Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Zofia Klisiewicz (sprawozdawca)

Sędzia SO Ewa Adamczyk

Sędzia SO Agnieszka Skrzekut

Protokolant: insp. Jadwiga Sarota

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2013r.

na rozprawie

sprawy z wniosku: M. D. (1)

przy uczestnictwie: E. D. s. M., M. D. (2), S. D. (1) s. M. i K., T. D. (1), E. D. s. A., P. D., C. D., J. D., M. P., Z. D., S. D. (2), D. B., M. R., B. R., J. P. (1), M. H., A. R. oraz nieznanego z miejsca pobytu S. D. (1) s. S. i M.

o zasiedzenie nieruchomości

na skutek apelacji uczestnika S. D. (1) s. M. i K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Muszynie

z dnia 8 października 2012 r., sygn. akt I Ns 73/12

p o s t a n a w i a :

1. zmienić pkt I zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że pominąć w nim treść: …„nr(...)o pow. 0,82 ha i nr (...) o pow. 3,98 ha”… oraz dodać po słowach: „- dotychczasowego właściciela hipotecznego” następującą treść: „…,a w pozostałym zakresie wniosek oddalić”

2. w pozostałej części apelację oddalić,

3. orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie,

4. zasądzić od wnioskodawczyni M. D. (1) na rzecz kuratora nieznanego z miejsca pobytu S. D. (1) s. S. – radcy prawnego Z. G. kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem złotych 00/100) brutto tytułem wynagrodzenia za czynności kuratora w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III Ca 201/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8.10.2013 r. Sąd Rejonowy w Muszynie w sprawie z wniosku M. D. (1) przy uczestnictwie E. D. s. M., M. D. (2), S. D. (1) s. M. i K., T. D. (1), E. D. s. A., P. D., C. D., J. D., M. P., Z. D., S. D. (2), D. B., M. R., B. R., J. P. (1), M. H., A. R., oraz nieznanego z miejsca pobytu ucz. S. D. (1) s. S. i M. zastępowanego przez kuratora radcę prawnego Z. G. o zasiedzenie nieruchomości, stwierdził, że wnioskodawczyni M. D. (1) c. T. i A. nabyła z dniem 10.04.2008r. własność udziału wynoszącego 5/12 części w nieruchomości położonej w J. stanowiącej dz. ewid. nr: (...) o pow. 0,18ha,(...) o pow. 0,03ha, (...) o pow. 0,39ha, (...) o pow. 0,82ha i (...) o pow. 3,98ha obj. KW (...) - w miejsce udziału M. D. (2) s. J. i M. - dotychczasowego właściciela hipotecznego (pkt I sentencji), zasądził od wnioskodawczyni na rzecz kuratora r.pr. Z. G. kwotę 1476 zł brutto tytułem wynagrodzenia (pkt II sentencji) i stwierdził, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (pkt III sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił, że wniosek o zasiedzenie dotyczył udziału M. D. (2) w wysokości 5/12 części w nieruchomości obj. Kw Nr (...). W w/w księdze jako współwłaściciele oprócz M. D. (2), s. J. i M., wpisani są M. D. (1), c. T. i A., S. D. (1), s. S. i M., Z. D., c. S. i M. oraz M. D. (1), c. S. i M. w częściach ułamkowych.

Nieruchomość ta była własnością małżonków M. i K. D., którzy otrzymali ją na podstawie Dokumentu Nadania Ziemi z 1954 r. W 1969 r. M. D. (2) w związku z zawarciem małżeństwa przez jego syna S. D. (3) z wnioskodawczynią, przekazał im w drodze nieformalnej umowy darowizny udział w wysokości ½ części w w/w nieruchomości. Na tej podstawie został wydany AWZ na rzecz K. D. w ½ części oraz M. D. (1) i S. D. (3) na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej w ½ części.

Od tej daty M. i S. D. (3) oraz K. D. wspólnie gospodarowali na przedmiotowej nieruchomości i taka sytuacja miała miejsce do śmierci K. D., tj. do (...) Po śmierci K. D. wnioskodawczyni i jej mąż objęli całą nieruchomość w samoistne posiadanie. Użytkowali ją rolniczo, opłacali podatki za tą nieruchomość i nikt z rodzeństwa S. D. (3) nie sprzeciwiał się temu posiadaniu. Sytuacja taka była do śmierci S. D. (3), tj. do (...), po której całość nieruchomości objęła w samoistne posiadanie wnioskodawczyni, która gospodarowała na niej z pomocą dzieci. Uczestnicy nie występowali przeciwko M. D. (1), a wcześniej przeciwko S. D. (3) o wydanie nieruchomości.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że spełnione zostały przesłanki zasiedzenia udziału w wysokości 5/12 części w przedmiotowej nieruchomości. Wykazane zostało w postępowaniu dowodowym, że po śmierci teściowej wnioskodawczyni wraz z mężem objęła w posiadanie całą przedmiotową nieruchomość. Wspólnie mieszkali w domu znajdującym się na tej nieruchomości, zajmowali się na tej nieruchomości uprawą warzyw, siali zboże, wypasali bydło, opłacali należne podatki gruntowe, samodzielnie decydowali o sposobie i charakterze użytkowania tej nieruchomości. Przez sąsiadów postrzegani byli jako wyłączni właściciele nieruchomości. Ponieważ posiadanie nieruchomości objętej wnioskiem przez M. D. (1) i S. D. (3), a później tylko przez M. D. (1) było w złej wierze, to zasiedzenie udziału upłynęło po 30 latach tj. z dniem 9.04.2008 r. i tak też Sąd stwierdził.

Powyższe postanowienie zaskarżył uczestnik S. D. (1) s. M. i K. apelacją, w której wniósł o jego zmianę przez oddalenie wniosku o zasiedzenie w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżący zarzucał:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 176 § 1 i 2 k.c. przez błędne przyjęcie, iż współspadkobierca może doliczyć sobie czas posiadania nieruchomości spadkodawcy w zakresie większym niż udział mu przysługujący w spadku,

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na przyjęciu, że wnioskodawczyni wykazała, iż objęła w posiadanie samoistne całą nieruchomość utworzoną z dz. ewid. nr: (...) o pow. 0,18 ha,(...) o pow. 0,03 ha, (...) pow. 0,39 ha, (...) o pow. 0,82 ha i (...) o pow. 3,98 ha obj. KW (...), podczas gdy jego zdaniem z przedmiotowego gospodarstwa korzystał z wyłączeniem osób trzecich w latach 1980-1995 także T. D. (2), nadto polegające na przyjęciu, że wnioskodawczyni mogła doliczyć do czasu swego posiadania okres posiadania nieruchomości przez M. D. (2) w okresie 1978 r. - 1983r., podczas gdy jego zdaniem wnioskodawczyni nie była spadkobiercą M. D. (2) lecz był nim jej mąż S. D. (3) oraz przez przyjęcie, że w okresie 1978r.-1991r. wnioskodawczyni posiadała samoistnie całą przedmiotową nieruchomość, podczas gdy była jedynie jej współposiadaczem wraz z mężem i po jego śmierci mogła doliczyć do swojego okresu posiadania jedynie udział jaki nabyła w spadku po nim.

Skarżący wnosił także o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków : J. K. i J. U. na gruncie objętym wnioskiem na okoliczność posiadania samoistnego przedmiotowej nieruchomości przez T. D. (2) w latach 1980- 1995, podnosząc, że o w/w świadkach dowiedział się dopiero po wydaniu zaskarżonego postanowienia.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków J. K. i J. U. oraz z oględzin przedmiotu wniosku z udziałem w/w osób na okoliczność czy i w jakim zakresie T. D. (2) posiadał przedmiot wniosku w okresie objętym zasiedzeniem i przeprowadzenie tego dowodu zlecił Sądowi I instancji.

Na podstawie zeznań świadków J. K. i J. U. oraz z oględzin przedmiotu wniosku Sąd Okręgowy ustalił, że w latach 80 – tych z dz. ewid. nr (...) i (...)korzystał oprócz wnioskodawczyni i jej męża S. D. (3) także T. D. (2) – brat S. D. (3). Sytuacja taka trwała kilka lat. Akty posiadania T. D. (2) polegały na koszeniu i zwożeniu siana z dz. ewid. nr (...) i części dz. ewid. nr (...). Takich aktów posiadania w okresie objętym zasiedzeniem, tj. po śmierci K. D. żaden z jej spadkobierców nie wykonywał na pozostałych działkach objętych wnioskiem o zasiedzenie (k. 249 – 258).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika okazała się częściowo uzasadniona, tj. w zakresie w jakim kwestionowała samoistność posiadania M. D. (1) i S. D. (3) dz. ewid. nr (...) i (...).

Po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym, ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie samoistnego posiadania dz. ewid. nr (...) i (...) przez M. D. (1) i S. D. (3), a później tylko przez M. D. (1), okazały się błędne.

Z przeprowadzonych dowodów z oględzin przedmiotu wniosku oraz z zeznań świadków J. K. i J. U. jednoznacznie wynika okoliczność, że T. D. (2) w latach 80-tych użytkował grunt znajdujący się po prawej stronie przylegający do działek A. B. i J. P. (2), a jest to dz. ewid. nr (...). Na gruncie tym zbierał siano. Gospodarował na tym gruncie na przemian razem ze swoim bratem S. D. (3). Zbierał również siano z gruntu obejmującego część dz. ew. nr (...), znajdującego się po prawej stronie drogi powyżej potoku, idąc od strony Z. w kierunku J.. Grunt ten użytkował także w latach 80 - tych.

Zeznania te uznać należało za wiarygodne. Świadek J. U. (k. 252 v- 253 i 256 - 257) posiadał swój grunt w odległości 50 m od nieruchomości objętych wnioskiem, widział kto gospodarował na tym terenie. Również świadek J. K. (k.253-253v i 257 v i 258), mieszkał w odległości ok. 400-500 m od przedmiotowego gruntu. Świadkowie ci jednoznacznie wskazali że T. D. (2) wykonywał na działce (...) prace polowe tj. zwoził z tej działki siano. Świadek J. K. początkowo nie wskazał, że T. D. (2) użytkował obszar gruntu obejmujący działkę (...), ale podczas przesłuchania na rozprawie w dniu 22.10.2013 r. (k. 257v) podał, że korzystał on również z tej działki.

Jednoznacznie świadkowie ci stwierdzili natomiast, że T. D. (2) nie użytkował działki ew. nr (...), na której stoi dom wnioskodawczyni oraz działek ew. nr: (...) i (...), na których znajduje się sad i wierzby.

W świetle treści powyższych dowodów uznać należało, że brak podstaw do przyjęcia, że M. D. (1) i S. D. (3), a później M. D. (1) byli w posiadaniu samoistnym całych spornych działek, skoro spadkobierca po M. T. D. również z tych działek, tj. nr (...) i (...) korzystał jako współwłaściciel.

W tym zakresie Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisów art. 233 k.p.c. uznając, że wnioskodawczyni objęła w posiadanie całą nieruchomość. Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że potwierdzają tą okoliczność również zeznania uczestnika S. D. (1), podczas gdy zeznał on (k. 139v), że cześć działek użytkowana była przez T. D. (2), który korzystał z gruntu w J. zwożąc z niego siano.

Zgodnie z wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oparcie oceny sądu na wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału powinno oznaczać uporządkowanie tego materiału, odniesienie się do wszystkich przeprowadzonych dowodów i każdego z osobna i w konsekwencji wskazanie, które z faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy zaistniały bądź nie zaistniały. Istotą oceny dowodów jest wybranie tych, które weszły w skład podstawy rozstrzygnięcia i odrzucenie tych, którym sąd odmówił wiarogodności i mocy dowodowej. W postępowaniu przed Sądem I instancji zeznający w sprawie świadkowie potwierdzili wersję wnioskodawczyni, ale z uwagi na treść stanowiska uczestnika S. D. (1), Sąd kwestie samoistności posiadania wszystkich działek winien zbadać dogłębnie, bowiem sprawa o zasiedzenie należy do tego typu spraw, w których Sąd jest obowiązany podjąć pewne działania z urzędu (art. 610 § 1 k.p.c. w zw. z art. 670 k.p.c.). W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie wykazał stosownej aktywności dla wszechstronnego zbadania sprawy, a dowodami, którymi się posłużył, okazały się być niewystarczające do rozstrzygnięcia zgodnego z prawem. Z tego też względu Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie uzupełniające w zakresie jak wyżej i mając na względzie treść wszystkich dowodów w sprawie uznał, że ocena dowodów Sądu Rejonowego jest prawidłowa, ale tylko w zakresie w jakim dotyczy samoistnego posiadania dz. ewid. nr: (...), (...) i (...) przez M. D. (1) i S. D. (3), a później przez M. D. (1).

W przedmiotowej sprawie wniosek o zasiedzenie obejmował udział w wysokości 5/12 części należący do M. D. (2) syna J. i M..

Przesłanki zasiedzenia przez współwłaściciela rzeczy udziału drugiego współwłaściciela były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w licznych orzeczeniach w tym przytoczonych przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, a także w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2012r. sygn. IV CSK 117/12 (Lex nr 1230156) oraz z dnia 24.05.2013r., sygn. V CSK 269/12 (LEX nr 1365760). Z treści w/w orzeczeń jednoznacznie wynika, że art. 339 k.c. nie stanowi podstawy domniemania samoistności posiadania przez współwłaściciela nieruchomości w zakresie udziałów innych współwłaścicieli. „Samoistne posiadanie w zakresie udziału innego współwłaściciela, które może doprowadzić do zasiedzenia tego udziału, wymaga ujawnienia woli wyjścia poza własne prawa i wkroczenia w zakres zastrzeżony dla innego uprawnionego. Wykazanie aktywności potwierdzającej wolę wyłączenia innych współwłaścicieli od posiadania wymaga więc przeprowadzenia pozytywnego dowodu przez współwłaściciela posiadającego rzecz, a nie powołania się na domniemanie prawne”. Posiadanie "właścicielskie" całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla współwłaściciela i otoczenia. Sama natomiast świadomość posiadania samoistnego ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. nie może być uznana za wystarczającą, a co za tym idzie - jest prawnie bezskuteczna.

W rozpoznawanej sprawie, po śmierci K. D., posiadanie udziału do niej należącego zostało objęte przez S. D. (3) jako jej spadkobiercę oraz przez M. D. (1) bez powyższego przymiotu. O ile powyższe okoliczności przytoczone z orzeczeń Sądu Najwyższego w zakresie posiadania ponad udział miały zastosowanie do posiadania S. D. (3), o tyle nie odnoszą się do posiadania M. D. (1), bowiem ta objęła posiadanie części udziału K. D. nie będąc jego współwłaścicielem. Odnosząc uwagi te do posiadania S. D. (3) stwierdzić należy, że wraz z M. D. (1) był samoistnym posiadaczem całości działek (...), (...) i (...) z wyłączeniem innych osób. S. D. (3) dał temu wyraz wobec innych współspadkobierców, co wynika także z treści zeznań świadków wnioskowanych przez uczestnika S. D. (1). Z zeznań świadka J. K. i świadka J. U. jednoznacznie wynika, że dz. ewid. nr (...), (...) i (...) były w samoistnym posiadaniu M. D. (1) i S. D. (3) i że osoby te były uważane za właścicieli tych działek. Spadkobiercy K. D. nie wykonując przez okres 30 lat jakichkolwiek aktów posiadania na w/w działkach i nie dając również podstaw M. i S. D. (3) do uznania, iż roszczą sobie jakiekolwiek pretensje do tych działek, uznali, że prawa do przedmiotowych działek posiadają tylko M. D. (1) i S. D. (3).

Powyższe wskazuje na to, iż apelacja uczestnika S. D. (1) w zakresie w/w działek była niezasadna. Okoliczność, że po śmierci S. D. (3) oprócz M. D. (1) pozostało jeszcze troje dzieci nie wyklucza samoistności posiadania M. D. (1) całego udziału S. D. (3), jeżeli taka była wola dzieci. Z treści zeznań uczestniczek Z. D. i M. P. (k. 113 v - 114) jednoznacznie wynika, że najpierw rodzice byli samoistnymi posiadaczami przedmiotowego gospodarstwa, a po śmierci ojca matka i ona była uważana przez nich za samoistnego posiadacza.

Zarzut skarżącego, iż wnioskodawczyni nie mogła doliczyć okresu posiadania M. D. (2) do swego posiadania, jest niezasadny. Wnioskodawczyni nie powołuje się na ciągłość posiadania po M. D. (2) i takich ustaleń też Sąd Rejonowy nie czyni. Wnioskodawczyni powoływała się na własne posiadanie po śmierci K. D. i o ile, jak już wyżej podano, wykazała je co do dz. ewid. nr:(...),(...) i (...), o tyle brak przyjęcia samoistnego posiadania przez okres wymagany prawem co do dz. ewid. nr (...) i (...). Jeżeli bowiem, T. D. (2) wykonywał jakiekolwiek akty posiadania, nawet sporadycznie na dz. ewid. nr (...) i (...), to nie można przyjąć by posiadanie M. D. (1) i S. D. (3) na tych działkach było samoistne – z wyłączeniem innych osób. Korzystanie przez T. D. (2) z w/w działek było w ramach przysługującego mu prawa, wynikającego z art. 206 k.c. Nie jest tu istotne jak częste i w jakim zakresie były akty posiadania T. D. (2) na w/w działkach. O ile właściciel czy współwłaściciel nie musi wykazywać jakiejś systematycznej aktywności w stosunku do swojej rzeczy, o tyle posiadacz musi wykazać, że jego posiadanie było z wyłączeniem innych osób, a więc było samoistne – właścicielskie.

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, że akty posiadania T. D. (2) na dz. ewid. nr (...) i (...), które miały miejsce co najmniej do 1985r. lub 1986r. (k. 252 v – 257) wyłączyły samoistne posiadanie udziału M. D. (2) przez S. D. (3) i M. D. (1), a w konsekwencji, że brak było podstaw do stwierdzenia zasiedzenia w/w działek na rzecz M. D. (1) - gdyż po tym okresie nie upłynęło 30 lat - i w tym zakresie apelację uczestnika S. D. (1) uwzględnił.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że nie zachodzą podstawy do odstąpienia od zasady w nim wyrażonej. Z uwagi na to, że uczestnika S. D. (1) s. S. i M. reprezentował kurator, należało orzec o jego wynagrodzeniu na zasadzie § 2 ust. 3, § 8 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 i § 13 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 poz.461 tekst jednolity) w związku z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz. U. z 1982 r., nr 27, poz.197).

(...)