Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Roman Dziczek

Sędziowie:SA Ewa Kaniok (spr.)

SO del. Joanna Zaporowska

Protokolant: asystent sędziego Kamila Adaszkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. C.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Rady Ministrów

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 21 marca 2013 r. sygn. akt I C 734/12

1.  oddala apelację;

2.  odstępuje od obciążenia M. C. kosztami zastępstwa procesowego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

I ACa 839/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 09.08.2012 r. M. C. wystąpił przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Rady Ministrów o naprawienie szkody.

W uzasadnieniu żądania wskazał, że do wyrządzenia szkody doszło na skutek działań wiceministra Skarbu Państwa, który doprowadził powoda do zawarcia umowy pożyczki w dniu 19.09.1994 r. z M. W. na kwotę 50.000 USD na 5 tygodni z oprocentowaniem 10% tygodniowo. Nie doszło do zwrotu pożyczonej kwoty. Według twierdzeń powoda ww. dokonał wyłudzenia.

Na rozprawie w dniu 21.03.2013 r. powód wskazał, że podstawę roszczenia stanowi to, że przez 16 lat nieskutecznie starał się odzyskać wyłudzone od niego pieniądze. Dodatkowo podniósł, że urzędnicy ukrywali dokumenty w ministerstwach, że był traktowany „jak zbity pies”, urzędnicy państwa wykazywali w stosunku do niego wrogie działania.

Zarzucił, że w uzasadnieniu Sądu Apelacyjnego jest stek obraźliwych w stosunku do niego określeń, które nie są zgodne z zebranym w sprawie materiałem. Podniósł, że premier, mając dokumenty wskazujące na to, kim jest J. W., „ zrobił go” ministrem. Zarzucił, że Państwo nie chroni obywatela.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 21.03.2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

- w pkt I. powództwo oddalił;

- w pkt II. odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy wskazał:

W dniu 19.09.1994 r. doszło do zawarcia umowy pożyczki, na mocy której M. C. pożyczył M. W. kwotę 50.000 USD – na 5 tygodni z oprocentowaniem 10% tygodniowo. Do zwrotu pożyczonej kwoty nie doszło.

Powód dochodził zasądzenia od pozwanego kwoty 115.540 zł przed Sądem Okręgowym w Łodzi. Sąd Okręgowy w Łodzi na mocy wyroku wydanego w dniu 18 lutego 2010 r. zasądził od pozwanego żądaną kwotę. Na skutek apelacji pozwanego, wyrokiem z dnia 8 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny wskazał, że ochroną z art. 5 k.c. objęta została umowa pożyczki o wyraźnie lichwiarskim charakterze, jeżeli zważyć, że przewidziano w niej oprocentowanie w wysokości 4.500 USD tygodniowo, czyli 468% rocznie. Tego rodzaju warunki umowy mogły być ustanowione jedynie przy wykorzystaniu szczególnie niekorzystnej sytuacji finansowej pożyczkobiorcy, pilnie poszukującego dofinansowania, a dyktowała je pożyczkodawcy chęć osiągnięcia nieuzasadnionego ekonomicznie i prawnie zysku. Powód miał, co oczywiste, świadomość pozostawania warunków tej umowy w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, zaniechał zresztą zarejestrowania jej w Urzędzie Skarbowym.

Powód jako podstawę żądania wskazał art. 77 Konstytucji RP domagając się naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Zgodnie z art. 77 Konstytucji każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa nikomu nie może ograniczać drogi sądowej w dochodzeniu naruszonych wolności lub praw. Przesłanki dochodzenia odszkodowania określa Kodeks cywilny. Są to bezprawność działania, fakt poniesienia szkody oraz związek przyczynowy między uszczerbkiem a działaniem podmiotu, który swoim działaniem lub zaniechaniem doprowadził do powstania tego uszczerbku.

W związku z wydaniem przez Sąd Apelacyjny w Łodzi wyroku z dnia 8 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy w sprawie niniejszej stwierdził, że nie jest uprawniony do weryfikacji oceny prawidłowości orzeczenia wydanego przez inny sąd. Kontroli orzeczenia wydanego przez sąd powszechny dokonać może tylko Sąd Najwyższy albo na skutek wniesienia skargi kasacyjnej, albo na skutek wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Wobec niewzruszenia wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 08.07.2010 r. nie można przyjąć, że jego wydanie stanowi źródło szkody. Zgodnie z art. 417 ¹ § 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z prawem. Wymóg ten w niniejszej sprawie nie został spełniony.

Brak jest również podstaw do stwierdzenia, że jakiekolwiek inne działania urzędników państwowych były bezprawne. Powód nie wskazał żadnych konkretnych okoliczności, które miałyby stanowić potwierdzenie jego zarzutów. Ograniczył się do ogólnikowych stwierdzeń, że był traktowany wrogo, czuł się jak „zbity pies”. Zasadność roszczeń powoda w stosunku do J. W. nie została potwierdzona w postępowaniu cywilnym, a zatem stawianie zarzutów organom Państwa, że nie udzieliły mu w tym zakresie pomocy, jest nieuzasadnione.

W ocenie Sądu, nie ma również podstaw do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego z tego tytułu, że postępowanie karne przeciwko J. W. było prowadzone tak długo, że ostatecznie wyrok karny sądu pierwszej instancji z 31 stycznia 2008 r., w którym zobowiązano J. W. do naprawienia na rzecz M. C. szkody poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 115.540 zł został ostatecznie uchylony, a postępowanie karne umorzone z powodu ustania karalności przypisanego J. W. czynu zabronionego (uzasadnienie wyroku z 18 lutego 2010 r. – 9v-10). Okoliczności związane z terminami dochodzenia przez powoda roszczeń stanowiły przedmiot badania Sądu Okręgowego i Apelacyjnego w Ł., a wydane orzeczenia są prawomocne.

Brak jest również podstaw do przyjęcia, że Prezes Rady Ministrów działał bezprawnie powołując do rządu J. W.. Powód nie wskazał żadnego przepisu, który tą nominacją miałby zostać naruszony. Kwestia oceny moralności osób powoływanych na stanowiska związane z wykonywaniem władzy publicznej podlega odpowiedzialności nie prawnej, a politycznej tej osoby lub formacji, która doprowadziła do tego, że władzę publiczną sprawują osoby niekompetentne, czy działające nieetycznie. Takie działanie nie jest jednak działaniem bezprawnym. Brak jest bowiem podstaw do twierdzenia, że J. W. w momencie powoływania go do rządu nie mógł sprawować funkcji sekretarza stanu z punktu widzenia przepisów prawa. To przepisy prawa a nie wcześniejsze zachowanie pozwanego są w tej kwestii miarodajne. Wobec braku negatywnych, określonych przepisami prawa, przesłanek do powołania pozwanego na stanowisko wicepremiera należy uznać, że powierzenie J. W. tej funkcji nie może stanowić podstawy żądania odszkodowania w niniejszej sprawie.

Jeżeli chodzi o kwestię odmowy udzielenia pomocy przez prokuraturę lub policję – wskutek braku wydania odpowiednich decyzji w postępowaniu karnym to należy wziąć pod uwagę, że przepisy postępowania karnego szczegółowo określają procedury odwoławcze w tym zakresie. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do stwierdzenia, że działanie organów ścigania było niezgodne z prawem.

Wobec braku stwierdzenia bezprawności działania Prokuratury czy Policji oraz braku związku przyczynowego między działaniem organów ścigania a powstałą szkodą, Sąd powództwo oddalił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. uwzględniając przede wszystkim sytuację osobistą i majątkową powoda, stanowiącą podstawę do zwolnienia go od kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów procesowych, które miały wpływ na treść wyroku, w szczególności art. 233 KPC, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów jak i nie zrozumienie meritum pozwu.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wydanie orzeczenia uwzględniającego dochodzone roszczenie.

Sąd Apelacyjny zważył:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji są prawidłowe, prawidłowe są także rozważania prawne Sądu Okręgowego i Sąd Apelacyjny je podziela.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. Z treści apelacji nie wynika, które dowody zdaniem skarżącego zostały wadliwie ocenione i jakie wnioski sąd I instancji zobowiązany był z tych dowodów wyprowadzić, dlatego rzeczowa polemika z zarzutami apelacji nie jest możliwa.

Powód nie dowiódł w tej sprawie legitymacji procesowej biernej Skarbu Państwa - Prezesa Rady Ministrów. Z faktu, iż J. W. powołany został na stanowisko wiceministra Skarbu Państwa, nie wynika, iż powołanie to nastąpiło w celu udaremnienia ścigania w/w i pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej.

Sąd Apelacyjny oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z filmu (...) jako nie mający znaczenia dla rozstrzygnięcia. Powód nie uprawdopodobnił, że zdarzenia stanowiące fabułę filmu oparte są na faktach a nie na fikcji literackiej. Poza tym okoliczność, iż zdarzają się przypadki o których w/w film opowiada nie oznacza, że ten sam mechanizm zadziałał w sytuacji będącej przedmiotem niniejszego pozwu. To M. W. został przez sąd uznany za winnego tego, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził M. C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości i to on jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej powodowi. Nawet jeśli, J. W. nakłonił powoda do zawarcia umowy pożyczki z M. W. dopuszczając się przestępstwa oszustwa ( co jednak nie zostało w niniejszej sprawie wykazane), brak jest podstaw do przyjęcia, że uczynił to w ramach sprawowanej funkcji wiceministra Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej i że za wyrządzoną przez niego szkodę ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa.

Powód w żaden sposób nie udowodnił, że J. W. spełniając rolę pośrednika pomiędzy powodem a M. W. jako pożyczkobiorcą dopuścił się przestępstwa i wyrządził powodowi szkodę, nie udowodnił także, że J. W. uniknął odpowiedzialności karnej za swój czyn tylko dzięki sprawowanej funkcji urzędnika państwowego i pomocy ze strony innych urzędników państwowych udzielonej mu w ramach sprawowanych przez nich funkcji. Zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że urzędnicy pozwanego przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej uniemożliwili pociągnięcie J. W. do odpowiedzialności karnej.

Rację ma sąd I instancji, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi wydany w sprawie I A Ca 393/10 wiąże sąd w sprawie niniejszej i nie może być w niniejszym postępowaniu weryfikowany. Dopóki we właściwym postępowaniu nie zostanie stwierdzona niezgodność tego wyroku z prawem, powód nie może skutecznie dochodzić roszczeń odszkodowawczych pozostających w związku z wydaniem tego wyroku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji albowiem przesłanki z art. 417 par. 1 k.c. oraz art. 417 ¹ par. 2 i 3 k.c. nie zostały spełnione i na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak na wstępie.

O kosztach procesu za II instancję Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c. mając na względzie wyjątkowo trudną sytuację materialną powoda, skutkująca zwolnieniem go od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.