Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 25 stycznia 2017r. powód S. P.– I. W.w S. wytoczył powództwo przeciwko A. G. o zapłatę kwoty 5.852,61 zł, w tym kwoty 5.602,27 zł tytułem zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz kwoty 250,34 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od 6 czerwca 2016r. do dnia wniesienia pozwu. Zasądzenia kwoty 5.852,61 zł domagał się wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 26 stycznia 2017r. do dnia zapłaty. Ponadto, wniósł też o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwana zatrudniona jest w P. (...)w S. na stanowisku księgowej. W okresie od 17 lipca 2013r. do 7 stycznia 2015r. pozwana pobierała dodatek za wieloletnią pracę w okresie choroby. W tym czasie przebywała na urlopie wychowawczym w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o służbie cywilnej, wynagrodzenie pracownika służby cywilnej składa się z wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego dla zajmowanego stanowiska oraz dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej. W myśl § 4 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2009r. w sprawie określania stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalani wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących innym członkom korpusu służby cywilnej, dodatek za wysługę lat (dodatek stażowy) jest przyznawany za dni, za które otrzymuje wynagrodzenie oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które członek korpusu służby cywilnej otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego. Z chwilą przejścia pozwanej na urlop wychowawczy pracodawca nie był zobowiązany do wypłaty dodatku stażowego, bowiem podstawa świadczenia odpadła. Pracownik w czasie urlopu wychowawczego zachowuje uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Wraz z prawem do wynagrodzenia traci też prawo do dodatku stażowego. Pobrana przez pozwaną kwota 5.602,27 zł stanowi świadczenie nienależne w myśl art. 410 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Powód podkreślił też, że pozwana zajmuje w P. (...)w S. stanowisko księgowej, a do jej obowiązków należy m.in. sporządzanie listy płac i zleceń oraz obsługa dochodów własnych. Do prawidłowego sporządzenia listy płac potrzebna jest bardzo dobra znajomość przepisów prawa dotyczących wynagrodzenia za pracę oraz jego składników. W związku z powyższym, zdaniem powoda, pozwana powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z tytułu dodatku stażowego pobieranego w okresie urlopu wychowawczego.

W odpowiedzi na pozew pozwana A. G. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, iż nie kwestionuje, że powód wypłacił jej kwoty wskazane w pozwie w terminach wskazanych w pozwie. Nie kwestionuje też faktu, że wypłacany przez powoda dodatek stażowy nie powinien być wypłacany za okres urlopu wychowawczego. Pozwana zakwestionowała natomiast, by zachodziły okoliczności uzasadniające zwrot przez nią świadczenia spełnionego na jej ręce. W ocenie pozwanej, powód wiedział bowiem, iż świadczenie z tytułu dodatku stażowego nie przysługiwało pozwanej w okresie urlopu wychowawczego, a świadczenie to było wypłacane pozwanej wielokrotnie, co pozwala na wysnucie wniosku, że cały czas taką wiedzę posiadał. Wyłącza to możliwość domagania się zwrotu spełnionego świadczenia. Ponadto, nawet przyjmując, iż w sprawie nie zachodzi okoliczność wyłączająca możliwość domagania się zwrotu świadczenia, to i tak należy przyjąć, że obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasł, gdyż pozwana zużyła korzyść w taki sposób, iż nie jest już wzbogacona. Kwota wypłacona pozwanej nie została wypłacona jednorazowo, lecz wypłacano jej wielokrotnie niewielkie kwoty. Pozwana przebywała wówczas na urlopie wychowawczym i przeznaczała te kwoty na bieżąco na cele stricte konsumpcyjne. Ponadto, pozwana wskazała, że pracownik ma prawo uważać, że świadczenie wypłacane przez pracodawcę posługującego się wyspecjalizowanymi służbami jest spełniane zasadnie i zgodnie z prawem, wiec nie musi liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

W piśmie z dnia 6 lipca 2017r. (k. 40) dokonano sprostowania oznaczenia strony powodowej na S. P.– I. (...)(a nie P. (...)) I. W.w S..

Na rozprawie w dniu 13 października 2017r. (k. 49) pozwana podniosła zarzut przedawnienia, jeżeli chodzi o zwrot kwot wypłaconych pozwanej przed styczniem 2014r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. G. jest zatrudniona w I. (...)w S. od 7 kwietnia 2008r. na stanowisku księgowej, początkowo na podstawie umów o pracę na czas określony, a od dnia 1 lipca 2009r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

A. G. przysługuje wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek za wysługę lat.

Posiada ona wykształcenie wyższe ekonomiczne.

Niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki A. G. w charakterze strony – k. 43-45 w zw. z k. 48, umowa o pracę z dnia 7.04.2008r., z dnia 1.07.2008r., z dnia 1.07.2009r. – k. 3, k. 18, k. 36 akta osobowe powódki cz. B

Do jej obowiązków jako księgowej zgodnie z zakresem czynności należy m.in. obsługa programów: Symfonia „Kadry i Płace”, Aga „Kadry i Płace”, Płatnik, obsługa systemu Trezor, obsługa bankowości elektronicznej NBP, sporządzanie list płac i zleceń, obsługa dochodów własnych jednostki, rozliczanie umów zlecenia, prowadzenie rozliczeń zasiłków chorobowych, przygotowywanie dokumentów RP – 7, rozliczanie podróży służbowych pracowników, wystawianie tytułów wykonawczych i upomnień, naliczanie odsetek i wystawianie not odsetkowych.

Niesporne, a nadto dowód: zakres czynności powódki – k. 7

A. G. faktycznie zajmowała się sporządzaniem list płac tylko osób świadczących pracę na podstawie umów zlecenia. Listy płac dla osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę (także zdalnie w okresach nieobecności w pracy) sporządzała główna księgowa M. M..

Dowód: przesłuchanie powódki A. G. w charakterze strony – k. 43-45 w zw. z k. 48, częściowo zeznania świadka A. S. – k. 45-47

Od marca 2012r. A. G. przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą. Po urodzeniu dziecka w listopadzie 2012r. korzystała z urlopu macierzyńskiego, a od 17 lipca 2013r. do 7 stycznia 2015r. z urlopu wychowawczego.

Podczas urlopu wychowawczego pracodawca za okres od lipca 2013r. do grudnia 2014r. (17 m-cy) wypłacał jej dodatek stażowy w miesięcznych kwotach 303,56 zł, a następnie 337,29 zł brutto (w łącznej kwocie 5.602,27 zł), pomimo braku prawa do takiego dodatku w tym okresie. W tytułach przelewów wskazywano „wynagrodzenie”.

Niesporne, a nadto dowód: karty wynagrodzeń za 2013 i 2014r. – k. 12-13, przesłuchanie powódki A. G. w charakterze strony – k. 43-45 w zw. z k. 48, częściowo zeznania świadka A. S. – k. 45-47

Kontrola finansowa przeprowadzona w I. (...)w S. w 2015r. przez (...) U. (...)w S. wykazała, iż A. G. był wypłacany dodatek stażowy w okresie urlopie wychowawczego. Dodatek ten naliczała dla niej Głowna księgowa M. M..

Dowód: zeznania świadka A. S. – k. 45-47

A. G. wydatkowała kwoty otrzymywane podczas urlopu wychowawczego od pracodawcy na bieżące wydatki, np. na pieluszki dla dziecka. Gospodarstwo domowe prowadziła wówczas z partnerem, na którego utrzymaniu pozostawała.

Dowód: przesłuchanie powódki A. G. w charakterze strony – k. 43-45 w zw. z k. 48

Ostatnio A. G. otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3.372,91 zł miesięcznie.

Dowód: karty wynagrodzeń za 2013 i 2014r. – k. 12-13

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Strona powodowa nie miała bowiem legitymacji czynnej w tym procesie. Pozwana nie zarzucała wprawdzie braku takiej legitymacji, jej badanie było jednak obowiązkiem sądu z urzędu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009r., sygn. akt II PK 78/09).

O istnieniu czy też braku legitymacji procesowej w konkretnej sprawie decyduje prawo materialne. Strona ma legitymację procesową wówczas, gdy na podstawie przepisów prawa materialnego jest uprawniona do występowania w określonym procesie cywilnym w charakterze powoda lub pozwanego, to jest gdy z wiążącego strony procesu stosunku prawnego wynika zarówno uprawnienie powoda do zgłoszenia konkretnego żądania, jak i obowiązek pozwanego do jego spełnienia. Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, sąd dokonuje oceny jej istnienia w chwili orzekania, a stwierdzenie jej braku, jak już zostało wskazane wcześniej, musi skutkować oddaleniem powództwa.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się zwrotu dodatku stażowego nienależnie wypłaconego pozwanej w okresie urlopu wychowawczego.

Zgodnie z art. 3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Konsekwencją tej regulacji jest art. 460 § 1 k.p.c. w myśl którego zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby nie posiadał osobowości prawnej. Przepis ten znajduje się w dziale III k.p.c. dotyczącym postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Co do zasady w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego (nie należącego do państwowych osób prawnych) jest S. P.(art. 34 k.c.). W sporach sądowych o roszczenia z tych stosunków to Skarb Państwa ma legitymację czynną i bierną, przy czym w jego imieniu podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z którego działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. (art. 67 § 2 k.p.c.).

W przypadku jednak roszczeń wynikających ze stosunków pracy stroną w procesach sądowych jest nie S. P.reprezentowany przez organ państwowej jednostki organizacyjnej, w której pracownik świadczył pracę, a ta właśnie jednostka. To ona bowiem, a nie Skarb Państwa, zgodnie z regulacją zawartą w art. 3 k.p., ma status pracodawcy i ona w myśl art. 460 § 1 k.p.c. może występować przed sądem pomimo braku osobowości prawnej.

W niniejszej sprawie powództwo wytoczone zostało przez S. P.– I. (...)(po sprecyzowaniu) I. (...)w S.. Pracodawca pozwanej, I. (...)w S., został wskazany wyłącznie jako statio fisci S. P.. Podjęcie czynności zmierzających do właściwego oznaczenia strony powodowej przez Sąd nie było możliwe nie tylko dlatego, iż powoda zastępował profesjonalny pełnomocnik, ale przede wszystkim z tego powodu, iż uznanie, że powództwo wytacza I. (...)w S. nie stanowiłoby dopuszczalnego sprostowania oznaczenia strony, ale przekształcenie podmiotowe po stronie powodowej. Gdyby powództwo wytoczył S. P., który faktycznie powinien być powodem, a błędnie jedynie oznaczone zostałoby statio fisci, sprostowanie oznaczenia byłoby możliwe. W niniejszej sprawie jednak pozew wytoczył S. P., a stroną powinien być inny, mający z uwagi na rodzaj sprawy, zdolność sądową i procesową podmiot, czyli I. (...)w S..

Na podstawie art. 3 k.p., w szczególności zaś ze względu na oddzielenie zdolności sądowej i procesowej od osobowości prawnej w wypadku zakładu pracy, należy wnosić, że w sprawach określonych w dziale III tytułu II księgi pierwszej części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego (Art. 459-477), tj. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, dotyczących państwowych jednostek organizacyjnych S. P. nie mających osobowości prawnej, stroną procesu nie jest S. P., lecz państwowa jednostka organizacyjna uprawniona do nawiązywania, zmiany i rozwiązywania stosunku pracy. W podobny sposób wypowiadał się Sąd Najwyższy a także przedstawiciele doktryny, np. w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1976 r. I PZ 1/76 (OSNCP 1976, z. 10, poz. 229) z aprobującymi głosami J. K. (OSPiKA 1977, z. 4, poz. 69) i J. M. (OSPiKA 1977, z. 6, poz. 100), a także w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 r. III CZP 40/91 (OSP 1992, z. 3, poz. 65) czy też pogląd taki wyrażono w pracy zbiorowej pt. "Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem", pod red. J. J. (Wydawnictwo Prawnicze - Warszawa 1989, t. 2, s. 452-453). Z wypowiedzi Sądu Najwyższego jednoznacznie wynika, że w sprawie o roszczenia pracowników ze stosunku pracy stroną procesową nie jest S. P., lecz jednostka organizacyjna będąca zakładem pracy w rozumieniu art. 3 k.p., reprezentowana przez jej kierownika lub innego pracownika uprawnionego do działania w określonym zakresie w imieniu zakładu pracy. Państwowa jednostka organizacyjna która jest pracodawcą (art. 3 k.p., a nie S. P.), podejmuje czynności procesowe na podstawie art. 67 § 1 k.p.c., a nie na podstawie art. 67 § 2 k.p.c. Tak też wypowiedział się Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 30 września 2016r, w sprawie o sygn. akt VII Pa 34/16.

Wykazanie istnienia legitymacji czynnej leżało zgodnie z zasadą rozłożenia ciężaru dowodowego po stronie powodowej. Ta zaś nie wykazała, aby legitymowanym czynnie stał się S. P.. Legitymacja czynna S. P.nie wynika też z żadnych przepisów prawa materialnego, które miałyby w sposób szczególny regulować kwestię dochodzenia należności niezasadnie wypłaconych pracownikom przez I. (...)w S., bądź zawierały regulacje szczególne wobec art. 3 k.p.

Z uwagi na brak czynnej legitymacji procesowej S. P.w niniejszej sprawie, zbędne było rozważanie innych kwestii.

Mając na względzie powyższe orzeczono jak w wyroku.

Stan faktyczny ustalony w oparciu o dokumenty, których rzetelność nie nasuwała żadnych wątpliwości, a także w oparciu o zeznania pozwanej i świadka A. S., które uznano za wiarygodne.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. Składały się na nie koszty zastępstwa procesowego poniesione przez pozwaną w kwocie 1.800 zł na podstawie przepisu § 2 pkt 4 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.)

Z:

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

16.11.2017r.