Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

3 sierpnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Izabela Chłopecka

Protokolant: sekretarz sądowy Magdalena Strzelecka

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2017r. w Wąbrzeźnie

na rozprawie

sprawy z wniosku B. P.

przy udziale G. N.

o dział spadku po J. P. i zniesienie współwłasności

p o s t a n a w i a:

I ustalić, że przedmiotem działu spadku po J. P. i zniesienia współwłasności jest:

A/ zabudowana nieruchomość stanowiąca działki: nr (...) o powierzchni (...) ha, położona w C., dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...),

B/ niezabudowana nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) o powierzchni (...) ha, położona w C., dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...),

tj. składniki o łącznej wartości 170.000,00 (sto siedemdziesiąt tysięcy) złotych;

II ustalić, że przedmiotem działu spadku po J. P. jest:

A/ udział w wysokości ½ części zabudowanej nieruchomości stanowiącej działki: nr (...) o powierzchni 8,2100 ha, położonej w C., dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...),

B/ udział w wysokości ½ części niezabudowanej nieruchomość stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,6400 ha, położonej w C., dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgę wieczystą (...),

C/ ciągnik rolniczy (...) rok prod. 1969 o nr rej. (...) o wartości 5.000,00 (pięć tysięcy) złotych;

D/ przyczepa (...) rok prod. 1968 o nr rej. (...) o wartości 1.000,00 (jeden tysiąc) złotych,

tj. składniki o łącznej wartości 91.000,00 (dziewięćdziesiąt jeden tysięcy) złotych;

III dokonać działu spadku po J. P. i zniesienia współwłasności w ten sposób, że prawo własności nieruchomości opisanych w pkt I A/-B/ i II A/-B/ sentencji przyznać na własność wnioskodawczyni B. P.;

IV dokonać działu spadku po J. P. w ten sposób, że prawo własności ruchomości opisanych w pkt II 3/-4/ sentencji przyznać na własność wnioskodawczyni B. P.;

V zasądzić od wnioskodawczyni B. P. na rzecz uczestniczki postępowania G. N. kwotę 29.333,33 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy trzysta trzydzieści trzy złote i trzydzieści trzy grosze) tytułem spłaty jej udziału w majątku spadkowym, płatną w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia w niniejszej sprawie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

VI oddalić wniosek B. P. o dokonanie rozliczenia nakładów z jej majątku osobistego na majątek spadkowy w kwocie 240.000 (dwustu czterdziestu tysięcy) złotych;

VII zabezpieczyć spłatę należności opisanej w punkcie V postanowienia w ten sposób, że ustanowić na opisanej w punkcie I A/ zabudowanej nieruchomość stanowiącej działki: nr (...) o powierzchni 8,2100 ha, położonej w C., dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...) hipotekę przymusową na kwotę 29.333,33 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy trzysta trzydzieści trzy złote i trzydzieści trzy grosze) na rzecz uczestniczki postępowania G. N.;

VIII zasądzić od uczestniczki postępowania G. N. na rzecz wnioskodawczyni B. P. kwotę 33,33 zł (trzydzieści trzy złote i trzydzieści trzy grosze) tytułem zwrotu części kosztów postępowania;

IX nakazać ściągnąć od uczestniczki postępowania G. N. z zasądzonego na jej rzecz świadczenia na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie) kwotę 461,93 zł (czterysta sześćdziesiąt jeden złotych i dziewięćdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych;

X ustalić, że wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania ponoszą w pozostałym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 43/17

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 7 sierpnia 2014 roku B. P. wystąpiła o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności pomiędzy nią a uczestniczką postępowania G. N.. Wnioskodawczyni domagała się ustalenia, że składnikiem majątkowym wchodzącym w skład spadku po J. P. jest nieruchomość gruntowa położonej w C., obejmująca działki o nr (...) o powierzchni (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 120.000,00 złotych oraz ustalenia, że spadek obciążony jest długiem w kwocie 240.000,00 złotych. Wnioskodawczyni domagała się przeprowadzenia podziału w taki sposób, że jedynym właścicielem nieruchomości miała pozostać B. P. bez obowiązku spłaty na rzecz uczestniczki postępowania.

W uzasadnieniu wniosku B. P.wskazała, że postanowieniem z dnia 30 marca 2010 roku wydanym w sprawie I Ns (...)Sąd stwierdził, że spadek po zmarłym J. P.i M. P.nabyła ich córka B. P.w całości. Następnie postanowieniem z dnia 29 marca 2012 roku wydanym w sprawie (...) Sąd zmienił wskazane postanowienie w części stwierdzającej nabycie spadku po J. P.i stwierdził, że spadek po J. P.nabyli: żona M. P., córka B. P.i córka A. N.– każda z nich w 1/3 części. Skład majątku wyczerpuje składnik wskazany we wniosku. Wartość całości nieruchomości została ustalona przez wnioskodawczynię na kwotę 120.000 złotych. Gospodarstwem rolnym rodziców zajmowała się i zajmuje wyłącznie wnioskodawczyni, czyniąc nań nakłady ze swojego majątku osobistego, także od dnia otwarcia spadku. Wnioskodawczyni mieszka obecnie na nieruchomości. Od śmierci swojego ojca poczyniła z majątku osobistego nakłady na nieruchomość o wartości 240.000,00 złotych, których wartość przewyższa wartość udziału uczestniczki postępowania we współwłasności nieruchomości (k. 2-6).

Postanowienie z dnia 8 października 2014 roku Sąd zwolnił wnioskodawczynię od kosztów sądowych w części, tj. od opłaty od wniosku w 4/5 jej wysokości (k. 17).

Uczestniczka postępowania A. N. przyznała, że w skład majątku spadkowego wchodzi składnik opisany we wniosku, podając że wartość całości nieruchomości została ustalona przez rzeczoznawcę majątkowego na kwotę 150.000,00 złotych oraz ruchomości (bez ich wyszczególnienia) o wartości 50.000,00 złotych. Tytułem spłaty domagała się przyznania od wnioskodawczyni kwoty 33.300,00 złotych. Wniosła o oddalenie żądania o ustalenie wartości długu spadkowego w wysokości 240.000,00 złotych, albowiem nie zostało ono udowodnione (k. 28-29).

Wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania nie stawiły się na rozprawę ani w dniu 28 lipca 2015 roku, ani w dniu 24 września 2015 roku, ani w dniu 17 listopada 2015 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. i M. P. byli małżeństwem.

J. P. i M. P. byli współwłaścicielami – we współwłasności majątkowej małżeńskiej – nieruchomości położonych w C.: zabudowanej nieruchomość składającej się z działek nr: (...) o powierzchni 8,2100 ha, dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...) i niezabudowanej nieruchomości składającej się z działki nr (...) o powierzchni 0,6400 ha, dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę wieczystą (...). Ponadto J. P. był właścicielem ciągnika rolniczego (...)rok prod. 1969 o nr rej. (...) i przyczepy (...) rok prod. 1968 o nr rej. (...) ( odpis księgi wieczystej KW nr (...) k. 10, deklaracja podatkowa (...) k. 68-69).

W dniu 14 października 2007 roku zmarł J. P. (akt zgonu - k. 3 akt sprawy(...)).

Udział w prawie własności nieruchomości wchodził w skład majątku spadkowego J. P..

W dniu 13 stycznia 2010 roku zmarła M. P. (akt zgonu - k. 4 akt sprawy (...)).

Postanowieniem z dnia 30 marca 2010 roku wydanym w sprawie (...) Sąd Rejonowy w W. stwierdził, że spadek po zmarłym J. P. na podstawie ustawy nabyły: jego żona M. P. i córka B. P. – każda w ½ części oraz że spadek po zmarłej M. P. nabyła na podstawie ustawy jej córka B. P. w całości (postanowienie Sądu Rejonowego w W. w sprawie o sygn.(...)).

Postanowieniem z dnia 29 marca 2012 roku wydanym w sprawie (...) Sąd Rejonowy w W. zmienił postanowienie w sprawie (...) w części stwierdzającej nabycie spadku po J. P. i stwierdził, że spadek po J. P. na podstawie ustawy nabyły: żona M. P., córka B. P. i córka A. N. – każda z nich w 1/3 części (postanowienie Sądu Rejonowego w W. w sprawie o sygn.(...) (...)).

W skład spadku po J. P. wchodzi udział we współwłasności nieruchomości położonych w C., których wartość rynkowa – według stanu na dzień otwarcia spadku – wynosi 170.000 złotych oraz ciągnik rolniczy o wartości 5.000 złotych z przyczepą o wartości 1.000 złotych (opnia biegłej k. 100-116).

B. P. pracuje, uzyskując dochód w wysokości ok. 1.292 złotych miesięcznie. Nie ma nikogo na swoim utrzymaniu. Jest właścicielką mieszkania spółdzielczego oraz samochodu.

Uczestniczka postępowania A. N. jest osobą pracującą. Samotnie wychowuje syna.

Sąd uznał przeprowadzone w sprawie dowody za dowody wiarygodne. W toku postępowania nie podniesiono zarzutów odnośnie autentyczności i prawdziwości złożonych w sprawie dokumentów urzędowych ani dokumentów prywatnych. Dowody te Sąd ocenił jako wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Z chwilą stwierdzenia nabycia spadku przez kilku spadkobierców powstaje między nimi wspólność praw i obowiązków spadkowych, która utrzymuje się do chwili dokonania działu spadku. Zgodnie z art. 1035 kc w sytuacji, gdy spadek przypada kilku spadkobiercom do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII Kodeksu Cywilnego. Powstała w ten sposób wspólność masy majątkowej w postaci spadku nabytego przez kilka osób ma specyficzny charakter. Nie stanowi ona mianowicie współwłasności, której zniesienia można dokonać w trybie przewidzianym w art. 210 kc bądź art. 617 kpc. Do zniesienia tego typu współwłasności konieczne jest zastosowanie przepisów o dziale spadku, w szczególności art. 1035 i następne kc, art. 1070 i następne kc oraz art. 680 kpc (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 05.06.1991r., III CRN 125/91, Biuletyn SN z 1991r. Nr 8, s. 13). Z art. 1037 kc wynika, iż możliwe jest dokonanie działu spadku na podstawie umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź sądowe na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Na podstawie przedstawionej przez wnioskodawczynię podstawy faktycznej wniosku uznać należało, że niniejsza sprawa jest sprawą o dział spadku i zniesienie współwłasności. Po śmierci J. P. i ustania tym samym ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej przypadająca nań część uprawnienia weszła w skład spadku po nim i jako uprawnienie majątkowe przeszła na jego spadkobierców (art. 922 § 1 kc). Spadkobiercy ci stali się współwłaścicielami uprawnienia J. P. w częściach ułamkowych (art. 1035 kc). Art. 689 kpc zezwala na połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności.

Obok żądania głównego mogą być zgłoszone także żądania akcesoryjne jak na przykład: żądanie zaliczenia darowizn na schedę spadkową (art. 1039-1043 kc), czy roszczenia z tytułu poczynionych na spadek nakładów (art. 686 kpc). W niniejszej sprawie zgłoszone zostało żądanie rozliczenia nakładów poczynionych na majątek spadkowy przez spadkobierczynię B. P. z jej majątku osobistego. Zebrany materiał dowodowy nie wykazał jednak, by wnioskodawczyni czyniła jakiekolwiek nakłady na majątek spadkowy, o czym będzie mowa niżej.

Stosownie do art. 684 kpc skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala Sąd. Zgodnie z art. 924 kc otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś spadkobierca właśnie z tą chwilą nabywa spadek (art. 925 kc). Skład spadku określa się na chwilę otwarcia spadku, jego zaś wartość - według cen z chwili dokonania działu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974r., III CZP 58/74, OSNC z 1975r., Nr 6, poz. 90). W konsekwencji co do zasady dział spadku powinien obejmować przedmioty, które istniały w chwili spadku i które istnieją w chwili dokonywania działu ( por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 roku, III CZP 58/74, OSNCP 1975, Nr 6 poz. 90).

Przede wszystkim w niniejszej sprawie nie było sporu, iż składnikiem majątkowym wchodzącym w skład majątku stanowiącego współwłasność małżonków P. jest gospodarstwo rolne, tj. zabudowana nieruchomość stanowiąca działki: nr (...) o powierzchni (...) ha i niezabudowana nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) o powierzchni (...) ha, położone w C., dlatego też Sąd w punkcie pierwszym sentencji postanowienia ustalił, iż wskazane prawo własności wchodzi w skład ich majątku. Zostało one nabyte podczas trwania małżeństwa i stanowiło wspólny majątek dorobkowy małżonków J. P. i M. P.. Zważyć bowiem należy, iż strony nie wyłączyły podczas trwania małżeństwa ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej. Z uwagi na fakt, że dział spadku obejmował spadkodawcę pozostającego w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej, zachodziła potrzeba ustalenia przysługującego spadkodawcy udziału w majątku spadkowym, o czym orzeczono w punkcie drugim postanowienia, mając na względzie treść art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowiącą, iż udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Nie stanowiło w konsekwencji przedmiotu sporu, iż w skład spadku po zmarłym J. P. wchodzi: udział w wysokości ½ części w prawie własności szczegółowo opisanych w stanie faktycznym nieruchomości, dla których Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgę wieczystą (...) a także ciągnik rolniczy (...) rok prod. 1969 o nr rej. (...) i przyczepa (...) rok prod. 1968 o nr rej. (...). Nie było również sporu między stronami co do wartości majątku ruchomego podlegającego podziałowi. W sprawie nie było także sporu co do tego, że obecnie powyższe nieruchomości i ruchomości stanowią przedmiot posiadania i korzystania jedynie spadkobierczyni B. P.. Okoliczności te znajdują potwierdzenie w materiale dowodowym sprawy, w szczególności aktach księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości i deklaracji podatkowej złożonej w związku z nabyciem spadku po J. P..

Okolicznościami spornymi (ewentualnie nieprzyznanymi) w sprawie pozostawały: wartość powyżej opisanej nieruchomości i zasadność roszczeń wnioskodawczyni z tytułu nakładów i wydatków na przedmiotową nieruchomość.

Wartość przedmiotowej nieruchomości, według stanu na dzień 14 października 2007 roku i cen aktualnych, ustaliła biegła sądowa z zakresu szacowania nieruchomości A. R. (1) w opinii z dnia (...)roku na kwotę 170.000 złotych.

Zarzuty do powyższej opinii wniosła uczestniczka postępowania. Wskazała, iż nie zgadza się z opinią biegłej w całej rozciągłości. Zakwestionowała sposób wyliczenia wartości rynkowej nieruchomości. Podniosła, iż biegła dokonała wyboru nieruchomości podobnych wyłącznie w oparciu o analizę aktów notarialnych, nie uwzględniając cechy rynkowej w postaci stanu technicznego budynków mieszkalnych i gospodarczych. Nie dołączyła do operatu ani zdjęć porównywanych nieruchomości, ani aktów notarialnych dotyczących ich sprzedaży. Wedle uczestniczki postępowania porównywane nieruchomości nie są podobnymi, gdyż mają mniejszą powierzchnię. Niektóre z nich są jednak droższe niż przedmiotowa nieruchomość. Ustalona przez biegłą wartość rynkowa odbiega od ceny nieruchomość wyliczonej jako iloraz średniej ceny zakupu/sprzedaży użytków rolnych w II kwartale 2016 roku dla województwa kujawsko – pomorskiego według danych GUS dla klasy RV i RVI, tj. 37.683 zł i powierzchni nieruchomości.

Biegła sądowa w odpowiedzi na powyższe zarzuty wskazała, iż jej opinia została sporządzona zgodnie z przepisami prawa i standardami zawodowymi rzeczoznawców majątkowych po uwzględnieniu celu wyceny, stanu i położenia nieruchomości oraz dostępnych danych o cenach i cechach nieruchomości. Podniosła, iż różnice w cechach nieruchomości wziętych do porównania skorygowała odpowiednimi współczynnikami. Wagi cech rynkowych ustaliła na podstawie szczegółowej analizy rynku. Wyjaśniła w jaki sposób określała wartości współczynników korygujących. Podała, iż zastosowanie w niniejszym przypadku podejścia porównawczego było uzasadnione. Zasadność zastosowania dodatkowego współczynnika korygującego wynikała z wyraźniej nadwyżki podaży lokali mieszkalnych na lokalnym rynku w stosunku do popytu. Podkreśliła, iż średnie ceny z danych GUS nie mogą stanowić bazy porównawczej, są to bowiem ceny uśrednione dla rynku całego województwa. Dodała, iż przedmiotowa nieruchomość jest aktualnie w gorszym stanie i o gorszej przydatności rolniczej niż nieruchomości porównywane, co znalazło odzwierciedlenie w tym, że mimo większej powierzchni niż nieruchomości porównywane jej wartość rynkowa jest niższa.

Uczestniczka na rozprawie z dnia 3 sierpnia 2014 roku podała, iż nadal podtrzymuje podniesione zarzuty. Wniosła też o dopuszczenie z dodatkowej opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Sąd jednak żądanie to oddalił. Wycena dokonana przez A. R. (1)była bowiem logiczna, spójna, profesjonalna. Biegła odniosła się w sposób wyczerpujący do postawionych przez uczestniczkę postępowania zarzutów. Jej twierdzenia nie pozostawiły wątpliwości, iż dokonane przez nią oszacowanie nieruchomości było prawidłowe, a zastrzeżenia A. N.okazały się subiektywne i nieuzasadnione. Sąd uznał, iż nie ma najmniejszych podstaw, aby w oparciu o przedmiotową opinię nie poczynić ustaleń w przedmiotowej sprawie. Sąd uznał opinię biegłej wraz ze złożonymi pisemnymi wyjaśnieniami, za rzetelną i fachową, spójną i w wystarczający sposób wyjaśniającą zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 stycznia 2013r., I ACa 835/12). Nie istnieją bowiem podstawy do przyjęcia, że opinia nie jest profesjonalna tylko dlatego, że jest niekorzystna dla strony, a samo wyrażane niezadowolenie strony z opinii biegłego nie uzasadnia jej zakwestionowania. Do dopuszczenia opinii dodatkowej (także ustnej na rozprawie) nie wystarczy także przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla niej tezy (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1974r., II CR 5/74, Biul. SN 1974, nr 4, s. 64). Jeżeli opinia biegłego jest tak kategoryczna i tak przekonywująca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczenia dowodu z dalszej opinii biegłych lub jej uzupełniania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974r., II CR 639/74, OSPiKA 1975, z. 5, poz. 108). Dopuszczanie dowodu np. z opinii kolejnych biegłych lub uzupełnianie opinii już sporządzonej, jest uzasadnione tylko w przypadku, gdy opinia jest niekompletna, niezupełna, niejasna i występują w niej rozbieżności. Tymczasem opinia biegłej w tej sprawie jest tak kategoryczna i przekonywająca, że może stanowić podstawę ustaleń Sądu co do wartości majątku spadkowego. Dodatkowo należy wskazać, iż z gruntu chybiony jest argument uczestniczki (przedstawiony, aby zakwestionować opinię biegłej), odwołujący się do aktualnych średnich cen transakcyjnych użytków rolnych w II kwartale 2016 roku dla województwa kujawsko – pomorskiego według danych GUS dla klasy RV i RVI, które są wyższe. Przede wszystkim należy z całą mocą podkreślić, iż Sąd zleca biegłemu określenie wartości a nie ceny. Biegły owszem analizuje ceny nieruchomości podobnych (nie identycznych, co zapewne nie byłoby możliwe do ustalenia, aby w danej chwili w ofertach na rynku było kilka takich samych nieruchomości) i następnie dzięki osobistym oględzinom i wskaźnikom korygującym przedstawia obiektywną zindywidualizowaną wartość nieruchomości, czyli czyni to w odniesieniu do konkretnej nieruchomości. To nigdy nie oznacza, że będzie to jej cena. Cena bowiem to wypadkowa negocjacji stron podczas zawieranej transakcji i ceny podawane w ofertach to z założenia dopiero punkt wyjścia do dalszych negocjacji.

W ocenie Sądu sporządzony przez biegłą A. R. (2) operat szacunkowy spełnia wymogi przewidziane w aktach prawnych i odpowiada celowi, dla którego rzeczoznawca został powołany. Zdaniem Sądu, biegła sporządziła operat w sposób odpowiadający jej wiedzy, w oparciu o dostępną dokumentację, stosując w tym zakresie obowiązujące metody oraz techniki wyceny nieruchomości. Biegła sporządzająca operat prawidłowo zastosowała podejście porównawcze (art. 152 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami), metodą korygowanej ceny średniej, uzasadniając w sposób kompleksowy wybór przyjętej przez siebie metody. Na mocy art. 154 cytowanej ustawy, prawo wyboru podejścia szacowania przysługuje rzeczoznawcy majątkowemu.

Sąd uznał, że biegła sądowa w precyzyjny sposób przeanalizowała rynek nieruchomości i transakcje sprzedaży nieruchomości podobnych do nieruchomości będącej przedmiotem tej wyceny. Jednocześnie wybrała do porównania obiekty najbardziej wiarygodne, mając na uwadze stan techniczny, lokalizację, wyposażenie i infrastrukturę wycenianych działek.

Pomiędzy wnioskodawcą i uczestniczką zasadniczo była zgoda co do sposobu zniesienia współwłasności nieruchomości wchodzącej w skład spadku. Uczestniczka postępowania A. N. oświadczyła wolę, aby przysługujący jej udział w prawie własności nieruchomości i ruchomości przypadł w dziale spadku wnioskodawczyni B. P.. Wnioskodawczyni domagała się przyznania jej nieruchomości na własność z tą różnicą, iż bez obowiązku spłaty a uczestniczka postępowania domagała się spłaty wartości jej udziału w majątku spadkowym. Nie sprzeciwiła się przyznaniu na własność ruchomości.

Rozstrzygnięcia wymagała zatem kwestie szczegółowe co do sposobu dokonania działu spadku.

Zgodnie z przepisem art. 1035 kc jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom (co również ma miejsce w przedmiotowej sprawie) do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.

Z przepisów art. 688 kpc w zw. z art. 623 kpc oraz art. 1035 kc w zw. z art. 211 kc wynika, że w braku odmiennej woli współspadkobierców podstawowym sposobem podziału spadku jest jego dział w naturze. Ten sposób podziału majątku spadkowego ma pierwszeństwo przed innymi sposobami. Jeżeli określony przedmiot wyczerpujący cały lub prawie cały spadek nie daje się podzielić, wówczas zgodnie z art. 1035 kc w zw. z art. 212 § 2 kc może on być przyznany stosownie do okoliczności jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedany stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, przy czym z regulacji tej wynika, że ustawodawca przyjął równorzędność obu tych sposobów podziału. Wybór jednego z nich należy w pierwszej kolejności do spadkobierców, jednak w sytuacji, gdy spadkobiercy nie zajmą jednolitego stanowiska w tym przedmiocie – wybór należy do sądu i to nawet bez zgody uczestników postępowania. Nie budzi wątpliwości, że sprzedaż należy traktować jako ostateczny sposób podziału majątku spadkowego. W konsekwencji powyższego, Sąd dokonując działu spadku, dokonuje podziału mając w pierwszym względzie na uwadze zgodne stanowiska stron. W rozpoznawanej sprawie o ile można mówić o zgodności stanowisk w przypadku wnioskodawczyni i uczestniczki postępowania A. N. co do nieruchomości, to trudno przyjąć takie domniemanie co do ruchomości.

Godzi się zauważyć, iż w niniejszej sprawie nie zachodziła możliwość podziału w naturze ruchomości spadkowych. Przyznanie przedmiotów spadkowych określonemu spadkobiercy jest uzależnione od istniejących w danej sprawie działowej okoliczności, takich jak usprawiedliwione interesy wszystkich uprawnionych, a także sytuacja osobista, rodzinna i majątkowa. Przyznanie spadku jednemu spadkobiercy związane jest z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców, które stanowią równowartość udziału w spadku każdego ze spadkobierców. Podstawowym celem działu spadku – co do zasady – jest doprowadzenie do całkowitej likwidacji istniejącej pomiędzy spadkobiercami wspólności majątku spadkowego.

Dokonując działu spadku i zniesienia współwłasności Sąd uwzględnił dotychczasowy sposób korzystania ze składników spadku przez spadkobierców i ich miejsce zamieszkania. A. N. nigdy nie mieszkała w C.. Natomiast B. P. mieszka w C.. Korzysta ona faktycznie z nieruchomości wchodzącej w skład spadku, w której to nieruchomości posiada większościowy udział. a nieruchomości wchodzące w skład spadku po J. P. służą do prowadzenia tego gospodarstwa. Dlatego też wnioskodawczyni Sąd przyznał ruchomości. Ponieważ przyznane wnioskodawczyni nieruchomość i ruchomości przewyższają swoją wartością należny jej udział w spadku, uczestniczce postępowania należy się spłata. Spadkobierca wprawdzie może zrezygnować dobrowolnie z przysługującej mu prawnie spłaty, jednak oświadczenie w tym względzie musi być wyraźnym wyrażeniem takiej woli, której nie można domniemywać. Uczestniczka nie zrezygnowała z przysługującego jej uprawnienia.

Zgodnie z art. 212 § 3 kc jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Sąd na podstawie tego przepisu wyznaczył trzymiesięczny termin zapłaty spłat na rzecz uczestniczki postępowania liczony od daty uprawomocnienia się postanowienia. Określając termin spłat Sąd miał na względzie zarówno sytuację finansową wnioskodawczyni B. P., jak i interes uczestniczki postępowania A. N.. Kilkukrotne nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron uniemożliwiało dokładne ustalenie ich aktualnej sytuacji finansowa i ocenę czy jest możliwa spłata w krótkim czasie. Jednak wyznaczenie dłuższego terminu spłaty naruszałoby interes uczestniczki postępowania, w szczególności mając na względzie to, że niniejsza sprawa toczy się już trzy lata i wnioskodawczyni miała wystarczająco dużo czasu na zgromadzenie potrzebnych środków na spłatę uczestniczki postępowania. Z kolei rozłożenie spłaty na raty zgodnie z wnioskiem pełnomocnika wnioskodawczyni nie jest celowe, gdyż jak już wskazano takie rozwiązanie narusza interes uczestniczki postępowania. Wnioskodawczyni utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych z pracy w średniej wysokości, jednak wnioskodawczyni uzyskując przedstawiający znaczną wartość składnik majątkowy winna liczyć się z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałej spadkobierczyni. W zakresie terminu spłaty zasądzonej od B. P. sąd miał na uwadze, iż w wyniku działu spadku i zniesieniu współwłasności uzyskuje ona składnik majątkowy, który może spieniężyć i następnie wydatkować uzyskaną kwotę na przyznaną uczestniczce postępowania spłatę. W ocenie Sądu zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania spłat nie może naruszać zasad współżycia społecznego. W ocenie Sądu trzy miesiące jest wystarczającym okresem, aby wnioskodawczyni B. P. podjęła decyzję w jaki sposób uzyskać środki na spłatę uczestniczki postępowania. Biorąc pod uwagę, iż nieruchomość składa się z samodzielnych działek, może rozważyć sprzedaż niektórych z nich i w ten sposób uzyskać środki na spłatę.

Mając powyższe na uwadze Sąd działu spadku po J. P. dokonał w ten sposób, że prawa własności nieruchomości i ruchomości o łącznej wartości 176.000 złotych przyznał wnioskodawczyni oraz zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania A. N. kwotę 29.333,33 złotych tytułem spłaty płatną w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności. Obliczając spłatę należną uczestniczce postępowania, Sąd miał na względzie, iż wartość majątku spadkowego wynosi łącznie 91.000,00 złotych (tj. 85.000 zł + 5.000 zł + 1.000 zł = 91.000 zł : 3 = 29.333,33 zł). Wobec tego spłata należna A. N. wynosi 29.333,33 złotych.

W postępowaniu działowym sąd rozstrzyga m.in. o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych (art. 686 kpc). Do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 kc).

Wnioskodawczyni B. P. zgłosiła do rozliczenia w niniejszym postępowaniu poniesione przez nią nakłady na nieruchomość.

W punkcie 6 postanowienia Sąd oddalił wniosek o rozliczenie nakładu z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek spadkowy w kwocie 240.000 złotych. Roszczenie to, mimo że objęte wnioskiem w niniejszej sprawie, rozpatrywane jest według zasad obowiązujących w procesie, bo roszczenie to ma w istocie charakter procesowy. A zatem należy udowodnić nie tylko zasadę rozliczenia nakładu, ale i wysokość nakładu. O ile, jak wywiedziono powyżej, w niniejszej sprawie były podstawy do rozliczenia nakładu z majątku wnioskodawczyni na majątek spadkowy, to wnioskodawczyni, mimo, że reprezentowana była przez fachowego pełnomocnika, nie udowodniła wysokości tego nakładu. Pełnomocnik wnioskodawczyni bez żadnego wytłumaczenia i uzasadnienia określił jego wartość na 240.000 złotych. Sąd zaś w niniejszej sprawie nie działa z urzędu w zakresie ustalania wartości tego nakładu i dlatego roszczenie to uległo oddaleniu. Na marginesie należy wskazać, iż nakład zgłoszony do rozliczenia wnioskodawczyni wskazała koszty remontu przedmiotowej nieruchomości. Koszty te nie podlegają rozliczeniu, gdyż biegła wyceniała lokal mieszkalny według stanu sprzed remontu, a wnioskodawczyni otrzymała w wyniku działu spadku i zniesienia współwłasności nieruchomość z nakładami przez siebie poczynionymi.

Rozstrzygniecie zawarte w pkt 7 postanowienia opiera się na art. 212 § 3 kc w zw. z art. 1035 kc, który pozwala Sądowi ustalić w razie potrzeby sposób zabezpieczenia ustalonej spłaty. Dokonując zabezpieczenia spłaty poprzez ustanowienie hipoteki Sąd miał zaś na uwadze to, że nie jest znazna aktualna dokładna sytuacja majątkowa wnioskodawczyni, co w razie niewywiązywania się z obowiązku spłaty mogłoby stanowić dla uczestniczki utrudnienie w uzyskaniu należnej jej spłaty.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na mocy art. 520 § 1 kpc uznając, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, tj. stosownie do odpowiadających im udziałów. Wnioskodawca poniósł koszty w łącznej kwocie 200,00 złotych (część opłaty od wniosku), co oznacza, że uczestniczka winna ponieść koszty w kwocie 33,33 złotych (200:6=33,33). Skoro uczestniczka nie poniosła żadnych kosztów, to obowiązana jest zwrócić wnioskodawczyni kwotę 33,33 złote, o czym orzeczono w punkcie 8 postanowienia.

Orzekając o kosztach sądowych tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa (wynagrodzenie biegłego w kwocie 1.971,55 złotych i zwolnienie wnioskodawczyni od opłaty sądowej w zakresie 800 złotych) Sąd uznał, że zainteresowani powinni w nich partycypować stosownie do swych udziałów w majątku objętym wnioskiem, albowiem udziały te odzwierciedlają ich stopień zainteresowania rozstrzygnięciem sprawy (art. 520 § 1 kpc). W tym zakresie Sąd orzekł w punkcie 9 postanowienia na mocy odpowiednio art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2016r., poz. 623 ze zm.).

W zakresie pozostałych kosztów w tym zastępstwa procesowego, na podstawie art. 520 § 1 kpc stwierdzono, iż zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.