Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2018r. w Rzeszowie
na rozprawie
sprawy z powództwa U. K.
przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.
o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Dębicy

z dnia 4 kwietnia 2017 r., sygn. akt I C 958/16

I.  oddala apelację,

II.  zasądza do pozwanego na rzecz powódki kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Wojciech Misiuda SSO Adam Simoni SSR del. do SO Jan Drąg

Sygn. akt VCa 435/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2017 r., sygn. akt IC 958/16 Sąd Rejonowy
w D. ;

I. zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki U. K. kwotę
2.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2016 roku do dnia zapłaty.

II. zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki U. K. kwotę
1.317,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 1.200,00 zł tytułem zastępstwa procesowego.

U podstaw rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia i wnioski z których wynika, że;

w dniu 14 czerwca 2015 roku, na skrzyżowaniu ulicy (...) i ulicy (...) w D. powódka U. K., kierując samochodem osobowym marki F. (...), o nr rej. (...), nie zachowała szczególnej ostrożności wykonując manewr skrętu w lewo z ulicy (...) w ulicę (...) i nie ustąpiła pierwszeństwa przejazdu nadjeżdżającej
z przeciwnego kierunku ruchu, kierującej samochodem osobowym marki R. (...) o nr rej. (...) K. M., która doznała obrażeń ciała, przez co nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
W samochodzie marki R. (...) podróżowała także J. A., która również doznała obrażeń ciała. W Sądzie Rejonowym w Dębicy toczyło się postępowanie karne zakończone wyrokiem z dnia 30 grudnia 2015 roku Sygn. akt II K 635/15, w którym postępowanie wobec U. K. zostało umorzone na okres 1 roku próby. Ponadto Sąd orzekł obowiązek uiszczenia kwoty 1.000,- złotych tytułem nawiązki na rzecz pokrzywdzonej K. M. i kwoty 1.000,-złotych tytułem nawiązki na rzecz pokrzywdzonej J. A.. Powódka U. K. uiściła na rzecz pokrzywdzonych K. M. i J. A. zasądzone kwoty nawiązki w wysokości po 1.000,00 zł. Dokonując w dniu 8 lutego 2016 roku wpłaty powyższej kwoty na rachunek wskazany przez pełnomocnika pokrzywdzonych w piśmie z dnia 28 stycznia 2016 roku , a następnie, powołując się na zakupione u pozwanego ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy samochodów mechanicznych, aktualne na dzień zdarzenia, wezwała pozwanego pismem do zapłaty kwoty 2.000,- złotych tytułem regresu w związku z odpowiedzialnością ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów.

Pismem z dnia 15 lutego 2016 roku pozwany poinformował powódkę U. K., że z łączącej strony umowy wynika jedynie obowiązek cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy szkody, a nie jego odpowiedzialności karnej. Zasądzone w wyroku karnym nawiązki mają, zdaniem pozwanego, charakter penalny i stanowią szczególny rodzaj kary służący do celów represyjnych i prewencyjnych. Z tych względów, mimo łączącej strony umowy ubezpieczenia świadczenie zgłoszone przez powódkę U. K. nie może być na jej rzecz spełnione.

W związku z takim stanowiskiem strony pozwanej powódka U. K., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, pismem z dnia 5 lipca 2016 roku wezwała pozwane (...) S.A. w W. do zapłaty na swoją rzecz kwoty 2.000 złotych tytułem zwrotu uiszczonego na rzecz pokrzywdzonych: J. A. i K. M. obowiązku naprawienia szkody, wynikającego z pkt II i pkt. III wyroku Sądu Rejonowego w Dębicy z 30 grudnia 2015 roku sygn. Akt IIK 635/15. (...) S.A. pismem z dnia
6 lipca 2016 roku poinformowało, że nie znajduje podstaw prawnych do uznania zgłoszonego żądania.

Po poczynieniu powyższych ustaleń faktycznych przyjął Sad Rejonowy, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Dopuszczalne jest dochodzenie roszczenia przez sprawcę wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny w postaci nawiązki na podstawie art. 46 § 2 k.k., od ubezpieczyciela, z którym łączy sprawce wypadku umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Dotyczy to również zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego w tym wypadku. Zagadnienie to było kilkakrotnie rozważane przez Sąd Najwyższy, który ostatecznie w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., Sygn. akt III CZP 31/11, wskazał, iż sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody z art. 46 § 1 k.k. może domagać się od ubezpieczyciela zwrotu takiego świadczenia zapłaconego pokrzywdzonemu. . Art. 46 § 1 k.k. określa, iż w razie skazania Sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zamiast obowiązku określonego w § 1 Sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego (§ 2 k.k.). Są to zatem dwa alternatywne środki karne zmierzające do naprawienia wyrządzonej pokrzywdzonemu przestępstwem szkody. Nawiązka określona w art. 46 § 2 k.k. stanowi formę zryczałtowanego odszkodowania. Sąd orzeka ją zamiast obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego. Użycie sformułowania „zamiast” oznacza możliwość zastąpienia obowiązku naprawienia szkody nawiązką i potwierdza tożsamość celów powyższych instytucji służących kompensacie szkód i krzywd wynikających z przestępstwa (tak wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
z dnia 27 marca 2012 r., II AKa 37/12, LEX numer: 1143436). Nawiązka jest więc substytutem naprawienia szkody. Orzeczenie nawiązki może nastąpić tylko wtedy, gdy zostaną spełnione warunki określone w art. 46 § 1k.k., czyli: skazanie za przestępstwo, ustalenie wystąpienia szkody oraz wniosek pokrzywdzonego (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 kwietnia 2001 r., II AKa 47/01, LexPolonica, numer: 353690). Powyższe powoduje, że wspólne są dla obu tych instytucji wszystkie przesłanki dopuszczalności i merytoryczne podstawy orzekania. Sąd najczęściej orzeknie nawiązkę zamiast obowiązku naprawienia szkody, gdy napotka trudności w ścisłym ustaleniu szkody, a pokrzywdzony złożył wniosek o jej naprawienie (M. Szewczyk, Komentarz do art. 46 k.k. [w:] Kodeks Karny. Część ogólna. Komentarz, red. A Zoll, Lex/el.).

Nawiązka pełni zarówno funkcję penalną, jak i kompensacyjną oraz obie mają równorzędne znaczenie. Warunkiem orzeczenia nawiązki w wyroku karnym jest istnienie w chwili wyrokowania szkody. Nie orzeka się tego środka karnego, ani obowiązku naprawienia szkody jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo prawomocnie orzeczono o tym roszczeniu (art. 415 § 5 k.p.k.). Jeśli orzeczone środki karne nie pokrywają całej szkody, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym w myśl art. 415 § 6 k.p.k. Wynika z tego, że już przepisy kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego wskazują, iż przy orzekaniu tego środka karnego chodzi nie tylko o represję lub resocjalizację, ale także o naprawienie wyrządzonej pokrzywdzonemu szkody. Wprawdzie środek karny obowiązany jest wykonać skazany, to jednak w sytuacji orzeczenia nawiązki pokrzywdzony nie jest pozbawiony możliwości wystąpienia z roszczeniem o naprawienie szkody bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi w myśl art. 19 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych i nie można wykluczyć sytuacji w której ubezpieczyciel spełni świadczenie zanim środek karny zostanie wykonany.

Odpowiedzialność powódki U. K. za skutki wypadku, jak
i objęcia ubezpieczeniem OC w pozwanym towarzystwie były bezsporne. Zatem odpowiedzialność pozwanego (...) S.A. Z siedzibą w W. wynika z art. 822 i następne k.c. oraz przepisów ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 392). Zgodnie z art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Przepis art. 34 ust. 1 powołanej wyżej ustawy stanowi natomiast, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, przy czym zgodnie z art. 36 ust. 1 odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.
Z żadnego z tych przepisów nie wynika wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, gdy orzeczono nawiązkę, czy też obowiązek naprawienia szkody jako środek karny. Art. 43 ustawy wymienia przypadki w których ubezpieczyciel może domagać się od ubezpieczonego zwrotu spełnionego świadczenia. Nie ma wśród nich przypadku, w którym ubezpieczyciel spełnił świadczenie, pomimo orzeczonego wobec sprawcy wypadku komunikacyjnego środka karnego. Wszystko to wskazuje, że wykonanie przez sprawcę wypadku orzeczonego wobec niego środka karnego w postaci nawiązki nie pozbawia go możliwości wystąpienia przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem regresowym na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Nie ma bowiem znaczenie czy sprawca spełnił świadczenie wobec poszkodowanego dobrowolnie, czy zobowiązany był wyrokiem karnym. Skoro naprawił szkodę to może domagać się zwrotu świadczenia spełnionego. Cel obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej sprawcy polega na tym, aby w granicach określonych w ustawie i umowie koszt naprawienia szkody pokrył ubezpieczyciel w zamian za składkę zapłaconą przez ubezpieczonego sprawcę. Nie pozbawia również możliwości dochodzenia roszczenia zwrotu kwoty pieniężnej stanowiącej nawiązkę okoliczność zawarcia umowy ugody pomiędzy poszkodowanym, a ubezpieczycielem, która nie obejmuje tej nawiązki.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany /k.65-69/ zarzucając:

naruszenie art. 822 § 1 kpc oraz art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (DZU 2013.392 j.t.) w zw. z art. 46 § 1 kk poprzez przyjęcie, że nawiązka orzeczona w wyroku karnym stanowi obowiązek cywilnoprawny podlegający refundacji przez pozwanego w związku z zawartą umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

Na wypadek nie uwzględnienia powyższego zarzutu pozwana podniosła naruszenie art. 481 § 1 kc oraz art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) poprzez przyjęcie , że odsetki od zasądzonej kwoty 2.000 zł należą się od 16.02.2016r. w sytuacji gdy winno to nastąpić po upływie 30-to dniowego terminu zagwarantowanego dla ubezpieczyciela na ewentualną wypłatę odszkodowania.

Apelacja wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanego od powódki kosztów postępowania za obie instancje , ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sadowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, względnie zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 10.,03.2016r. do dnia zapłaty, oddalenie powództwa w pozostałej części i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódka wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego/ k.76-78/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje;

Apelacja strony pozwanej nie jest uzasadniona, albowiem powołane w niej zarzuty nie zachodzą.

Słusznie Sąd I instancji przyjął, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 13 lipca 2011 r. sygn.. akt III CZP 31/11, że sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowany środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody, może domagać się od ubezpieczyciela zwrotu świadczenia spełnionego na rzecz pokrzywdzonego. Wykonanie takiego obowiązku poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych nawiązki orzeczonej wyrokiem karnym na rzecz poszkodowanych przez sprawcę nie pozwala na stwierdzenie, że odpowiedzialność ubezpieczyciela odnosi się jedynie do cywilnej odpowiedzialności sprawcy szkody. Jeżeli sprawca szkody spełnił świadczenie w postaci zapłaty nawiązki pełniącej funkcję penalną jak
i kompensacyjną na rzecz pokrzywdzonych, zatem może domagać się od ubezpieczyciela w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zwrotu spełnionego świadczenia , co ma miejsce w konkretnym przypadku.

W takiej sytuacji zarzut naruszenia art. 822§1 kc w zw. z art. 34 ustawy z dnia
22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych/………/ jest bezzasadny, skoro koszt naprawienia szkody, pokrywa ubezpieczyciel w zamian za składkę zapłaconą przez ubezpieczonego sprawcę, natomiast sprawca szkody wykonujący obowiązek nałożony wyrokiem karnym w przedmiocie wyrównania szkody ma roszczenie regresowe do ubezpieczyciela z tego tytułu.

Nie znajduje także uzasadnienia zarzut naruszenia art. 481§1 kc w związku z art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w tym przedmiocie jest trafne. Pozwany decyzją z dnia
15 lutego 2016 r, zakończył postepowanie likwidacyjne w niniejszej sprawie wydając decyzję odmowną, mając wiedzę, że powódce przysługują określone roszczenia, zatem, pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia od dnia 16 lutego 2016 r.

Z tych motywów, podzielając ustalenia i ocenę prawną dokonaną przez Sąd I instancji, uznając ją za własną, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Rozstrzygniecie o kosztach postepowania apelacyjnego uzasadnia art. 98§1 kpc w zw. z art. 108§1 kpc.

SSO Adam Simoni SSO Wojciech Misiuda SR del. Jan Drąg