone takie okoliczności, które świadczyłyby, że małżonkowie N. rezygnują z samodzielnego i niezależnego od woli innej osoby władania nieruchomością. Po śmierci C. N. wyłącznie J. N. (3) była traktowana jako właścicielka nieruchomości. Mimo, że przebywała w (...) z powodu stanu zdrowia, jej dzieci konsultowały z nią decyzje związane z nieruchomością.

Drugą obok posiadania przesłanką zasiedzenia jest upływ czasu.

Dobra lub zła wiara posiadacza nieruchomości wpływa na długość okresu czasu niezbędną do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Przy dokonywaniu oceny dobrej lub złej wiary posiadacza uwzględnia się moment objęcia przez niego nieruchomości w posiadanie samoistne.

Posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto posiada usprawiedliwione okolicznościami przekonanie, że posiada rzecz zgodnie z prawem, które mu przysługuje. Dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku praw do rzeczy, ale także brak wiadomości spowodowany niedbalstwem, polegającym na przykład na nie sprawdzeniu stanu prawnego nieruchomości posiadającej księgę wieczystą.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z uzyskaniem posiadania przez C. N. i jego żonę nieruchomości w drodze czynności faktycznych poprzez zawładnięcie w złej wierze. Z uwagi na zawarcie umowy bez zachowania formy aktu notarialnego powinni mieć świadomość, że nie przysługuje im prawo do nieruchomości. Po śmierci męża J. N. (3) stała się posiadaczem samoistnym przedmiotowej nieruchomości, gdyż z wyłączeniem innych osób podejmowała wszelkie decyzje dotyczące nieruchomości, a zatem stosownie do treści art. 176 k.c. doszło do przejścia na następcę prawnego z mocy prawa wszystkich skutków prawnych, jakie wynikały z jej posiadania przez C. N..

Przedmiotowa nieruchomość miała status nieruchomości państwowej, mocą zaś art. 177 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990 roku była ustawowo wyłączona od zasiedzenia, zgodnie więc z treścią art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, bieg jej zasiedzenia rozpoczął się z dniem uchylenia art. 177 k.c., trwa jednak krócej z powodu uwzględnienia okresu posiadania nieruchomości w czasie, kiedy nie mogło dojść do jej zasiedzenia (skróceniu, najwyżej o połowę, ulega ustawowy termin zasiedzenia). Oprócz wspomnianego wyżej skrócenia terminu zasiedzenia, nie jest dopuszczalne uwzględnienie czasu posiadania nieruchomości w okresie do 30 września 1990 r. w inny sposób, w szczególności przez doliczenie do okresu posiadania potrzebnego do zasiedzenia czasu posiadania nieruchomości przed wejściem w życie przepisów wykluczających zasiedzenie nieruchomości państwowych (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSP 2002, nr 10, poz. 126; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2002 r., IV CKN 1032/00, LEX nr 55511; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2002 r., II CKN 160/00, LEX nr 54447; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2003, I CKN 106/01, LEX 78265).

Małżonkowie N. weszli w posiadanie przedmiotowej nieruchomości w dniu 13 grudnia 1981 roku. Z tą chwilą wykluczone było nabycie przez zasiedzenie nieruchomości stanowiących własność państwową; stanowił o tym obowiązujący wówczas art. 177 kc (wcześniej zakaz taki w stosunku do nieruchomości państwowych znajdujących się w granicach administracyjnych miast wprowadziła ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1961 r., Nr 32, poz. 159 z późn. zm. – art. 7 ustawy).

Przepis ten został uchylony dopiero ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321) z dniem 1 października 1990 roku. Po tej dacie termin zasiedzenia biegł również w stosunku do nieruchomości państwowych. Szczególna regulacja zawarta w art. 10 powołanej ustawy, pozwala jednak na doliczenie do okresu posiadania również posiadania wcześniejszego (w okresie, kiedy niemożliwym było zasiedzenie nieruchomości państwowych), jednak nie więcej niż lat 15 (w przypadku posiadania w złej wierze) – czyli połowę wymaganego czasu posiadania. Powyższe nie budzi wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie.

Powyższa regulacja kodeksowa odnosząca się do nieruchomości Skarbu Państwa oznacza, zatem że nabycie własności mogło nastąpić najwcześniej z dniem 1 października 2005 roku (po dacie 1 października 1990 winno upłynąć 30 lat posiadania z zaliczeniem na poczet tego okresu maksymalnej ilości 15 lat posiadania przed tą datą). Wcześniejsze nabycie nieruchomości państwowych nie było możliwe.

Przez cały okres czasu nie zmieniło się posiadanie rodziny N.. W ten sam sposób wykonywali oni uprawnienia względem nieruchomości.

Dlatego też Sąd stwierdził, że stwierdził, że J. N. (2) z domu G. córka A. i H. nabyła z dniem 13 grudnia 2011 roku przez zasiedzenie własność nieruchomości o powierzchni 0,0660 ha, położonej w Ł. przy ulicy (...), stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) (obręb (...)), dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w miejsce Gminy M. Ł..

Uwzględniając treść rozstrzygnięcia o przedmiocie wniosku, sytuację materialną wnioskodawczyni oraz okoliczności będące podstawą decyzji o zwolnieniu od opłaty od wniosku, Sąd nie obciążył jej tymczasowo wyłożonymi w niniejszej sprawie przez Skarb Państwa kosztami na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.,

W postępowaniu nieprocesowym, co do zasady, każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 kpc), dlatego Sąd orzekł jak w pkt 4 postanowienia.

Jako, iż wnioskodawczyni korzystała podczas postępowania z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego P. S. z urzędu, sąd przyznał na jego rzecz kwotę 5830,20 zł tytułem wynagrodzenia obliczonego na podstawie § 11 pkt 1 w zw. z § 8 pkt 6 i § 2, § 16 ust. 2 pkt 1, § 11 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1805), powiększonego o podatek od VAT w stawce 23 %, oraz kwotę 666 zł tytułem poniesionych wydatków według złożonego zestawienia oraz postanowił o wypłacie tych kwot ze Skarbu Państwa.