Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lipca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2017 r. w Toruniu na rozprawie sprawy z wniosku J. C. z udziałem P. C. o podział majątku wspólnego małżonków K. G. i T. C., dział spadku po K. C. i T. C. oraz zniesienie współwłasności ograniczonego prawa rzeczowego;

postanawia:

I.  ustalić, że w skład majątku wspólnego małżonków K. G. i T. C. wchodzi ograniczone prawo rzeczowe w postaci spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) znajdującego się w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w T., dla którego nie założono księgi wieczystej, aktualnej wartości rynkowej 168.000,- zł ( sto sześćdziesiąt osiem tysięcy zł );

II.  dokonać podziału majątku wspólnego małżonków C. w ten sposób, że :

1.  na wyłączną własność K. C. przyznać udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w ograniczonym prawie rzeczowym opisanym w pkt I postanowienia;

2.  na wyłączną własność T. C. przyznać udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w ograniczonym prawie rzeczowym opisanym w pkt I postanowienia;

III.  ustalić, ze w skład spadku po T. C., zmarłym 11 listopada 2005 w T. wchodzi udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w ograniczonym prawie rzeczowym opisanym w pkt I postanowienia;

IV.  ustalić, że w skład spadku po G. C. (1), zmarłej 17 czerwca 2011 w T. wchodzi udział w wysokości 2/3 ( dwóch trzecich ) części w ograniczonym prawie rzeczowym opisanym w pkt I postanowienia;

V.  ustalić, że wyniku spadkobrania po T. C. oraz K. C. oraz w konsekwencji umowy darowizny z 16 maja 2012 zawartej pomiędzy G. C. (2) a P. C., współwłaścicielami ograniczonego prawa rzeczowego opisanego w pkt I postanowienia są :

1.  P. C. w 5/6 ( pięciu szóstych ) części oraz

2.  J. C. w 1/6 ( jednej szóstej ) części;

VI.  dokonać działu spadku po małżonkach T. C. i K. C. oraz zniesienia współwłasności ograniczonego prawa rzeczowego opisanego w pkt I postanowienia w ten sposób, że opisane prawo wartości 168.000,- zł przyznać w całości na rzecz uczestniczki P. C.;

VII.  nie uwzględnić roszczeń uczestniczki P. C. o rozliczenie nakładu na spadek oraz kosztów jego utrzymania;

VIII.  zasądzić od uczestniczki P. C. na rzecz wnioskodawcy J. C. kwotę 28.000,- zł ( dwadzieścia osiem tysięcy zł ) tytułem wyrównania udziałów wnioskodawcy w spadku oraz współwłasności; płatne w pięćdziesięciu sześciu miesięcznych ratach po 500,- zł ( pięćset zł ) do dwudziestego dnia każdego miesiąca, począwszy od miesiąca następnego po miesiącu, w którym orzeczenie się uprawomocni, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty;

IX.  ustalić, że każdy uczestnik postepowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt XI Ns 807/16

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 31 marca 2016 J. C. wniósł o zniesienie współwłasności ograniczonego prawa rzeczowego w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), znajdującego się w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w T., poprzez przyznanie go wnioskodawcy ze spłatą na rzecz uczestniczki P. C. w wysokości 28.000,- zł. Do wnioskodawcy należy udział w wysokości 5/6 części we wskazanym prawie, zaś do uczestniczki – udział w wysokości 1/6 części. W toku toczącego się pomiędzy stronami postępowania o zachowek ustalono wartość rynkową wspólnej nieruchomości na 168.000,- zł.

Uczestniczka P. C. zgodziła się z wartością lokalu wskazaną przez wnioskodawcę. Wniosła jednak o przyznanie go na swoją rzecz oraz o rozliczenie nakładu, jaki poczyniła na lokal w postaci opłat eksploatacyjnych zawiązanych z jego używaniem oraz dobudową balkonu. Z tego tytułu wnioskodawca winien jej zwrócić w jej ocenie kwotę 4.673,76 zł. Ponieważ uczestniczka spłaca na rzecz dzieci wnioskodawcy należność zasądzoną tytułem zachowku a nadto jest w trudnej sytuacji materialnej, wniosła o rozłożenie należności na rzecz wnioskodawcy na maksymalny okres dziesięciu lat.

Wnioskodawca sprzeciwił się rozliczeniu w niniejszym postępowaniu kosztów budowy balkonu, ponieważ jego zdaniem wskazany balkon został sfinansowany jego zdaniem przez matkę uczestniczki a nadto był to nakład z lat 2006 - 2008, co oznacza że został on uwzględniony w wycenie na potrzeby postępowania o zachowek z 2014. Sprzeciwił się także rozliczeniu kosztów utrzymania lokalu poniesionych przez uczestniczkę, ponieważ uczestniczka korzystała z lokalu z wyłączeniem wnioskodawcy, który żadnych korzyści z tego tytułu nie odnosił. Zdaniem uczestnika w zakresie korzystania przez uczestniczkę ze wspólnego mieszkania należy stosować przepisy o użyczeniu. Zgodnie z przepisem art. 713 kc biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Opłaty związane z korzystaniem z lokalu są zwykłymi kosztami korzystania z rzeczy. Ponieważ uczestniczka korzysta z lokalu z wyłączeniem wnioskodawcy, nie ma prawa domagać się rozliczania nakładów i kosztów jego utrzymania. Wnioskodawca nie wyraził zgody na rozłożenie należności na jego rzecz na okres dziesięciu lat ponieważ uczestniczka jest osobą młodą i ma możliwość zaciągnięcia kredytu bankowego.

Sąd ustalił co następuje :

W skład majątku wspólnego małżonków T. i K. C. wchodziło ograniczone prawo rzeczowe w postaci spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...). Jeszcze za ich życia w lokalu zamieszkała z nimi córka K. oraz wnuczka P. ( bezsporne ).

T. C. zmarł 11. XI. 2005 a spadek po nim, w tym należący do niego udział w wysokości 1/2 części we wspólnym lokalu spółdzielczym, nabyli żona K. oraz dzieci : J. C. i G. C. (2) po 1/3 części każde z nich. Ich udziały w lokalu po śmierci T. C. wynosiły : żona (...)/3 części a dzieci J. i G. - po 1/6 części ( dowód : postanowienie z 3. VIII. 2006 k. 39 akt XI Ns 300 / 06 ).

Przed wrześniem 2006 spółdzielnia dobudowała w lokalu balkon. Należność z tego tytułu spłacała spółdzielni przez okres dwóch lat ( 2006 – 2008 ) w ratach po 144,17 zł K. C. ( dowód : oświadczenie K. C. k. 57 akt XI Ns 300 / 06, kopie przekazów pocztowych na rzecz spółdzielni na nazwisko K. C. k. 39 - 51 ).

K. C. zmarła 17. VI. 2011 a spadek po niej, w tym 2/3 części w lokalu, nabyła w całości jej pełnoletnia wnuczka P. C. ( dowód : postanowienie z 31. I. 2012 k. 25 akta XI Ns 2188 / 11 ).

K. C. ani jej mąż za życia nie występowali z powództwem o unieważnienie małżeństwa lub rozwód, nie występowali z wnioskiem o orzeczenie separacji. Z takimi powództwami ani wnioskami nie występowali także ich spadkobiercy ( dowód : zgodne oświadczenie stron k. 121 akt ).

Umową darowizny z 16. V. 2012 G. C. (2) darowała swojej pełnoletniej córce P. C. jej udział w lokalu w wysokości 1/6 części. Strony umowy wskazały zgodnie, że lokal wymaga remontu. P. C. stała się w ten sposób właścicielką 5/6 części w prawie do lokalu spółdzielczego po dziadkach. Z dniem 16. V. 2012 powstała współwłasność spadkowego lokalu pomiędzy P. C. ( 5/6 ) i J. C. ( 1/6 ) ( dowód : akta notarialny k. 124 – 126, zaświadczenie spółdzielni k. 8 akt ).

Po 16. V. 2012 P. C. korzystała z lokalu - jak dotychczas - z wyłączeniem brata matki tj. J. C.. Ponosiła na rzecz spółdzielni wszystkie opłaty związane z korzystaniem z lokalu. Obejmowały one m. in. koszt zużytej przez osoby zajmujące lokal ciepłej i zimnej wody oraz miesięczną jednoczłonową zaliczkę na poczet kosztów ogrzewania lokalu, która podlega rozliczeniu w okresie rocznym. Częścią zaliczki jest opłata zmienna uzależniona od faktycznego zużycia energii na ogrzanie lokalu ( dowód : dowody opłat k. 52 – 119 oraz wyjaśnienie spółdzielni k. 160 ).

P. C. i brat jej matki J. C. nie zawierali żadnego porozumienia / umowy na piśmie odnośnie korzystania z lokalu. J. C. akceptował fakt, że lokal zajmuje siostrzenica, nie domagał się aby opuściła lokal albo w jakiejś formie udostępniła mu go ( bezsporne ).

Aktualna wartość rynkowa spółdzielczego prawa do lokalu wedle jego stanu na datę śmierci K. C. to 168. 000,- zł ( bezsporne ).

W dniu 5 lipca 2017 G. C. (2) zawarła z córką P. umowę, w której oświadczyła, że przelewa na jej rzecz wierzytelność na kwotę 4.070,08 zł z tytułu nakładu, który poczyniła na lokal w postaci sfinansowania dobudowy balkonu ( dowód : umowa cesji k. 170 ).

Sąd zważył co następuje :

Ustalony powyżej stan faktyczny był sporny zasadniczo tylko w zakresie jednej okoliczności faktycznej tj. tego czy dobudowę balkonu finansowała spadkodawczyni K. C. czy też jej córka – G. C. (2), która przelała potem na P. swoją wierzytelność z tego tytułu. W pozostałym zakresie spór nie dotyczył faktów – strony były zgodne zarówno co do wartości nieruchomości jak i tego kto finansował koszty utrzymania lokalu i korzystał z niego.

Sąd dał wiarę wnioskodawcy J. C. oraz uczestniczce P. C. w tej znakomitej części wyjaśnień, w której nie przeczyli sobie ( zeznania z rozprawy 11. VII. 2017 : 9:21 – 39:39 oraz protokół skrócony k. 173 -174 ). W kwestii spornej obejmującej finansowanie dobudowy balkonu w ocenie sądu zdecydowała reguła wyrażona przez ustawodawcę w przepisie art. 6 kc, zgodnie z którą ciężar wykazania ( udowodnienia ) okoliczności faktycznej obciąża tę stronę, która z tej okoliczności faktycznej wywodzi skutki prawne. W sprawie o dział spadku i zniesienie współwłasności sąd z urzędu jest zobligowany ustalić skład spadku i jego wartość ( art. 684 kpc ). O nakładach ( i kosztach utrzymania spadku ) sąd orzeka tylko wtedy gdy domagają się tego strony. O rozliczenie nakładu na spadek wnosiła uczestniczka P. C. ( w istocie jego 1/6 części, zgodnie z udziałem wnioskodawcy w spadku ). Warunkiem uczynienia zadość jej żądaniu byłoby ustalenie, że dobudowa balkonu, mająca bezspornie miejsce po śmierci T. C., została sfinansowana przez G. C. (2) a tym samym może być traktowana w części jako nakład - ale tylko na udział ojca w lokalu czyli jego ½ ( w zakresie pozostałej ½ części należącej do K. C. za jej życia, żadna inwestycja G. C. (2) jako nakład na spadek po matce traktowana być nie może a ewentualne darowizny czynione przez G. C. (2) na rzecz matki za jej życia rozliczeniu w niniejszym postępowaniu nie podlegają – brak ku temu jakiejkolwiek podstawy prawnej ). Wnioskodawca J. C. zaprzeczył jakoby budowę balkonu sfinansowała G. C. (2). W tej sytuacji zdaniem sądu uczestniczka P. C. winna zgodnie z przepisem art. 6 kc udowodnić, iż to jej matka sfinansowała budowę balkonu. Wobec rozbieżności pomiędzy stronami w tym zakresie, samo przesłuchanie P. C. nie może być uznane za dowód wystarczający do przyjęcia iż uczestniczka udowodniła te okoliczności faktyczne, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Wnioskodawca powołał się na oświadczenie z września 2006 złożone przez matkę w sprawie działowej po ojcu tj. XI Ns 300/ 06 ( k. 57 akt Ns 300 / 06 ), w którym domagając się zwolnienia od kosztów, deklaruje ponoszenie przez siebie kosztów dobudowy balkonu. Na dokumentach przekazów pocztowych na rzecz spółdzielni k. 39 – 51 jako podmiot czyniący wpłatę wskazywano także K. C.. Tym dowodom uczestniczka przeciwstawiła tylko twierdzenia, że wskazane przekazy wypisywała jej matka G. a ponadto w sprawie działowej po dziadku ( Ns 300 / 06 ) to adwokat poradził jej matce aby mówiła, iż to babcia sfinansowała balkon, choć faktycznie zdaniem uczestniczki za jego dobudowę płaciła jej matka G.. W tej sytuacji zdaniem sądu należało przyjąć iż uczestniczka P. C. nie wykazała aby to jej matka G. sfinansowała dobudowę balkonu. W konsekwencji przelew wierzytelności z 5 lipca 2017 ( k. 170 ) przestaje mieć znaczenie w sprawie. Na marginesie można tylko dodać, że gdyby nawet przyjąć iż to G. C. (2) dokonała nakładu na lokal, to i tak jej ewentualna wierzytelność wobec matki K. nie mogła obejmować całej sumy zainwestowanej w balkon a tylko jej połowę, o czym wspominano wyżej ( tylko nakład na udział ojca w lokalu bo ewentualna darowizna na rzecz matki rozliczeniu w tym postępowaniu nie podlega ).

Ponieważ majątek wspólny K. i T. C. nie został wcześniej podzielony, koniecznym stało się dokonanie podziału dorobku obojga spadkodawców w oparciu o przepis art. 43 § 2 krio w związku z art. 567 § 1 kpc, co uczyniono w punkcie I i II postanowienia zgodnie z ustaleniami poczynionymi w oparciu o oświadczenia stron z 13. X. 2016 ( protokół skrócony k. 121 ), że udziały małżonków w dorobku pozostawały równe.

Skład spadku po obojgu spadkodawcach, o którym orzeczono w pkt III i IV postanowienia w oparciu o przepis art. 1035 kc w związku z art. 1038 § 1 kc, nie był sporny. Konsekwencją darowizny z 16. V. 2012 są udziały w spadku ( spadkowym lokalu ) : wnioskodawca 1/6 części i uczestniczka 5/6 części ( pkt V postanowienia ).

W pkt VI orzeczenia sąd dokonał działu spadku i zniesienia współwłasności lokalu spółdzielczego zgodnie z wnioskami stron – lokal przypadł uczestniczce ( art. 212 § 2 kc w związku z art. 1035 kpc i art. 622 § 2 kpc w związku z art. 688 kpc ).

Przyczyny, dla których sąd nie uwzględnił roszczenia uczestniczki o rozliczenie jej nakładu na spadek ( pkt VII postanowienia ), zostały omówione wyżej przy okazji analizy wiarygodności zeznań stron – uczestniczka nie wykazała, że to jej matka płaciła spółdzielni za nadbudowę. Podstawą prawną rozstrzygnięcia były przepisy art. 686 kpc w związku z art. 207 kc i art. 688 kpc w związku z art. 618 kpc a contrario.

O kosztach utrzymania spadkowego lokalu orzeczono w pkt VII na tej samej podstawie prawnej. Co do zasadny zgodnie z przepisem art. 207 kc w związku z art. 688 kpc i art. 618 kpc każdy ze współwłaścicieli winien ponosić wydatki związane z rzeczą wspólną. Bezspornym było, że z lokalu korzystała tylko P. C. i tylko ona ponosiła koszty jego utrzymania. Współwłasność lokalu powstała pomiędzy stronami dopiero po śmierci K. C., tj. w dniu 17. VI. 2011. Rozważeniu podlegałyby zatem tylko opłaty czynione przez uczestniczkę po tej dacie ( od 17. VI. 2011 do 16. V. 2012 – darowizna – w wysokości 1/3 części oraz po 16. V. 2012 w wysokości 1/6 części ). Jak wynika z zestawień spółdzielni k. 141 – 157 opłata eksploatacyjna obejmowała zarówno elementy zależne od zużycia mediów przez osoby w lokalu zamieszkujące lub naliczane w zależności od osób w lokalu zamieszkujących ( ciepła i zimna woda, opłata zmienna za centralne ogrzewanie, opłata ryczałtowa za energię elektryczną zużytą w częściach wspólnych budynku ) jak i inne opłaty naliczane niezależnie od tego czy lokal był zamieszkany czy nie ( np. opłata za wywóz śmieci czy sprzątanie klatki schodowej, które uiszcza się niezależnie od tego czy używa klatki schodowej albo wyrzuca śmieci; podatki, opłaty gruntowe, fundusz remontowy itd. ). Nie ulega wątpliwości, że media zużyte przez uczestniczkę nie mogą być traktowane jako koszt utrzymania nieruchomości, a w konsekwencji obciążać uczestnika ( co jak się wydaje było w sprawie bezsporne ). W ocenie sądu nie podlegały jednak rozliczeniu także pozostałe elementy czynszu uiszczanego przez uczestniczkę na rzecz spółdzielni. Uczestnik nie pobierał żadnych wymiernych finansowo pożytków z lokalu i faktycznie z niego nie korzystał. Uczestniczka po śmierci K. C. dalej zamieszkiwała w lokalu a wnioskodawca zasadniczo nie sprzeciwiał się temu i nie domagał wydania mu mieszkania lub jakiejś gratyfikacji finansowej z tego tytułu. Zdaniem sądu zaistniały stan faktyczny należy zakwalifikować jako zawartą per facta concludentia umowę podziału wspólnej nieruchomości do używania, mocą której to uczestniczka objęła w posiadanie cały lokal z wyłączeniem wnioskodawcy. Sąd podziela poglądy Sądu Najwyższego przytoczone przez pełnomocnika wnioskodawcy w piśmie k. 168 akt ( orzeczenia wydane w sprawach III CZP 80 / 79, III CSK 446 /14 i V CSK 526 / 11 ), stosownie do których w przypadku takiego podziału quo ad usum ciężary i wydatki dotyczące zajętej części rzeczy wspólnej ponosi ten, kto z rzeczy korzysta z wyłączeniem innych.

Ponieważ strony były zgodne co do wartości rynkowej lokalu ( 168.000,- zł ) a udział uczestnika w nim wynosił jak ustalono 1/6 części, w pkt VIII orzeczenia zasądzono na jego rzecz sumę 28.000,- zł odpowiadającą 1/6 wartości lokalu. Wniosek uczestniczki o rozłożenie należności na raty znalazł uznanie tylko w części. Sąd ustalił raty płatne nie w ciągu 10 lat jak chciała tego uczestniczka, ale w okresie 4 lat i ośmiu miesięcy ( 56 miesięcy ). Dochód gospodarstwa domowego uczestniczki prowadzonego wraz z matką to około 3.600,- zł plus środki łożone przez ojca dziecka uczestniczki na utrzymanie dziecka. Stałe miesięczne wydatki to razem około 630,- zł ( prąd 80,- zł, gaz 30,- zł, TV i Internet 100,- zł, czynsz 420,- zł ). Spłata zachowku to 1.000,- zł miesięcznie, przy czym pozostały do zapłaty tylko dwie raty z tego tytułu. Po odliczeniu wymienionych zobowiązań na utrzymanie trzech osób pozostaje około 2.000,- zł plus środki łożone przez ojca dziecka uczestniczki. Raty w wysokości po 500,- zł w tej sytuacji zdaniem sądu są w zasięgu możliwości finansowych uczestniczki, nawet bez uciekania się do kredytów bankowych. Z chwilą zapłaty ostatniej raty zachowku, co nastąpi mniej więcej za rok, sytuacja finansowa uczestniczki będzie jeszcze lepsza ( około 3.000,- zł na utrzymanie trzech osób plus alimentacja faktyczna dziecka uczestniczki ). W ocenie sądu zapłata w 56 ratach nie pozbawi zanadto siły nabywczej kwoty 28.000,- zł należnej wnioskodawcy a jednocześnie pozostaje w zakresie możliwości finansowych uczestniczki. W oparciu o przepis art. 320 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc orzeczono zatem jak w pkt VIII orzeczenia.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc.