Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Rafał Olszewski

Sędziowie: SSO Danuta Józefowska (spr.)

SSR del. Magdalena Piekarska-Iskra

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Błachowicz - Dróżdż

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa Północ D. M.

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2017r.

sprawy R. R. (1) s. Z. i M., ur. (...) w C.

skazanego wyrokiem łącznym

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 10 maja 2017 r. , sygn. akt XI K 70/17

orzeka:

1.  uchyla pkt 1 i 3 zaskarżonego wyroku i w tym zakresie umarza postępowanie;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zwalnia skazanego R. R. (1) od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Ka 655/17

UZASADNIENIE

R. R. (2) skazany prawomocnymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 7 października 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt IV K 812/13 za przestępstwo z art. 108 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i art. 288 §1 kk w zw. z art. 11§2 kk na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat tytułem próby (nie zarządzono wykonywania kary pozbawienia wolności) oraz grzywny w wymiarze 20 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych, na poczet której zaliczono okres zatrzymania w dniu 10.05.2013 r., której nie rozpoczął wykonywać;

II.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 18 grudnia 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt III K 635/13 za przestępstwo z art. 280§1 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat tytułem próby, grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych, na poczet której zaliczono okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania w okresie od 29.03. do 30.03.2013 r. i od 17.10.2013 r. do 6. 11.2013 r., której nie rozpoczął wykonywać;

III.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 lipca 2016 r. wydanego w sprawie sygn. akt XI K 320/16 za przestępstwo z art. 13§1 kk w zw. z art.279§1 kk na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i 1 roku ograniczenia wolności w postaci wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym, karę pobawienia wolności zaczął odbywać w dniu 18 stycznia 2017 r. i ma ją odbywać do dnia 17 lipca 2017 r. ;

Wyrokiem łącznym z dnia 10 maja 2017 r. wydanym w sprawie XI K 70/17 Sąd Rejonowy w Częstochowie:

1)  na mocy art. 85 § 1 i 2 kk, 86 § 1 kk, 87 § 1 kk, 89 § 1b połączył kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności orzeczone wobec skazanego R. R. (1) wyrokami opisanymi w pkt. II i III części wstępnej tj. Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 18 grudnia 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt III K 635/13 i Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 lipca 2016 r. wydanego w sprawie sygn. akt XI K 320/16 i wymierzył skazanemu karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności;

2)  na mocy art. 85 kk, 86§1 i 2 kk (w wersji obowiązującej do dnia 30 czerwca 2015 r.) połączył kary grzywny orzeczone wobec skazanego R. R. (1) wyrokami opisanymi w pkt. I i II części wstępnej tj. Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 7 października 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt IV K 812/13 i Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 18 grudnia 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt III K 635/13 i wymierzył skazanemu karę łączną grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;

3)  na mocy art. 577 kpk zaliczył okresy rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet kary łącznej, orzeczonej:

a)  w punkcie 1 wyroku- w sprawie o sygn. III K 635/13 tj. od dnia 29.03.2013 r. do 30.03.2013 r. i od 17.10.2013 r. do 6.11.2013 r. oraz XI K 320/16 od 18.01.2017 r. godz. 17.20 do dnia 10.05. 2017 r.;

b)  w punkcie 2 wyroku- w sprawie o sygn. IV K 812/13 w dniu 10.05.2013 r. ;

4)  na zasadzie art. 576§1 kpk wyroki opisane w pkt. I-III w zakresie nie objętym niniejszym wyrokiem łącznym postanowił wykonywać oddzielnie,

5)  na mocy art. 572 kpk w pozostałej części postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego umorzył;

6)  na mocy art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł oskarżyciel publiczny – Prokurator zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonego, zarzucając mu obrazę przepisów postępowania, a to art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015.396), która miała wpływ na treść wyroku, a polegająca na zastosowaniu zarówno przepisów rozdziału IX ustawy kodeks karny w brzmieniu obowiązującym przez 1 lipca 2015 r. jak i w brzmieniu nowym – nadanym w/w ustawą, w jednym wyroku łącznym, podczas gdy przepis ten nie przewiduje takiej możliwości.

Skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez przyjęcie, iż podstawą do wydania wyroku łącznego jest rozdział IX ustawy kodeks karny w jego nowym brzmieniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona przez oskarżyciela publicznego - Prokuratora apelacja spowodowała uchylenie pkt 1 i 3 zaskarżonego wyroku. W tym zakresie na mocy art. 572 k.p.k. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie, albowiem brak jest warunków do połączenia kar.

Niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji wyrok łączny Sądu Rejonowego w Częstochowie musiał ulec zmianie, a zdecydowały o tym okoliczności uwzględnione z urzędu

Przystępując do szczegółowego umotywowania wydanego przez siebie wyroku Sąd Okręgowy pragnie w pierwszej kolejności zauważyć, iż na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015 poz. 396) z dniem 1 lipca 2015 roku zmianie uległy przepisy rozdziału IX kodeksu karnego, zatytułowanego „Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych”. Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ww. ustawy, przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym tą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Mając zaś na uwadze, iż czyny za które został skazany R. R. (1) na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 lipca 2017 r. sygn. akt XI K 320 były popełnione po 1 lipca 2015 roku tj. 11 marca 2016 r. i wyroki te zostały wydane oraz stały się prawomocne po 1 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy słusznie uznał, iż w sprawie mogły mieć zastosowanie przepisy rozdziału IX kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 roku.

Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 85 § 1 i 2 k.k. (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 roku) jeżeli sprawca popełni dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu Sąd orzeka karę łączną. Podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89, w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, o których mowa w § 1. Oznacza to, iż łączeniu podlegają wyłącznie kary tego samego rodzaju (albo inne podlegające łączeniu – art. 87 § 1 i 2 k.k.) podlegające wykonaniu. Brak jest zatem możliwości orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności obejmującej już wykonane kary pozbawienia wolności (gdyż te nie podlegają wykonaniu). „Podlegające wykonaniu” to natomiast kary w stosunku do których nie została zakończona procedura ich wykonania. Takiego przymiotu kara nie będzie posiadała, jeżeli została już odbyta w całości, doszło do przedawnienia jej wykonania, lub została objęta abolicją bądź ułaskawieniem.

Przechodząc zatem do szczegółowego przedstawienia powodów, dla których uchylenie pkt 1 i 3 zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie okazało się konieczne wskazać w pierwszej kolejności należy, iż Sąd I instancji, stworzył dwie grupy wyroków kwalifikujących się do połączenia orzeczonych nimi kar w ramach kary łącznej.

Sąd Rejonowy w pkt. 1 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku łącznego na mocy art. 85 § 1 i 2 kk, 86 § 1 kk, 87 § 1 kk, 89 § 1b kk połączył kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności orzeczone wobec skazanego R. R. (1) wyrokami opisanymi w pkt. II i III części wstępnej tj. Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 18 grudnia 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt III K 635/13 i Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 lipca 2016 r. wydanego w sprawie sygn. akt XI K 320/16 i wymierzył skazanemu karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Stwierdzić trzeba, iż w trakcie wyrokowania przez Sąd I instancji tj. 10 maja 2017 r. kara pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 lipca 2016 r. wydanego w sprawie sygn. akt XI K 320/16 była w trakcie wykonywania. Natomiast, po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, a przed orzeczeniem Sądu drugiej instancji doszło do całkowitego wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w/w wyrokiem Sądu Rejonowego. Fakt ten uniemożliwił objęcie tego wyroku karą łączną, orzekaną w wyroku łącznym na podstawie nowych przepisów, bowiem jak wskazuje art. 85 § 2 k.k. w nowym brzmieniu, jako jeden z warunków łączenia kar orzeczonych w wyrokach jednostkowych przewiduje wykonalność chociażby w części orzeczonej kary podlegającej łączeniu. Na takim stanowisku stoi Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 16 lutego 2017 r. w sprawie o sygn. akt II KK 347/16 ( OSNKW 2017/8/42) wskazując, iż w sytuacji, w której co najmniej jeden wyrok objęty wyrokiem łącznym uprawomocnił się po dniu 30 czerwca 2015 r. znajdzie zastosowanie przepis art. 4 § 1 k.k. ( arg. ex art. 19 ust. 1 in fine ustawy o zmianie ustawy Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz. 396). Oznacza to, że ustawa obowiązująca poprzednio będzie stanowiła podstawę orzeczenia kary łącznej tylko wtedy, gdy będzie ona względniejsza dla skazanego, przy czym reguła ta obejmuje również ewentualną względność tzw. ustawy pośredniej. Należy zauważyć, że zgodnie z przepisem art. 576 k.p.k., dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym. Oznacza to, że materialnoprawne warunki orzeczenia kary łącznej muszą być aktualne na moment orzekania tak przez sąd pierwszej, jak i drugiej instancji [zob. D. K., M. K.: Kara łączna i wyrok łączny (w:) Komentarz do wybranych zmian Kodeksu karnego, w druku]. Zatem należy uznać, że na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawa karnego materialnego i procesowego dotyczących orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego, co do zasady, dopuszczalne jest badanie przez sąd odwoławczy przeszkód do orzeczenia kary łącznej, które wystąpiły po wydaniu wyroku łącznego przez Sąd pierwszej instancji.

Z podanych wyżej powodów koniecznym stało się uchylenie pkt 1, a co za tym idzie także pkt 3 zaskarżonego wyroku i na podstawie art. 572 k.p.k. umorzenie postępowania w tym zakresie.

Węzłem kary łącznej orzeczonej przez Sąd Rejonowy w pkt. 2 na mocy art. 85 kk, 86§1 i 2 kk (w wersji obowiązującej do dnia 30 czerwca 2015 r.) połączył kary grzywny orzeczone wobec skazanego R. R. (1) wyrokami opisanymi w pkt. I i II części wstępnej tj. Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 7 października 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt IV K 812/13 i Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 18 grudnia 2013 r. wydanego w sprawie sygn. akt III K 635/13 i wymierzył skazanemu karę łączną grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych. Nie ulega wątpliwości, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy połączył kary grzywny na podstawie przepisów sprzed 1 lipca 2015 r. Zgodnie z art. 85. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r. jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Stwierdzić należy, że nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie wydanego w sprawie sygn. akt IV K 812/13 zapadł dnia 7 października 2013 r., natomiast czyny popełnione przez skazanego R. R. (1) miały miejsce 10 maja 2013 r. i 29 marca 2013 r., co bez wątpienia determinowało orzeczenie kary łącznej. Sąd I instancji prawidłowo ustalił wysokość orzeczonej kary łącznej grzywny ustalając ją w dopuszczalnych granicach. Sąd odwoławczy uznał, iż orzeczenie kary łącznej w tym punkcie w wymiarze 50 stawek po 10 zł jest karą odpowiednią. Kara ta odpowiada dyrektywom wymiaru kary oraz aspektom jej dolegliwości i nie nosi cech rażącej niewspółmierności.

Odnosząc się natomiast do zarzutów oskarżyciela publicznego – Prokuratora odnośnie błędnego zastosowania w jednym wyroku łącznych zarówno przepisów sprzed 1 lipca 2015 r. jak i tych, które weszły w życie nowelą z 20 lutego 2015 r. stwierdzić trzeba, że jak słusznie wskazał skarżący w sytuacji kolizji ustaw w czasie należy zastosować art. 4 § 1 k.k. i na tej podstawie dokonać wyboru między dwoma stanami prawnymi. Stwierdzić zatem trzeba, że w trakcie obowiązywania dwóch stanów prawnych, gdy oskarżony realizuje znamiona na gruncie już mniej korzystnych przepisów, to podlega odpowiedzialności za nie na podstawie nowych przepisów, gdyż reguła zawarta w art. 4 § 1 k.k. nie ma zastosowania. Tak stwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku w sprawie II AKa 36/15 z 20 maja 2015 r. Nie jest bowiem dopuszczalne orzekanie częściowo w oparciu o przepisy obowiązujące poprzednio, a częściowo o przepisy ustawy nowej. Organ stosujący prawo zobowiązany jest do wyboru w myśl reguły określonej w art. 4 § 1 k.k. w jednej z ustaw i stosowanie jej w całości ze wszystkimi konsekwencjami. Stwierdzić zatem trzeba, że Sąd Odwoławczy uchylając wyrok Sądu Rejonowego w pkt I i III, mógł utrzymać w mocy pkt II zaskarżonego wyroku, na mocy którego połączono kary grzywny, bowiem po pierwsze były ku temu podstawy prawne, a po wtóre nie zachodziła już konieczność wyboru pomiędzy dwoma stanami prawnymi.

Na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. i art. 624 k.p.k. zwolnił skazanego R. R. (1) od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze obciążając nimi Skarb Państwa, bowiem przemawiały za tym względy słuszności.