Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SO Ewa Tomczyk

Protokolant sekr. sąd. Dorota Książczyk

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2017 roku w Piotrkowie Tryb.

na rozprawie

spraw

z powództwa M. J. (1)

przeciwko M. P.

o zapłatę kwoty 97.401,93 zł

i z powództwa W. B.

przeciwko M. P.

o zapłatę kwoty 243.129,69 zł

1.  utrzymuje w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w dniu 6 czerwca 2017 r. w sprawie sygn. akt I Nc 95/17;

2.  przyznaje radcy prawnemu J. B. prowadzącemu Kancelarię Radcy Prawnego w P. z rachunku Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 4.428,00 (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych tytułem pomocy prawnej z urzędu udzielonej pozwanej M. P.;

3.  utrzymuje w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w dniu 25 maja 2017 r. w sprawie sygn. akt I Nc 80/17;

4.  przyznaje radcy prawnemu J. B. prowadzącemu Kancelarię Radcy Prawnego w P. z rachunku Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 8.856,00 (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem pomocy prawnej z urzędu udzielonej pozwanej M. P..

Sędzia SO Ewa Tomczyk

Sygn. akt I C 1256/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 marca 2017 r. powód W. B. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. P. kwoty 234.129,69 zł 97.401,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Nc 80/17.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że za namową pozwanej zawarł w 2016 r. trzy umowy kredytowe, które miała spłacać pozwana, co początkowo czyniła, jednak na przełomie 2016 i 2017 r. zaprzestała spłat. Dnia 28 lutego 2017 r. pozwana zobowiązała się pisemnie do spłaty zadłużenia wobec powoda do dnia 15 marca 2017 r., z którego nie wywiązała się.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 25 maja 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Nc 80/17 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. nakazał pozwanej M. P., aby zapłaciła powodowi W. B. kwotę 234.129,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 marca 2017 r. do dnia zapłaty wraz z kwotą 10.144,00 zł tytułem kosztów procesu w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wniosła w tymże terminie zarzuty (k. 94).

Pozwana wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, żądając uchylenia nakazu zapłaty w całości i oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych (zarzuty – k. 101 -105). W uzasadnieniu zarzutów pozwana powołała się na to, że zobowiązanie do spłaty długu z dnia 28 lutego 2017 r. podpisała pod wpływem przymusu i groźby ze strony powoda celem zapobieżenia wszczęcia postępowania karnego przeciwko niej.

Pozwem z dnia 12 kwietnia 2017 r. powódka M. J. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanej M. P. kwoty 97.401,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 45.433,02 zł od dnia 11.01.2017 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 51.968,91 zł od dnia 27 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty, a także wniosła o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Nc 95/17.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że na prośbę pozwanej zawarła za jej pośrednictwem umowy kredytów z kilkoma bankami, z którego to tytułu pozwana miała otrzymać prowizję oraz w terminie 14 dni od zawarcia poszczególnych umów odstąpić w imieniu powódki od tych umów i zwrócić bankom uzyskane kwoty kredytu, z którego to zobowiązania pozwana nie wywiązała się, uznając w dniu 21 grudnia 2016 r. dług wobec powódki, zobowiązując się do spłaty zobowiązań zaciągniętych przez powódkę.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 6 czerwca 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Nc 95/17 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. nakazał pozwanej M. P., aby zapłaciła powódce M. J. (2) kwotę 97.401,93 zł złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot: - 45.433,02 zł od dnia 11 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty, - 51.968,91 zł od dnia 27 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty wraz z kwotą 3.600,00 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów procesu w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wniosła w tymże terminie zarzuty (k. 45).

Pozwana wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, żądając uchylenia nakazu zapłaty w całości i oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powódki zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych (zarzuty – k. 58-62). W uzasadnieniu zarzutów pozwana powołała się na to, że zobowiązanie do spłaty długu z dnia 21 grudnia 2017 r. podpisała pod wpływem przymusu i groźby ze strony powódki celem zapobieżenia wszczęcia postępowania karnego przeciwko niej.

Dwoma postanowieniami z dnia 19 września 2017 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim połączył sprawy z powództwa M. J. (1) i W. B. zarejestrowane pod sygn. akt I C 1256/17 i 1257/17 w celu łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (k. 76 i 124).

Pełnomocnik powoda W. B. wniósł o utrzymanie w mocy nakazu zapłaty z dnia 25 maja 2017 r.

Pełnomocnik powódki M. J. (1) wniósł o utrzymanie w mocy nakazu zapłaty z dnia 6 czerwca 2017 r.

Pełnomocnik pozwanej z urzędu wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana M. P. w okresie od dnia 17 marca 2014 r. do dnia 27 lipca 2015 r. prowadziła działalność gospodarczą polegającą na pośrednictwie w zawieraniu przez konsumentów umów kredytu i pożyczek z instytucjami rynku finansowego.

(dowód: wydruk z (...) k. 18)

Powódkę M. J. (1) i pozwaną łączyły więzy koleżeństwa. Pozwana na początku 2015 r. zwróciła się do powódki o pomoc w rozwinięciu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. W tym celu powódka miała zawrzeć za pośrednictwem usług pozwanej umowy kredytów z bankami, zaś z tytułu tego pośrednictwa pozwana miała uzyskać wynagrodzenie, którym miała podzielić się z powódką. Pozwana zapewniała, że w terminie 14 dni od zawarcia poszczególnych umów odstąpi w imieniu powódki od nich i zwróci bankom uzyskane kwoty kredytu.

(dowód: przesłuchanie powódki M. J. – k. 211 w zw. z k. 217 -218)

Powódka M. J. (1) zawarła za namową pozwanej następujące umowy kredytowe, z których środki otrzymała pozwana:

- w dniu 18 marca 2015 r. w (...) Banku (...)

- w dniu 25 marca 2015 r. w Banku (...),

- w dniu 31 marca 2015 r. w Banku (...) Oddział w Ł.,

- w dniu 1 kwietnia 2015 r. z G. (...) Bank.

(dowód: zobowiązanie – k. 20- 23, umowa –k. 162-174, umowa – k. 178-180, pismo (...) k. 181, pismo G. (...) Bank – k. 182)

W grudniu 2016 r. M. J. (1) powzięła wiadomość na podstawie wyciągu z BIK- u, że pozwana nie złożyła oświadczeń o odstąpieniu od zawartych umów z bankami i nie zwróciła bankom kwot kredytu.

Wysokość zobowiązań z poszczególnych umów na dzień 20 grudnia 2016 r. wynosiła:

- 51.968,91 zł w (...) Banku (...),

- 18.974,16 zł w Banku (...),

- 18.080,45 zł w Banku (...) Oddział w Ł.,

- 8.378,41 zł w G. (...) Bank.

Pozwana w dniu 21 grudnia 2016 r. podpisała oświadczenie, w którym zobowiązała się do całkowitej spłaty powyższych kredytów, w tym kwoty 45.433,02 zł do dnia 10 stycznia 2017 r. i kwoty 51.968,91 zł do dnia 26 stycznia 2017 r.

W § 5 zobowiązania z dnia 21 grudnia 2016 r. wskazano, że w przypadku naruszenia terminów spłaty powódka uzyskuje prawo wystąpienia do sądu z powództwem cywilnym o wydanie nakazu zapłaty.

(dowód: zobowiązanie – k. 20- 23)

Pismo zawierające zobowiązanie do spłaty zadłużenia przygotował prawnik na zlecenie powódki M. J. (1). W celu podpisania przez pozwaną tego pisma strony spotkały się w lokalu restauracji (...)’s w B., nadto była tam jeszcze P. G. (1) i jej mąż oraz brat powódki M. J. (4). P. G. (1) również zaciągnęła kredyty za namową pozwanej i w innym terminie pozwana pisemnie zobowiązała się do spłaty zadłużenia. Powódka nagrała przebieg spotkania na dyktafonie, bowiem nie ufała już pozwanej, która nie wywiązywała się z danego powódce słowa co do spłaty zobowiązań. Pozwana przeczytała pismo. Pozwana nie wiedziała o nagrywaniu.

(dowód: zeznania świadka P. G. (2) – k. 213-214, przesłuchanie powódki – k. 211 w zw. z k. 217-219, )

Pozwana mimo upływu terminów zapłaty wskazanych w oświadczeniu nie wykonała swego zobowiązania. Dlatego też powódka złożyła zawiadomienie o popełnieniu przez pozwaną przestępstwa oszustwa na jej szkodę.

(okoliczność niesporna)

Pozwana namówiła na zawarcie umów kredytowych także powoda W. B. i miała za niego spłacać te zobowiązania. Obiecała, że W. B. będzie miał z tego tytułu korzyści w postaci części prowizji, którą ona pobierze. W ten sposób powód W. B. zawarł między innymi następujące umowy:

- w dniu 25 maja 2016 r. w (...) Bank S.A. (...) Bank S.A.,

- w dniu 29 maja 2016 r. w A. Bank,

- w dniu 1 lipca 2016 r. w Banku (...) S.A.

Pozwana początkowo regulowała swe zobowiązania, które przestała spłacać na przełomie 2016 i 2017 r. Pozwana powiedziała powodowi, że podpisze dokument, który będzie stanowił dla powoda zabezpieczenie i który może być podstawą wystąpienia przeciwko niej na drogę postępowania sądowego. Zarówno propozycja podpisania takiego dokumentu jak i sama treść pisma były inicjatywą pozwanej, która przesłała projekt zobowiązania w formie elektronicznej córce powoda M. W. informując, że dokument został przygotowany przez prawnika.

Dnia 28 lutego 2017 r. pozwana podpisała oświadczenie, w którym zobowiązała się do uiszczenia wszystkich zaległości wynikających z zawartych przez W. B. umów kredytowych do dnia 15 marca 2017 r., w szczególności kwot: - 72.065,15 zł z tytułu kredytu w A. Banku, - 58.425,15 zł z tytułu umowy w Banku (...), - 85.403,77 zł w (...) Banku, - 18.235,62 zł w TF Banku.

Zobowiązanie to pozwana podpisała w samochodzie M. W., która wraz z I. R. przyjechała pod blok pozwanej. I. R. również była pokrzywdzona poprzez zaciągniecie umowy kredytowej za namową pozwanej i wówczas pozwana podpisała także zobowiązanie do spłaty zadłużenia wobec I. R.. Wówczas było już w toku postępowanie przygotowawcze przeciwko pozwanej podejrzanej o przestępstwo oszustwa.

(dowód: zobowiązanie – k. 89-92, korespondencja elektroniczna – k. 154- 156, k. 158- 160, zeznania świadków: M. W. – k. 215, I. R. – k. 215-216, przesłuchanie powoda W. B. – k. 212-213 w zw. z k. 218 )

Przeciwko pozwanej toczy się w Prokuraturze Rejonowej w Bełchatowie postępowanie przygotowawczego w sprawie PRDs.2076.2016, w którym M. P. przedstawiono szereg zarzutów z art. 297 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k., art. 190 a § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. polegających na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez poszczególne banki i osoby fizyczne w ten sposób, że posługując się danymi innych osób zawarła szereg umów kredytowych, których nie spłaciła, działając na szkodę banków, między innymi A. Banku oraz W. B..

(dowód: postanowienie o przedstawieniu zarzutów – k. 175- 177)

Powódka M. J. (1) ma również status pokrzywdzonej w postępowaniu karnym.

(dowód: przesłuchanie powódki – k. 211 w zw. z k. 217-219)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwa zasługują na uwzględnienie, a ich podstawę prawną stanowi przepis art. 471 k.c.

Pozwana zobowiązała się wobec powodów do spłaty ich zobowiązań wynikających z zawartych za jej namową umów kredytowych, które miała spłacać, w pisemnych zobowiązaniach uznała, że jest to jej dług. Pisma pozwanej z dnia 21 grudnia 2016 r. i z dnia 28 lutego 2017 r. stanowią uznanie tzw. właściwe, które to pojęcie zostało wykształcone na gruncie art. 123 § 1 pkt 2 k.p.c. Można je uznać za umowę, która nie jest regulowana prawnie, jednak jej dopuszczalność wynika z zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.). Kluczowe znaczenie dla tej postaci uznania ma oświadczenie woli zobowiązanego, w którym potwierdza on istnienie swojego obowiązku i zobowiązuje się (ponownie) do jego realizacji. Uznanie właściwe nie jest więc samoistną podstawą obowiązku, wynika on nadal z pierwotnego tytułu. Celem uznania jest przede wszystkim ustalenie roszczenia, niekiedy też jego zabezpieczenie.

Bezsporne jest, że pozwana mimo uznania swego długu wobec powodów zobowiązania swego nie spełniła, a w zarzutach od nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym powołała się na to, że zobowiązania z dnia 21 grudnia 2016 r. i z dnia 28 lutego 2017 r. podpisała działając pod wpływem przymusu i groźby ze strony powodów celem zapobieżenia wszczęcia przeciwko niej postepowania karnego. A zatem powołała się na wadę oświadczenia woli opisaną w art. 87 k.c. Pojęcie groźby bezprawnej nie zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym, w orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że groźbą jest zapowiedź dokonania złego czynu, ukierunkowana na zmuszenie zagrożonego, wbrew jego chęci, do złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Przez groźbę bezprawną należy rozumieć zapowiedź zachowania zabronionego przez ustawę (np. popełnienia przestępstwa) lub sprzecznego z zasadami współżycia społecznego (np. groźba popełnienia samobójstwa). Bezprawna jest jednak również groźba skorzystania ze środków dozwolonych przez prawo, które – zgodnie z celem przewidzianym dla nich w systemie prawnym – nie służą dochodzeniu złożenia oświadczenia woli (np. zapowiedź zawiadomienia o przestępstwie, gdyby jego sprawca nie zawarł umowy z osobą formułująca taką groźbę lub zapowiedź wytoczenia powództwa i dochodzenia roszczenia z tytułu czynu niedozwolonego popełnionego przez osobę, w stosunku do której kierowana). O bezprawności groźby decyduje tutaj jej cel. Bezprawność nie zachodzi więc, gdy wspomniane wyżej środki wykorzystywane są zgodnie z przewidzianym dla nich w systemie prawnym przeznaczeniem (np. wierzyciel z umowy przedwstępnej zapowiada wytoczenie powództwa, którego dotyczy art. 64 k.c., w razie odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej przez drugą stronę; wierzyciel zapowiada wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi, jeżeli ten nie zawrze z nim umowy prowadzącej do restrukturyzacji zobowiązań połączonej ze złożeniem oświadczenia o poddaniu się egzekucji; strona umowy grozi przysługującym jej na ten wypadek wypowiedzeniem umowy z uwagi na to, że druga strona nie wykonuje ciążących na niej obowiązków kontraktowych lub wykonuje je nienależycie, co prowadzi do zawarcia umowy rozwiązującej w celu uniknięcia wypowiedzenia).

Bezprawna groźba, by mogła być uznana za prawnie relewantną, musi być poważna. Jako poważną określa się groźbę, która jest jednocześnie doniosła oraz realna, a więc składający oświadczenie woli pod jej wpływem musi liczyć się z realnym niebezpieczeństwem osobistym lub majątkowym dla niego lub innych osób.

Niebezpieczeństwo osobiste, o którym wspomina przepis art. 87 k.c. przykładowo dotyczyć może zagrożenia życia, nietykalności cielesnej albo pozbawienia wolności. W zakresie pojęcia niebezpieczeństwa osobistego mieści się również groźba skompromitowania w środowisku zawodowym lub rodzinnym. Poważne niebezpieczeństwo majątkowe może zaś polegać przykładowo na przedterminowym zerwaniu umowy kredytowej.

Czynność prawna, której elementem jest oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby jest wzruszalna, co oznacza, że osobie składającej oświadczenie woli pod wpływem groźby przysługuje uprawnienie do uchylenia się od jego skutków prawnych (art. 88 k.c.).

Pozwana wbrew spoczywającemu na niej ciężarze dowodu (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.) w żaden sposób nie udowodniła, że podpisując oświadczenia o uznaniu długu działała pod wpływem groźby bezprawnej. Jak wynika ze zarzutów tą groźbą miało być wszczęcie postępowania przygotowawczego przeciwko pozwanej, a ściślej złożenie przez powodów zawiadomienia o popełnieniu przez przestępstwa. Tymczasem z dowodów zgłoszonych przez powodów wynika okoliczność sprzeczna z twierdzeniami pozwanej – z nagrania utrwalonego przez powódkę oraz z zeznań powódki i świadka P. G. (1) wynika, że pozwana znała wcześniej treść przygotowanego przez powódkę pisma i podpisała je działając z pełnym rozeznaniem, bez jakichkolwiek nieuprawnionych nacisków, a tym bardziej groźby bezprawnej ze strony powódki. To samo dotyczy uznania długu wobec powoda W. B. – z zeznań świadków M. W. i I. R. oraz korespondencji elektronicznej prowadzonej między pozwaną a M. W. wynika, że to pozwana przygotowała treść tego pisma i dobrowolnie je podpisała. Nadto, co istotne, w dacie podpisywania obu oświadczeń Prokuratura Rejonowa w Bełchatowie prowadziła już postępowanie przygotowawcze przeciwko pozwanej, którego efektem było przedstawienie pozwanej w dniu 18 stycznia 2017 r. siedemnastu zarzutów popełnienia przestępstwa oszustwa, w tym na szkodę W. B.. Niezależnie od tego podkreślić należy, jak już wyżej wskazano, że groźba dotycząca wykorzystania możliwości przewidzianych przez prawo do dochodzenia należnych praw czy złożenia zawiadomienia o przestępstwie nie jest groźbą bezprawną. Nie są również prawdziwe w świetle dowodu z korespondencji elektronicznej prowadzonej przez pozwaną a córką powoda W. B. M. W. twierdzenia pozwanej, że treść oświadczenia z dnia 28 lutego 2017 r. przygotował powód.

Z treści przepisu art. 87 k.c. wynika wreszcie, że oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby nie jest nieważne samo przez się. Osoba, która złożyła takie oświadczenie, może uchylić się od jego skutków, ale wymaga to podjęcia przez nią konkretnych, oznaczonych przepisami prawa działań. Dopiero bowiem skuteczne uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby czyni umowę niebyłą, za to ze skutkiem wstecznym od daty jej zawarcia.

Takich kroków pozwana nie podjęła.

Reasumując, okoliczności sprawy nie pozwalają przyjąć, że pozwana podpisała oświadczenia o uznaniu długu w warunkach groźby bezprawnej. Mając powyższe na względzie roszczenia obu pozwów w świetle wskazanych wyżej regulacji prawnych były zasadne, dlatego też Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutów pozwanej. Stąd też należało na podstawie art. 496 k.p.c. w całości utrzymać w mocy oba nakazy zapłaty.

Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanej o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowania karnego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Bełchatowie. Zgodnie z art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie z urzędu jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej.

Przepis ten daje sądowi możliwość fakultatywnego zawieszenia postępowania w sytuacji, gdy wynik innej, toczącej się już sprawy karnej, ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy.

Ujawnienie się czynu, którego ustalenie w drodze karnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej zachodzi wtedy, gdy fakt popełnienia przestępstwa ma prejudycjalne znaczenie dla odpowiedzialności cywilnej pozwanego (art. 11 k.p.c.). Taka sytuacja występuje z reguły w sprawach, w których dochodzone są roszczenia z czynów niedozwolonych.

Jeżeli podstawa odpowiedzialności pozwanego jest inna (np. niewykonanie umowy), to choćby czyn stanowił przestępstwo, fakt ten nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30.08.1983r., IV PZ 34/83). W innym sensie wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej może wywrzeć ujawnienie się czynu polegającego na fałszowaniu dokumentu stanowiącego dowód w sprawie lub na składaniu w sprawie fałszywych zeznań. Jednakże zawieszenie postępowania w oczekiwaniu na wydanie wyroku karnego powinno wchodzić w grę wyjątkowo. W orzecznictwie utrwalił się pogląd, że zawieszenie postępowania wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy sąd w świetle zgromadzonego materiału procesowego nie znajduje podstaw do uwzględnienia powództwa, a jednocześnie nie można wykluczyć, że postępowanie karne zakończy się wyrokiem skazującym, którego ustaleniami sąd w postępowaniu cywilnym byłby związany na podstawie art. 11 k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 5.11.1968r., I PZ 60/68, w wyroku z 8.03.1974r., II CZ 25/74).

Omawianego związku pomiędzy niniejszą sprawą a postępowaniem karnym pozwana nie wykazała, postępowanie karne dotyczy popełnienia przestępstwa przez pozwaną, a nie przez powodów i to w związku z uzyskaniem od pozwanej oświadczeń o uznaniu długu. Twierdzenia pozwanej o rzekomej niemożności podjęcia obrony w tym postępowaniu z uwagi na „tajemnicę śledztwa” są całkowicie chybione, tym bardziej, że Prokuratura Rejonowa w Bełchatowie na wniosek powódki M. J. (1) przesłała części materiału dowodowego z tego postępowania.

Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków M. G. i M. J. (4) jako że wniosek ten był spóźnione w świetle art. 493 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w zarzutach od nakazu zapłaty należy przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody, a sąd pomija spóźnione twierdzenia zarzuty, chyba że strona uprawdopodobni, że nie mogła zgłosić ich w zarzutach bez swej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Skoro pozwana z zarzutach powołała się na groźbę bezprawną, powinna zgłosić dowód z zeznań świadków już w zarzutach. Skoro tego nie uczyniła, dowód tej jako spóźniony został pominięty. Niezależnie od tego, wobec faktu, że przebieg spotkania stron z dnia 21 grudnia 2016 r. został utrwalony, dowód ten został zgłoszony w ocenie Sądu jedynie w celu przedłużenia postępowania.

Odnosząc się zaś do wniosku pozwanej o zmianę osoby wyznaczonego pełnomocnika z urzędu (k. 204), który pozwana argumentowała tym, że wskazany przez nią adwokat nie będzie potrzebował dużo czasu na zapoznanie się z aktami sprawy i jednocześnie Skarb Państwa nie poniesie zbędnych wydatków związanych z jej reprezentowaniem wskazać należy, że w obecnym stanie prawnym brak jest ustawowych przesłanek do skutecznego żądania zmiany osoby pełnomocnika z urzędu. Zgodnie z regulacją art. 117 ³ § 3 k.p.c. strona składając wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może wskazać adwokata lub radcę prawnego, a właściwa okręgowa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę. Zatem właściwym momentem do domagania się wyznaczenia osoby konkretnego pełnomocnika jest chwila złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika. Celem tej regulacji jest zapobieżenie angażowania w proces różnych pełnomocników, co wiązałoby się z kosztami, a także w sposób nieuzasadniony przedłużałoby postępowanie.

Jedynie w dwóch przypadkach ustawodawca przewidział wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego dla strony korzystającej z pomocy pełnomocnika z urzędu . Ma to miejsce wówczas, gdy:

- sąd zwalnia z ważnych przyczyn adwokata (radcę prawnego), na jego wniosek, od obowiązku zastępowania strony w procesie (art. 118 § 3 k.p.c.) oraz

- w przypadku, gdy pełnomocnik sporządził, bez zachowania zasad należytej staranności opinie o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 118 § 5 k.p.c. w z art. 118 § 6 k.p.c.) – por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., V CZ 11/12).

Ponieważ żadna z tych sytuacji nie miała miejsca sprawie, brak było podstaw do wystąpienia do organów samorządu adwokackiego o wyznaczenie kolejnego pełnomocnika.

Podstawę rozstrzygnięcia o przyznaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu stanowiły przepisy § 4 pkt 1, § 7 i § 8 pkt 6 i 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. poz. 1715). Stawka wynagrodzenia w myśl § 4 ust. 3 rozporządzenia została podwyższona o stawkę podatku od towarów i usług.

Sędzia SO Ewa Tomczyk