Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 23 marca 2017 r., wydanym w sprawie z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego InSecura w W. przeciwko D. S. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 508 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 219,78 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i w części zasądzającej należność główną nadał orzeczeniu rygor natychmiastowej wykonalności.

Wyrok ten zaskarżył apelacją powód, w zakresie, w jakim powództwo oddalono, tj. co do kwoty 445 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt 2 sentencji) oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu (pkt 4 sentencji), wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz dalszej kwoty 445 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2016 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od niego zwrotu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił naruszenie:

1) przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, ocenie materiału dowodowego, przejawiającej się w uznaniu, że powód nie wskazał żadnych okoliczności, ani nie przedstawił jakichkolwiek dokumentów wykazujących wysokość dochodzonego pozwem roszczenia w zakresie opłaty odszkodowawczej w kwocie 300 złotych, podczas, gdy z przedstawionej przez powoda umowy pożyczki krótkoterminowej z dnia 11 maja 2015 roku o nr (...), zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda - (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a pozwanym, a mianowicie z postanowienia zawartego w § 3 ust. 3.3, dotyczącego opłaty odszkodowawczej, wyraźnie wynika sposób naliczenia przedmiotowej kwoty;

2) przepisów prawa materialnego:

a) art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 58 § 2 k.c. i w związku z art. 359 § 2 ¹ w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2016 r. w związku z art. 359 § 2 ³ k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2016 r. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego uznania, że określone w § 3 ust. 2 umowy z dnia 11 maja 2015 roku o nr (...), prowizja wstępna za udostępnienie pożyczki zmierza do obejścia prawa w zakresie przepisów o odsetkach maksymalnych oraz pozostaje sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, podczas, gdy przedmiotowa prowizja wstępna za udostępnienie pożyczki oraz prowizja serwisowa stanowią rodzaj kosztów związanych z zawarciem i obsługą umowy pożyczki, wobec czego przepisy dotyczące odsetek maksymalnych nie znajdują zastosowania względem ww. należności,

b) art. 483 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego uznania, iż zastrzeżenie opłaty odszkodowawczej w wysokości 5 zł, pobieranej niezależnie od tego czy opóźnienie w spłacie zobowiązania pieniężnego jest zawinione, stanowi karę umowną za niewykonanie umowy, podczas, gdy ww. opłata nie stanowi kary umownej a klauzulę gwarancyjną poprzednika prawnego powoda, wobec powyższego art. 483 § 1 k.c. nie znajduje wobec niej zastosowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności zaznaczyć trzeba, że niniejsza sprawa rozpoznana została w postępowaniu uproszczonym, to zaś determinuje konieczność zastosowania określonych dla tego rodzaju spraw regulacji szczególnych, zwłaszcza dyspozycji przepisu art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W dalszej kolejności trzeba mieć także na uwadze, że w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże Sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55; tak również M. Manowska, „Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo”, Warszawa 2013, s. 305 – 306).

Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Na etapie postępowania apelacyjnego powód zwalcza oddalenie powództwa w zakresie dwóch elementów dochodzonego przez niego roszczenia: prowizji wstępnej za udostępnienie pożyczki (145 zł) oraz opłaty odszkodowawczej (5 zł za każdy dzień opóźnienia – łącznie dochodzona pozwem kwota 300 zł).

Biorąc pod uwagę wskazany wyżej zakres rozpoznania apelacji w postępowaniu uproszczonym wskazać należy, że za chybiony należy uznać zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 483 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż zastrzeżenie opłaty odszkodowawczej w wysokości 5 zł pobieranej niezależnie od tego czy opóźnienie w spłacie zobowiązania pieniężnego jest zawinione, stanowi karę umowną za niewykonanie umowy. Ocena Sądu Rejonowego była w pełni uprawniona. Kara umowna jest umowną sankcją cywilnoprawną, która przewidziana jest na wypadek naruszenia więzi obligacyjnej przez dłużnika (zob. wyr. SN z 27.9.2013 r., I CSK 748/12, OSNC 2014, Nr 6, poz. 67 oraz E. Skowrońska-Bocian, Kara, s. 184; P. Drapała, [w:] System PrPryw, t. 5, 2013, s. 1139). Sporne postanowienie umowy, niezależnie od tego, jak zostało we wzorcu umowy nazwane, miało taki właśnie charakter. Może więc być traktowane jako zastrzeżenie kary umownej. Jedynym obowiązkiem pozwanej wynikającej z umowy był obowiązek spłaty wynikających z umowy świadczeń, a więc świadczenie pieniężne. Tymczasem możliwość zastrzeżenia kary umownej przewidziana jest wyłącznie dla zobowiązań niepieniężnych. Z tej więc przyczyny postanowienie to nie wiąże stron umowy i skutkować musi bezzasadnością podniesionego zarzutu.

Bezzasadne są również zarzuty powoda dotyczące dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny zasadności dochodzonego roszczenia w zakresie prowizji wstępnej za udostępnienie pożyczki. Zważyć bowiem należy, że w ocenie Sądu Okręgowego, opłata ta jest w swej istocie próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustawa za nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy, nakazuje traktować te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Nie może być wątpliwości, że strona pozwana w sprawie jest konsumentem, który zawarł umowę pożyczki z przedsiębiorcą. Nie budzi również wątpliwości, że postanowienie umowne dotyczące opłaty z tytułu prowizji wstępnej za udzielenie pożyczki nie dotyczyło głównych świadczeń stron. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 roku (I CK 635/03) pojęcie „głównych świadczeń stron” (art. 385 ¹ § 1 zd. 2. k.c.) należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Opłaty za powyższe czynności z całą pewnością nie należą do istoty umowy pożyczki.

W końcu nie może podlegać również dyskusji, iż postanowienie umowne dotyczące prowizji wstępnej za udostępnienie pożyczki nie zostało indywidualnie uzgodnione ze stroną pozwaną. Są one częścią standardowej umowy, którą poprzednik prawny powoda stosował do wszystkich klientów. Nie podlegają one negocjacji choćby ze względu na sposób zawierania umowy.

Zastrzeżenie w umowie na niekorzyść klienta opłaty za powyższe czynności w wysokości pozostającej bez jakiekolwiek związku z rzeczywistymi kosztami tych czynności rażąco narusza interes konsumenta i dobre obyczaje. Opłata ta mogła się, co najwyższej odnosić się do rzeczywistych kosztów czynności, odzwierciedlać ich faktyczny koszt i nie powinna stanowić źródła dochodu pożyczkodawcy.

W stanie faktycznym sprawy prowizja wstępna za udostępnienie pożyczki oderwana jest od rzeczywistych kosztów czynności i ma w ocenie Sądu Okręgowego stanowić jedynie dodatkowe źródło dochodu pożyczkodawcy (wskazuje na to wysokość tej opłaty wynosząca niemal 30% sumy pożyczki). Dlatego też prawidłowo uznał Sąd Rejonowy zastrzeżenie prowizji wstępnej za klauzule abuzywne.

W tym wypadku zostały spełnione przesłanki art. 385 ¹ k.c.

Zastrzeżenie w umowie na niekorzyść klienta opłat za sam fakt udzielenia pożyczki czy jej obsługę, w wysokości niezwiązanej z poniesionymi kosztami czynności zmierzających do zawarcia umowy i jej obsługi, w wysokości rażąco wysokiej - Sąd Okręgowy uznaje za regulujące obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy.

Opłata pobierana za sam fakt zawarcia umowy pożyczki (prowizja), co do zasady jest dopuszczalna, ale winna odzwierciedlać koszty z tym związane i nie może stanowić źródła dochodu pożyczkodawcy.

W ocenie Sądu Okręgowego ustanowienie opłaty administracyjnej w sposób, jak to zrobiono w niniejszej sprawie, służy obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych. Stanowi w istocie rzeczy próbę ukrycia rzeczywistego oprocentowania pożyczki.

Gdyby wiec nawet przyjąć, że zastrzeżenie prowizji wstępnej nie jest klauzulą niedozwoloną, to i tak należy uznać je za nieważne w oparciu o art. 58 § 1 i 3 k.c.

Dlatego też orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe.

Uzasadnia to oddalenie złożonego środka zaskarżenia na podstawie art. 385 k.p.c.