Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko T. K., A. K. (1), A. (...) w W. i K. (...) z siedzibą w W. D. M. (1) wniósł o zwolnienie od egzekucji ruchomości - pojazdu – F. (...) o (...), zajętego u dłużnika T. K. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. K. Ł. w sprawach egzekucyjnych (...). W uzasadnieniu pozwu wskazał, że pojazd zajęty przez K. nabył w dobrej wierze od M. K. (1), który uprzednio nabył go od dłużnika T. K.. Z uwagi na zajęcie komornicze, pomimo uiszczenia należności skarbowej, nie ma możliwości zarejestrowania pojazdu. D. M. (1) wskazał także, iż za radą prawnika złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy kupna (zamiany), ale ani M. K. (1) ani jego ojciec – dłużnik T. K. nie odebrali listów poleconych zawierających powyższe oświadczenie.

Pozwany K. (...) z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości z uwagi na to, że na jego wniosek z dnia 25 kwietnia 2017 r. Komornik w sprawie (...) umorzył postępowanie egzekucyjne z ruchomości w postaci samochodu F. nr rej. (...).

Pozwana A. (...) w W., na rozprawie w dniu 5 września 2017 r., wniosła o oddalenie powództwa z tego powodu, że zajęcie samochodu nastąpiło przed zawarciem umowy zamiany, a nadto powód w związku z odstąpieniem od tej umowy nie jest już właścicielem zajętego samochodu.

D. M. (1) na rozprawie w dniu 5 września 2017 r. cofnął pozew w stosunku do (...) z uwagi na umorzenie postępowania skierowanego do przedmiotowego pojazdu z wniosku tego wierzyciela. Tego dnia cofnął również powództwo w stosunku do dłużnika T. K., który nie kwestionował jego praw do zajętego samochodu.

Pismem z dnia 18 września 2017 r. pozwany T. K. wyraził zgodę na cofnięcie powództwa w stosunku do niego. Pozwany (...) w zakreślonym terminie nie zajął stanowiska odnośnie cofnięcia pozwu wobec niego.

Pozwana A. K. (1) nie stawiła się na żadną z rozpraw ani nie zajęła stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Umową z dnia 27 grudnia 2014 r. T. K. nabył samochód F. (...) D. n. V. (...) . Fakt nabycia pojazdu zgłosił do Starostwa Powiatowego w W. M. w dniu 14 stycznia 2015 r.

W dniu 11 grudnia 2015 r. samochód ciężarowy marki F. (...) rok produkcji (...) o numerze rejestracyjnym (...) został zajęty przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. K. Ł. w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela M. M. przeciwko dłużnikowi T. K. sygn. akt (...). Kolejne zajęcia tego pojazdu miały miejsce: 22 stycznia 2016 r. w sprawach: (...) z wniosku A. K. (1), (...) z wniosku K. (...)w W., (...) z wniosku E. Z..

W dniu 14 lipca 2016 r. T. K. zgłosił do Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego w W. M. umowę sprzedaży (opatrzoną datą 20 listopada 2015 r.) na rzecz swojego syna M. K. (2) za cenę 15.000 zł pojazdu marki F. (...) D., n. n. (...) o (...) wyprodukowany w (...) r.

W dniu 20 stycznia 2017 r. T. K. i M. K. (1) spisali nową umowę kupna-sprzedaży, w której podali prawidłowy n. V. samochodu F. (...) D. tj. (...) . Umowę tę opatrzyli datą 20 listopada 2015 r..

Tego samego dnia M. K. (1) zawarł z D. M. (1) umowę zamiany, na mocy której M. K. (1) przeniósł własność pojazdu F. (...) D. o (...) na rzecz D. M. (1), a D. M. (1) przeniósł własność pojazdu marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) na rzecz M. K. (1). D. M. (1) na mocy ww. umowy zobowiązał się zapłacić na rzecz D. M. (1) kwotę 19.000 zł tytułem dopłaty różnicy przedmiotów zamiany. Wydanie przedmiotów umowy zamiany nastąpiło w dniu zawarcia umowy - 20 stycznia 2017 r. w W. M.. Za dopłaconą kwotę nie wystawiono pokwitowania.

W dniu 21 lutego 2017 r. D. M. (1) zapłacił Urzędowi Skarbowemu w T. podatek od czynności cywilno-prawnych (umowy zamiany) w wysokości 580 zł. Sześć dni później D. M. (1) chciał dokonać rejestracji pojazdu, jednakże stwierdzono istnienie ukrytych wad samochodu uniemożliwiających jego sprzedaż i rejestrację – istniejące zajęcie komornicze.

W dniu 24 marca 2017 r. D. M. (1) wysłał do M. K. (1) oraz do T. K. (do wiadomości) oświadczenie o odstąpieniu od umowy w związku ze stwierdzeniem wady prawnej pojazdu. Listy nie zostały odebrane przez M. K. (1) i T. K., zaś terminy ich awizacji upłynęły odpowiednio 12 kwietnia 2017 r. i 11 kwietnia 2017 r.

O dokonanym zajęciu samochodu F. (...) D. w sprawie egzekucyjnej (...) z wniosku wierzyciela A. K. (2) poinformował D. M. (2) pismem z dnia 30 marca 2017 r. wraz ze wskazaniem wierzyciela oraz pouczeniem o możliwości wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego.

Pozew o zwolnienie od egzekucji pojazdu F. (...) nr rej. (...) D. M. (1) nadał w urzędzie pocztowym w dniu 14 kwietnia 2017 r.

Postanowieniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym wW. M. K. Ł. z dnia 9 czerwca 2017 r., na wniosek wierzyciela K. (...) z siedzibą w W. zostało umorzone postępowanie egzekucyjne z ruchomości w postaci samochodu F. nr rej. (...) w sprawie (...)

Aktualnie Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym
w W. M. K. Ł. prowadzi postępowanie egzekucyjne z pojazdu F. (...) w sprawach wierzycieli A. (...) w W. i A. K. (1).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o: umowę kupna sprzedaży (k. 3,4), umowę zamiany (k. 5-6), potwierdzenie uiszczenia opłaty (k. 7), zawiadomienia (k. 8, 27, 35, 36), wezwanie (k. 9), kopie dowodu rejestracyjnego (k. 10), protokół zajęcia ruchomości (k. 38), postanowienie (k. 52), dokumenty znajdujące się na k. 80, informację Komornika z 13.09.2017 r., kopie dokumentów dotyczących pojazdu F. (...) nr rej. (...) nadesłane przez Starostwo Powiatowe w W. M.

Podstawę prawną żądania powoda stanowi art. 841 § 1 kpc w myśl którego osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Z kolei w myśl art. 841 § 3 kpc powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba, że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, iż przywołany termin został zachowany przez powoda.

Powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji stanowi środek merytorycznej obrony osoby trzeciej, której prawa zostały przez egzekucję naruszone. Legitymacja procesowa czynna przysługuje wyłącznie osobie trzeciej, której prawa zostały naruszone w konkretnym postępowaniu egzekucyjnym. Podstawa do wytoczenia powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji występuje wówczas, gdy w toku zajęcia zostały naruszone prawa osoby trzeciej (np. rzecz jest własnością tej osoby), przy czym, co podkreśla się w piśmiennictwie, chodzi o naruszenie tego rodzaju, że doszło do zajęcia takiego składnika majątkowego, z którego wierzyciel nie ma prawa zaspokoić swojej wierzytelności.

Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w tezie pierwszej wyroku z dnia 4 marca 2015 r. w sprawie I ACa 1139/14 (opublikowany Legalis) „W przypadku powództwa wytoczonego w trybie art. 841 § 1 KPC jego istotą jest żądanie zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, która narusza prawa osoby trzeciej. Jest to powództwo o ukształtowanie prawa, mające charakter procesowy. Przyjmuje się, iż roszczenie oparte na treści tego przepisu stanowi środek merytorycznej obrony osoby trzeciej, której prawa zostały naruszone przez egzekucję i ma na celu przeciwstawienie się prowadzonemu postępowaniu z określonego przedmiotu. Dla jego zasadności podstawowe znaczenie ma to, czy powództwo takie zgłoszone zostało w okresie toczenia się egzekucji obejmującej rzecz ruchomą, stanowiącą własność powoda. Tylko w tym okresie możliwy byłby sposób ochrony praw podmiotowych powoda przewidziany w art. 841 § 1 KPC i domaganie się zwolnienia zajętej rzeczy od egzekucji”.

Powód zarówno w pozwie, jak też i na rozprawie w dniu 5 września 2017 r. wskazywał, iż odstąpił od umowy zamiany, ale zarówno M. K. (1), jak i T. K. nie odebrali wysłanych do nich oświadczeń o odstąpieniu od umowy. Podniósł, iż nie jest prawnikiem i choć uważa, że odstąpił od umowy, zgodnie z pouczeniem Komornika wniósł powództwo przeciwegzekucyjne.

Zgodnie z art. 560 § 1 kc jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy. Rzecz sprzedana ma wadę prawną m.in. wtedy, gdy nałożono na nią ograniczenie w zakresie korzystania z niej lub rozporządzania nią wynikające z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (w niniejszej sprawie zajęcie komornicze). W myśl art. 576 kc do wykonywania uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej stosuje się przepisy art. 568 § 2-5 kc, z tym że bieg terminu, o którym mowa w art. 568 § 2 kc (jeden rok), rozpoczyna się od dnia, w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady. W niniejszej sprawie termin ten niewątpliwie nie upłynął, bo umowa między M. K. (1) a powodem została zawarta 20 stycznia 2017 r..

Zgodnie z Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna
z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie III CZP 80/02 (opublikowana OSNC 2003 nr 11, poz. 141) „odstąpienie od umowy sprzedaży rzeczy ruchomej na podstawie art. 491 § 1 oraz art. 560 § 2 KC powoduje przejście własności tej rzeczy z powrotem na zbywcę”. W uzasadnieniu tego orzeczenia słusznie wskazano, iż „odstąpienie od umowy sprzedaży jest natomiast jednostronną czynnością prawną, niweczącą przyczynę przeniesienia własności i powodującą z mocy ustawy przeniesienie własności określonej rzeczy z powrotem na zbywcę. Dotyczy już zindywidualizowanej, konkretnej rzeczy oznaczonej co do tożsamości, będącej przedmiotem umowy sprzedaży. Własność tej określonej rzeczy powraca do sprzedawcy i ją właśnie, a nie inną wybraną z gatunku, ma obowiązek zwrócić kupujący. Nie ma więc podstaw, by do powrotnego przejścia własności stosować wymóg przeniesienia posiadania rzeczy wprowadzony przez ustawodawcę przy umownym przeniesieniu własności rzeczy oznaczonej co do gatunku dla osiągnięcia celu, jaki przy odstąpieniu od umowy w ogóle nie występuje, rzecz już bowiem uprzednio została zindywidualizowana. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12.2.1997 r., II CKN 94/96 (OSNC 1997, nr 6-7, poz. 85) Sąd Najwyższy zajął zbliżone stanowisko, uznając za błędny pogląd, że skuteczność odstąpienia od umowy uwarunkowana jest zwrotem rzeczy, i wskazując, iż zwrot rzeczy jest skutkiem odstąpienia, a nie warunkiem jego bytu. Przejście własności rzeczy ruchomej z powrotem na zbywcę następuje zatem z chwilą dojścia do wiadomości kontrahenta oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy sprzedaży, niezależnie od tego, kiedy nastąpiło powrotne przeniesienie posiadania rzeczy”. (porównaj też tezę 3 wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2015 r. w sprawie I ACa 460/15; opublikowany Legalis).

Zgodnie z art. 61 § 1 kc „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej”.

Kwestię jak postępować w sytuacji, gdy adresat oświadczenia nie odebrał przesyłki adresowanej do niego, wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 1990 r. w sprawie I CR 1410/89 (opublikowane Legalis), gdzie w tezie drugiej wskazał, iż „jeżeli treść oświadczenia woli składanego innej osobie zawarta jest w piśmie przesłanym pocztą, a przesyłka - wobec niemożności doręczenia - pozostawiona zostanie w urzędzie pocztowym z powiadomieniem o niej adresata, dojście oświadczenia do wiadomości tej osoby w rozumieniu art. 61 KC następuje z chwilą doręczenia pisma w dniu przyjętym analogicznie do daty doręczenia pisma sądowego w trybie art. 139 par. 1 KPC.” Powołany przepis przewiduje skuteczność doręczenia z upływem siódmego dnia od ponownej awizacji, w razie bezskutecznego upływu terminu pierwszej awizacji. Jak wynika z informacji zawartych na stronie Poczty Polskiej przesyłka polecona (...) pierwszy raz awizowana była 28 marca 2017 r., a drugi raz 5 kwietnia 2017 r., zaś do nadawcy została zwrócona 20 kwietnia 2017 r.. Oznacza to, że wobec nieodebrania przez M. K. (1) powyższej przesyłki, oświadczenie w niej zawarte należy uznać za złożone 12 kwietnia 2017 r..

Skoro zatem D. M. (1) pozew w niniejszej sprawie nadał w urzędzie pocztowym w dniu 14 kwietnia 2017 r., a więc kiedy nie był już właścicielem samochodu F. (...) w związku ze skutecznym odstąpieniem od umowy, przeto nie przysługuje mu legitymacja czynna do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego. W zaistniałej sytuacji prowadzona egzekucja nie narusza jego praw.

Ponieważ powód cofnął pozew przeciwko T. K. i (...), a pozwani w terminie zakreślonym na mocy art. 203 § 3 kpc nie sprzeciwili się temu, cofnięcie pozwu należy uznać za skuteczne. W ocenie Sądu cofnięcie to nie jest sprzeczne z prawem ani z zasadami współżycia społecznego, nie zmierza także do obejścia prawa i dlatego w stosunku do tych pozwanych Sąd umorzył postępowanie, zaś w stosunku do dwóch pozostałych pozwanych, z wyżej wskazanych względów powództwo oddalił.

Jeśli chodzi o zgłoszone żądanie zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego przez pozwanych (...) i A. (...), to w odniesieniu do pierwszego z tych pozwanych należy wskazać, iż postępowanie egzekucyjne z ruchomości zostało umorzone 9 czerwca 2017 r. (na wniosek tego wierzyciela z dnia 25 kwietnia 2017 r.), a więc już po założeniu niniejszej sprawy przez powoda. Stąd też nie sposób jest mówić, iż powód nie miał podstaw do pozwania (...), które w sytuacji cofnięcia wniosku po wszczęciu postępowania, należy uznać za stronę przegrywającą, niezależnie od ostatecznego wyniku procesu. Jeśli chodzi natomiast o pozwaną Agencję Mienia Wojskowego, to w ocenie Sądu, w sprawie zachodzą podstawy do zastosowania art. 102 kpc. w myśl, którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zgodnie z poglądem utrwalonym w doktrynie „do kręgu okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek z art. 102 kpc należą fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i będące „na zewnątrz” procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (tak T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska „Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza Postępowanie rozpoznawcze.” Tom I s.268; Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis; Warszawa 2002).

Przekładając powyższe na stan faktyczny przedmiotowej sprawy, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na przyczynę, która skłoniła powoda do wytoczenia niniejszego powództwa – z jednej strony zbywca samochodu nie reaguje na jego pisma zawierające oświadczenie o odstąpieniu od umowy, a z drugiej jest w posiadaniu samochodu, za który zapłacił a nie może go zarejestrować. Powód nie jest prawnikiem i w tej skomplikowanej sytuacji prawnej, pouczony przez Komornika o możliwości wytoczenia powództwa przecwegzekucyjnego stara się podjąć wszelkie działania w celu poprawy swojej sytuacji. Biorąc powyższe pod uwagę, a także okoliczność, iż powód i tak musiał już uiścić stosunkowo dużą opłatę od pozwu (1.450 zł), zaś pełnomocnik pozwanej A. stawił się jedynie na jeden termin rozprawy, na którym sam powód poskładał dowody odstąpienia przez siebie od umowy, obciążanie powoda dalszymi wysokimi kosztami zastępstwa procesowego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym bardziej, iż wydaje się, że powód będzie zmuszony wytoczyć kolejne powództwo przeciwko sprzedawcy, aby odzyskać pieniądze i przekazany przez siebie pojazd.