Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Tyrka

Sędziowie: SSO Teresa Kalinka

SSR (del.) Anna Capik-Pater

po rozpoznaniu sprawy w dniu 30 października 2017 w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie K. R.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółce Akcyjnej

w Ż.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanej

na punkt 2 wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 21 czerwca 2017r. sygn. akt VI P 198/15

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

(-) SSR(del.) Anna Capik-Pater (-) SSO Grzegorz Tyrka (-) SSO Teresa Kalinka

Sędzia Przewodniczący Sędzia

VIII Pz 37/17

UZASADNIENIE

Powód K. R. po sprecyzowaniu żądania domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki Akcyjnej w Ż. kwoty 46 447,21 zł tytułem ryczałtu za nocleg oraz diety w związku z odbytymi podróżami służbowymi wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Na uzasadnienie podano, że powód był zatrudniony na stanowisku kierowcy i odbywał podróże służbowe poza granicę kraju. Pracodawca nie wypłacił należnych świadczeń z tytułu podróży służbowych.

Pierwotna wartość przedmiotu sporu wynosiła 32 000 zł. Pozew został wniesiony do Sądu dnia 16 lutego 2015 roku.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, pozwana wypłaciła na rzecz powoda należne świadczenia z tytułu odbytych podróży służbowych. W regulacjach wewnątrzzakładowych unormowano prawo pracownika do ryczałtu za nocleg oraz diety. Wysokość ryczałtu była uzależniona od państwa, w którym przebiegała podróż służbowa, od długości trasy oraz liczebności obsady.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym została sporządzona opinia przez biegłego sądowego z zakresu transportu drogowego. Skarb Państwa Sąd Rejonowy pokrył wydatki związane ze sporządzeniem opinii. Na skutek zastrzeżeń pozwanej do opinii, Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego z zakresu transportu drogowego i wezwał pozwaną do uiszczenia kwoty 1 000 zł na poczet wydatków związanych ze sporządzeniem opinii uzupełniającej. Pozwana uiściła kwotę 1 000 zł.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach w punkcie pierwszym oddalił powództwo, w punkcie drugim zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku w sprawie K 11/15, którym derogowano następujące normy prawne:

1. art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców (jednolity tekst Dz.U. z 2012 roku, poz. 1155, ze zm.) w związku z art. 77 ⁵ § 2, § 3 i § 5 k.p. w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 roku, poz. 167) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, bowiem był niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2. art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 roku powołanej w punkcie 1 w związku z art. 77 ⁵ § 2, 3 i 5 k.p. w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 roku, Nr 236, poz. 1991) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, bowiem był niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd Rejonowy wskazał, że zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny przepisy prawa nie mogły stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia sporu. Sąd Rejonowy dodał, że z opinii biegłego wynika, że powód otrzymał świadczenia z tytułu podróży służbowych (ryczałt za nocleg, dietę) w zakresie uregulowanym w przepisach wewnątrzzakładowych.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 102 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w związku z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 roku, poz. 490 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu.

Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie zachodziła szczególna sytuacja, uprawniająca do skorzystania z art. 102 k.p.c. Z jednej strony powód był subiektywnie przekonany o zasadności powództwa w związku z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego. Z drugiej strony przed Trybunałem Konstytucyjnym toczyło się postępowanie w zakresie zgodności z konstytucją przepisów regulujących prawo do ryczałtu za nocleg dla kierowców w transporcie międzynarodowym od 2015 roku i powód mógł ocenić ryzyko wytoczenia powództwa, będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika.

Pozwana wniosła zażalenie na punkt 2 wyroku Sądu Rejonowego, domagając się jego zmiany poprzez zasądzenie od powoda na swoją rzecz kwoty 1 000 zł tytułem poniesionych wydatków związanych ze sporządzeniem opinii uzupełniającej oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych przed Sądem I instancji oraz w postępowaniu zażaleniowym.

Pozwana zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

- art. 102 k.p.c. polegające na jego błędnym zastosowaniu w sytuacji, gdy brak było podstaw do przyjęcia, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, a w konsekwencji obciążenie kosztami postępowania powoda jako strony przegrywającej proces jedynie w części,

- art. 98 k.p.c. polegające na jego niezastosowaniu i nie zasądzeniu na rzecz pozwanej zwrotu kosztów sądowych, tj. zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego w kwocie 1 000 zł.

Na uzasadnienie podano, że orzeczenie Sądu Rejonowego w Gliwicach jest wadliwe, bowiem nie zachodzą podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. Pozwana podała, że wypłaciła powodowi należności z tytułu podróży służbowych (diety, ryczałty za nocleg) zgodnie z obowiązującymi regulacjami wewnątrzzakładowymi. Pozwana dodała, że problemy interpretacyjne, które powstały na tle niejednolitego orzecznictwa sądów powinny były skłaniać powoda i jego pełnomocnika do jeszcze większej ostrożności w występowaniu na drogę sądową. Rozbieżności w orzecznictwie, wątpliwości co do zgodności przepisów z Konstytucją, sporny stan faktyczny i prawny to okoliczności, które tym bardziej powinna brać pod uwagę strona wytaczająca powództwo i powinna brać pod uwagę związane z tym ryzyko. Okoliczności te nie mogą prowadzić do zwolnienia od kosztów, choćby częściowego, gdyż w takim samym stopniu usprawiedliwiają stanowisko strony powodowej, jak i pozwanej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

zażalenie pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Zasada rozstrzygnięcia o kosztach procesu została zawarta w art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia prawa i celowej obrony.

Ustawodawca przewidział możliwość odstąpienia od tej zasady w art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Sąd Rejonowy skorzystał z art. 102 k.p.c. i prawidłowo uzasadnił swoje stanowisko.

Należy podnieść, że skorzystanie z instytucji przewidzianej w art. 102 k.p.c. należy do decyzji sądu orzekającego w danej sprawie, jeżeli uzna on, że zachodzą ku temu przesłanki; natomiast ingerencja sądu odwoławczego w takie orzeczenie jest bardzo ograniczona i odbywa się wówczas, gdy Sąd I instancji nie uzasadnił swojego stanowiska w tym zakresie oraz w wypadku uznania, że ocena ta jest zupełnie dowolna. W niniejszej sprawie z taką sytuacją nie mamy do czynienia.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 roku, w sprawie I PK 13/13, wskazał, że skorzystanie z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i to do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie od generalnej zasady (art. 98 § 1 k.p.c.) obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ingerencja w to uprawnienie sądu, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o kosztach procesu, następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że dokonana ocena jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw.

Należy zwrócić uwagę, że uprawnienia kierowców w ruchu międzynarodowym do ryczałtu za nocleg podczas podróży służbowej należy do złożonych zagadnień prawnych. Rozbieżności w orzecznictwie oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku w sprawie K 11/15 w zakresie ryczałtu za nocleg stanowią „szczególnie uzasadniony wypadek” w rozumieniu art. 102 k.p.c.

Należy przypomnieć, że do czasu wejścia w życie noweli nie obowiązywał art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców (tj. przed dniem 3 kwietnia 2010 roku, ustawa z dnia 12 lutego 2010 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. Nr 43, poz. 246)), i podróże kierowców nie stanowiły podróży służbowych w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 roku, w sprawie II PZP 1/14, przesądziła, że zwrot kosztów noclegu kierowca powinien otrzymać według reguł takich jak w podróży służbowej, mimo iż ustawa dopiero od 3 kwietnia 2010 roku kwalifikuje pracę kierowców, jako podróż służbową. Za okres wcześniejszy prawnej przeszkody nie stanowiła uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 roku, w sprawie II PZP 11/08, na co zwrócono uwagę w wyroku Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2013 roku, w sprawie II PK 144/12. Ta temporalna kwestia jest aprobowana w judykaturze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 roku, w sprawie II PK 111/15). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 lutego 2017 roku w sprawie I PK 300/15 (opublikowany w LEX Nr 2242158) wskazał, że aktualnie mamy więc podobną sytuację, w której art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców nie obowiązuje zakresowo, co nie wyklucza zasadności roszczeń powoda z tytułu roszczeń związanych z podróżą służbową, przy pełnej aprobacie retrospektywnych skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r oku.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 lutego 2017 roku wskazał, że obowiązująca ustawa o czasie pracy kierowców mając charakter lex specialis względem przepisów Kodeksu pracy, zawiera definicję podróży służbowej. Naturalną formułą rekompensat takich podróży jest zwrot kosztów pracownikowi. W tym aspekcie normą szczegółową był art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, który został wyeliminowany z porządku prawnego mocą wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Jednak w ten sposób nie powstała luka w przepisach, gdyż podstawowe metody wykładni prawa pozwalają na rozstrzygnięcie spornego zagadnienia, choć jej wybór może być różny. Z jednej strony, poprzez art. 2 ust. 7 ustawy o czasie pracy kierowców można, poszukiwać podstawy prawnej do ustanowienia zasad zwrotu należności z tytułu podróży służbowej w związku z art. 77 ⁵ § 1 k.p., albo też poprzez odpowiednie stosowanie art. 4 ustawy o czasie pracy kierowców, zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym ustawą stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Przepis art. 77 ⁵ § 1 k.p. ma charakter powszechnie obowiązujący i dotyczy także kierowców w transporcie międzynarodowym jako pracowników.

Agregacja powyższych argumentów prowadzi do wniosku, że po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku, w sprawie K 11/15, nie stosuje się art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców, ale stosuje się art. 77 ⁵ § 5 k.p. w przypadku, gdy pracodawca nie uregulował zasad zwrotu należności z tytułu podroży służbowej w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę.

W związku z powyższym w obrocie prawnym pozostały przepisy o podróży służbowej (art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców, jak też art. 77 ⁵ § 1 k.p., zgodnie z którym pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej). Zatem stanowisko Sądu Rejonowego, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku w sprawie K 11/15 pozbawił kierowców prawa do ryczałtu za noclegi, jest błędne.

W orzecznictwie powstał problem, czy pracodawca może w regulacjach wewnątrzzakładowych unormować uprawnienie kierowców do ryczałtu za nocleg mniej korzystnie, aniżeli przewidują to przepisy Kodeksu pracy.

Uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2017 roku w sprawie III PZP 2/17 ostatecznie przyjęto, że ryczałt za nocleg w podróży służbowej kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym może zostać określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 77 ⁵ § 3 k.p.) poniżej 25% limitu, o którym mowa w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.) oraz w § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167).

Sąd Rejonowy przy orzeczeniu o kosztach procesu rozważył stanowiska stron i przyjął, że w okolicznościach sprawy powód mógł być subiektywnie przekonany o zasadności zgłoszonych roszczeń, i w związku z tym postanowił nie obciążać w całości powoda zwrotem kosztów procesu na rzecz pozwanej.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy uzasadnił swoje stanowisko w zakresie dotyczącym zastosowania w sprawie dobrodziejstwa z art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do ingerencji w to rozstrzygnięcie. Ocena dokonana przez Sąd Rejonowy nie jest oceną dowolną.

Na podstawie art. 397 § 1 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c. należało oddalić zażalenie pozwanej.

(-) SSR(del.) Anna Capik-Pater (-) SSO Grzegorz Tyrka (-) SSO Teresa Kalinka

Sędzia Przewodniczący Sędzia