Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant: protokolant sądowy Beata Gawrońska

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2015 r. w Warszawie

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W.

na skutek odwołania A. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 7 lipca 2014 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznaje, iż A. S. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą W. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 01.01.2014 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz A. S. kwotę 60 zł ( sześćdziesięciu zł) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1693/14

UZASADNIENIE

W dniu 7 sierpnia 2014 roku ubezpieczona A. S. złożyła do Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Odział w W. z dnia 7 lipca 2014 r. nr (...) stwierdzającej, że ubezpieczona A. S. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo od dnia 1 stycznia 2014r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u ww. płatnika składek. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w jego ocenie zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że zawarta między stronami umowa o pracę nosi znamiona czynności prawnej pozornej, o której mowa w art. 83 § 1 kodeksu cywilnego i jako taka nie może wywrzeć skutków prawnych w postaci uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Ponadto wskazał, że zawarcie umowy o pracę z ubezpieczoną miało na celu wyłącznie uzyskanie przez nią prawa do świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych, a nie faktyczną realizację umowy o pracę. Tym samym zakwestionowana umowa nie może stanowić tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W treści odwołania ubezpieczona domagała się zmiany skarżonej decyzji poprzez orzeczenie, że podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2014 r. Wniosła również o przesłuchanie wskazanych przez nią świadków na okoliczność faktycznego wykonywania przez odwołującą się pracy na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od dn. 1 stycznia 2014 roku do momentu choroby, a także na okoliczność charakteru pracy i stosunku do wykonywanych czynności. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona zaznaczyła, że w toku kontroli płatnika nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w zatrudnieniu ubezpieczonej, a organowi rentowemu zostały przedstawione przez płatnika wyczerpujące odpowiedzi za wszystkie 13 pytań sformułowanych przez organ rentowy, komplet dokumentów świadczących o faktycznej realizacji zawartego stosunku pracy - przedłożono kartę szkolenia bhp, zaświadczenie lekarskie, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia bhp, przelewy dotyczące wypłaty wynagrodzenia, listę płac, dokumenty wypłat, umowę o pracę, kopię dyplomów oraz świadectw ukończenia studiów, listy obecności, CV, list motywacyjny, kwestionariusz osobowy, kwestionariusz o zapoznaniu się z regulaminem pracy i wynagradzania, upoważnienie do przetwarzania danych osobowych. Odwołująca się wskazała, że zarząd spółki (...) Sp. z o.o. sprawował nadzór nad jej pracą, co zostało potwierdzone w postępowaniu przed organem rentowym przez wiceprezesa zarządu. W ocenie odwołującej się zarzut organu rentowego, iż stanowisko ubezpieczonej było stanowiskiem nowoutworzonym, a w trakcie niezdolności odwołującej się nikt nie został zatrudniony na zastępstwo jest niezasadny – moment zatrudnienia odwołującej przypadł bowiem na okres największego natężenia pracy, a pracodawca nie szukał zastępcy na jej miejsce licząc na jej rychły powrót ze zwolnienia. Ponadto pracodawcy jako niewielkiej firmy rodzinnej nie było stać na zatrudnienie kolejnej czwartej osoby, a "etat" u pracodawcy był niejako "zarezerwowany" dla ubezpieczonej zgodnie z ochroną pracownika przewidzianą w kodeksie pracy. Dodatkowo w treści uzasadnienia ww. odwołania ubezpieczona wskazała, iż w jej ocenie wynagrodzenie ustalone umową o pracę nie było zawyżone.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. - wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. - podtrzymując jednocześnie stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji oraz wskazując, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że zawarta między stronami umowa o pracę nosi znamiona czynności prawnej pozornej i jako taka nie może wywrzeć skutków prawnych w postaci uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Organ wskazał, że zawarcie umowy o pracę z ubezpieczoną miało na celu wyłącznie uzyskanie przez nią prawa do świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych, a nie faktyczną realizację umowy o pracę. W ocenie organu już w momencie zawarcia umowy o pracę strony umowy miały świadomość, iż odwołująca się nie będzie świadczyła pracy. Fakt niezatrudniania innego pracownika na miejsce odwołującej zdaniem organu świadczy, iż płatnik nie miał potrzeby zatrudniania odwołującej. Organ podkreślił, iż pomimo wezwania nie przedstawiono w sprawie dowodów na faktyczne świadczenie pracy przez odwołującą na rzecz zainteresowanego, a w szczególności dokumentów sporządzonych przez odwołującą i zawierających jej podpis. Nie wskazano również klientów spółki (...) Sp. z o.o. mogących potwierdzić fakt wykonywania pracy przez odwołującą. Zdaniem organu przedstawiona przez odwołującą w toku postępowania dokumentacja kadrowo-płacowa winna być traktowana jako środek stworzony dla uwiarygodnienia pracy odwołującej, a nie faktyczny dowód wykonywania przez nią pracy. Tym samym zakwestionowana umowa - której zawarcie miało w ocenie organu charakter pozorny - nie może stanowić według organu tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona w dniu 2 stycznia 2013 r. zawarła z (...) Sp. z o.o. umowę o pracę na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem 3.600,00 zł brutto wraz z możliwością otrzymania premii. W umowie wskazano, że ubezpieczona zostaje zatrudniona na stanowisku księgowej, asystenta w wymiarze 3/4 czasu pracy. Do zakresu obowiązków odwołującej miało należeć prowadzenie ksiąg rachunkowych, sporządzanie sprawozdań finansowych, udział w badaniu sprawozdań finansowych, prowadzenie spraw kadrowo-płacowych. Zgłoszenie odwołującej się do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia złożone zostało w dniu 1 stycznia 2014 r.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. z dnia 7 lipca 2014 r. nr (...) stwierdzającą, że ubezpieczona A. S. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo od dnia 1 stycznia 2014r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u ww. płatnika składek, organ rentowy uznał, że zawarta umowa o pracę nosi znamiona czynności prawnej pozornej.

Celem weryfikacji zasadności zaskarżonej decyzji Sąd dopuścił w toku postępowania dowody z zeznań świadków D. G., P. K., T. S. oraz Z. S., dowód z przesłuchania stron ograniczając go do przesłuchania odwołującej i zainteresowanego oraz z dokumentów zgromadzonych w przedstawionych aktach ZUS i okazanych przez strony w toku postępowania sądowego.

W oparciu o zeznania świadków - D. G., P. K., T. S. oraz Z. S. - wysłuchanych na okoliczność faktycznego wykonywania przez odwołującą pracy w okresie od 1 stycznia 2014 roku do momentu choroby, charakteru tej pracy, wykonywania określonych czynności i planów związanych tą pracą, Sąd ustalił, iż odwołująca się wykonywała faktycznie obowiązki przewidziane umową o pracę, jej obecność w firmie została odnotowana przez przesłuchiwanych świadków, w tym czasie ubezpieczona uczestniczyła m.in. w przeprowadzaniu bilansu finansowego na rzecz spółki (...) Sp. z o.o., badaniach finansowych, audytach, księgowaniu dokumentów. Wdrożenie ubezpieczonej w działalność spółki (...) Sp. z o.o. i podjęcie z nią współpracy na podstawie umowy o pracę, a docelowo kontynuowanie działalności było działaniem zaplanowanym z uwagi na zbliżający się wiek emerytalny rodziców odwołującej (k. 76-79).

Jak wynika z zeznań odwołującej spółka (...) Sp. z o.o. jest prowadzona przez matkę odwołującej oraz jej oczyma. Ubezpieczona pierwszy raz wykonywała umowę o pracę w spółce (...) Sp. z o.o. w 2001 roku przez 3-4 lata, po czym podjęła pracę na podstawie umowy o pracę w firmie zewnętrznej, a następnie prowadziła własną działalność gospodarczą. Do pracy w rodzinnej firmie - (...) Sp. z o.o. powróciła w styczniu 2014 roku na podstawie umowy o pracę. W momencie podejmowania pracy ubezpieczona była już w ciąży. W umowie o pracę na czas nieokreślony wskazano, że ubezpieczona zostaje zatrudniona na stanowisku księgowej, asystenta w wymiarze 3/4 czasu pracy za wynagrodzeniem 3.600,00 zł brutto wraz z możliwością otrzymania premii. Odwołująca posiadała kwalifikację i doświadczenie pozwalające na ustalenie wynagrodzenia na ww. wysokość. Do zakresu obowiązków odwołującej miało należeć prowadzenie ksiąg rachunkowych, sporządzanie sprawozdań finansowych, udział w badaniu sprawozdań finansowych, prowadzenie spraw kadrowo-płacowych. Zgłoszenie odwołującej się do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia złożone zostało w dniu 1 stycznia
2014 r. Ubezpieczona pracowała w (...) Sp. z o.o. z kilkoma przerwami do końca marca 2014 roku, a od 1 kwietnia 2014 roku przeszła na zwolnienie macierzyńskie. Na jej miejsce nie została zatrudniona żadna inna osoba. Odwołująca przebywała na zwolnieniach lekarskich w związku z ciążą. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego planuje powrócić do zatrudnienia w spółce (...) Sp. z o.o. (k. 79 a.s.).

Na podstawie zeznań ojca odwołującej, występującego w imieniu zainteresowanej (...) Sp. z o.o. Sąd ustalił, że odwołująca była zatrudniona jako asystent biegłego rewidenta oraz wykonywała pracę w miejscu i w czasie i pod kierownictwem rodziców odwołującej i za wynagrodzeniem. Docelowym zamiarem ojca ubezpieczonej było wdrożenie ubezpieczonej w pracę u zainteresowanej (...) Sp. z o.o., tak aby w przyszłości została ona kontynuatorką działalności gospodarczej. Dodatkową przyczyną zatrudnienia ubezpieczonej było postawienie w stan likwidacji dotychczasowego miejsca pracy odwołującej (k. 80 a.s.).

Na podstawie dokumentów zgromadzonych w przedstawionych aktach ZUS i okazanych przez strony w toku postępowania sądowego Sąd ustalił, iż zatrudnienie odwołującej było podyktowane oczekiwanym zakresem prac określonych w umowie o pracę. Odwołująca posiadała w ocenie Sądu kwalifikację i doświadczenie pozwalające na ustalenie wynagrodzenia na ww. wysokość, a dokumentacja kadrowo-płacowa wskazuje na fakt rzeczywistego wykonywania pracy oraz na fakt wypłacania wynagrodzenia miesięcznego. Nad pracą odwołującej sprawowany był nadzór przez zarząd spółki, natomiast w samej spółce - jako spółce o charakterze mikro - w okresie zatrudniania odwołującej pracowały faktycznie trzy osoby tj. zarząd spółki (dwie osoby) i odwołująca. W toku postępowania przed organem rentowym, organowi zostały przedstawione przez płatnika wyczerpujące odpowiedzi za wszystkie 13 pytań sformułowanych przez organ rentowy i komplet dokumentów świadczących o faktycznej realizacji zawartego stosunku pracy (k. 136- … a.r.). W toku postępowania sądowego zainteresowana (...) Sp. z o.o., przedstawiła aktualny odpis KRS spółki, zeznanie podatkowe CIT-8 za rok 2013 wykazujące dochód 116 432,72 zł, a ponadto sporządzone przez ubezpieczoną podczas jej obecności w pracy listy płac (styczeń-marzec 2014 r.), umowę z dn. 10 sierpnia 2008 roku na świadczenie usług obsługi pracowniczej w (...) Sp. z o.o., (rozwiązaną następnie w dn. 31 grudnia 2013 roku) oraz kartę badania dokumentów źródłowych (...) sporządzoną przez odwołującą w zw. z wykonywaniem obowiązków asystenta podczas badania sprawozdania finansowego w jednostce badanej oznaczonej wewnętrznym symbolem ewidencyjnym (...) (k. 17- … a.s).

Organ rentowy odnosząc się piśmie procesowym z dn. 15 grudnia 2014 roku do ww. dokumentów załączonych do akt sprawy przez zainteresowaną (...) Sp. z o.o., podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie (k. 48 a.s.).

Strony nie zgłaszały w dalszym toku sprawy kolejnych wniosków dowodowych.

W toku rozprawy kończącej postępowanie w sprawie, odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że odwołująca była pracownikiem (...) Sp. z o.o. i że podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2014 r. Dodatkowo odwołująca powołała się na wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 roku sygn. akt. II Uk 141/04. Zainteresowani oświadczyli w toku rozprawy kończącej postępowanie w sprawie, że przyłączają się do stanowiska odwołującej (k. 80 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych ubezpieczonej. Autentyczność zgromadzonych dokumentów, przywołanych powyżej, nie była kwestionowana przez żadną ze stron, dlatego Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy. Sąd dokonując ustaleń faktycznych oparł się również na zeznaniach świadków D. G., P. K., T. S. oraz Z. S. (k. …._) oraz na zeznaniach stron ograniczając go do przesłuchania odwołującej i zainteresowanego, albowiem ich zeznania wzajemnie ze sobą korespondują i nie pozostają w sprzeczności ze zgromadzonymi w sprawie dokumentami, a ponadto są spójne i logiczne. Brak było zatem podstaw by odmówić im wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej A. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. z dnia 7 lipca 2014 r. nr (...) podlega uwzględnieniu.

Przedmiot sporu sprowadzał się do rozstrzygnięcia kwestii czy ubezpieczona A. S. podlega od dnia 1 stycznia 2014r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem (...)" Sp. z o.o.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W myśl art. 11 i 12 ustawy systemowej osoby te podlegają także obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczenia pracownika powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy.

Po myśli art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy, między innymi, realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach uprawnień ustawowych określonych w art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej ma zatem prawo stwierdzać obowiązek ubezpieczenia, a co za tym idzie ustalać istnienie i brak takiego obowiązku. Oznacza to, że organ rentowy jest uprawniony również do badania, czy określona umowa, stanowiąca tytuł do ubezpieczenia społecznego, była faktycznie wykonywana na warunkach w niej wymienionych oraz czy nie została zawarta w celu obejścia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2005r., sygn. akt III AUa 1435/2004, LexPolonica Maxima).

Stosownie do treści art. 83 § 1 zdanie pierwsze nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgoda dla pozoru.

Wymaga podkreślenia, iż każda umowa o pracę rodzi nie tylko skutki bezpośrednie w zakresie zatrudnienia ale także pośrednie, w tym w zakresie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu zaskarżonej organ rentowy wskazywał, że nie dał wiary, że praca w ramach umowy o pracę była faktycznie przez skarżącą wykonywana, a zamiarem stron było w jego ocenie uzyskanie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Celem rozstrzygnięcia spornej kwestii wyjaśnić należało czy skarżąca pozostawała z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. w rzeczywistym stosunku pracy. Sięgnąć przy tym należy na wstępie do konstrukcji stosunku pracy wyrażonej w art. 22 § 1 ustawy z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998r, nr 21, poz. 94 z póz. zm.), wedle której przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W rozpoznawanej sprawie Sąd ustalił, że odwołującą się od dnia 1 stycznia 2014r. łączy rzeczywisty stosunek pracy, powstały na skutek przystąpienia przez nią do pracy i jej świadczenia w sposób odpowiadający charakterowi tego stosunku prawnego. Z ustaleń Sądu wynika, że odwołująca się świadczyła umówioną pracę i było jej wypłacane wynagrodzenie pracownicze.

Organ rentowy nie przedstawił żadnych istotnych przeciwdowodów przemawiających za uznaniem, że ubezpieczonej z pracodawcą, tytułem spornej umowy o pracę, nie łączył rzeczywisty stosunek pracy, powstały na skutek dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy i jej wykonywania.

Także fakt niezatrudniania innego pracownika na miejsce odwołującej nie wskazuje, aby jej zatrudnienie od dnia 1 lipca 2013r. nie miało uzasadnienia w sytuacji firmy (...) Sp. z o.o., a zawarcie przedmiotowej umowy było czynnością prawną pozorną. Fakt powinowactwa stron stosunku pracy także nie stanowi argumentu za uznaniem zawartej przez strony umowy za pozorną. Strony stosunku pracy winny wszak darzyć się wzajemnym zaufaniem.

Tym samym w ocenie Sądu ustalony stan faktyczny przemawia za stwierdzeniem, że ubezpieczona od dnia 1 stycznia 2014r. do chwili obecnej pozostaje w stosunku pracy – strony umowy wywiązywały i w dalszym ciągu wywiązują się ze swych obowiązków. W związku z niezdolnością ubezpieczonej do pracy pracodawca sam wykonuje powierzone jej obowiązki, a odwołująca zobowiązała się do powrotu do pracy po ustaniu urlopu macierzyńskiego. Skoro zatem odwołującą łączy z zainteresowaną (...) Sp. z o.o., rzeczywisty, odpowiadający regulacji art. 22 Kodeksu pracy, stosunek pracy to brak jest podstaw do odmowy objęcia jej ubezpieczeniem społecznym jako pracownika, w oparciu o art. 6 ust. 1 ustawy systemowej i odmowy jej ochrony ubezpieczeniowej.

Podkreślić należy, że organ rentowy nie przedstawił jakichkolwiek dowodów przemawiających za uznaniem spornej umowy za pozorną, nie dowiódł, że zawarta przez strony umowa o pracę nie była realizowana zgodnie z jej postanowieniami.

Uznając zaskarżoną decyzję organu rentowego za nie odpowiadającą prawu i stanowi faktycznemu sprawy, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 wyroku, Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz A. S. kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w oparciu o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. (Dz. U. 2013.461 ze zm.).