Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Fronckiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2017r. w Olsztynie

sprawy z wniosku K. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 czerwca 2017 r. , sygn. akt IV U 145/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje K. O. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 4 stycznia 2017 r. do 23 stycznia 2017 r.;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej K. O. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSR Sławomir Polak SSO Beata Urbańska-Woike SSO Beata Kurowska

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O. decyzją z dnia 17 stycznia 2017 roku znak: (...) odmówił K. O. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 04.01.2017r. do dnia 23.01.2017r. Organ rentowy zaskarżoną decyzję wydał na podstawie z art. 1 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz.U. z 2016r., poz. 372), zgodnie z którym to przepisem świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz. 963), zwanym dalej "ubezpieczonymi". Z kolei w myśl art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Od powyższej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., K. O. wniosła odwołanie do Sądu Rejonowego w Olsztynie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zaprzeczyła okolicznościom podanym przez organ rentowy i wniosła o zmianę decyzji. Wskazała, że w związku z pismem ZUS dokonała wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych w związku z pobieraniem zasiłku macierzyńskiego od 08.10.2015r. Odwołująca została wprowadzona w błąd. Cały czas wyrażała wolę kontynuowania ubezpieczenia społecznego i to w tej samej podstawie wymiaru składek.

W odpowiedzi na odwołanie – pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O. wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu podtrzymał argumenty, zaprezentowane w wydanej decyzji z dnia 17 stycznia 2017r. Organ rentowy powołał się na szereg przepisów, w tym m.in. na definicję ubezpieczonego, wskazując, że odwołująca do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego podlegała w okresach od dnia 01.04.2012r. do dnia 31.05.2013r., od dnia 01.03.2014r. do dnia 31.01.2015r. oraz od dnia 01.03.2015r. do dnia 07.10.2015r. W okresie od dnia 08.10.2015r. do dnia 05.10.2016r. z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego odwołująca podlegała tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Ponadto organ wskazał, że odwołująca nie dopełniła obowiązku zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie .

Sąd ten ustalił, iż odwołująca K. O. prowadzi działalność gospodarczą od 2012r. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego podlegała w okresach od dnia 01.04.2012r. do dnia 31.05.2013r, od dnia 01.03.2014r. do dnia 31.01.2015r. oraz od dnia 01.03.2015r. do dnia 07.10.2015r. W okresie od dnia 08.10.2015r. do dnia 05.10.2016r. z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego odwołująca podlegała tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego K. O. nie dokonała zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Za miesiąc październik, listopad, grudzień 2016r. wykazała zerową podstawę wymiaru składek , nie dokonała wpłat składek.

W okresie od 06.10.2016r. przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Sąd I instancji w oparciu o poczynione ustalenia faktyczne , w tym w oparciu o zebrane dokumenty, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała uznał , iż odwołanie K. O. nie znajduje uzasadnienia .

Sąd ten podkreślił, ,iż zakres sporu pomiędzy stronami sprowadzał się do ustalenia czy odwołująca podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Z brzmienia przepisów art. 1 ust. 1 i art.4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014r., poz.159) wynika, że prawo do zasiłku, w tym chorobowego, przysługuje ubezpieczonemu, czyli osobie, która opłaca składki oraz w przypadku ubezpieczenia dobrowolnego złożyła wniosek o objęcie tym ubezpieczeniem. Jednocześnie art. 4 ust. 1 pkt. 2 przewiduje, iż ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Natomiast, w świetle przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla tej grupy podmiotów dobrowolne i następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Art. 14 ust. 1 cyt. ustawy przewiduje, iż objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Płatnik składek jest obowiązany do informowania Zakładu o każdorazowej zmianie danych w terminie 7 dni od ich zaistnienia bądź stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub na skutek dokonanego przez Zakład zawiadomienia. Natomiast w przypadku zmian dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania płatnik składek zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń zawierającego prawidłowe dane. Nałożony na płatników składek nakaz informowania o każdorazowych zmianach dotyczących osoby ubezpieczonej, jak również przebiegu ubezpieczeń ma związek z koniecznością zapewnienia przez Zakład rzetelności i kompletności informacji gromadzonych na koncie ubezpieczonego, które zakładane jest na podstawie pierwszego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

W sytuacji, gdy zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń dotyczy tytułu ubezpieczenia (kodu tytułu ubezpieczenia), rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS o przedmiotowych zmianach poprzez złożenie dokumentu wyrejestrowania z wszystkich ubezpieczeń (formularz (...)) i ponowne złożenie dokumentu zgłoszenia do ubezpieczeń zawierającego prawidłowe dane (formularz (...) albo formularz ZUS ZZA, jeżeli ubezpieczony jest objęty wyłącznie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym). Sytuacja taka wystąpiła u odwołującej, po tym, jak od dnia 5 października 2015 r. do 5 października 2016 r. przebywała na zasiłku macierzyńskim. Tym samym, zgodnie z art. 9 ust. 1c ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. W sytuacji, gdy na swój wniosek osoby te są objęte ubezpieczeniami emerytalnemu i rentowym także z tytułu prowadzonej działalności, nie oznacza to, iż mogą być objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tego tytułu (art. 11 ust. 2 ww. ustawy). W związku z tym, w okresie od dnia 8 października 2015 r. do 5 października 2016 r tj. pobierania zasiłku macierzyńskiego, wnioskodawczyni winna złożyć formularz (...) i ZUS ZZA, tj. wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i zgłosić tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, a po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego zgłosić się do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, w tym w zakresie objęcia jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia 06.10.2016 r. Do powyższego Zakład wezwał wnioskodawczynię pismem z dnia 30 marca 2016 r. wobec ujawnienia nieprawidłowości w wykonywaniu nałożonych na odwołującą przez przepisy obowiązków .

Sąd Rejonowy podkreślił, iż na dzień 10.01.2017r. brak było poprawnego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od października 2016r. Dodatkowo, brak było również wpłat na FUS za miesiące październik do grudnia 2016r. (zerowa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne), czego nie kwestionuje odwołująca.

W świetle powyższego, w ocenie Sądu Rejonowego , odwołująca nie ma prawa do zasiłku chorobowego za okres wskazany w zaskarżonej decyzji, gdyż nie podlega do ubezpieczenia chorobowego. W okresie od dnia 08.10.2015r. do dnia 05.10.2016r. z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego odwołująca podlegała tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego odwołująca nie dokonała zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Powyższy wyrok apelacją w całości zaskarżyła K. O. .

Wyrokowi zarzuciła :

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 48 b ustawy ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie ,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, iż ubezpieczona nie została zgłoszona w sposób dorozumiany

Mając na względzie powyższe wniosła o zmianę przedmiotowego wyroku poprzez zmianę decyzji organu rentowego i przyznanie ubezpieczonej prawa do zasiłku chorobowego za okres od 4 stycznia 2017r.do 31 stycznia 2017r.

W toku postępowania apelacyjnego pełnomocnik skarżącej powołał się na treść wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie zapadłego w dniu 9 października 2017r. w sprawie IV Ua 51/17 , dotyczącego prawa do zasiłku chorobowego skarżącej za okres wcześniejszy, tj. od 6 października 2016r. , w którym to Sąd przyznał rację wymienionej uznając, iż od tej daty ponownie podlega do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego . W efekcie zmienił decyzję organu rentowego oraz przyznał skarżącej prawo do zasiłku chorobowego za okres od 6 października 2016r.

Sąd Okręgowy zważył ,co następuje :

Apelację skarżącej należało uznać za zasadną.

Analiza podnoszonych w apelacji zarzutów nakazuje w pierwszej kolejności rozważyć zarzuty natury procesowej, mają one bowiem bezpośredni wpływ na prawidłowość dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych.

Naruszenie prawa materialnego może zaś nastąpić bądź poprzez jego błędną wykładnię - czyli poprzez mylne rozumienie treści określonej normy prawnej, albo poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, czyli poprzez błędne uznanie, iż do danego ustalonego stanu faktycznego ma zastosowanie dany przepis prawa materialnego, albo też odwrotnie, tzn. przepis, który winien mieć zastosowanie w danym stanie faktycznym - nie został zastosowany (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15.10.2001 r., I CKN 102/99; wyroki Sądu Najwyższego z 05.10.2000 r., II CKN 300/00 oraz z 19.01.1998 r., I CKN 424/97, OSNC 1998/9/136).

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. stwierdzić należy, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy skarżąca po dniu 6 października 2016r. została objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym , albowiem pozytywna odpowiedź na powyższe pytanie implikuje prawo do zasiłku chorobowego w spornym okresie .

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe .

W ramach uzupełnienia ustaleń faktycznych odnotować należy, iż skarżąca nieprzerwanie była niezdolna do pracy od dnia 6 października 2016r. do 13 czerwca 2017r. , do tej daty dokonała zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego , natomiast w dokumentach rozliczeniowych z tytułu ubezpieczeń społecznych wskazywała zerową podstawę wymiaru składek, nie dokonywała też w ww. wpłat na ubezpieczenia społeczne , w tym na ubezpieczenie chorobowe.

Istotną rolę w zakresie oceny zasadności wywiedzionego środka odwoławczego przypisać należy rozstrzygnięciu Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 października 2017r. w sprawie IV Ua 51/17 . Konieczne jest odwołanie do treści art. 366 k.p.c. i zdefiniowanej tamże zasady powagi rzeczy osądzonej. W myśl ww. przepisu wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto między tymi samymi stronami. Zgodnie zaś z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do określenia jego zakresu ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 r. I UK 449/14).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zauważyć się godzi, iż Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie IV Ua 51/17 , zainicjowanej apelacją K. O., o prawo do zasiłku chorobowego za okres od 6 października 2016r. wyrokiem z dnia 9 października 2017r. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał skarżącej prawo do zasiłku chorobowego w spornym okresie. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia było przesądzenie , iż wymieniona od dnia 6 października 2016r. podlega dobrowolnie chorobowemu ubezpieczeniu społecznemu. W ocenie tego Sądu, zaistniały bowiem podstawy do przywrócenie jej terminu do złożenia wniosku o ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym po zakończeniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego oraz do przywrócenia jej terminu do opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Sąd Okręgowy przyznał, iż w przypadku skarżącej datę ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wyznaczała data początkowa pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wynika treści art. 36 ust. 11 ustawy o sus. Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z ubezpieczeń. Zgodnie z art. 36 ust. 3 i ust. 11 obowiązek dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń i wyrejestrowania z ubezpieczeń należy do osoby prowadzącej działalność gospodarczą jako płatnika składek. Odwołująca wprawdzie dopełniła obowiązku wyrejestrowania z ubezpieczenia społecznego i zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego w związku z nabyciem prawa do zasiłku macierzyńskiego, ale już po zakończeniu pobierania zasiłku nie dopełniła obowiązku wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego i nie dokonała zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. W zgłoszeniu tym, w przypadku wyrażenia chęci podlegania dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu odwołująca powinna wskazać również to ubezpieczenie.

Sąd Okręgowy w ww. sprawie stanął na stanowisku , iż należy wnioskodawczyni przywrócić termin do złożenia wniosku o ponowne objęcie ubezpieczeniami jak i na opłacenie składek, albowiem powodowałoby to dla odwołującej dotkliwe skutki, gdyż oznaczałoby ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i utratę zasiłku chorobowego w okresie ciąży. W przypadku kobiety w ciąży wykładnia art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej powinna uwzględniać wynikającą z art. 71 ust. 2 Konstytucji RP szczególną ochronę matki przed i po urodzeniu dziecka. Gdyby ubezpieczona - jak w poprzednich okresach - miała świadomość ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i świadomość konieczności ponownego złożenia wniosku i w związku z tym opłacenia składek na ubezpieczenia ( czego nie miała), to by to uczyniła – zważywszy na dotychczasowy przebieg jej ubezpieczenia i interesowanie się przez nią prawidłowym przebiegiem tych ubezpieczeń. Nie uczyniła tego ( nie złożyła ponownie wniosku), bo będąc na zasiłku chorobowym w związku z drugą zagrożoną ciążą bezpośrednio – bez żadnej przerwy po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego - była niezdolna do pracy i z tego powodu nie przystępowała również ponownie do prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy w Olsztynie podkreślił raz jeszcze konstytucyjną ochronę matki przed urodzeniem dziecka i po urodzeniu dziecka ( art. 71 ust. 2 Konstytucji RP) i mając ją na względzie zinterpretował art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przywracając ubezpieczonej termin do złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniem i przywrócił termin do opłacenia składek. Sąd ten odwołał się także do wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 stycznia 2017r., sygn. akt III AUa 649/16, który zapadł na tle zbliżonego stanu faktycznego, a także poglądu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku zawartego w uzasadnieniu do wyroku z dnia 26.04.2016r., sygn. akt III AUa2058/15.

Podkreślić należy, iż na mocy art. 365 kpc sąd w niniejszym składzie związany jest wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 października 2017r. w sprawie IV Ua 51/17 oraz zaprezentowanym w uzasadnieniu orzeczenia stanowiskiem o objęciu skarżącej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym bezpośrednio po ustaniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego . Orzeczenie takie uzyskuje moc wiążącą z chwilą uprawomocnienia się, a zatem z chwilą definitywnego zakończenia postępowania. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie podlega ona już ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność przeprowadzenia postępowania dowodowego w tej kwestii, nie tylko zaś dokonywania ustaleń sprzecznych (wyr. SN z 4.3.2008 r., IV CSK 441/07.

Powyższe przełożyło się na uznanie, iż Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybienia w zakresie ustalonych faktów, ale w ocenie ich kwalifikacji prawnej , niesłusznie przyjmując , iż w świetle powołanych przepisów prawa brak było przesłanek do przywrócenia skarżącej terminu do złożenia wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym . Naruszył tym samym przepis prawa materialnego , a mianowicie art. 14 ust. 1 oraz ust. 2 pkt. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie ulegało bowiem wątpliwości, iż skarżąca w spornym okresie , tj. od 4 stycznia 2017r. do 23 stycznia 2017r. nadal i nieprzerwanie od 6 października 2016r. była niezdolna do pracy . A zatem, skoro od daty ustania pobierania zasiłku macierzyńskiego pozostawała w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym , to zaskarżona decyzja o braku prawa do zasiłku chorobowego była nieprawidłowa .

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I wyroku z mocy art. 386 § 1 k.p.c.

W pkt II orzeczono o kosztach procesu na podstawie art. 98 §1 k.p.c. - zważywszy na zasadę odpowiedzialności za wynik procesu w instancji odwoławczej ( 90 zł. tytułem kosztów zastępstwa procesowego + 30 zł. tytułem opłaty od apelacji).

SSO B. Kurowska SSO B. Urbańska –Woike SSR del. S. Polak