Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie XII Wydział Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Janusz Beim (spr.)

Sędzia: SO Bożena Cincio-Podbiera

Sędzia: SO Michał Niedźwiedź

Protokolant: st.sekr.sądowy Ewa Janas

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2017 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przy uczestnictwie kuratora ustanowionego dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zmianę danych

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie z dnia 22 marca 2016 r.,

sygn. akt KR XI Ns Rej KRS 035857/15/612

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Michał Niedźwiedź SSO Janusz Beim SSO Bożena Cincio-Podbiera

XII Ga 578/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 23 marca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie uchylił postanowienie wydane przez referendarza sądowego sądu rejestrowego z dnia 30 kwietnia 2015 r. i dokonane na podstawie tego postanowienia wpisy w rejestrze sądowym prowadzonym dla spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., a wniosek złożony przez wnioskodawcę w dniu 20 kwietnia 2015 r. oddalił.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie sąd I instancji wskazał na treść wniosku skierowanego do sądu rejestrowego przez wnioskodawcę reprezentowanego przez prokurenta P. M.. We wniosku domagano się ujawnienia w rejestrze sądowym zmian w składzie zarządu spółki, składzie osobowym spółki oraz zmiany siedziby i adresu spółki, przedmiotu działalności i ujawnienie prokurenta. Do wniosku została dołączona umowa zbycia udziałów przez jedynego udziałowca, tj. spółkę- (...) S.A. w K., w upadłości likwidacyjnej na rzecz spółki - (...) w W. z dnia 27 lutego 2014 r. oraz protokół z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z dnia 26 lutego 2015 r. Wniosek ten został uwzględniony w całości postanowieniem wydanym przez referendarza sądowego w dniu 30 kwietnia 2015 r.

Skargę na to orzeczenie wniósł kurator spółki (...) sp. z o. o. ustanowiony zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 42 kc. Kurator w skardze domagał się oddalenia wniosku, albowiem w jego ocenie umowa zbycia udziałów była bezskuteczna z uwagi na postanowienia zawarte w § 7 umowy spółki. Zbycie udziałów nastąpiło bez wymaganej zgody spółki. Wskazał sąd I instancji, że skarżący kurator zarzucił również w swojej skardze, że późniejsze wyrażenie zgody na zbycie udziałów (oświadczenie złożone w imieniu spółki przez P. M. w dniu 14 kwietnia 2015 r.) nie mogło prowadzić do konwalidacji czynności prawnej. Przedstawił sąd I instancji okoliczności związane z udziałem kuratora w niniejszym postępowaniu oraz treść odpowiedzi wnioskodawcy na skargę kuratora. Kurator spółki (...) sp. z o. o. został dopuszczony postanowieniem z dnia 17 grudnia 2015 r. do udziału w niniejszym postpowaniu w charakterze uczestnika i jego skardze nadano stosowny bieg.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazał sąd I instancji na własne ustalenia faktyczne, a to w szczególności na fakt pozostawania spółki (...) sp. z o. o. bez należytego składu zarządu od roku 2013, fakt zawarcia umowy zbycia udziałów w dniu 27 lutego 2014 r., fakt ustanowienia dla wskazanej spółki kuratora w oparciu o zasady wynikające z treści art. 42 kc w dniu 23 września 2014 r., fakt odbycia nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników po zawarciu umowy o zbyciu udziałów w dniu 26 lutego 2014 r. i podjęte na tym zgromadzeniu uchwały oraz na zmiany treści umowy dokonane w dniu 13 kwietnia 2014 r.

W swoich rozważaniach prawnych sąd I instancji wskazał na regulację art. 56 kc oraz podkreślił, jakie warunki powinny być spełnione, aby czynność prawna nie była wadliwa. Wskazał również sąd I instancji na możliwe zakwalifikowanie określonej czynności prawnej jako tzw. czynności bezskutecznej zawieszonej. Sąd I instancji wskazując w szczególności na postanowienia zawarte w umowie spółki (...) sp. z o. o. stwierdził, że umowa zbycia udziałów z dnia 27 lutego 2014 r. była umową bezskuteczną, albowiem spółka nie wyraziła zgody na takie zbycie. Sąd I instancji podkreślił, że w chwili zawierania umowy spółka (...) sp. z o. o. nie miała ustanowionego zarządu i spółka ta nie mogła złożyć oświadczenia o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów. Dla spółki, już po zawarciu umowy zbycia ustanowiono tzw. kuratora materialnego w myśl zasady wynikającej z art. 42 kc.

Nadto sąd I instancji stwierdził, że sama umowa nie jest nieważna, a jedynie bezskuteczna. Stan swoistego zawieszenia wynika z tego, że nie było zgody osoby trzeciej (spółki) na zawarcie umowy zbycia udziałów. Rozważając kwestię ewentualnej tzw. zgody następczej, sąd I instancji stwierdził, że zgoda udzielona przez prokurenta spółki w dniu 14 kwietnia 2015 r., nie mogła sanować tej bezskuteczności, bowiem do wyboru nowego zarządu spółki (...)doszło na skutek działania wspólnika, który nie mógł skutecznie realizować uprawnień korporacyjnych, bowiem na skutek wadliwej umowy sprzedaży udziałów nie nabył praw wspólnika. Dlatego też w ocenie sądu bezskuteczność umowy zbycia udziałów spowodowała, że nie może ona stanowić podstawy do dokonania wpisów rejestrowych, jak też nie może takiej podstawy stanowić treść uchwał podjętych na zgromadzeniu przeprowadzonym w dniu 26 lutego 2015 r. oraz w dniu 13 kwietnia 2015 r. Ubocznie sąd I instancji stwierdził, że również zgoda sędziego komisarza na zbycie udziałów przez syndyka nie miała żadnego znaczenia, bowiem taka zgoda znajduje swoje umocowanie w regulacji prawa upadłościowego i dotyczy syndyka.

W sprawie apelację od powyższego postanowienia wniosła spółka (...) w W.. Apelacja ta została prawomocnie odrzucona postanowieniem sądu rejonowego z dnia 22 kwietnia 2016 r.

Postanowieniami z dnia 28 listopada 2016 r. tut. Sad Okręgowy w Krakowie odmówił Syndykowi masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze uczestnika oraz odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze uczestnika (...).

Wnioskodawca tj. spółka (...) sp. z o. o. reprezentowana przez zarząd wyłoniony przez nowego wspólnika w swojej apelacji od powyższego postanowienia zarzucił;

naruszenie prawa materialnego, a to:

- art. 84 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe (dalej; p.u.) w zw. z art. 63 § 1 kc poprzez ich błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że umowa sprzedaży udziałów w spółce (...) sp. z o. o. przez jej jedynego wspólnika Firma (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej na rzecz (...)sp. p. z dnia 27 lutego 2014 r. jest bezskuteczna na podstawie art. 63 § 1 kc z uwagi na brak zgody zarządu (...) sp. z o. o. na zbycie udziałów, która jest wymagana na podstawie § 7 pkt. 1 umowy spółki (...) sp. z o. o. podczas gdy:

a) na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe postanowienie § 7 pkt. 1 umowy (...) sp. z o. o. jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości Firmy (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej, ponieważ podmiot sprzedający udziały w dacie sprzedaży znajdował się w stanie upadłości likwidacyjnej i sprzedawał udziały w spółce (...) sp. z o. o. wchodzące w skład masy upadłości zbywcy, zatem czynność ta zmierzała do osiągnięcia celu postępowania upadłościowego, a w konsekwencji dla skuteczności umowy zbycia udziałów z dnia 27 lutego 2014 r. postanowienie § 7 pkt. 1 umowy spółki (...) sp. z o. o. nie znajduje zastosowania, a tym samym nie stosuje się do art. 63 § 1 kc;

b) dyspozycją art. 63 § 1 kc objęte są czynności prawne, dla skuteczności których bezwzględnie obowiązująca norma prawna wymaga uzyskania zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej, podczas gdy wymóg uzyskania zgody zarządu (...) sp. z o. o. na zbycie udziałów wymagany jest wyłącznie przez umowę spółki, a w konsekwencji art. 63 § 1 kc nie znajduje zastosowania i nie uzasadnia uchylenia postanowienia z dnia 30 kwietnia 2015 r.,

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 84 ust. 1 w zw. z art. 75 w zw. z art. 331 ust. 1 i 2 w zw. z art. 334 ustawy Prawo upadłościowe przez ich niezastosowanie polegające na przyjęciu, że umowne zastrzeżenie zakazu zbycia udziałów w (...) sp. z o. o. bez zgody zarządu wyłącza bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy Prawo upadłościowe, podczas gdy na skutek ogłoszenia upadłości Firmy (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej, umowa zbycia udziałów podlega reżimowi procedury likwidacji masy upadłości, co w konsekwencji pozwala na zbycie udziałów przez syndyka bez zgody zarządu;

- naruszenie prawa procesowego, a to art. 328 § 2 w zw. z art. 361 w zw. z art. 13 § 2 kpc polegające na zaniechaniu wskazania i wyjaśnienia podstawy prawnej postanowienia z przytoczeniem przepisów prawa poprzez ograniczenie się do przytoczenia treści art. 56 kc, który nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia, co w konsekwencji uniemożliwia kontrolę instancyjną orzeczenia.

Podnosząc powyższe zarzuty wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w oparciu o zasadę wynikając z treści art. 395 § 2 kpc, względnie o rozpoznanie środka zaskarżenia przez sąd drugiej instancji i uchylenie postanowienia w całości.

Wnioskodawca zgłosił również szereg wniosków dowodowych z treści oznaczonych dokumentów.

W uzasadnieniu swojej apelacji wnioskodawca w szczególności podkreślił, że wskazane w zarzutach apelacyjnych normy prawa upadłościowego stanowią wystarczającą podstawę do uznania skuteczności zbycia udziałów przez syndyka masy upadłości spółki Firma (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej bez konieczności uzyskiwania zgody zarządu spółki (...) sp. z o. o. W szczególności wskazując na poglądy prezentowane w doktrynie, strona apelująca podkreśliła, że sąd I instancji powinien był uwzględnić specyfikę zbywalności składników masy upadłościowej (m.in. art. 331 ust.1 i 2 p.u.). Nadto wnioskodawca podkreślił, że w dniu zawarcia umowy zbycia udziałów, w spółce był jeden wspólnik, a spółka nie miała w ogóle zarządu. Nie doszło zatem do odmowy udzielenia zgody przez zarząd na zawarcie umowy, w związku z czym nie było podstaw do wystąpienia do sądu rejestrowego o udzielenie zgody w trybie art. 182 § 3 ksh.

W ocenie strony apelującej stanowisko sądu I instancji zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie uwzględnia interesów wierzycieli wnioskodawcy. Wskazał przy tym wnioskodawca na postpowania sądowe zainicjowane przez spółkę – aktualnego, jedynego wspólnika wnioskodawcy. Nadto wnioskodawca w swojej apelacji wskazał na okoliczności, które w jego ocenie świadczą o konflikcie interesów zachodzącym między kuratorem spółki (...), a samą spółką.

Uczestnik postępowania – kurator spółki (...) sp. z o. o. w odpowiedzi na apelację wniósł, w pierwszej kolejności o jej odrzucenie, gdyby nie uzupełniono jej braków formalnych w wyznaczonym przez sąd terminie, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku, o oddalenie apelacji w całości.

Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy zważył co następuje;

Żaden ze zgłoszonych zarzutów apelacyjnych nie może prowadzić do podważenia wydanego przez sąd I instancji postanowienia. Rozstrzygnięcie sądu rejestrowego jest ostatecznie prawidłowe, jakkolwiek nie wszystkie poglądy prezentowane w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy podziela.

Apelacja jest nieuzasadniona zarówno z tej przyczyny, że zarzuty zgłoszone w apelacji są chybione, ale również i z tej przyczyny, że wniosek z dnia 20 kwietnia 2015 r. podlegał oddaleniu również dlatego, że żądania wniosku były konsekwencją zawarcia umowy z dnia 27 lutego 2014 r. o zbyciu udziałów, a umowa ta, w ocenie Sądu Okręgowego była umową nieważną z uwagi na zasady wynikające z treści art. 58 kc.

W pierwszej kolejności należy rozważyć zarzuty prezentowane w apelacji wnioskodawcy.

Jakkolwiek zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 63 kc został zamieszczony przez apelującego w dalszej kolejności, to w ocenie Sądu Okręgowego od tego zarzutu należy analizować stanowisko wnioskodawcy. Zgodnie z treścią art. 63 kc, jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonujące czynności albo po jego złożeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty. W § 2 wskazanej normy uregulowano kwestie formy prawnej wyrażenia takiej zgody. W ocenie strony apelującej wskazana norma ma zastosowanie tylko wówczas, gdy zgoda osoby trzeciej wymagana jest przepisem ustawy. Dlatego też ten przepis nie znajdzie zastosowania, jeżeli zgoda jest wymagana postanowieniami zawartymi w umowie. A tak właśnie jest zdaniem strony apelującej w niniejszym przypadku.

Z takim stanowiskiem strony apelującej nie można się zgodzić. Niewątpliwie zakres stosowania wskazanej normy dotyczy takich czynności, dla skuteczności których wymagana jest zgoda osoby trzeciej nie będącej stroną umowy, a konieczność uzyskania takiej zgody wynika z przepisów ustawy (por. System Prawa Cywilnego, tom I, część ogólna, pod red. Stefana Grzybowskiego, Wyd. PAN 1985 r., s. 582 i nast.). Nie wykluczano przy tym analogicznego zastosowania art. 63 kc do przypadków uzależnienia czynności od zgody osoby trzeciej w ramach postanowień umownych stanowiących odzwierciedlenie zasady swobody kontraktowej (por. System… j.w. s. 583). W sposób wyraźny został wyrażony nadto pogląd, że zastosowanie wskazanej normy ma miejsce również wtedy, gdy wymóg zgody osoby trzeciej ustanowiono w umowie, a dopuszczalność takiej klauzuli umownej, tj. uzależnienia skuteczności czynności prawnej od zgody osoby trzeciej, wynika z ustawy. Jako przykład takich regulacji wskazano m.in. art. 509 kc, art. 514 kc oraz w szczególności art. 182 § 1 ksh i art. 337 § 2 ksh (por. Kodeks cywilny komentarz, 6 wydanie, pod red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Wyd. C. H. Beck, str.157). Stanowisko takie zostało również zgodnie przyjęte w judykaturze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2004 r., sygn. III CK 512/02, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1993 r., sygn. II CRN 60/93, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1994 r., sygn. I CRN 56/94). Nie ma zatem racji strona apelująca, że sąd I instancji wydając zaskarżone postanowienie naruszył wskazaną normę w sposób określony w zarzutach apelacyjnych. W żadnej mierze nie ma w tym przypadku zastosowania norma art. 17 § 3 ksh, na co wskazuje strona apelująca, bowiem ten przepis dotyczy innej kwestii, tj. zagadnienia ponadustawowego rozszerzenia kompetencji organów wewnętrznych spółek kapitałowych i konsekwencji dokonania czynności prawnej przez zarząd bez wymaganej zgody określonego organu tej spółki. W tym postępowaniu oczywiście z takie zagadnienie nie występuje.

Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia art. 84 prawa upadłościowego. Zgodnie z treścią wskazanej normy ( obowiązującej w takim kształcie również w dniu zawarcia umowy zbycia udziałów) postanowienia umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągniecie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Abstrahując od problemu podnoszonego w doktrynie co do konstytucyjności wskazanej normy oraz praktycznych aspektów jej stosowania (por. P. Zimmerman; Prawo upadłościowe – komentarz, Wyd. C.H.Beck 2 wyd., str.176, K. Makosz; Problemy z wykładnią art. 84 Prawa upadłościowego i naprawczego po nowelizacji, Monitor Prawniczy nr 2, s.79) należy stwierdzić, że w żadnej mierze powyższe postanowienie zawarte w umowie spółki (...) sp. z o. o. uzależniające możliwość zbycia udziałów w kapitale zakładowym spółki od zgody jej zarządu, nie może być postrzegane jako właśnie takie postanowienie, o którym mowa w art. 84 p.u. Niewątpliwie syndyk masy upadłości spółki (...)S.A. w upadłości likwidacyjnej mógł, po uzyskaniu zgody sędziego komisarza, zbyć udziały w kapitale zakładowym innej spółki, które to prawa stały się w istocie składnikiem masy upadłości. Jednak syndyk nie był zwolniony z obowiązku uzyskania zgody spółki na zbycie udziałów zgodnie z postanowieniami zawartymi w umowie. Norma art. 84 prawa upadłościowego i naprawczego nie zwalniała syndyka z konieczności uzyskania takiej zgody, nawet w takiej sytuacji, w której syndyk dzierży 100 % udziałów w kapitale zakładowym tej spółki. Takie stanowisko potwierdza również treść uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1994 r., I CRN 56/94. Słusznie w uzasadnieniu wskazanego wyroku podkreśla się, że nawet w przypadku braku zgody spółki, i tak nie ma potrzeby sięgania po regulację art. 84 p.u., bowiem zawsze można złożyć wniosek o art. 182 § 3 ksh. Wówczas zgodę na zbycie udziałów, o ile zajdą ważne przyczyny, może udzielić sąd rejestrowy (por. nadto; Konrad Osajda; Zgoda na zbycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Glosa 2010/1/5-13/ i prezentowane tam orzecznictwo oraz poglądy doktryny). Sąd Okręgowy zasadniczo podziela nadto dodatkową argumentację (np. dotyczącą konieczności każdoczesnego odniesienia konkretnego stanu faktycznego do wskazanej normy art. 84 p.u. i ustalania, czy istotnie dane postanowienia umowne utrudnią osiągnięcie celu postępowania upadłościowego) przedstawioną przez uczestnika – kuratora spółki w odpowiedzi na apelację, a dotyczącą bezzasadności zarzutu naruszenia przez sąd I instancji normy art. 84 p.u. Nie ma jednak potrzeby przytaczania tej argumentacji w całości w niniejszym uzasadnieniu ani szerszego rozwinięcia tej problematyki.

Bezzasadność zarzutu naruszenia art. 84 p.u. powoduje, że bezprzedmiotowe są zarzuty strony apelującej odnoszące się do zasad likwidacji masy upadłości (tj. naruszenia art. 75, art. 331, art. 334 p.u.) oraz zgłaszane zarzuty związane z działaniami samego kuratora materialnego ustanowionego dla spółki (...) sp. z o. o., czy też okoliczności związane z ewentualnymi ujemnymi konsekwencjami dla wierzycieli masy upadłości. Nie było zatem celowym dla rozstrzygnięcia prowadzenie jakiegokolwiek postępowania dowodowego w tym kierunku, w szczególności z treści dokumentów przedłożonych wraz z apelacją.

W żadnej mierze nie jest też uzasadniony zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc. Uzasadnienie sądu I instancji, jakkolwiek lakoniczne w części dotyczącej prawnych podstaw rozstrzygnięcia, spełnia wymogi przewidziane we wskazanym przepisie. Zawiera wszystkie konieczne elementy, a jego treść nie uniemożliwia przeprowadzenia kontroli instancyjnej.

Reasumując, żaden ze zgłoszonych zarzutów apelacyjnych nie mógł prowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Jak zaznaczono wcześniej oddalenie wniosku i przywrócenie dotychczasowych wpisów w rejestrze sądowym, prowadzonym dla spółki (...) sp. z o. o. było uzasadnione również i z tej przyczyny, że umowa zbycia udziałów w kapitale zakładowym tej spółki, zawarta w dniu 27 lutego 2014 r. pomiędzy syndykiem masy upadłości Firmy (...) S. A. w upadłości likwidacyjnej (jako zbywcą), a spółką (...) w W. (jako nabywcą) była umową nieważną, bowiem prowadziła do obejścia przepisów prawa.

Podkreślenia wymaga, że wskazana wyżej umowa została zawarta w okresie, w którym w spółce (...) sp. z o. o. nie funkcjonował zarząd tej spółki, a dokładniej nie było zarządu w ogóle od roku 2013, dopiero w dniu 23 września 2014 r. ustanowiony został dla wskazanej spółki kurator w oparciu o treść art. 42 kc. Niewątpliwie zgodnie z zasadą wynikającą z treści art. 63 kc § 1 zdanie ostatnie, zgoda osoby trzeciej wyrażona po złożeniu oświadczeń przez podmioty dokonujące czynności, ma moc wsteczną od tej daty. W doktrynie prawa cywilnego wyrażenie zgody po dokonaniu czynności prawnej nosi nazwę „potwierdzenia” (por. System… jw. s. 585). Nie budzi wątpliwości, że zgoda osoby trzeciej ma postać oświadczenia woli, do którego odnoszą się ogólne reguły dotyczące składania oświadczeń woli. Treścią zgody jest prosta akceptacja postanowień tej czynności prawnej, do której zgoda się odnosi. Zgodę osoby trzeciej należy postrzegać jako element tej czynności, której dotyczy. Skutki prawne wyrażonej zgody są immanentnie związane ze skutkami prawnymi oświadczeń woli stron dokonujących czynności prawnej. W strukturze tej czynności zgoda pełni funkcję wtórną, chociaż zarazem niezbędną. Wyraża się to tym, że jedynie same strony podejmują decyzję co do dokonania oraz treści czynności prawnej, a zgoda osoby trzeciej jest tylko jedną z koniecznych przesłanek skuteczności tej czynności prawnej, zgoda ta nie jest zarazem odrębną czynnością (por. System … jw. s. 583, s. 587 oraz s. 721). Wymóg zgody osoby trzeciej został ustanowiony dla ochrony interesów właśnie tych osób. Skoro zatem zgoda osoby trzeciej, jako immanentny element całej czynności prawnej może zostać wyrażona po dokonaniu czynności, ma stanowić zarazem potwierdzenie czynności i ma wywrzeć skutek ex tunc, to oznacza, że osoba trzecia, najpóźniej w chwili dokonania czynności musi mieć m o ż l i w o ś ć złożenia takiego oświadczenia. Nie ulega wątpliwości, że spółka (...) sp. z o. o. w chwili zawarcia umowy zbycia udziałów w dniu 27 lutego 2014 r. nie mogła złożyć żadnego oświadczenia woli, nie miała bowiem organu uprawnionego do działania za osobę prawną (por. art. 38 kc). Taki stan rzeczy określany jest w doktrynie jako czasowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych (por. R. Longchamps de Berier, Studia nad istotą osoby prawniczej; w - System … jw. s.375) lub jako brak „możności” dokonywania czynności prawnych (por. System… jw. s. 375). Nie mogła zatem spółka np. złożyć wyraźnego oświadczenia, że zgody nie wyraża. Konstrukcja potwierdzenia czynności w rozumieniu art. 63 § 1 zdanie ostatnie, opiera się na swoistej „fikcji prawnej” złożenia takiego oświadczenia przez osobę trzecią w chwili zawarcia umowy przez strony. Skoro spółka (...) sp. z o. o. nie mogła w dniu 27 lutego 2014 r. złożyć żadnego oświadczenia woli, to zawarcie umowy zbycia udziałów w kapitale zakładowym wskazanej spółki bez możliwości uzyskania stanowiska spółki (nawet zgody ex post, w warunkach określonych w art. 63 § 1 zdanie ostatnie kc) stanowi czynność mającą na celu obejście ustawy tj. art. 63 kc. Zatem umowa zbycia udziałów z dnia 27 lutego 2014 r., jako prowadząca do obejścia ustawy, była nieważna w myśl zasady wynikającej z treści art. 58 § 1 kc.

Ukształtowane jest stanowisko judykatury i doktryny, zgodnie z którym nieważność czynności prawnej sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę w każdym stanie sprawy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 r. sygn. III CZP 26/05, wyrok Sadu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 r., sygn. I CKN 290/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r. sygn. V CSK 142/10 ). Nieważność umowy zbycia udziałów z przyczyn podanych wyżej również musiała prowadzić do oddalenia wniosku (w konsekwencji również do oddalenia apelacji). W tym zakresie Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska sądu I instancji, że umowa zbycia udziałów była ważna, ale bezskuteczna.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sygnalizowany przez kuratora w jego piśmie procesowym z dnia 18 października 2016 r. fakt odbycia w dniu 4 maja 2016 r. nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki (...) sp. z o. o. i powołania zarządu tej spółki w osobie P. M., jak też złożenia w tym dniu, przez tak ustanowiony zarząd, zgody na zbycie udziałów na podstawie umowy z dnia 27 lutego 2014 r. Późniejsze ustanowienie zarządu spółki nie sanuje jego braku w dniu dokonania czynności, zatem nie ma ta okoliczność żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. W żadnej mierze oświadczenie zarządu złożone w dniu 4 maja 2016 r. nie może wywołać skutku określonego w art. 63 § 1 zd. ostatnie, bowiem tak złożone oświadczenie nie korzysta z przymiotu immanentnej części składowej czynności prawnej dokonanej w dniu 27 lutego 2014 r. ponieważ w tym dniu spółka nie mogła złożyć żadnego oświadczenia woli.

Na marginesie należy dodać, że w ocenie Sądu Okręgowego nie było podstaw do odrzucenia apelacji z tej przyczyny, że osoba ją podpisująca, w ocenie uczestnika, nie miała statusu prezesa zarządu wnioskodawcy. Należy zauważyć, że w niniejszym postępowaniu miało miejsce spotykane w obrocie gospodarczym zjawisko występowania tzw. zarządów konkurencyjnych. Za wnioskodawcę działała osoba uważająca się za prawidłowo wybrany zarząd przez nowego wspólnika. Z kolei uczestnik kontestujący skuteczność nabycia udziałów, co z kolei potwierdził swoim orzeczeniem sąd I instancji, stoi na stanowisku, że takiego skutecznego zbycia nie było, zatem nowy wspólnik nie mógł skutecznie wyłonić zarządu. Taka sprzeczność może być usunięta jedynie przy przyjęciu funkcjonowania tzw. zarządów konkurencyjnych i ostatecznie rozstrzygnięta w drodze oceny instancyjnej orzeczenia sądu I instancji. Zatem przyczyny podane przez uczestnika w odpowiedzi na apelację nie stanowiły podstawy do odrzucenia wniesionej apelacji.

Mając na uwadze powyższe w oparciu o zasadę wynikającą z treści art. 385 w zw. z art. 13 § 2 kpc należało orzec jak w sentencji.

SSO Bożena Cincio – Podbiera SSO Janusz Beim SSO Michał Niedźwiedź

Ref. I inst. SSR M. Szmudzińska