Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa osoby o imieniu i nazwisku

B. Z.

przeciwko pozwanej spółce pod firmą

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

oraz pozwanej spółce pod firmą

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę zadośćuczynienia i odszkodowania oraz ustalenie odpowiedzialności pozwanych

orzeka:

1.  oddala powództwo w całości;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej spółki pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 5 417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, stanowiących koszty zastępstwa procesowego, w tym kwotę 5 400 zł tytułem kosztów wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustanowionego w sprawie i kwotę 17 zł tytułem kosztów uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa procesowego;

3.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej spółki pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 5 417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, stanowiących koszty zastępstwa procesowego, w tym kwotę 5 400 zł tytułem kosztów wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustanowionego w sprawie i kwotę 17 zł tytułem kosztów uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa procesowego.

Sygn. akt IV C 1111/15

UZASADNIENIE WYROKU

Pozwem z dnia 7 listopada 2015 r. (data nadania w urzędzie pocztowym – k. 52) B. Z. (powódka) wniosła o:

1)  zasądzenie solidarnie od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ((...)) oraz od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ( (...) (...)):

a)  kwoty 100.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

b)  kwoty 2.793,88 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania,

c)  zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2)  ustalenie odpowiedzialności pozwanych za skutki wypadku zaistniałego w dniu 8 listopada 2014 r., które mogą się ujawnić w przyszłości po stronie powódki

W uzasadnieniu wskazała, że dochodzi od pozwanych roszczeń wynikłych z wypadku, któremu uległa w dniu 8 listopada 2014 r. przy schodzeniu z pochylni ruchomej w centrum handlowym (...) ze skutkiem niej uszczerbku na zdrowiu i krzywdy.

(pozew – k. 3 i n.)

W dniu 4 sierpnia 2017 r. odpis pozwu wraz z załącznikami został doręczony (...) (...). W dniu 18 sierpnia 2017 r. (data nadania w urzędzie pocztowym – k. 192) (...) (...) złożyła odpowiedź na pozew, w której wniosła o:

1)  oddalenie skierowanego względem niej powództwa w całości;

2)  zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  zawiadomienie na podstawie art. 84 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) podmiotu udzielającego jej ochrony ubezpieczeniowej w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, tj. zawiadomienie spółki akcyjnej pod firmą (...) z siedzibą w W..

(odpowiedź na pozew – k. 137 i n., potwierdzenie odbioru – k. 212)

Dnia 3 sierpnia 2017 r. odpisu pozwu wraz z załącznikami został doręczony (...). W odpowiedzi na pozew (...) wniosła o:

1)  oddalenie skierowanego względem niej powództwa w całości;

2)  zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  zawiadomienie na podstawie art. 84 k.p.c. podmiotu udzielającego jej ochrony ubezpieczeniowej w związku z prowadzoną działalnością, tj. zawiadomienie spółki akcyjnej pod firmą (...) z siedzibą w S..

(odpowiedź na pozew – k. 194 i n., elektroniczne potwierdzenie odbioru – k. 212)

Na rozprawie strony podtrzymały stanowiska procesowe jak w przytoczonych pismach.

(protokół rozprawy – k. 228 i n.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Przedmiot działalności (...) (...) stanowi w szczególności wynajem oraz zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi. Do przedmiotu przedsiębiorstwa należy tzw. Centrum Handlowo-Usługowe (...) ((...)) przy (...) w W..

(bezsporne, odpis z KRS – k. 144 i n.)

Przedmiotem działalności (...) stanowi w szczególności specjalistyczne sprzątanie budynków i obiektów przemysłowych, niespecjalistyczne sprzątanie budynków i obiektów przemysłowych, pozostałe sprzątanie, zbieranie odpadów innych, niż niebezpieczne. Od dnia 2 stycznia 2008 r. (...) na podstawie umowy świadczy usługi utrzymania czystości w (...), w szczególności w pasażu handlowym i na chodnikach.

(bezsporne, ponadto umowa wraz z załącznikami oraz aneksami – k.148, odpis z KRS – k.202 i n.).

Dnia 8 listopada 2014 r. nieustalony sprawca spowodował wylanie białej farby na jedną pochylni ruchomych w (...). Pochylnia służyła do zjazdu pieszych i wózków zakupowych. Wylanie farby nastąpiło na pasie ruchomym w pobliżu górnego wejścia na pochylnię. Wskutek wylania farby na pasie ruchomym powstała biała plama. Po przesunięciu pasa ruchomego wraz z plamą farby do dolnego podestu pochylni, plama przelała się na ten podest, brudząc go i czyniąc go śliskim.

Kilkanaście do kilkudziesięciu sekund później (w każdym razie przed upływem minuty), podróżująca pochylnią powódka, przy schodzeniu z pasa ruchomego na dolny podest poślizgnęła się tam i upadła.

(pierwsza minuta nagrania z monitoringu na płycie CD – k. 191)

Wskutek wypadku ubranie powódki uległo zabrudzeniu farbą, a powódka została przewieziona na szpitalny oddział ratunkowy. Po wypadku powódka leczyła uraz kolana, w szczególności była poddana wielu zabiegom, również w warunkach hospitalizacji.

(zdjęcia – k. 20 i n., karta informacyjna leczenia w szpitalnym oddziale ratunkowym – k. 19, dokumentacja medyczna – k. 37 i n.)

Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie oględzin odpowiedniego filmu, dokumentującego wypadek, jak również na podstawie przedstawionych przez strony dowodów z dokumentów urzędowych oraz prywatnych, zgodnie z art. 244 i 245 oraz 308 k.p.c., z uwzględnieniem okoliczności przyznanych oraz bezspornych, zgodnie z art. 229 oraz 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy zgodnie z art. 227 k.p.c. oddalił te wnioski dowodowe, które zmierzały do ustalenia faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności:

1)  wnioski powódki o dopuszczenie oraz przeprowadzenie dowodów:

a)  z opinii biegłych z zakresu, ortopedii, neurologii, traumatologii i psychologii,

a)  zeznań świadków w osobach K. Z. i M. Z.,

b)  zeznań powódki;

2)  wnioski (...) (...) o dopuszczenie oraz przeprowadzenie dowodów:

a) z zeznań świadka w osobie S. J.,

b) zeznań powódki,

c) opinii biegłego z zakresu chirurgii-ortopedii.

Zeznania świadków co do okoliczności i przebiegu wypadku były niecelowe, gdyż przebieg wypadku został sfilmowany, co pozwoliło Sądowi Okręgowemu na bezpośrednie zapoznanie się z zupełnym i bezstronnym świadectwem tego faktu.

Zeznania świadków i powódki co do następstw wypadku oraz odpowiednie opinie biegłych w tym zakresie prowadziłyby do ustalenia faktów nieistotnych, gdyż to nie rozmiar szkody i nie rozmiar krzywdy powódki przesądzają o możliwości lub niemożności przypisania pozwanym odpowiedzialności z tytułu odpowiedniego czynu niedozwolonego, co objaśniono w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Poczyniwszy ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo podlega oddaleniu w całości, gdyż powódka nie udowodniła zawinienia któregokolwiek z pozwanych w zakresie czynu opisanego w pozwie, a żadnemu z pozwanych oczywiście nie można przypisać odpowiedzialności względem powódki ani na zasadzie ryzyka, ani tym bardziej na zasadzie słuszności.

Oględziny odpowiedniego filmu dowiodły, że wypadek był skutkiem zachowania nieustalonego sprawcy. Sprawcą tym może być jedna z osób sfilmowanych, jako podróżujące pochylnią przed powódką. Jednakże z przyczyny popełnienia czynu wylania farby w górnej części pochylni, a rejestrowania obrazu wyłącznie w zakresie środkowej i dolnej części tego urządzenia, sam czyn nie został sfilmowany.

Stwierdzenie, że fakt rozlania farby zaszedł na sekundy (przed upływem minuty) przed odpowiednią podróżą powódki jest oczywiście uzasadnione na podstawie oględzin filmu, skoro widoczna plama zachowała zwartość wyłącznie do czasu przesunięcia pasa ruchomego do końca pochylni i uległa rozpryśnięciu na dolnym podeście. Oznacza to, że plama w takiej formie, czyli od powstania do rozpryśnięcia, istniała wyłącznie w czasie jednego cyklu ruchu pasa pochylni w drodze z góry na dół. Dowodzi tego zresztą dalszy ciąg filmu, na którym zarejestrowano kolejne cykle ruchu tego samego pasa pochylni, lecz już bez widocznej plamy.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o niezasadności powództwa stanowią przepisy Kodeksu cywilny (k.c.), przytoczone i objaśnione w dalszej części uzasadnienia, w szczególności przepisy stanowiące zasady odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych oraz zasady rozkładu ciężaru dowodu.

Zgodnie z art. 415 k.c., kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Zgodnie z wykładnią ustawy, potwierdzoną orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych oraz podglądami nauki, przesłankami odpowiedzialności na tej zasadzie są: zaistnienie zdarzenia szkodzącego lub krzywdzącego (czynu niedozwolonego), bezprawność zachowania sprawcy czynu niedozwolonego oraz wina sprawcy, wreszcie szkoda lub krzywda, jako następstwa w zwykłym związku przyczynowym ze zdarzeniem.

Bezprawnym jest zachowanie sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który rozumie się nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, jak również te nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, które określają zasady współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2015 r., IV CSK 539/14). Bezprawność jest kategorią obiektywną (obiektywna nieprawidłowość postępowania) i nie podlega stopniowaniu, choć stopniowaną może być sama wina.

Wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy czynu bezprawnego. Przez winę rozumie się naganną decyzję sprawcy, warunkującą konkretne zachowanie o cechach czynu bezprawnego, przy czym winę można przypisać sprawcy, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (wyrok z dnia 26 września 2003 r., IV CK 32/02).

Powódka nie wykazała, aby zachowanie któregokolwiek z pozwanych było bezprawne i aby któremukolwiek z pozwanych można było przypisać w jakimkolwiek stopniu winę za wypadek powódki.

To powódka, jako osoba wywodząca roszczenia z twierdzenia o odpowiedzialności każdego z pozwanych za czyn niedozwolony, powinna wykazać, że pozwani rzeczywiście ponoszą odpowiedzialność za spowodowanie wypadku, tj. że wypadek był skutkiem zawinionego zachowania samych pozwanych albo że pozwani ponoszą na podstawie ustawy lub umowy odpowiedzialność za sprawcę wypadku.

Powódka nie wykazała, ani nawet nie twierdziła, że sprawca czynu, czyli osoba która rozlała farbę na pochylnię, był pracownikiem któregokolwiek z pozwanych lub aby którykolwiek z pozwanych przyjął względem powódki umowną odpowiedzialność za sprawcę wypadku.

Również z ustawy nie wynika odpowiedzialność pozwanych za sprawcę wypadku. W obowiązującym porządku prawnym nie istnieje norma, która czyniłaby właściciela lub zarządcę odpowiedniego ciągu komunikacyjnego odpowiedzialnym za czyn uczestnika ruchu, popełniony na szkodę innego uczestnika ruchu. Jeżeli na drodze publicznej lub prywatnej któryś z uczestników upuści lub wyleje przedmiot pod koła nadjeżdżającego pojazdu, za tego rodzaju zachowanie sprawcy nie odpowiada ani właściciel drogi, ani jej zarządca, ani nawet podmiot obowiązany do utrzymania jej w należytym porządku, a odpowiada sam sprawca, który swym zachowaniem doprowadził do powstania wypadku lub zagrożenia, ewentualnie osoba, która odpowiada za sprawcę na podstawie umowy (np. ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej) lub ustawy (np. odpowiedzialność z tytułu nadzoru nad osobą małoletnią). Na tej samej zasadzie, że jeżeli pieszy rzuca lub gubi skórkę od banana na chodniku, na której chwilę później poślizgnie się inny pieszy – również odpowiada sprawca czynu, a nie właściciel gruntu i nie zarządca chodnika, wreszcie nie osoba obowiązana do sprzątania. I według tej samej zasady należy stwierdzić bezpodstawność przypisania pozwanym odpowiedzialności za rozlanie farby na pochylni ruchomej przez nieustalonego sprawcę.

Roszczenia powódki byłyby może zasadne względem któregoś z pozwanych, gdyby między rozlaniem farby a poślizgnięciem powódki upłynął czas dłuższy, umożliwiający stwierdzenie zabrudzenia przez któregokolwiek z pozwanych i odpowiednią do tego reakcję, tj. zatrzymanie pochylni oraz usunięcie plamy z pochylni lub dolnego podestu. Natomiast w stanie, gdy między rozlaniem farby na pochylni a upadkiem powódki upłynęło niewiele sekund, zasadna jest ocena, że żaden z pozwanych nie miał możliwości natychmiastowego zareagowania na czyn sprawcy, nawet przy zachowaniu podwyższonej staranności w związku z prowadzoną przez każdego z pozwanych działalnością.

Nieusprawiedliwione są zarzuty powódki, że pozwani powinni byli przewidzieć wypadek jako zwykłe następstwo rozlania farby i że w takim razie odpowiadają względem powódki, skoro nie przeszkodzili innym klientom w przewożeniu farb po pochylniach. Z samego fakt, że pozwany (...) (...) miał wiedzę o wcześniejszych przypadkach zabrudzenia pochylni farbami (e-mail – k. 208), wcale nie wynika, aby pozwany mógł i powinien przewidywać, że zwykłym następstwem takiego zabrudzenia będzie wypadek, jak też aby miał obowiązek zakazać klientom podróżowania z farbami po pochylniach. Powódka nie udowodniła zresztą, ani nawet nie uprawdopodobniła, aby następstwem wcześniejszych zabrudzeń były podobne wypadki. Uznanie racji powódki co do uzasadnienia odpowiedzialności pozwanych zaniedbaniem, sprowadzałoby się do przypisania pozwanym odpowiedzialności na zasadzie zbliżonej do reżimu odpowiedzialności obiektywnej.

Nawet gdyby założyć, że zasadne jest rozważanie po stronie pozwanych odpowiedzialności za skutki zabrudzenia pochylni farbą, roszczenia z tego tytułu mogłyby być zasadne wyłącznie względem (...), skoro ten, na podstawie odpowiedniej umowy i w zakresie przedmiotu własnego przedsiębiorstwa, był zobowiązany względem (...) (...) do utrzymania czystości w tym miejscu, a powódka nie wykazała, aby poprzednik (...) (...) ponosił w winę w wyborze przedsiębiorcy sprzątającego lub aby sam (...) (...) ponosił winę w tym wzgledzie.

Powództwo podlegałoby oddaleniu nawet wówczas, gdyby powódka żądała przypisania pozwanym odpowiedzialności na zasadzie innej niż zasada winy, w szczególności na zasadzie ryzyka. Powódka nie wykazała przecież, aby przedmiot przedsiębiorstwa pozwanych był zakładem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 § 1 k.p.c. Samo korzystanie przez przedsiębiorcę z elektryczności, a nawet używanie jej do obsługi urządzeń ułatwiających ruch pracowników i klientów (windy, pochylnie, schody ruchome itp.), wcale nie czyni przedmiotu przedsiębiorstwa zakładem przewidzianym w art. 435 § 1 k.p.c. Do zastosowania tego przepisu nie wystarcza, aby przedsiębiorstwo lub zakład bezpośrednio wykorzystywały elementarne siły przyrody (energię elektryczną, parę, paliwa, gaz itp.), lecz chodzi o procesy polegające na przetwarzaniu energii elementarnej na pracę lub inne postacie energii, co wymaga użycia maszyn i innych urządzeń przetwarzających (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 1977 r., IV CR 216/77). Zresztą, nawet w przypadku uznania (...) (...), jako właściciela pochylni ruchomej, za przedsiębiorcę spełniającego warunki określone w art. 435 § 1 k.p.c., należałoby i tak stwierdzić, że względem tego pozwanego zaszła ustawowa okoliczność wyłączająca odpowiedzialność w postaci wyłącznej winy innego klienta, czyli osoby trzeciej, za którą w tym wypadku pozwany nie ponosi odpowiedzialności.

Ponieważ żadnemu z pozwanych nie można przypisać odpowiedzialności za wypadek ani na zasadzie winy, ani na zasadzie ryzyka, niecelowe było ustalanie przez Sąd Okręgowy postaci i rozmiaru uszczerbku na zdrowiu powódki w związku z wypadkiem, jak też postaci i rozmiaru odpowiedniej krzywdy. Postać i rozmiar takiego uszczerbku oraz takiej krzywdy nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro pozwani oczywiście nie mogą względem powódki odpowiadać nawet na zasadzie słuszności, zastrzeżonej dla oczywiście odmiennych stanów faktycznych (art. 417 ², art. 428 i art. 431 § 2 k.c.).

Wytoczenie powództwa przeciwko pozwanym opiera się na błędnym przekonaniu, że skoro powódka doświadczyła uszczerbku na zdrowiu oraz krzywdy wskutek wypadku, należy pociągnąć do odpowiedzialności wypłacalnych przedsiębiorców, których działalność pozostaje w najbliższym związku czasowym i miejscowym z wypadkiem, skoro powódce nie udało się ustalić sprawcy wypadku. Taka postawa jest psychologicznie zrozumiała, skoro w powszechnym odczuciu osoba poszkodowana i pokrzywdzona powinna od kogoś uzyskać odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Nieszczęśliwe wypadki, w szczególności w następstwie działania nieustalonych sprawców szkody i krzywdy, a nawet działania siły wyższej, są zjawiskiem powszechnym. Z tej przyczyny zarówno ustawodawca, jak i czynniki rynkowe, wymuszają lub zachęcają do zabezpieczenia lub ubezpieczenia stanów, w których poszkodowany lub pokrzywdzony nie może uzyskać stosownego świadczenia od sprawcy. Odpowiednie zabezpieczenia lub ubezpieczenia wynikają w szczególności z obowiązkowych społecznych programów zabezpieczenia i ubezpieczenia, w tym powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Powszechną i zalecaną praktyką są niepubliczne programy ubezpieczenia grupowego lub indywidualnego, w szczególności umożliwiające uzyskanie polisy obejmującej ryzyko nieszczęśliwych wypadków.

Osoba dorosła, indywidualnie niezabezpieczająca się lub nieubezpieczająca się od następstw nieszczęśliwego wypadku, musi liczyć się nie tylko z ryzykiem wypadku, ale i z ryzykiem nieustalenia sprawcy wypadku oraz z niemożnością pociągnięcia go do odpowiedzialności; wreszcie z ryzykiem otrzymania tylko takich świadczeń przy usuwaniu skutków szkody i krzywdy, jakie są ogólnie dostępne, w szczególności powypadkowych świadczeń medycznych w ramach publicznej służby zdrowia, bądź świadczeń pieniężnych lub rzeczowych z zakresu pomocy społecznej, o ile spełnia ustawowe wymogi do otrzymania takich świadczeń.

W stanie, gdy żadnemu z pozwanych nie można przypisać odpowiedzialności za następstwa wypadku, powództwo podlegało oddaleniu również co do żądania powódki, ażeby na podstawie art. 189 k.p.c. ustalono odpowiedzialność pozwanych za przyszłe następstwa wypadku

Zamknięciu rozprawy i wydaniu wyroku nie przeszkadzała okoliczność, że do tej chwili nie złożyły odpowiednich oświadczeń osoby trzecie, o których zawiadomienie wnioskowali pozwani na podstawie art. 84 k.p.c. Żaden z pozwanych nie zgłosił zastrzeżenia co do zamknięcia rozprawy w takim stanie, a przystąpienie lub nieprzystąpienie ewentualnych interwenientów ubocznych po stronie pozwanego nie miałoby wpływu na podstawę faktyczną lub prawną wyroku. Pomimo wydania wyroku w pierwszej instancji, każda z zawiadomionych osób trzecich może przecież przystąpić z interwencją uboczną po stronie pozwanej, składając stosowne oświadczenie aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji, zgodnie z art. 76 w zw. z art. 84 § 2 k.p.c.

Na podstawie art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł w wyroku o kosztach postępowania zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. art. 99 k.p.c. oraz zgodnie z właściwym rozporządzeniem wykonawczym do ustawy – Prawo o adwokaturze, stanowiącym zasady jednakowe z odpowiednim rozporządzeniem wykonawczym do ustawy o radcach prawnych w przedmiocie wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustanowionego odpowiednio w osobie adwokata albo radcy prawnego.

Na zasądzoną z tego tytułu kwotę 5.417,00 zł na rzecz każdego z pozwanych złożyły się kwoty następujące:

a)  kwota 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego w osobie adwokata lub radcy prawnego,

b)  kwota 17,00 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od złożonych pełnomocnictw procesowych (k. 143 i 201)

Z tych przyczyn i na podstawie przytoczonych przepisów prawa Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)