Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSA Maria Pietkun (spr.)

Sędziowie:SSA Irena Różańska-Dorosz

SSA Barbara Staśkiewicz

Protokolant:Marcin Guzik

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji T. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 grudnia 2016 r. sygn. akt V U 1200/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od wnioskodawczyni na rzecz strony pozwanej kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z dnia 21.12.2016 r. oddalił odwołanie wnioskodawczyni T. K. od decyzji strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 28.04.2016 r. o podjęcie wypłaty emerytury i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz strony pozwanej kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni decyzją z dnia 23.06.2009 r. przyznano emeryturę od dnia 01.06.2009 r. Wypłata emerytury została zawieszona od dnia jej przyznania z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia i osiąganie przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia.

W dniu 31.12.2015 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę emerytury zawieszonej z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.

W dniu 28.04.2016 r. została wydana zaskarżona decyzja o wypłacie zawieszonej emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 21.11.2012 r. Kwota zawieszonej emerytury – 47286,88 zł wraz z odsetkami oraz świadczeniem za maj 2016 r. zostały wypłacone w najbliższym terminie płatności tj. 25.05.2016 r.

Decyzją z dnia 20.07.2012 r. po rozpatrzeniu wniosku o przeliczenie emerytury z dnia 17.07.2012 r. ZUS przeliczył świadczenie jednak nie podjął wypłaty świadczenia z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.

Wnioskodawczyni odwołała się w dniu 23.08.2012 r. od decyzji ZUS z dnia 20.07.2012 r. do Sądu Okręgowego w zakresie: wysokości emerytury i wyliczenia okresu nieskładkowego, przy czym nie kwestionowała zawieszenia wypłaty emerytury.

Odwołanie zostało oddalone wyrokiem z dnia 26.04.2013 r. w sprawie o sygn. akt VU 2242/12.

Wnioskodawczyni w powyższym postępowaniu nie wnosiła o wznowienie postępowania przed Sądem Okręgowym w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012 r. sygn. Akt K 2/12.

Przy tak poczynionych ustaleniach Sąd Okręgowy przyjął, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu jest roszczenie o wypłatę emerytury zawieszonej na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres od 22 listopada 2012 r. do 31 listopada 2015 r.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. opublikowane w dniu 22 listopada 2012 r. odnosi się do tych świadczeń emerytalnych, których wpłata była zawieszona w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r., wynika to również z przepisów ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 169).

Wyrok ten mógł być, stosownie do treści art. 190 ust. 4 Konstytucji RP podstawą wznowienia postępowania administracyjnego.

Wnioskodawczyni nie złożyła, zgodnie z art. 145a KPA, w terminie jednego miesiąca od daty publikacji orzeczenia Trybunału, wniosku o wznowienie postępowania, dlatego brak jest podstaw do wznowienia wypłaty od dnia 22 listopada 2012 r.

Prawo ubezpieczeń społecznych nie przewiduje w ogóle możliwości wznowienia postępowania przed organem rentowym na skutek wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny. W tej sytuacji, stosownie do treści art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, przewidujące możliwość wznowienia postępowania na skutek wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny.

Odnosząc treść przepisu art. 145a § 1 KPA do okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, iż wnioskodawczyni nie zachowała wskazanego, jednomiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Wniosek o wypłatę emerytury zawieszonej z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia został złożony dopiero w dniu 31.12.2015r.( k.104 akt emerytalnych ) .

Odnosząc się do zarzutu strony odwołującej , że nie można wykluczyć z uwagi na wcześniejsze odwołania wnioskodawczyni i toczące się postępowania przed Sądem, wnioskodawczyni jednak złożyła wniosek o wznowienie postępowania, wskazać należy, że odwołanie od decyzji z dnia 20.07.2012 r. zostało złożone w dniu 23.08.2012 r. i dotyczyło wysokości emerytury i wyliczenia okresu nieskładkowego. Wnioskodawczyni w sprawie VU 2242/12 nie wnosiła o wznowienie postępowania przed Sądem Okręgowym w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012 r. sygn. Akt K 2/12. Nie kwestionowało zawieszenia emerytury (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. w sprawie sygn. akt K 2/12 wszedł w życie z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw z dnia 22 listopada 2012 r.).

Wnioskodawczyni T. K. nie zachowała, wobec ustalonego stanu faktycznego, wskazanego w art. 145a § 2 KPA terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak podstawy prawnej do wypłaty emerytury za okres od 22 listopada 2012 r. do 31 listopada 2015 r.

Nie może być bowiem podstawą tej wypłaty ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Wymieniona ustawa dotyczyła wyłącznie emerytur zawieszonych w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Orzeczenie o kosztach uzasadniają przepisy art. 98 § 1 i 3 kpc i art. 99 kpc przy uwzględnieniu wyniku procesu w sprawie. Zgodnie z art. 98 § 1 kpc strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne dla celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Stroną przegrywającą jest wnioskodawczyni wobec czego obciąża ją obowiązek zwrotu kosztów procesu. Wynagrodzenie pełnomocnika zostało określone zgodnie z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Wobec powyższego należało orzec jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 145a kpa , poprzez przyjęcie że wnioskodawczyni winna po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012 r. złożyć wniosek o wznowienie postępowania. Naruszenia prawa procesowego, art. 6-9 kpa poprzez niepouczenie wnioskodawczyni o okolicznościach faktycznych prawnych mających wpływ na prawo do jej świadczeń oraz art. 233 kpc poprzez uznanie, że kryterium decydującym o podjęciu wypłaty świadczenia jest złożenie w terminie wniosku, a nie ustalenie prawa do emerytury przed 1.01.2011 r.

Skarżąca podnosi, że wobec treści Wyroku Trybunału Konstytucyjnego , zawieszenie wypłaty emerytury było niezasadne , narusza to jej prawa nabyte.

Wnioskodawczyni wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania.

Strona pozwana w odpowiedzi na apelacje wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył.

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu jest podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury z datą wsteczną, tj. od 22.11.2012 r. do 20.11.2015 r. w okolicznościach sprawy wynika, że emerytura wnioskodawczyni przyznana jej z dniem 1.06.2009 r. została zawieszona z uwagi osiągania przychodu przekraczającego wyższą kwotę graniczna, którą to podstawę zawieszenia wypłaty wskazano w decyzji z dnia 23.06.2009 r. Następnie organ rentowy dokonując przeliczenia wysokości świadczenia wydał decyzję z dnia 20.07.2012 r., w której nadal zawiesił wypłatę świadczenia z uwagi na nierozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, u którego praca była wykonywana bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury.

Zawieszenie wypłaty świadczenia wnioskodawczyni w całym tym okresie było zgodne z obowiązującymi wówczas przepisami .

Wskazać należy, że do dnia 7.01.2009 r. obowiązywał art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U tj. 2017/1383), który stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wobec tego, że wnioskodawczyni nie rozwiązała stosunku pracy, w świetle powyższego przepisu organ rentowy wstrzymał jej wypłatę emerytury.

Powyższy przepis na mocy art. 37 pkt.5 lit. „b" ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507) został z dniem 8 stycznia 2009 r. uchylony. Tak więc od tej daty możliwe było pobieranie emerytury, bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Wnioskodawczyni zawieszono więc wypłatę świadczenia od dnia nabycia prawa z powodu przekroczenia wyższej kwoty granicznej przychodu.

Taki stan prawny trwał do dnia 31 grudnia 2010 r., gdyż od dnia 1 stycznia 2011 r. obowiązuje art. 103a, dodany do ustawy o emeryturach i rentach z FUS na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych… (Dz. U. 257/1726), znoszący możliwość pobierania emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Przepis art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS objął wszystkich emerytów, a więc nie tylko tych, którzy prawo do emerytury uzyskają od momentu jego wejścia w życie, ale również tych, którzy przeszli na emeryturę wcześniej. Przy czym ci emeryci, którzy nabyli prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r., mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie zmiany, czyli do dnia 30 września 2011 r. Jeżeli do tego momentu stosunek pracy nie ustał, wypłata emerytury została przez organ rentowy wstrzymana, poczynając od dnia 1 października 2011 r., co też miało miejsce w sytuacji wnioskodawczyni, bowiem wypłata była zawieszona od dnia nabycia prawa doświadczenia , przy czym od 1.10.2011 r. zaktualizowała się podstawa prawna zawieszenia wynikająca z powołanych wyżej przepisów, która wyartykułowano w powołanej decyzji z dnia 20.07.2012 r.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. akt K 2/12 uznał za niezgodny z Konstytucją przepis art. 28 powołanej ustawy zmieniającej, ale tego wyroku wynika, że wyłącznie w stosunku do tych emerytów, którzy uzyskali prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. przepis art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., jest przepisem niekonstytucyjnym, gdyż narusza on zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. W tej grupie osób, których dotyczył wyrok Trybunału Konstytucyjnego mieściła się wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni nie odwoływała się od decyzji zawieszającej wypłatę świadczenia z powodu nierozwiązania stosunku pracy z pracodawcą z którym pozostawała w stosunku pracy w dacie nabycia prawa do świadczenia.

Z dniem 19.02.2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1.10.2011 r. do 21.11 2012 r. (Dz. U 2014/169). Na podstawie przepisów tej ustawy sporną decyzją z dnia 28.04.2016 r., wnioskodawczyni podjęto wypłatę emerytury za okres od 1.10.2011 r. do 21.11 .2012 r., tj. do ty wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, bowiem tylko taki zakres czasowy był tej ustawy. Wnioskodawczyni do momentu złożenia wniosku w niniejszej sprawie tj., do dnia 31.12.2015 r., nie podjęła żadnych działań zmierzających do realizacji wypłaty zawieszonej emerytury mimo zmieniającego się stanu prawnego wyżej opisanego.

W ocenie Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Apelacyjnego , wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny , nawet uznającego daną normę prawna za niezgodną z Konstytucją , nie daje podstawy do działania z urzędu przez organ rentowy. Zarówno w procedurze cywilnej art. 401 ¹ kpc , jak i w postępowaniu administracyjnym art. 145a stanowią podstawę do żądania wznowienia postępowania. W każdym wypadku wymagane jest podjęcie określonego aktu staranności przez stronę . w okolicznościach sprawy wznowienie postępowania w rozumieniu procedury cywilnej nie miało racji bytu , skoro w przedmiocie zawieszenia postępowania wnioskodawczyni nie odwołała się do sądu powszechnego – sądu ubezpieczeń społecznych. Specyfika postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych polega na tym , iż organ rentowy w zakresie prowadzonego przez siebie postępowania stosuje procedurę administracyjną , stąd właściwe było złożenie wniosku o wznowienie postępowania, po wejściu w życie opisanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Wyjątkiem od zasady wznowienia postępowania , po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, było wejście w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1.10.2011 r. do 21.11 2012 r., w której ustawodawca przewidział zakres wypłaty świadczeń za podany okres wszystkim uprawnionym, aczkolwiek uruchomienie tej wypłaty też wymagało złożenie stosownego wniosku.

Przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS jednoznacznie regulują zasady realizacji i wypłaty świadczeń , gdzie poza wyjątkami wyraźnie wskazanymi w ustawie z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U. tj. 2015/748 ze zm.) nie ma podstaw do działania przez organ z urzędu. Zgodnie z art. 116 tej ustawy świadczenia są wnioskowe , odnieść to należy również do wniosków po przyznaniu prawa do świadczenia. Zgodnie z art. 129 w/w ustawy świadczenia , w tym po przeliczeniu wypłaca się od dnia nabycia prawa , ale maksymalną datą wsteczną jest pierwszy dzień miesiąca złożenia wniosku. Odnośnie podjęcia wypłaty świadczenia w ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U. tj. 2015/748 ze zm.) jest przepis szczegółowy art. 135 ust. 1 , stanowiący , że razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2. Wyjątki tam opisane w sprawie nie mają zastosowania. Jak wyżej wskazano organ rentowy nie miał obowiązku działania z urzędu , po wyroku Trybunału Konstytucyjnego , jak również trudni dopatrzeć się obowiązku informowania ubezpieczonych o treści orzecznictwa w tym TK. Zarzut apelacji bazujący na niezastosowaniu art. 6-9 kpa, jest bezprzedmiotowy, skoro sąd powszechny rozpoznając sprawę nie stosuje procedury administracyjnej, niepouczenie strony o wszelkich okolicznościach nie podważa ważności tej decyzji , dla oceny której znajdują zastosowanie powołane przepisy prawa materialnego.

Zarzuty apelacji pozostają w oczywistej sprzeczności z powołanymi przepisami regulującymi zasady podjęcia wypłaty świadczeń i odpowiadają wybitnie życzeniowej wersji interpretacji przepisów , a wręcz pominięciu regulacji dotyczących zasad podjęcia wypłaty wstrzymanego świadczenia. Wnioskodawczyni wbrew twierdzeniom nie została pozbawiona nabytego prawa do emerytury , a spór dotyczy zasad jego wypłaty w świetle powołanych przepisów. Powołując się w apelacji na art. 2 Konstytucji RP, nie zwróciła skarżąca uwagi na treść art. 67 ust. 1 Ustawy Zasadniczej, regulującym prawo do zabezpieczenia społecznego, ale zakres i formy tego zabezpieczenia wynikają z obowiązujących ustaw.

Ustalenie prawa do emerytury , jak podnosi skarżąca w zarzucie , który miałby odnosić się do naruszenia art. 233 kpc, nie wyklucza stosowania legalnych instytucji, w tym zawieszenia wypłaty i podjęcia, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przewiduje jednoznaczny tryb postępowania w zakresie podjęcia wypłaty i możliwej daty początkowej ,w tych okolicznościach, brak jakichkolwiek podstaw do podjęcia wypłaty świadczenia w spornym okresie. Całkowicie chybione jest powołanie w apelacji naruszenia art. 123 ustawy systemowej , skoro stosowanie kpa odnosi się tylko do postępowania przed organem rentowym i w okolicznościach sprawy nie daje podstaw do podważenia trafnego rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji.

W pełni zasadnie przeanalizował Sąd Okręgowy, przedmiot procesu dotyczącego przeliczenia wysokości świadczenia , ale w żadnej mierze nie dotyczącego podjęcia wypłaty świadczenia , która to okoliczność znalazła potwierdzenie w decyzji ZUS z dnia 20.07.2012 r., od której wnioskodawczyni nie złożyła odwołania.

Sytuacja wnioskodawczyni nie jest wyjątkowa, ani odosobniona, po wejściu w życie przedmiotowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego powszechne było składanie wniosków o wznowienie postępowania przez ubezpieczonych w zależności od stadium sprawy do ZUS lub sądu powszechnego. Niezachowaniu aktu staranności w niniejszym procesie, bezzasadnie wnioskodawczyni usiłuje przypisać charakter wyjątkowy, całkowicie ignorując obowiązujące, zgodnie z ustawą zasady podjęcia wypłaty świadczenia, naprowadzając na całkowitą dowolność , która wyklucza ustawa o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny oddalił apelacje wnioskodawczyni jako niezasadną na podstawie art. 385 kpc.

Orzeczenie o kosztach procesu znajduje uzasadnienie w art. 98 kpc w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym od 27.10.2016 r.

SSA Irena Różańska-Dorosz SSA Maria Pietkun SSA Barbara Staśkiewicz

R.S.