Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant st. sekr. sądowy Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2017 r. w Kaliszu

odwołania S. H.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 11 maja 2017 r. Nr (...)

w sprawie S. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.05.2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił odwołującemu S. H. przyznania emerytury wcześniejszej wobec braku wykazania na dzień 01.01.1999 r. okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat, poprzez pominięcie okresu nauki zawodu w (...) Szkole (...) w L. od 01.01.1971 r. do 12.06.1974 r.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył S. H., domagając się jej zmiany i przyznania emerytury wcześniejszej z racji pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Odwołujący S. H. w okresie od 01.09.1971 r. do 12.06.1974 r. uczęszczał do (...) Szkoły (...), (...) w L.. Nauka w szkole trwała 3 lata. Podczas nauki w szkole wnioskodawca zajęcia teoretyczne odbywał w I klasie 3 dni w tygodniu, a w II i III klasie – 2 dni w tygodniu. W pozostałe dni tygodnia odwołujący odbywał praktyczną naukę zawodu: w I, II klasie zajęcia na powierzchni kopalni, w III klasie – także pod ziemią. Praktyczne zajęcia odbywały się przez zapoznawania się z wszystkimi rodzajami prac na kopalni. Nauka odbywała się pod okiem instruktorów. Odbywanie praktyk należało do programu nauczania. Odbywało się pod nadzorem nauczycieli zawodu, którzy oceniali praktykę wystawiając oceny. Po ukończeniu nauki danego przedmiotu ocenę z niego umieszczano na świadectwie szkolnym wydawanym po zakończeniu każdego roku szkolnego. Uczniowie otrzymywali wynagrodzenie, zróżnicowane w zależności od tego, której klasy dotyczyło. Pieniądze wypłacane były na terenie szkoły. Uczniowie kwitowali ich odbiór na listach. Zajęcia praktyczne trwały 6 godzin dziennie, a pod ziemią – krócej. Po zakończeniu nauki w każdym roku szkolnym uczniowie mieli wakacje. Terminy ferii i wakacji pokrywały się z terminami w innych szkołach. W okresie ferii i wakacji odwołujący nie wykonywał pracy na rzecz kopalni. Na zakończenie każdego roku nauki wnioskodawca uzyskiwał świadectwo zasadniczej szkoły zawodowej.

Praktyki w kopalni odwołujący odbywał w oparciu o umowę zawartą między szkołą i kopalnią. Odwołującego i kopalni nie łączyła indywidualna umowa o naukę zawodu. Kopalnia zobowiązywała się do dostarczenia uczniom bezpłatnego umundurowania, pomocy szkolnych, stypendiów, internatu w zamian za obowiązek odpracowania 5- letniego okresu w kopalni, po zakończeniu 3 lat nauki w szkole.

W piśmie z dnia 07.08.1995 r. (...)poinformowała odwołującego, iż praktyczna nauka zawodu odbywała się na podstawie umowy szkoła – (...), a nie na podstawie indywidualnej umowy o pracę czy też umowy o praktyczną naukę zawodu. Okres nauki w szkole nie może więc być objęty świadectwem pracy. Archiwum Zakładowe (...)nie posiada w swojej ewidencji akt osobowych odwołującego za okres1971-1974, natomiast za okres od 1974-1980- niesporny w niniejszej sprawie, takie akta są. Podobnej treści pismo skierowano do odwołującego w dniu 20.11.2015 r. W piśmie z dnia 22.03.1991 r. Szkoła potwierdziła pobieranie przez odwołującego nauki w szkole w latach 1971-1974 oraz odbywania praktyk zawodowych w czasie tej nauki. Podobnie (...) we W.w piśmie z dnia 25.04.2016 r. Kombinat (...)w L.wystawił odwołującemu świadectwo pracy za okres od 11.09.1974 r. do 30.09.1980 r., niesporny w niniejszej sprawie.

Odwołujący był uczniem, nie miał natomiast statusu pracownika kopalni w okresie 3 lat nauki w szkole zawodowej w okresie od 01.09.1971 r. do 12.06.1974 r.

(dowód: pismo (...) z dnia 20.11.2015 r. w aktach osobowych odwołującego)

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującego w części dotyczącej tego, iż zawarta została indywidualna umowa o praktyczną naukę zawodu między odwołującym i kopalnią. Powyższe twierdzenia pozostają w sprzeczności z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach. Opis przez odwołującego charakteru zajęć, ich czasu trwania wskazuje także, iż nie łączyła go z kopalnią indywidualna umowa o naukę zawodu.

Zgodnie z art. 6 ust 2 punkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako okresy składkowe uważa się także okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 01.01.1975 r. Wymogi przewidziane w cytowanym wyżej przepisie spełniać może jedynie okres praktycznej nauki zawodu wykonywanej na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu. W oparciu o regulacje wynikające z przepisów ustawy z dnia 15.07.1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania oraz ustawy z dnia 02.07.1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w celu nauki zawodu sformułowano zasady, kiedy istnieją warunki do przyjęcia, iż praktyczna nauka zawodu jest okresem składkowym. Decyduje o tym treść zawartej indywidualnej umowy między uczniem i pracodawcą oraz okoliczność, czy młodociany ma status ucznia czy pracownika.

Ustawa z dnia 15.07.1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32 poz. 160) uregulował system szkolnictwa w Polsce. W systemie szkół wymieniła zasadnicze szkoły zawodowe. W art. stwierdzono, iż kształcenie kwalifikowanych robotników odbywa się w zasadniczych szkołach zawodowych. zgodnie z ust. 3 tegoż przepisu praktyczna nauka zawodu stanowi część procesu kształcenia i wychowania w zasadniczych szkołach zawodowych. Zgodnie z art. 12 wymienionej ustawy zasadnicze szkoły zawodowe mogą działać jako szkoły przyzakładowe lub pod opieką patronacką odpowiednich uspołecznionych zakładów pracy.

W myśl art.1 cyt. ustawy młodociani, osoby w wieku od 14 do 18 lat, mogą być zatrudniani tylko celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, odbycia wstępnego stażu pracy. Co do osób do lat 15 istniał zakaz zatrudniania. Zgodnie z art. 9 wymienionej ustawy zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy jest obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Zgodnie z art. 19 cyt. ustawy pracownicy, bez względu na wiek, podejmujący po raz pierwszy zatrudnienie w wyuczonym zawodzie lub podejmujący zatrudnienie w zawodzie, w którym nie posiadają wymaganych kwalifikacji, są obowiązani do odbycia wstępnego stażu pracy.

Odwołujący w okresie nauki w (...) Szkole (...) miał status ucznia a nie pracownika. Przeanalizowanie organizacji nauki w szkole, sposobu organizacji praktyk, czasu zajęć praktycznych, dokumentowania odbytych zajęć wskazuje, iż odwołujący był uczniem a nie pracownikiem. Z odwołującym nie zawarto indywidualnej umowy o naukę zawodu. Co do stażu odbywanego przez odwołującego po zakończeniu nauki w zasadniczej szkole zawodowej, był on już zatrudnieniem i musiał wynikać z zawartej umowy. Pracodawca co do tego okresu wydał odwołującemu stosowne dokumenty.

W wyroku z dnia 14.02.1996 r. II URN 2/96 Sąd Najwyższy stwierdził, iż okresy nauki w zasadniczych szkołach zawodowych nie są okresami składkowymi w rozumieniu przepisów art. 2 ust 2 pkt.3 ustawy z dnia 17.10.1991 r. i rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw.

Treść art. 2 ust 2 pkt.3 wymienionej ustawy z dnia 17.10.1991 r. odpowiada aktualnie treści art. 6 ust 2 pkt.3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stąd cytowane orzeczenie znajduje w pełni zastosowanie w niniejszej sprawie.

Odwołujący nie wykazał więc dalszego okresu składkowego od 01.09.1971 r. do 12.06.1974 r.

Możliwość uzyskania emerytury przez mężczyzn przed ukończeniem 65 roku życia przewidywał do 31.12.2008 r. przepis art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych(Dz. U. z 2015 r. poz. 748 i). Obecnie osoby urodzone po 31.12.1948 r., które osiągnęły wiek wymieniony w art. 32 i pracowały w szczególnych warunkach mogą przejść na emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 184 wymienionej ustawy. Muszą, m.in. spełniać warunek wykazania stażu pracy 25 lat dla mężczyzn i 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. Przepis ten wymaga także dla spełnienia warunków do świadczenia, rozwiązania stosunku pracy i braku przynależności do OFE. Warunek rozwiązania stosunku pracy nie obowiązuje od dnia 01.01.2013 r.

Dla celów ustalenia uprawnień do wcześniejszej emerytury za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Wiek emerytalny takich osób, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie ustawy oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 ze zmianami), a także na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie wymienionych aktów.

Pierwszym z warunków jest brak przynależności do OFE i odwołujący ten warunek spełnia. Kolejnym warunkiem jest ukończenie 60 roku życia. Odwołujący osiągnął wymagany przez przepisy wiek w dniu (...) r. Następnym warunkiem jest przepracowanie wymaganego okresu zatrudnienia tj. co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odwołujący wykazał okresy składkowe i nieskładkowe za okres 22 lata 10 miesięcy i 15 dni lat na dzień 01.01.1999 r. Ostatnim warunkiem uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest przepracowanie co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień 01.01.1999 r.

Aby wykonywaną pracę można było zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, musi to być rodzaj pracy wskazanej w załączniku A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Praca ta, zgodnie z brzmieniem § 2 ust 1 wymienionego rozporządzenia musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wymaganym na danym stanowisku. Stosownie do ustępu 2 § 2 w/w rozporządzenia okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Pracodawca wystawił odwołującemu świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący wykazał okres 15 lat 11 miesięcy i 19 dni okresu zatrudnienia.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przedmiotem postępowania w sprawie o wcześniejszą emeryturę jest ustalenie tego świadczenia z uwagi na warunki pracy, co oznacza konieczność poczynienia ustaleń dotyczących rodzaju i wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W świetle powołanego wyżej § 2 Rozporządzenia Rady Ministrów zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji, natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody m. in. zeznania świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21.09.1984 r., sygn. akt III UZP 48/84 niepublikowana LEX nr 14630)

W rozpoznawanej sprawie, jak wyżej wskazano, odwołującemu wystawiono świadectwo pracy w szczególnych warunkach za cały okres.

Odwołujący wykazał okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący nie wykazał 25 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r.

Odwołujący nie spełnił warunków wymienionych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do przyznania emerytury wcześniejszej.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴ 1 2 kpc Sąd orzekł jak w wyroku o oddaleniu odwołania.

SSO Marzena Głuchowska