Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Marta Szerel

Sędziowie:SA Edyta Jefimko (spr.)

SO (del.) Bernard Chazan

Protokolant: aplikant aplikacji sędziowskiej Daria Jaźwińska

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. Z. (1)

przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) z siedzibą w W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 listopada 2015 r., sygn. akt XVI GC 911/13

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Edyta Jefimko Marta Szerel Bernard Chazan

I ACa 144/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 listopada 2015 r. wydanym w sprawie z powództwa A. Z. (1) skierowanego przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W. o odszkodowanie - Sąd Okręgowy w Warszawie:

1.oddalił powództwo o zasądzenie kwoty 76.000 zł, w tym kwoty 50.000 zł tytułem spadku wartości lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w W. przy ul. (...), w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W., a kwoty 26.000 zł z tytułu nakładów koniecznych do przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej lokalu mieszkalnego powódki, wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

2.zasądził od A. Z. (1) na rzecz Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w W. kwotę 6.077,45 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.nakazał Kasie Sądu Okręgowego w Warszawie zwrócić Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W. kwotę 1.539,55 zł.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

Powódka jest właścicielem lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) o powierzchni 54,59 m ^{( 2)}, znajdującego się w budynku posadowionym na działce nr (...) z obrębu(...), przy ulicy (...) w W.. Przedmiotowy lokal nabyła na własność w dniu 15 grudnia 2009 r. na podstawie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienia jego własności na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej. Na skutek m.in. zmiany w 2009 r. procedur operacji lotniczych na kierunku północno-zachodnim (M. – U.) pozwany, jako administrator lotniska O., został zobowiązany do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego dla (...) im. (...) w W. w zakresie oddziaływania akustycznego. Przegląd ten wykazał, że oddziaływanie akustyczne portu znacznie wykracza poza teren, do którego zarządca posiada tytuł prawny. W tej sytuacji, a także z uwagi na powiększenie się obszaru na którym dochodziło do przekroczeń hałasu, uchwałą nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 r., która weszła w życie 4 sierpnia 2011 r., utworzono obszar ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W.. Na mocy tej uchwały nieruchomość powódki znalazła się w strefie (...). Zgodnie z powyższą uchwałą w strefie (...) (§6) określono szczególne wymagania techniczne dotyczące budynków - w nowoprojektowanych budynkach należy bowiem zapewnić odpowiednią izolacyjność ścian zewnętrznych, okien i drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów – zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane i przepisami wykonawczymi do tej ustawy, zaś w istniejących budynkach należy zastosować zabezpieczenia zapewniające właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach. Wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania nie spowodowało zmniejszenia wartości nieruchomości lokalowej powódki. Wartość lokalu na dzień 3 sierpnia 2011 r. tj. dzień przed wejściem w życie uchwały nr (...) wynosiła 393.000 zł, zaś na dzień sporządzenia wyceny tj. 3 czerwca 2015 r.: 378.000 zł, czyli obniżyła się o 15.000 zł. Na obniżenie wartości miała wpływ odnotowana tendencja spadkowa na lokalnym rynku, a spadek wartości poza strefą (...) był większy niż w rejonach położonych w tej strefie.

Podstawą poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych były dowody z dokumentów oraz opinia biegłego sądowego do spraw szacowania wartości nieruchomości E. F.. Natomiast nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia złożony przez pozwanego Raport – Analiza rynku gruntów zabudowanych budynkami mieszkalnymi w (...) wokół (...) im. (...) w W. oraz w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości przy ul. (...), bowiem jako dokument prywatny, wykonany na zlecenie strony, opinia ta nie mogła korzystać z domniemania zgodności z prawdą. Sąd oddalił wniosek o zobowiązanie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. do przedstawienia dowodów potwierdzających zapewnienie w lokalu powódki klimatu akustycznego poprzez złożenie odpowiedniej dokumentacji projektowej i wykonawczej dla budynku, w szczególności materiałów zastosowanych przy budowie lub ewentualnej przebudowie budynku, jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia. Samo zastosowanie określonej technologii budowalnej czy materiałów nie przesądza jeszcze o istnieniu prawidłowego klimatu akustycznego w lokalu, a strona powodowa skutecznie nie zawnioskowała o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego w tym zakresie, któremu ewentualnie takie dokumenty byłyby potrzebne do sporządzenia opinii. Sąd oddalił też wnioski zgłoszone w piśmie z dnia 8 kwietnia 2014 r., uznając je za spóźnione.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości.

Powódka dochodziła od pozwanego łącznie zapłaty kwoty 76.000 zł wraz z odsetkami od dnia 16 października 2013 r. wskazując, iż w związku z ustanowieniem, w drodze uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 r., obszaru ograniczonego użytkowania, obejmującego miejsce położenia jej nieruchomości, poniosła szkodę majątkową. Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia wskazywała art. 129 ust. 2 i 4 oraz art. 136 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U z 2013. poz.1232 ), dalej powoływanej jako: „POŚ”. Według art. 129 ust. 4 POŚ z roszczeniami przewidzianymi w art. 129 ust. 1 -3 (...) można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. A. Z. (1), wnosząc pozew, dochowała zakreślonego w ustawie terminu, ponieważ uchwała nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W. (Dz. Urz. Woj. M.. nr (...) poz. 4086) weszła w życie dnia 4 sierpnia 2011r., zaś pozew został złożony w dniu 30 lipca 2013 r. Zgodnie z powyższą uchwałą nieruchomość lokalowa, stanowiącą własność A. Z. (1), znalazła się w strefie (...). Nie budziła wątpliwości Sądu Okręgowego legitymacja czynna strony powodowej, skoro powódka nabyła własność przedmiotowego lokalu mieszkalnego w dniu 1 grudnia 2009 r. Świadczyło to bezspornie, że wypełniona została przesłanka z art. 129 ust. 2 POŚ, ponieważ w dacie wejścia w życie aktu prawa miejscowego była już właścicielem nieruchomości lokalowej. Powódka nie wykazała jednak, aby na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania doszło do obniżenia wartości jej nieruchomości. Na podstawie opinii biegłego sądowego E. F. Sąd Okręgowy ustalił, że wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla portu lotniczego w W. nie miało wpływu na spadek wartości nieruchomości powódki. Oznacza to, iż A. Z. (1) nie poniosła szkody w kwocie 50 000 zł, której naprawienia dochodziła w pozwie. Ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania wprowadziło w lokalach takich jak powódki, jedynie konieczność zastosowania zabezpieczeń zapewniających właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach – zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane. Jednakże w odniesieniu do lokalu mieszkalnego A. Z. (1), jak wynika z opinii biegłego, nie wystąpiły żadne ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości lub jej przeznaczeniu. Powódka nie wykazała również skutecznie, aby jej lokal nie spełniał wymogów prawnych w zakresie klimatu akustycznego, co czyni jej roszczenie, o zasądzenie kwoty 26.000 zł z tytułu nakładów koniecznych do przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej, bezzasadnym.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c., uznając stronę powodową, która przegrała proces w całości, za zobowiązaną do poniesienia kosztów postępowania. Na koszty te złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym 3.600 zł (§ 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych), opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17,00 zł, oraz koszt opinii biegłego w części w jakiej poniósł go pozwany w kwocie 2.460,45 zł.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w całości na podstawie następujących zarzutów:

1.  nierozpoznania istoty sprawy poprzez:

- brak ustalenia wysokości szkody jaką poniosła powódka w związku z utworzeniem strefy ograniczonego użytkowania portu lotniczego, podczas gdy Sąd I instancji stwierdził jednocześnie, że kwestia położenia lokalu A. Z. (1) w przedmiotowej strefie była bezsporna;

-brak ustaleń w zakresie żądania pozwu o zasądzenie kwoty nakładów koniecznych do przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej lokalu mieszkalnego przy jednoczesnym ustaleniu, że przedmiotowy lokal leży na terenie oddziaływania portu lotniczego;

ewentualnie w razie nieuwzględnienia tych zarzutów:

2)  naruszenia prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 2 i 4 POŚ oraz 136 POŚ poprzez uznanie, iż ustanowienie strefy ograniczonego użytkowania, w granicach którego pozostaje przedmiotowa nieruchomość, nie uzasadnia zwrotu kosztów jakie pozwany powinien ponieść na adaptację akustyczną lokalu mieszkalnego powódki;

3)  naruszenia przepisów postępowania :

-. art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego zebrania i rozważenia materiału dowodowego w postaci braku przeprowadzenia opinii biegłego na okoliczności wskazane przez powódkę w pozwie, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, co doprowadziło do poczynienia przez Sąd błędnego ustalenia stanu faktycznego stanowiącego podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia;

-art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wybiórczą i dowolną, a nie swobodną i odpowiadającą zasadom logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów, w tym dowodu z opinii biegłego, co doprowadziło do poczynienia przez Sąd błędnego ustalenia faktycznego stanowiącego podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia,

-art. 207 § 7 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku dowodowego powódki o powołanie biegłego jako spóźnionego pomimo, że apelująca wskazała go w pozwie oraz w dalszym piśmie procesowym, a z okoliczności jego złożenia wynikało jednoznacznie, że nie prowadzi do przedłużenia postępowania w sprawie,

-art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia faktu położenia przedmiotowej nieruchomości w granicach oddziaływania portu lotniczego podczas, gdy równocześnie Sąd nie przyjął za ustalony faktu, że wskutek położenia lokal mieszkalny wymaga adaptacji akustycznej.

W oparciu o powyższe zarzuty apelująca wniosła o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;

ewentualnie:

2) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 76.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

ponadto:

4)  zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu, chociaż z innych przyczyn niż przytoczone w jego uzasadnieniu przez Sąd Okręgowy.

Jak słusznie wskazał Sąd I instancji termin do dochodzenia przez powódkę roszczeń opisanych w pozwie miał charakter terminu zawitego (art. 129 ust. 4 POŚ). Natomiast za błędne należy uznać stanowisko, iż w rozpoznawanej sprawie termin ten został zachowany, gdyż powódka przed jego upływem wytoczyła powództwo.

Ustawodawca, wprowadzając terminy zawite uznał za konieczne zaostrzenie zasad ograniczenia czasowego dochodzenia uprawnień w konkretnych stosunkach cywilnoprawnych przez zastrzeżenie wygaśnięcia roszczenia lub uprawnienia jako skutku ich upływu. Istotne znaczenie ma to, że terminy zawite zostały wprowadzone w interesie ogólnym, a więc w celu ochrony takich wartości jak porządek prawny, prawidłowość funkcjonowania gospodarki, stabilizacja rodziny, a korzyść jaką osiągają poszczególne podmioty jest wtórna, w przeciwieństwie do terminów przedawnienia, których celem jest ochrona interesów jednostki. Przepisy o terminach zawitych mają charakter iuris stricti, muszą być stosowane ściśle i co do zasady nie podlegają dyspozycji stron. W wypadku upływu terminów zawitych sytuację prawną stron należy zatem ocenić z punktu widzenia nieistnienia prawa wierzyciela, natomiast zachowanie dłużnika jest prawnie obojętne. Nie budzi także wątpliwości teza, że niewykonanie zobowiązania wygasłego nie może być uznane za nadużycie prawa, a w razie spełnienia świadczenia wynikającego z takiego zobowiązania, dłużnikowi przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego nienależnie (por. uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 r., III CZP 2/13, OSNC 2014/2/10).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 października 2015 r., II CSK 720/14, LEX nr 1817650 wyraził pogląd, który Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje, iż termin określony w art. 129 ust. 4 POŚ został wyznaczony dla zgłoszenia roszczeń wskazanych w art. 129 ust. 1-3 POŚ obowiązanemu do ich realizacji, a dochowanie tego terminu warunkuje zachowanie tych roszczeń. Wystąpienie z roszczeniem, stosownie do art. 129 ust. 4 POŚ, ma charakter czynności jednorazowej w odniesieniu do danego roszczenia - dokonanie tej czynności w terminie wskazanym w tym przepisie oznacza jego dochowanie i kończy jego bieg. Skutkiem tego jest zachowanie roszczenia przez uprawnionego, choćby na drodze sądowej dochodził on roszczenia w większym rozmiarze niż objęty wystąpieniem oraz choćby dochodził roszczenia nie w jednym, ale w kolejnych procesach. Odrębną kwestią jest ustalenie, kiedy następuje wystąpienie z roszczeniem, o którym mowa w art. 129 ust. 4 POŚ. Judykatura przyjmuje, że musi chodzić o zgłoszenie roszczenia obowiązanemu do jego zaspokojenia. Chodzi tu o oświadczenie skierowane do obowiązanego, które - celem dochowania terminu określonego w art. 129 ust. 4 POŚ. - musi przed jego upływem do niego dojść w taki sposób, aby mógł się z nim zapoznać (art. 61 k.c.). W razie, gdy nośnikiem tego oświadczenia jest pozew lub inne pismo procesowe, dla dochowania terminu, konieczne jest, aby przed jego upływem pozew lub to pismo zostały doręczone obowiązanemu, nie wystarcza zaś to, że przed tym upływem powództwo zostanie wytoczone lub pismo zostanie wniesione do sądu.

W rozpoznawanej sprawie powództwo zostało złożone do Sądu Okręgowego w dniu 1 sierpnia 2011 r., a więc przed upływem terminu zawitego, natomiast odpis pozwu doręczony został pozwanemu dopiero w dniu 16 października 2011 r., co wynika z dokumentu - potwierdzenia odbioru przesyłki sądowej k- 32, czyli już po upływie (w dniu 4 sierpnia 2011 r.) tego terminu. A. Z. (2) w toku postępowania nie wykazała, aby przed tą datą w inny sposób zgłosiła Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W. swoje roszczenia. Oznacza to, że nie dochowała tego terminu, co skutkowało wygaśnięciem tych roszczeń, na co prawidłowo wskazywał pozwany już w piśmie procesowym z dnia 9 stycznia 2015 r. k - 165-165 v.

Sąd Okręgowy naruszył zatem art.129 ust. 4 POŚ nieprawidłowo uznając, iż termin zawity został zachowany, w sytuacji gdy powinien oddalić powództwo z powodu jego upływu.

Sąd Okręgowy mógł to uczynić a limine, bez konieczności ustalania, czy zachodzą wszystkie inne prawnomaterialne przesłanki uzasadniające powództwo o zapłatę odszkodowania, a ich badanie w takiej sytuacji było zbędne, w szczególności badanie doznanej przez powódkę szkody (por. podobnie - w kwestii oddalenia powództwa w przypadku uznania, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia jest zasadny - uzasadnienie uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r., III CZP 84/05, OSNC 2006/7-8/114 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 653/09, Lex nr 741022).

Już z tej przyczyny, co do zasady, nie mógł zostać uwzględniony przez Sąd odwoławczy zarzut naruszenia wskazanych w apelacji przepisów prawa procesowego, bowiem prowadzenie postępowania dowodowego, w szczególności w zakresie dowodu z opinii innych biegłych, a nawet błędna ocena przez Sąd Okręgowy wydanej w sprawie opinii biegłego do spraw szacowania wartości nieruchomości E. F. nie mogłyby wpłynąć na treść wyroku.

Zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego tylko wtedy może zostać uznany za skuteczny, gdy wskazane naruszenie cechuje się kauzalnością. Oznacza to, że Sąd odwoławczy musi stwierdzić istnienie związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem przepisu proceduralnego a treścią orzeczenia. Tego rodzaju związku nie ma potrzeby wyjaśniać tylko wtedy, gdy zachodzi naruszenie przepisów obwarowanych rygorem nieważności (W. Siedlecki, Uchybienia procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1971, s. 21 i n. oraz tenże, Nieważność procesu cywilnego, Warszawa 1965, s. 112). Ponieważ powództwo podlegało oddaleniu wobec wygaśnięcia roszczenia, to Sąd Okręgowy powinien ograniczyć się do przeprowadzenia postępowania dowodowego tylko w zakresie okoliczności, dotyczących podniesionego zarzutu przekroczenia terminu z art. 129 ust. 4 POŚ.

Co do zasady za przedmiot dowodu uznaje się fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Istotność faktów, jako przedmiot dowodu, powinna być oceniana w kontekście wskazanych w pozwie okoliczności uzasadniających powództwo (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) oraz ich znaczenia prawnego. Podkreślić należy przy tym, że Sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową, którą, zgodnie z art. 217 § 3 k.p.c., wyznacza dostateczne wyjaśnienie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r., II CKN 554/97, OSNP 1999/5/180).

Uznając apelację za bezzasadną Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach procesu za II instancję rozstrzygnięto na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.

Reguła, odpowiedzialności za wynik procesu, wynikająca z art. 98 § 1 k.p.c., została uzupełniona przez ustawodawcę zasadami kompensacji, słuszności i zawinienia. Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała w sprawie wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r. V CZ 124/12, LEX nr 1341727).

W judykaturze do kręgu okoliczności, które uzasadniają zastosowanie art. 102 k.p.c. zalicza się m.in. nieuwzględnienie roszczenia z powodu prekluzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1967 r., III PRN 78/67, OSNCP 1968/11/185).

Okoliczność taka zaistniała w rozpoznawanej sprawie. Zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zachodziły podstawy do obciążenia powódki jedynie częścią kosztów postępowania, tj. do wysokości zasądzonej w wyroku Sądu Okręgowego, a tym samym odstąpienie od obowiązku ich ponoszenia w II instancji.

Marta Szerel Edyta Jefimko Bernard Chazan

\