Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Korzeń

Protokolant: stażysta Damian Soroka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2017 roku

sprawy z odwołań T. S.

od decyzji z dnia:

- 24 kwietnia 2017 roku, znak: (...)

- 11.05.2017 roku, znak: (...)

- 11.05.2017 roku, znak: (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o rentę rodzinną, wypłatę niezrealizowanego świadczenia i ustalenie braku podstaw do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

I. zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 11.05.2017 roku, znak: (...) w ten sposób, że T. S. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia określonego w tej decyzji;

II. oddala odwołania od pozostałych decyzji;

III. koszty procesu wzajemnie znosi.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 293/17 UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzjami z dnia:

- 24.04.2017, (...), odmówił przyznania T. S. renty rodzinnej po mężu R. S.,

- 11.05.2017, (...)-SER, uchylił decyzję z dnia 05 kwietnia 2017 r przyznającej T. S. niezrealizowane świadczenie po mężu R. S.,

- 11.05.2017, (...), zobowiązał T. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia po mężu za marzec 2017 r.

Ubezpieczona wniosła o uchylenie powyższych decyzji, przyznanie prawa do renty rodzinnej i zasądzenie kosztów procesu.

Podniosła, iż wprawdzie w 2014 r. Sąd orzekł o separacji małżonków, jednak w chwili śmierci małżonka, powódkę i jej męża łączyła więź duchowa, fizyczna i gospodarcza. Strony wspólnie zamieszkiwały, prowadziły wspólne gospodarstwo domowe, łączyło ich wspólne pożycie, byli sobie wierni i współdziałali dla dobra rodziny. Jedynym i faktycznym powodem dla którego powódka nie wystąpiła do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. o rozwiązanie separacji - był fakt ,że była chora i zajmowała się chorym mężem. Sama powódka jest osobą chorą. Przebyła zawał serca. Faktycznie miał tym się zająć mąż. Powódka jest osobą niewykształconą, nie ukończyła nawet szkoły podstawowej. Nigdy nie zdobyła żadnych kwalifikacji. Przepracowała zaledwie kilka lat. W trakcie trwania związku małżeńskiego pozostawała na utrzymaniu męża i zajmowała się prowadzeniem domu i opieką i wychowywaniem dzieci.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań.

Podniósł, iż w związku z prawomocnym wyrokiem sądu z dnia 21,03.2014r. Pani T. S. pozostawała w separacji z R. S. i nie miała od niego ustalonych alimentów ani wyrokiem Sądu ani ugodą sądową , odwołująca nie spełnia warunków przyznania prawa do renty rodzinnej.

Na podstawie art. 154 § 1 ustawy z dnia 14.06.1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016r. poz. 23) uchylono decyzję z dnia 05.04.2017r. dotyczącą wypłaty niezrealizowanego świadczenia za okres od 01.03.2017r. do 31.03,2017r. po zmarłym R. S. albowiem jak wskazano w uzasadnieniu decyzji zostały ujawnione nowe okoliczności, które były nieznane w dniu wydania decyzji o wypłacie niezrealizowanego świadczenia (wpływ aktu małżeństwa z adnotacją o separacji).

W wyniku dostarczenia przez Panią S. aktualnego odpisu skróconego aktu małżeństwa zawierającego zapis o prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 2ł.03.2014r. sygn, akt: I C 78/14 stwierdzającego separację pomiędzy nią a zmarłym R. S. , organ rentowy ustalił, iż wnioskodawczym nie należy do kręgu osób uprawnionych do wypłaty niezrealizowanych świadczeń po osobie uprawnionej do emerytury lub renty i wobec uchylenia decyzji przyznającej Pani S. to świadczenie w drugiej ze spornych decyzji została ona zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił co następuje:

T. S. urodziła się (...)

21.03.2017r. złożyła wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 07.03.2017r. R. S.. Zmarły pobierał emeryturę. We wniosku podała, iż do dnia śmierci męża istniała wspólność małżeńska tj. małżonkowie wspólnie mieszkali i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. (bezsporne)

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. prawomocnym wyrokiem z dnia 21.03.2014r. w sprawie IC 78/14 orzekł separację małżeństwa wnioskodawczyni i jej męża. W postępowaniu wnioskodawczyni wskazywała na nie prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego i brak pomocy ze strony męża, w tym nieprzekazywanie środków za zakup wyżywienia i lekarstw.

dowód: w aktach IC 78/14: pozew k. 2, protokół k. 22-23, wyrok k.24

10.03.2017 r. złożyła wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po mężu R. S. - emerytury za marzec 2017 r. Do wniosku dołączyła akt zgonu męża nie zawierający wzmianki o separacji. Decyzją z dnia 5.04.2017 pozwany przyznał ubezpieczonej prawo do tego świadczenia w wysokości 1763,73 zł brutto (1423,73 zł netto).

Decyzja ta nie zawiera pouczenie o okolicznościach powodujących konieczność zwrotu świadczenia

dowód: wniosek k. 21-22 t. I a.e, odpis aktu zgonu k. 24 t. I a.e., decyzja k. 30 t. I a.e.

14.04.2017 r. wpłynął do pozwanego odpis aktu zgonu zawierający wzmiankę o separacji małżonków. 11.05.2017 pozwany uchylił decyzję z dnia 05 kwietnia 2017 r przyznającej wnioskodawczyni niezrealizowane świadczenie po mężu i zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia po mężu za marzec 2017 r.

dowód: odpis aktu zgonu k. 21 t. IV a.e., decyzje k. 33,34 t. IV a.e.

Wnioskodawczyni do chwili śmierci męża zamieszkiwała z nim w jednym domu. Nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego. Nie miała ustalonych ze strony męża alimentów. Nie otrzymywała ich także dobrowolnie. We wnioskach o wypłatę świadczeń z OPS wnioskodawczyni do chwili śmierci męża deklarowała samodzielne prowadzenie gospodarstwa domowego, nie posiadanie dochodów, nie otrzymanie alimentów.

. W związku z powyższym otrzymywała zasiłek dla osoby samotnie gospodarującej.

dowód: w aktach IC 78/14: pozew k. 2, protokół k. 22-23, wyrok k.24

dokumenty z akt OPS k. 39-51,81-147

zeznania świadka A. K. (1) k. 59v-60

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2017.1383.; dalej jako ustawa) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Art. 61 ⁴ § 1 KRiO przewiduje, iż orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Mąż ubezpieczonej pobierał emeryturę. Ubezpieczona ukończyła 50 lat (art. 70 ust. 1 pkt. 1). Mając na uwadze orzeczenie separacji wnioskodawczyni musi być taktowana jak małżonka rozwiedziona.

Art. 70 ust. 3 ustawy w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie SK 61/13 (Dz.U.2014.683) stanowi, iż małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony

W sprawie ubezpieczona nie była uprawniona do alimentów ze strony męża. Nie przyznano ich jej ani wyrokiem orzekającym separację ani w innych postępowaniach sądowych. Nie otrzymała ich także w sposób dobrowolny. Na brak alimentacji wskazują oświadczenia i zeznania w sprawie o separację, ale także z systematycznie składane w ośrodku pomocy społecznej oświadczania w sprawach o pomoc społeczną. Ubezpieczona wskazywała w nich, iż nie otrzymuje wynagrodzeń, świadczeń pieniężnych, innych dochodów aniżeli zasiłek. Na brak alimentów ze strony męża wskazała także we wniosku o rentę rodzinną (k. 8 t. IV, poz. III.2). Na otrzymywanie alimentów od męża nie wskazał także żaden s przesłuchanych świadków.

Tym samym uznać należało, iż ubezpieczona prawa do renty rodzinnej nie nabyła.

W sprawie niewątpliwie zaistniały okoliczności przewidziane w art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy. Pierwotnie złożony przez ubezpieczoną odpis aktu zgonu miał nieprawidłową treść (brak wzmianki o separacji). Zachodziły więc podstawy do wznowienia postępowania w tym trybie, co jak się wydaje pozwany uczynił decyzją z 11.05.2017r. o uchyleniu decyzji.

O prawie o niezrealizowanego świadczenia pozwany rozstrzygnął decyzją zobowiązującą do zwrotu świadczenia (przesłanką zwrotu jest bowiem brak prawa do świadczenia). Należało więc rozstrzygnąć, czy ubezpieczona nabyła uprawnienie do niezrealizowanego świadczenia i czy pobrała świadczenie nienależne.

Zgodnie z art. 136 ustawy w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Skoro ubezpieczona, wobec orzeczonej separacji, musi być uznana za rozwiedzioną, to niezrealizowane świadczenie przysługiwałoby jej jedynie w przypadku uprawnienia do renty rodzinnej. Tymczasem jak wyżej wskazano, uprawnienie do renty rodzinnej odwołująca nie posiada. Podkreślenia wymaga także, iż postępowanie w sprawie nie pozwoliło na ustalenie wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego przez odwołującą i jej męża. Zeznania świadków i wnioskodawczyni w tym zakresie są niewiarygodne. Treść oświadczeń składanych we wnioskach o przyznanie pomocy społecznej wskazuje na jednoosobowe prowadzenie gospodarstwa domowego. Nie sposób przyjmować, iż o prawdziwości oświadczeń decydować ma charakter dochodzonych świadczeń, a ubezpieczona koniunkturalnie do każdego z postępowań składa odmienne zeznania i oświadczenia.

Nie powoduje to jednak obowiązku zwrotu wypłaconego świadczenia. Art. 138 ustawy stanowi między innymi, iż:

1. Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

2. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

6. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Okoliczności świadomego wprowadzenia w błąd pozwany nie wykazał. Odwołująca bowiem posłużyła się dokumentem urzędowym - odpisem aktu zgonu z USC. Wnioskodawczyni, mając na uwadze jej wykształcenie i świadomość prawną, nie miała świadomości nieprawidłowości w odpisie tego aktu i jego wpływu na jej uprawnienia. Błąd urzędnika USC nie może obciążać więc odwołującej. Formularz wniosku o wypłatę niezrealizowanego świadczenia nie zawiera rubryki dotyczącej separacji ani pouczenia o braku prawa w przypadku separacji. Ani wniosek ani decyzja nie zawierają żadnych informacji o okolicznościach powodujących brak prawa do świadczenia (art. 138 ust. 2 pkt.2). Jak wyżej wskazano nie sposób przypisywać odwołującej świadomego wprowadzenia pozwanego w błąd ani posłużenia się fałszywym dokumentem (art. 138 ust. 2 pkt.2). Tym samym brak jest podstaw do ustalenia obowiązku zwrotu świadczenia pobranego w świetle art. 138 ust. 2 ustawy. Jest to uzasadnione tym bardziej treścią art. 138 ust. 6 ustawy. Ubezpieczona bowiem utrzymuje się z jedynie ze świadczeń z pomocy społecznej.

Ustaleń w sprawie sad dokonała na podstawie dokumentów w aktach sprawy (w tym z OPS w Z.), w aktach sprawy I C 78/14, zeznań świadka A. K. oraz częściowo zeznań wnioskodawczyni (w zakresie wyżej wskazanym). Zeznania pozostałych świadków sąd ocenił jako niewiarygodne, z uwagi na powiązania rodzinne lub towarzyskie z wnioskodawczynią oraz sprzeczność z treścią oświadczeń wnioskodawczyni w postępowaniach o pomoc społeczną, a w przypadku świadka O. - za nieistotne.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 PCK zmieniono decyzję zobowiązującą do zwrotu świadczenia, ustalając iż takiego obowiązku ubezpieczona nie ma. Odwołania od pozostałych decyzji oddalono (477 ¹⁴ § 1 PCK). O kosztach procesów sąd orzekła na podstawie art. 100 PCK.

SSO Tomasz Korzeń