Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2016 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi‑Śródmieścia w Łodzi, XIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia S.R. Dariusz Rogala

Protokolant:St. sekr. sąd. Anna Hodała

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 roku w Łodzi na rozprawie sprawy

z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

przeciwko A. R.

o zapłatę kwoty 653,85 złotych

1) zasądza na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. od A. R. kwotę 322,70 (trzystu dwudziestu dwóch ⁷⁰/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 0,01 złotych od 6 września 2016 roku;

2) oddala powództwo w pozostałej części;

3) znosi między stronami koszty procesu.

Sygn. akt XIII GC 2242/16

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 22 kwietnia 2016 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. zażądała zasądzenia od pozwanej kwoty 13,59 zł tytułem skapitalizowanych odsetek wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od wytoczenia powództwa i kwoty łącznie 653,85 zł tytułem 4-krotności równowartość kwoty 40 € stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma wskazano, że pozwana współpracowała ze spółką (...); pozwana zapłaty dokonała z opóźnieniem. Stąd żądanie odsetek oraz zryczałtowanych kosztów z art. 10 uTZTH. 26 lutego 2016 r. spółka (...) zbyła na rzecz powódki wierzytelność z tytułu odsetek i zryczałtowanych kosztów windykacji (pozew, k. 4 i n.).

W sprzeciwie od wydanego w sprawie w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty, zaskarżając to orzeczenie w części – ponad zasądzenie kwoty 13,59 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, A. R. wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pisma pozwana zarzuciła m.in., że nie została poinformowana o cesji, a także nie została wezwana do spełnienia świadczenia. Pozwana zakwestionowała również żądaną przez powódkę rekompensatę z art. 10 ust. 1 uTZTH; w tym zakresie zarzuciła, że powódka nie wykazała poniesienia żądnych kosztów odzyskiwania należności. Wreszcie zarzuciła, że biorąc pod uwagę czas opóźnienia, niewielką wysokość odsetek za opóźnienie, dochodzenie rekompensaty stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 KC; działania powódki służą jedynie wykreowaniu nowej wierzytelności i nie mogą korzystać z ochrony, skoro nie taki był cel ustawodawcy (sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 41 i n. oraz 55 i n.).

W odpowiedzi na sprzeciw od NZ strona powodowa wniosła o wydanie wyroku zgodnego z żądaniem pozwu. Dalej powódka przyznała, że pozwana nie otrzymała NO, ponieważ roszczenie z art. 10 ust. 1 uTZTH przysługuje wierzycielowi bez dodatkowego wezwania. Wreszcie powódka wskazała, że brak jest normy prawnej nakazującej wezwanie pozwanej do zapłaty przed wytoczeniem powództwa. Na koniec powódka zaprzeczyła, aby nadużywała prawa podmiotowego (pismo procesowe strony powodowej, k. 67).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. [dalej: (...)] wystawiła na pozwaną – A. R. z tytułu usług spedycji następujące faktury o nr.:

⚫

(...) z 5 V 2015 na kwotę 360,61 płatną 12 V 2015, zapłaconą 22 VI 2015,

⚫

(...) z 22 V 2015 na kwotę 360,61 płatną 29 V 2015, zapłaconą 15 VII 2015,

⚫

(...) z 16 VI 2015 na kwotę 360,61 zł płatną 23 VI 2015, zapłaconą 28 VII 2015 i

⚫

(...) z 31 VII 2015 na kwotę 360,61 zł płatną 7 VIII 2015, zapłaconą 25 IX 2015 (faktury, k. 8 i n.; historia, k. 12 i n.).

26 II 16 (...) wystawiła na pozwaną notę odsetkową na kwotę 13,59 zł tytułem opóźnienie w płatności za powyższe faktury (NO, k. 16).

(...) sprzedała na rzecz powódki – (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. określone w załączniku do umowy wierzytelności wynikające m.in. z powyższej noty odsetkowej (umowa z załącznikami, k. 17 i n.).

5 IX 2016 pozwana zapłaciła powódce kwotę 1 zł tytułem „XIII GNc 1569/16” (wydruk, k. 71).

W niniejszej sprawie pozwana wniosła o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron na okoliczność niepoinformowania jej o cesji i niedoręczenia jej NO (k. 45 i 59). Okoliczności te zostały jednak przyznane wprost przez powódkę (k. 67). Z tych względów wniosek ten podlegał oddaleniu mocą postanowienia z 17 XI 2016 (k. 78).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje

Powództwo jako usprawiedliwione co do zasady, podlegało uwzględnieniu w części.

Przede wszystkim należy odnieść się do żądania odsetek w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 13,59 zł za okres od 22 IV 2016 (wytoczenia powództwa) do zapłaty.

Pozwana zapłaciła dochodzone w sprawie skapitalizowane odsetki. Żądanie otwartych odsetek żądanych od skapitalizowanych odsetek było wiec zasadne (art. 481 § 1 oraz art. 482 § 1 KC). Należy więc wskazać, że odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie obliczone od 22 IV 2016 do 5 IX 2016 od kwoty 13,59 zł wynoszą 0,36 zł (7% x 137/365 dni x 13,59 ≈ 0,357). Oznacza to, że kwota 13,59 zł plus odsetki naliczone od niej dnia jej zapłaty w wysokości 0,36 zł, daje łącznie 13,95 zł. Tymczasem powódka zapłaciła jedynie 13,94 zł.

Jako że w poleceniu przelewu pozwana nie wskazała, na jaki dług płaci, ani też powódka nie złożyła takiego oświadczenia, zapłacona kwota winna podlegać zaliczeniu w pierwszej kolejności na otwarte odsetki (art. 451 KC). Oznacza to, że po zaliczeniu kwoty 0,36 zł na otwarte odsetki, z kwoty 13,94 zł pozostała jedynie kwota 13,58 zł. Tymczasem kwota skapitalizowanych odsetek wynosiła 13,59 zł. Tym samym do zapłaty pozostała kwota 0,01 zł tytułem skapitalizowanych odsetek. Atoli pozwana zaskarżyła NZ ponad zasądzenie kwoty 13,59 zł tytułem skapitalizowanych odsetek i z tego względu sąd nie był władny orzekać o tym żądaniu (skapitalizowanych odsetek).

Nie mniej jednak zaskarżone zostało żądanie otwartych odsetek od kwoty 13,59 zł. Skoro więc niezapłacona została kwota 0,01 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, zasadne było żądnie odsetek od kwoty 0,01 zł. Odsetki należały się od 6 IX 2016, albowiem odsetki naliczone do 5 IX 2016 zostały przez pozwaną zapłacone.

Z powyższych względów należało zasądzić od pozwanej na rzecz powódki odsetki ustawowe od kwoty 0,01 zł od 6 IX 2016.

W niniejszej sprawie, w ramach roszczenia głównego, powódka dochodziła także rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z art. 10 ust. 1 ustawy z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 684, ze zm.) [dalej: „uTZTH”]. Należy więc na wstępie wskazać, że poza sporem musi być, iż (...) ze stroną pozwaną łączyła umowa spedycji (art. 704 § 1 KC), a więc umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, zawarta przez przedsiębiorców w związku z wykonywaną działalnością – transakcja handlowa (por. art. 4 pkt 1 uTZTH).

Jednocześnie należy pamiętać, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie uTZTH w brzmieniu redakcyjnym i numeracji obowiązujących do 31 XII 2015 (por. art. 55 ust. 1 ustawy z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw {Dz.U. z 2015 r. poz. 1830}, zmieniającej m.in. uTZTH z dniem 1 stycznia 2016 r.); skoro (...) w 2015 r. wystawiła na stronę pozwaną fakturę z tytułu „sprzedaży” z 2015 r., to z całą pewnością umowy spedycji zostały zawarte przed 31 XII 2015.

Skoro pozwana przyznała, że zapłaciła wynagrodzenie z przedmiotowych faktur z opóźnieniem, po stronie (...) co do zasady powstała zarówno wierzytelność o odsetki (por. art. 7 ust. 1 uTZTH), jak i o zryczałtowaną rekompensatę z art. 10 ust. 1 uTZTH (powstaje ono bowiem m.in. po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie {vide uchwała SN z 11 grudnia 2015 r. III CZP 94/15, Lex 1937939}).

W tym zakresie pozwana, odwołując się do nadużycia prawa przez powódkę, podnosi zarzut z art. 5 KC, zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego (zd. I), a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony (zd. II). Zarzut ten okazał się w przeważającej części zasadny.

Przy czym na wstępie tej części rozważań należy wskazać, że – skoro zgodnie z art. 513 § 1 KC – dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie, pozwana mogła skutecznie w niniejszej sprawie również przeciw powódce-cesjonariuszce podnieść zarzut nieistnienia wierzytelności, jakie przysługiwały mu wobec cedentki.

Zarzut ten nie był zasadny w całości. Należy bowiem wskazać tu na cztery okoliczności. Pierwszą jest ten prosty fakt, że roszczenie z art. 10 ust. 1 uTZTH powstaje, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie zapłaty ustalonym w umowie (vide uchwała SN z 11 XII 2015, III CZP 94/15, Lex 1937939). Po drugie pozwana w sprzeciwie od NZ przyznaje fakt opóźnienia; implicite wynika z tego, że pozwana świadomie nie płaciła cedentce odsetek mając wiedzę o ich powstaniu i wymagalności. Po trzecie należy przywołać słuszne zapatrywanie orzecznictwa i doktryny, że nadużycie prawa nie może prowadzić do jego utraty czy unicestwienia (por. przykładowo tezy 46 i 64 do art. 5 [w:] M. Pyziak-Szafnicka {współred.}, Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, stan prawny: 2014.04.18, Lex); taki zaś skutek miałoby oddalenie w całości powództwa o rekompensatę z art. 10 ust. 1 uTZTH. Wreszcie – po czwarte – należy pamiętać, że celem wprowadzenia instytucji zryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności było, aby w transakcjach handlowych maksymalny czas trwania procedury przyjęcia lub weryfikacji [faktury] nie przekraczał co do zasady 30 dni kalendarzowych (por. ust. 26 preambuły do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych {Dz.Urz. UE L 48 z 23.02.2011, str. 1}; godzi się przypomnieć, że uTZTH stanowi wdrożenie tej dyrektywy UE do porządku prawnego RP {por. odnośnik nr 1 w uTZTH}); tym samym oczywistym jest, że celem dyrektywy UE było, aby doprowadzić do uiszczania należności w terminie 30 dni od wystawiania (doręczenia) faktury (por. ust. 12 przywołanej preambuły). Zaś pozwana płaciła przedmiotowe faktury po przywołanym terminie 30 dni od ich wystawienia.

Z drugiej jednak strony za uznaniem, że występując w niniejszej sprawę o zapłatę 4-krotności roszczenia z art. 10 ust. 1 uTZTH powódka wypacza tę instytucję, przemawia również szereg okoliczności. Wszystkie faktury objęte sporem, mimo że zapłacone po umownym terminie płatności, zostały jednak dobrowolnie zapłacone. Oprócz tego należy wskazać takie faktu jak: niewykazanie poniesienia przez wierzyciela (czy to cedentkę czy cesjonariuszkę) jakichkolwiek kosztów odzyskiwania należności, brak wezwania pozwanej do zapłaty dochodzonego roszczenia lub doręczenia jej NO (czy też podjęcia przez powódkę działań zmierzających do polubownego zakończenia sporu), rażąca dysproporcja pomiędzy kwotą odsetek a dochodzoną w sprawę kwotą stanowiącą wielokrotność 40 € tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z art. 10 ust. 1 uTZTH, jak i fakt, że równowartość kwoty 40 € stanowi około połowę wartości netto przedmiotowych faktur, czy wreszcie uznanie przez dłużnika roszczenia o zapłatę skapitalizowanych odsetek (tym bowiem jest niezaskarżenie NZ w tej części). Można tu bowiem wskazać, że jeśli wierzycielowi (czy też jego poprzednikowi prawnemu) można zarzucić nielojalność lub nierzetelność w wykonaniu jego zobowiązania z umowy, polegającą np. na niepoinformowaniu dłużnika o wystawieniu noty odsetkowej, a także niepoinformowaniu o zbyciu powstałej wierzytelności odsetkowej wraz z wierzytelnością o rekompensatę z art. 10 ust. 1 uTZTH, to w takiej sytuacji należy bezwzględną realizację przez cesjonariuszkę uprawnienia z art. 10 ust. 1 uTZTH uznać za nadużycie prawa podmiotowego niepodlegające ochronie (art. 5 KC)

Wreszcie okoliczność, że z żądaniem równowartości w PLN kwoty 40 € tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z art. 10 ust. 1 uTZTH występuje nie pierwotny wierzyciel, lecz podmiot który zawodowo trudni się obrotem wierzytelnościami, a umowę cesji zawiera głównie w celu (wynika to z porównania łącznej kwoty skapitalizowanych odsetek nabytych na mocy przedmiotowej cesji z ceną sprzedaży wierzytelności z tej umowy), aby uzyskać tę rekompensatę (zachowanie uprawnionego stanowi jedno z głównych kryteriów pozwalających sięgnąć po art. 5 KC {vide wyrok SN z 9 grudnia 2009 r. IV CSK 290/09, Legalis 309976}), przemawia za uznaniem, że powódka wytaczając powództwo w niniejszej sprawie w znacznej części czyni to w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa (czym było zwiększenia dyscypliny płatniczej w transakcjach handlowych, rekompensaty windykacji oraz szeroko rozumianej przy uwzględnieniu zasady lojalności kupieckiej {vide wyrok S.O. w Rzeszowie z 9 VI 2016, VI Ga 90/16}, nie zaś zapewnienie podmiotom trudniącym się obrotem wierzytelnościami źródła przychodu); w konsekwencji należy takiemu żądaniu powódki w przeważającej części odmówić ochrony (art. 5 KC). Bowiem – jak słusznie zarzuca pozwana – działanie wierzyciela nakierowane wyłącznie na wykreowanie i uzyskanie nowej wierzytelności w postawi rekompensaty za koszty odzyskiwania wierzytelności z art. 10 ust. 1 uTZTH, jako nadużycie prawa, nie mogą podlegać ochronie (art. 5 KC).

Powstaje więc pytanie, w jakim zakresie żądanie powódki pozostaje w materialnych granicach prawa. Odpowiedając na to pytanie sąd uznał, że zasadne będzie uznanie, iż żądanie przez powódkę dwukrotności rekompensaty z art. 10 ust. 1 uTZTH mieści się w materialnych granicach prawa. Żądnie z tego tytułu kwoty 322,70 zł z dwóch najdalej wymagalnych faktur (o nr. (...) i (...)), wymagalnych w maju 2015 r. (Tabela nr (...) z dnia 2015-04-30), jest zasadne.

W pozostałym zakresie żądanie powódki zasądzenia rekompensaty za koszty odzyskiwania należności stanowiło wypaczenie instytucji tejże rekompensaty, tym bardziej, że – w ocenie sądu – kwota 322,70 zł stanowi godziwą rekompensatę za koszty odzyskiwania należności z faktur objętych przedmiotowymi granicami sprawy w sytuacji (szczególnie za ich małą ilości i niską wartość), w której powódka nie wykazuje jakichkolwiek takich realnie poniesionych kosztów.

Mając na uwadze powyższe – na podstawie przywołanych przepisów – należało orzec jak w pkt. 1 sentencji i zasądzić od pozwanej na rzecz powódki łącznie kwotę 322,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 0,01 zł od 6 IX 2016, oddalając powództwo w pozostałej części mocą pkt. 2 sentencji.

Przed przystąpieniem do szczegółowych rozważań w zakresie zakresu, w jakim strony wygrały w niniejszej sprawie, należy wskazać, że równowartość w PLN kwoty 40 € tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z art. 10 ust. 1 uTZTH, nie są to koszty w rozumieniu art. 20 KPC; jest to roszczenie pieniężne stanowiące – zgodnie z art. 19 § 1 KPC – wartość przedmiotu sporu. Przemawiają za takim wnioskiem co najmniej dwa argumenty. Po pierwsze należy przypomnieć, że – zgodnie z art. 10 ust. 2 uTZTH – w przypadku gdy koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę 40 €, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów pomniejszonych o równowartość 40 €; wskazuje to, że ustawodawca ową kwotę 40 € traktuje jak zryczałtowane odszkodowanie (roszczenie materialnoprawne) niezależne od wynagrodzenia z transakcji handlowej; jednocześnie należy pamiętać, że – z drugiej strony – koszty z art. 20 KPC (koszty procesu) nie mogą być dochodzone w innym procesie w ramach roszczenia głównego (vide: uchwała SN z 14 maja 1965 r. III CO 73/64, OSNC 1966, z. 7-8, poz. 108; uchwała SN z 10 lutego 1995 r. III CZP 8/95, OSNC 1995, z. 6, poz. 88; wyrok SN z 21 września 2005 r. V CK 139/05, Lex 186929), zaś rekompensata z art. 10 ust. 1 uTZTH może; jeszcze wyraźniej widać to w art. 10 ust. 2 uTZTH w brzmieniu redakcyjnym obowiązującym od 1 I 2016, gdzie usunięto wskazanie, iż kwota 40 € podlega zaliczeniu na koszty dochodzenia należności, w tym koszty sądowe. Po drugie zwrócić należy uwagę, że w orzecznictwie jednoznacznie wskazano, że do roszczenia o zapłatę równowartości 40 € z art. 10 ust. 1 uTZTH stosuje się art. 5 KC (vide uchwała SN z 11 grudnia 2015 r. III CZP 94/15, Legalis 1364697), co jednoznacznie wskazuje, że roszczenie to ma charakter materialnoprawny; bowiem gdyby było to roszczenie analogiczne do roszczenia o zwrot kosztów procesu, zastosowanie w tym zakresie znajdował choćby przepis art. 102 KPC (i z całą pewnością SN odwołałby się w tym zakresie do art. 102 KPC, nie zaś art. 5 KC). W konsekwencji WPS w niniejszej sprawie na etapie wnoszenia pozwu wynosiła 667,44 zł (suma 13,59 zł żądanych tytułem skapitalizowanych odsetek i kwoty łącznie 653,85 zł żądnej tytułem rekompensaty z art. 10 ust. 1 uTZTH); z uwagi zaś na zaskarżenie NZ ponad kwotę 13,59 zł w fazie procesu po wniesieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty, WPS na etapie wyrokowania wynosiła 653,85 zł.

W niniejszej sprawie powódka wygrała w zakresie kwoty 336,29 zł (suma niezaskarżonej części NZ – 13,59 zł i zasądzonej kwoty wyrokiem – 322,70 zł), a wiec w zakresie ≈50% swojego żądania ( ^336,29/667,44 ≈ 0,504). Oznacza to, że strony wygrały po połowie swoich żądań. Jednocześnie strony poniosły podobne koszty procesu – obie strony poniosły koszty zastępstwa procesowego (wynagrodzenia pełnomocnika i opłaty skarbowej od złożenia dokumentu pełnomocnictwa) w wysokości łącznie 377 zł; nadto powódka poniosła opłatę sądową w wysokości 30 zł, która w niniejszej sprawie wynosi jednak jedynie niespełna 4% łącznych kosztów procesu. W takiej sytuacji (uwzględnienia żądania w około połowie przy mniej więcej równej wysokości kosztów procesu poniesionych przez każdą ze stron) dopuszczalne jest zniesienie kosztów (vide postanowienie SN z 10 V 1985, II CZ 56/85, Legalis 24765). Zgodnie bowiem z art. 100 zd. I KPC w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione.

Mając powyższe na uwadze – na podstawie przywołanych przepisów – sąd, w pkt. 3 sentencji wyroku, postanowił znieść między stronami koszty procesu.

ZARZĄDZENIE

(...)