Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 lutego 2017 roku A. Ś., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 107.317 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia zgłoszenia roszczenia pozwanemu, przy czym datę tę określał na 9 maja 2016 roku, do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pozwany jako ubezpieczyciel odpowiedzialny jest za szkodę, wyrządzoną powodowi przez radcę prawnego M. P. w związku z wadliwie wykonaną przez nią usługą prawną na rzecz powoda. Powód podał, iż wskazana wyżej mecenas, którą łączyła z powodem umowa o świadczenie obsługi prawnej, zaproponowała włączenie postanowień niezgodnych z obowiązującymi przepisami do konsultowanego przez nią projektu umowy najmu pomiędzy powodem jako wynajmującym a jego kontrahentem. W ocenie powoda, na skutek uwag prawnika, w umowie zastrzeżono obowiązek zapłaty kary umownej na wypadek niewywiązania się przez kontrahenta powoda z zobowiązania o charakterze pieniężnym, przy czym najemca poddał się egzekucji w zakresie tego obowiązku. Kwota dochodzona w niniejszym postępowaniu stanowi koszty procesu (100.000 zł – opłata od pozwu, 7.317 zł – koszty procesu zasądzone na rzecz przeciwnika), którymi został obciążony powód, w przegranym przez niego procesie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – aktu notarialnego, w którym najemca poddał się egzekucji, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

( pozew, k. 2-8)

W odpowiedzi na pozew (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że radca prawny nie złamał wprost żadnego przepisu ustawy, gdyż sposób sformułowania kary umownej w umowie najmu był prawidłowy. Zdaniem strony pozwanej ocena dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej w sposób zaproponowany przez radcę prawnego w niniejszej sprawie uzależniona jest od interpretacji odpowiednich przepisów i w tej sytuacji nie sposób czynić pełnomocnikowi zarzutów co do naruszenia przepisów prawa. Ponadto w ocenie pozwanego, mecenas M. P. wykazała się dbałością o interesy swojego mocodawcy, które chciała zabezpieczyć w jak najlepszy sposób.

( odpowiedź na pozew, k. 108-113)

Na skutek przypozwania dokonanego przez pozwanego ( pismo z dnia 17 maja 2017 roku, k. 126-127), do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej przystąpiła M. P., wnosząc o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska interwenient uboczny wskazał, iż nie miał wpływu na finalny kształt umowy, a swoje uwagi naniósł na projekt, który wymagał jednak dalszych konsultacji i doprecyzowania. Interwenient uboczny podkreślił, iż ostateczna wersja umowy znacząco różni się od konsultowanego przez niego projektu i w jego ocenie, to zmiany naniesione przez powoda zadecydowały o przegraniu przez niego sprawy o sygn. akt X GC 341/14. W tej sytuacji, zdaniem interwenienta ubocznego, brak jest związku przyczynowego pomiędzy działaniem radcy prawnego a szkodą powstałą w majątku powoda na skutek konieczności poniesienia kosztów przegranego procesu. Poza tym interwenient wskazał, że powód nie zaskarżył niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia, a przyczyn uwzględnienia powództwa było kilka, m.in. naruszenie przez powoda art. 687 k.c. oraz brak stosownej inicjatywy dowodowej.

( pismo z 6 czerwca 2017 roku, k. 206-211)

W piśmie z dnia 26 września 2017 roku interwenient uboczny podniósł zarzut przyczynienia się powoda w wysokości 100 % do powstania szkody, argumentując, iż powód nie poniósłby kosztów procesu, gdyby podpisał ugodę przygotowaną przez M. P.. Jednocześnie interwenient wskazał, iż notariusz, przed którym zawierano umowę nie zakwestionował jej, a ponadto sąd nadał klauzulę wykonalności na akt notarialny, w którym najemca poddał się egzekucji.

( pismo z 26 czerwca 2017 roku, k. 313-314)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód A. Ś. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) A. Ś.. W ramach tej działalności zajmuje się m.in. wynajmem nieruchomości.

( wydruk z CEIDG, k. 12, przesłuchanie powoda, k. 350, 02:31:24-02:36:36)

W dniu 1 sierpnia 2007 roku powód zawarł umowę, na podstawie której powierzył radcy prawnemu M. P. obsługę prawną swojej firmy. W świetle powyższej umowy, do zadań zleceniobiorcy należało m.in. udzielanie opinii i porad oraz wyjaśnień w zakresie stosowania prawa, uczestnictwo w prowadzonych przez zleceniodawcę rokowaniach, uczestnictwo w podejmowaniu decyzji o dochodzeniu lub uznaniu roszczeń, występowanie w charakterze pełnomocnika zleceniodawcy w postępowaniu sądowym i administracyjnym, nadzór prawny nad egzekucją należności zleceniodawcy, opiniowanie wewnętrznych aktów prawnych firmy zleceniodawcy.

( umowa o świadczenie obsługi prawnej wraz z aneksami, k. 19-22)

W dniu 26 czerwca 2012 roku powód wysłał e-mail do M. P. z prośbą o zaopiniowanie projektu umowy najmu, który przesłał w załączeniu. Projekt ten dotyczył najmu T. P. jednej z nieruchomości powoda – (...).

Następnego dnia, tj. 27 czerwca 2012 roku M. P. odesłała powodowi umowę, wskazując, iż jej uwagi i wątpliwości zostały zaznaczone w tekście na żółto, podczas gdy proponowane przez nią zmiany w treści umowy zostały zaznaczone na czerwono.

( wydruk korespondencji e-mail, k. 25)

Wskazane przez radcę prawnego zmiany dotyczyły m.in. § 9 umowy. Ust. 2 tego paragrafu, który nie został zmodyfikowany, określał następujące sytuacje, uprawniające wynajmującego do rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia:

„a/ w razie zalegania przez Najemcę z zapłatą czynszu lub innych opłat wynikających z niniejszej umowy w wysokości jednego czynszu lub więcej, po uprzednim pisemnym wezwaniu najemcy udzielającym mu dodatkowego terminu do zapłaty zaległego czynszu,

b/ w razie stwierdzenia, że Najemca używa przedmiot najmu w sposób sprzeczny z umową lub jego przeznaczeniem albo gdy lokal będący przedmiotem najmu zaniedbuje do tego stopnia, że zostaje on narażony na rażące uszkodzenia,

c/zostanie stwierdzona niewypłacalność Najemcy, bądź gdy zostanie w stosunku do niego złożony wniosek o wszczęcie postępowania likwidacyjnego czy upadłościowego,

d/ pomimo pisemnego upomnienia ze strony Wynajmującego, Najemca lub osoby, za które odpowiada, stwarzają zachowaniem swoim znaczne uciążliwości dla Wynajmującego lub innych użytkowników,

e/ wystąpi jakiekolwiek inne istotne naruszenie Umowy przez Najemcę, a w szczególności jeżeli Najemca uszkodzi lub zniszczy przedmiot Najmu lub jego wyposażenie.”

Do § 9 umowy M. P. zaproponowała dodanie ust. 5 i 6 o następującym brzmieniu (zmiany oznaczone w odesłanym projekcie na czerwono):

„5. W przypadku rozwiązania umowy przez Wynajmującego w skutek zaistnienia jednej, kilku lub wszystkich przyczyn określonych w ust. 2 Najemca jest zobowiązany do zapłaty Wynajmującemu kary umownej w wysokości sumy czynszów pozostałych do zapłaty do czasu, na który została zawarta umowa.

6. Najemca w zakresie obowiązku płacenia czynszu, a także w zakresie obowiązku zapłaty kary umownej, o której mowa w ust. 4 podda się rygorowi egzekucji w trybie art. 777 kpc i złoży stosowne oświadczenie w formie aktu notarialnego. Oświadczenie to jest warunkiem wejścia w życie niniejszej umowy”.

( projekt umowy z uwagami Maryli Borowińskiej-Pawłowskiej, k. 64-67)

W dniu 29 czerwca 2012 roku powód skierował do M. P. e-mail z prośbą o ponowną ocenę umowy, tym razem po wprowadzonych zmianach. Powód w treści umowy uwzględnił poprawki zaproponowane przez radcę prawnego, polegające na dodaniu do § 9 ustępów 5 i 6, w treści ust. 6 zmieniając jedynie odwołanie do ust. 4 na odwołanie do ust. 5, co stanowiło skorygowanie oczywistej omyłki pisarskiej w tekście zaproponowanym przez prawnika.

W dniu 1 lipca 2012 roku mecenas odesłała umowę z poprawkami, które zaznaczyła w tekście na czerwono. Poprawki nie dotyczyły ust. 2, 5 i 6 § 9 umowy.

( wydruk korespondencji e-mail, k. 247,projekt umowy z uwagami Maryli Borowińskiej-Pawłowskiej, k. 249-254)

M. P. nie brała udziału w negocjowaniu umowy ani w dalszym kształtowaniu jej treści.

( bezsporne)

Umowa najmu lokalu użytkowego pomiędzy powodem a T. P. została zawarta w dniu 31 lipca 2012 roku. W podpisanej przez strony umowie § 9 ust. 2 przybrał następujące brzmienie:

„Wynajmujący uprawniony jest do rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia w wypadku naruszenia przez Najemcę następujących postanowień umowy:

a)  w razie zalegania przez Najemcę z zapłatą opłat wynikających z niniejszej umowy w wysokości równej dwóch czynszów lub więcej

b)  w razie stwierdzenia, że Najemca używa przedmiot najmu w sposób sprzeczny z umową lub jego przeznaczeniem

c)  zostanie stwierdzona niewypłacalność Najemcy, bądź gdy zostanie w stosunku do niego złożony wniosek o wszczęcie postępowania likwidacyjnego czy upadłościowego.”

§ 9 ust. 5 i 6 dotyczące kary umownej oraz poddania się przez najemcę egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. zostały inkorporowane do umowy w brzmieniu zaproponowanym przez M. P..

( umowa najmu lokalu użytkowego, k. 68-72)

W dniu 1 sierpnia 2012 roku w akcie notarialnym, sporządzonym przed notariuszem A. S. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za nr Rep.(...), T. P. oświadczył, że co do obowiązku płacenia czynszu, a także w zakresie obowiązku zapłaty kary umownej, w terminie 3 miesięcy od wezwania do zapłaty, poddaje się na rzecz A. Ś. egzekucji z art. 777 §1 pkt 5 k.p.c. do kwoty 11.300.000 zł. Ustalono, iż wierzyciel będzie miał prawo wystąpienia do sądu o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności w terminie 31 grudnia 2023 roku.

( akt notarialny, repertorium (...), oświadczenie o poddaniu się egzekucji, k. 73-74)

Z uwagi na niepłacenie przez T. P. ustalonego czynszu najmu, powód pismem, przekazanym najemcy w dniu 3 czerwca 2013 roku, rozwiązał umowę najmu bez zachowania okresu wypowiedzenia z dniem 27 maja 2013 roku. W piśmie tym powód powołał się na zaleganie przez najemcę z zapłatą opłat wynikających z umowy za okres od 1 stycznia 2013 roku w wysokości 301.514,56 zł, tj. w wysokości wyższej niż dwa czynsze oraz na informację o niewypłacalności najemcy.

( korespondencja mailowa, k. 23, projekt pisma rozwiązującego umowę, k. 24, bezsporne)

W dniu 1 sierpnia powód wystosował do T. P. wezwanie do zapłaty kary umownej w wysokości 9.500.065,89 zł w terminie 3 miesięcy od otrzymania pisma.

( bezsporne)

W dniu 16 grudnia 2013 roku powód złożył napisany przez race prawnego M. P. wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 1 sierpnia 2012 roku nr Rep. (...), obejmującemu oświadczenie T. P. o poddaniu się egzekucji co do kwoty 9.500.065,89 zł.

( wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, k. 76)

Powyższy wniosek został uwzględniony postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 23 grudnia 2013 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XII GCo 598/13.

( postanowienie, k. 185-188)

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie XII GCo 598/13 uwzględnił także wniosek powoda o wydanie dalszego tytułu wykonawczego, w celu wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji z nieruchomości.

( bezsporne)

T. P. skierował do sądu pozew przeciwko A. Ś. o pozbawienie wykonalności wskazanego wyżej tytułu wykonawczego – aktu notarialnego o poddaniu się egzekucji, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Sprawa zainicjowana niniejszym pozwem toczyła się pod sygn. akt X GC 341/14. W trakcie postępowania toczyły się pomiędzy stronami negocjacje dotyczące zawarcia ugody, przy czym interesy powoda w trakcie tych negocjacji reprezentowała M. P.. Propozycje ugodowe, z jednej strony wiązały się z wycofaniem przez T. P. pozwu w sprawie X GC 341/14, z drugiej zaś oznaczały dla powoda rezygnację z roszczeń kierowanych wobec najemcy. Powód wycofał się z negocjacji ugodowych.

( korespondencja e-mail wraz z propozycjami ugody, k. 39-52, zeznania M. Ś., k. 226v, 00:52:27, zeznania T. P., k. 347, 01:01:48-01:05:50, zeznania M. P., k. 349, 2:00:50-02:02:02)

Wyrokiem z dnia 19 października 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 341/14 Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy pozbawił wykonalności w całości tytuł wykonawczy w postaci aktu notarialnego z dnia 1 sierpnia 2012 roku, sporządzonego przed notariuszem A. S. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za nr Rep. (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 23 grudnia 2013 roku w sprawie XII GCo 598/13 oraz postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 31 stycznia 2014 roku w sprawie XII G Co 598/13 (wydanie drugiego tytułu wykonawczego). Sąd nakazał pobrać od A. Ś. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 100.000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powód był zwolniony. Ponadto Sąd zasądził od A. Ś. na rzecz T. P. kwotę 7.317 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd stwierdził, iż rozwiązanie umowy najmu przez powoda bez wypowiedzenia zostało dokonane nieskutecznie, gdyż wynajmujący nie uprzedził najemcy na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia oraz nie wyznaczył najemcy dodatkowego miesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu, naruszając tym samym art. 687 k.c. – przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Poza tym w ocenie Sądu wątpliwe było istnienie zwłoki w zapłacie czynszu przez najemcę, z uwagi na uzgodnienia pomiędzy stronami w przedmiocie odroczenia płatności czynszu do czasu zakończenia przez T. P. remontu budynku. Niezależnie od kwestii nieskuteczności rozwiązania umowy przez pozwanego w zastosowanym przez niego trybie, Sąd stwierdził, iż T. P. miał prawo zakwestionować istnienie obowiązku objętego pozasądowym tytułem egzekucyjnym, z podstawowego dla sprawy względu, mianowicie nieskuteczności zastrzeżenia w umowie kary umownej. W ocenie Sądu zastosowana w umowie instytucja kary umownej naruszała bezwzględnie obowiązujący przepis art. 483 § 1 k.c., stanowiący, że kara umowna może być w umowie zastrzeżona jako wariant naprawienia szkody, jedynie na wypadek niewykonania zobowiązania niepieniężnego. Sąd podkreślił, iż obie przesłanki rozwiązania umowy, podane przez wynajmującego, tj. zaleganie z zapłatą czynszu oraz stwierdzenie niewypłacalności najemcy, dotyczą zobowiązania pieniężnego najemcy – powoda. Sąd zwrócił także uwagę, iż samo sformułowanie umowy w § 9 ust. 5 było wadliwe. Sąd zakwestionował bowiem zastrzeżenie kary umownej na wypadek czynności wierzyciela – rozwiązania umowy, a nie na wypadek niewykonania zobowiązania przez dłużnika, wskazując jednocześnie, że wymóg poprzedzenia kary umownej rozwiązaniem umowy przez wierzyciela nie może stać w sprzeczności z instytucją prawną kary umownej, a zatem przyczyną takiego rozwiązania musiałoby być niewykonanie zobowiązania niepieniężnego przez powoda, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Sąd wskazał, iż sankcją nieważności objęte są zarówno postanowienia umowne sprzeczne z ustawą, jak i mające na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.).

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. W związku z przegraniem sprawy w całości przez A. Ś., Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył go kwotą 100.000 zł z tytułu opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony. O kosztach procesu należnych przeciwnikowi procesowemu, Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od A. Ś. na rzecz T. P. kwotę 7.317 zł, obejmującą koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł, opłatę od pełnomocnictwa – 17 zł oraz opłatę sądową od wniosku o udzielenie zabezpieczenia przed wytoczeniem pozwu w kwocie 100 zł.

( wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 19.10.2015 r. z uzasadnieniem, k. 77-88)

Powód uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi koszty sądowe, do których był zobowiązany wskazanym wyżej wyrokiem.

( potwierdzenie przelewu, k. 95)

Koszty zasądzone na rzecz przeciwnika procesu zostały zaś wyegzekwowane od powoda w ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi M. G. w sprawie o sygn. akt Km 2786/16.

( bezsporne)

Pismem z dnia 15 kwietnia 2015 roku M. P. rozwiązała z powodem umowę o świadczenie obsługi prawnej z dnia 1 sierpnia 2007 roku, z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia.

( wypowiedzenie umowy o obsługę prawną, k. 89)

Pismem z dnia 24 listopada 2015 roku powód zwrócił się do M. P. o podanie nazwy jej ubezpieczyciela i numeru polisy ubezpieczeniowej w latach 2012-2015.

( pismo powoda, k. 90)

W odpowiedzi na powyższy wniosek, M. P. zwróciła się do powoda o wskazanie celu oraz szczegółowego uzasadnienia wniosku, nie podając danych, których domagał się powód.

( pismo M. P., k. 91)

Dane dotyczące ubezpieczenia M. P. powód uzyskał dopiero z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Ł..

( korespondencja pomiędzy powodem a OIRP w Ł., k. 92-93)

Pismem, doręczonym (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. w dniu 3 czerwca 2016 roku, powód zgłosił szkodę pozwanemu.

( pismo – zgłoszenie szkody, k. 96-97, koperta z potwierdzeniem wpływu, k. 200)

Decyzją z dnia 14 czerwca 2016 roku pozwany poinformował powoda o nieuwzględnieniu jego roszczeń.

( decyzja, k. 99-100)

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o przywołane wyżej dowody z dokumentów, których prawdziwość nie była kwestionowana w toku postępowania oraz dowody z osobowych źródeł. Zasadnicze dla sprawy okoliczności zostały ustalone w oparciu o dokumenty – umowy i projekty umów, korespondencję e-mail, orzeczenia sądów, korespondencję z ubezpieczycielem. Zeznania świadków i przesłuchanie powoda zasadniczo potwierdzały stan wynikający z tych dokumentów i jako takie miały dla sprawy drugorzędne znaczenie. Większość istotnych okoliczności faktycznych miała charakter bezsporny między stronami i interwenientką uboczną, przy czym uczestnicy procesu wyciągali często odmienne wnioski z tych samych okoliczności i wyrażali odmienne oceny prawne. Zeznania świadków A. P. i T. P. nie miały wielkiego znaczenia dla ustalenia okoliczności, istotnych z punktu widzenia odpowiedzialności pozwanego, gdyż świadkowie ci nie mieli wiedzy na temat propozycji zmian w projektach umowy najmu, przedstawionych przez radcę prawnego. Ich relacje koncentrowały się albo na zasadach współpracy powoda z prawnikiem, albo na dalszych losach umowy. Sąd oddalił wniosek o ponowne przesłuchanie świadka M. P., zgłoszony celem skonfrontowania jej zeznań z relacją powoda. Podkreślić należy, iż co do zasady dowód z przesłuchania stron powinien być przeprowadzany na koniec postępowania dowodowego, a ponadto różnice w twierdzeniach świadka i powoda nie dotyczyły kwestii kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich dalsze roztrząsanie nie mogło wpłynąć na wynik procesu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo niemal w całości zasługiwało na uwzględnienie.

Legitymacja bierna ubezpieczyciela nie budziła w niniejszej sprawie wątpliwości i nie była kwestionowana przez pozwanego. Sprawca szkody M. P. realizowała bowiem obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, wynikający z art. 22 ⁷ ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w pozwanym zakładzie ubezpieczeń, którego podstawę odpowiedzialności stanowi art. 822 k.c.

Ubezpieczoną M. P. łączyła z powodem umowa o świadczenie obsługi prawnej z dnia 1 sierpnia 2007 roku, na podstawie której interwenientka uboczna świadczyła pomoc prawną na rzecz powoda. W związku z oparciem powództwa o nieprawidłowe wykonanie powyższych usług przez radcę prawnego, prowadzące do powstania szkody w majątku powoda, podstaw jego roszczenia w niniejszej sprawie należy poszukiwać w przepisach statuujących zasady odpowiedzialności kontraktowej.

Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle powyższego przepisu na powodzie zgłaszającym roszczenie spoczywa obowiązek wykazania następujących przesłanek: niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy pierwszą a drugą przesłanką. Dłużnik zaś, chcąc uwolnić się odpowiedzialności, powinien wykazać, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

W ocenie Sądu powód wykazał wszelkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Fakt poniesienia szkody i jej wysokość wynika z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 października 2015 roku wydanego w sprawie o sygn. akt X GC 341/14. Powód wykazał także, iż szkoda ta powstała na skutek nienależytego wykonania umowy przez korzystającą z ochrony ubezpieczeniowej M. P.. Radca prawny, zajmująca się obsługą prawną powoda, włączyła do umowy nieważne postanowienia dotyczące kary umownej i o zobowiązaniu najemcy do poddania się egzekucji w zakresie obowiązku zapłaty powyższej kary. Zaproponowane przez prawnika postanowienia stały się podstawą do wezwania najemcy do zapłaty kary umownej, a następnie, po bezskutecznym upływie terminu określonego w wezwaniu, skutkowały wnioskami powoda o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu zawierającemu zobowiązanie najemcy. Akcja obronna podjęta przez T. P. doprowadziła do przegrania przez powoda procesu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i obciążenia powoda kosztami procesu.

Nie można zgodzić się z argumentacją pozwanego, iż postanowienie umowne dotyczące kary umownej zostało przez radcę prawnego sformułowano prawidłowo. Art. 483 § 1 k.c. dotyczący kary umownej ma bowiem jednoznaczne brzmienie i wprost w nim wskazano, iż zastrzeżenie o naprawieniu szkody przez zapłatę określonej sumy może dotyczyć tylko szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Sformułowanie zaproponowane powodowi przez prawnika, polegające na wskazaniu, iż obowiązek zapłaty kary umownej przez najemcę powstaje w przypadku rozwiązania umowy przez wynajmującego w razie zaistnienia jednej, kilku lub wszystkich przyczyn rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia oznacza w istocie, że przyczyny te stanowią jednocześnie podstawę naliczenia kary umownej. Mając na względzie, iż kara umowna stanowi formę naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, a nie jest zastrzeżona na wypadek skorzystania przez jedną ze stron z uprawnienia prawnokształtującego, to odwołanie się do tego uprawnienia przy ustaleniu podstaw naliczenia kary umownej, stanowi uproszczenie redakcyjne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 r., III CSK 288/06). W takiej też sytuacji nie można abstrahować od tego, czy rozwiązanie umowy związane było ze zobowiązaniem o charakterze pieniężnym czy niepieniężnym, gdyż tylko w tym ostatnim przypadku kara umowna w rozumieniu art. 483 § 1 k.c. jest dopuszczalna. Kwestia ta została dość jednoznacznie przedstawiona w powołanym wyżej wyroku SN o sygn. akt III CSK 288/06, a zatem orzecznictwo na ten temat było znane przed zawarciem spornej umowy najmu. Wyrok ten przywołuje także interwenientka uboczna w piśmie z dnia 6 czerwca 2017 roku (k. 210) jako przykład judykatu, wskazującego na możliwość zastrzeżenia kar umownych na wypadek niewykonania zobowiązań pieniężnych, choć lektura tego orzeczenia prowadzi do zgoła odmiennych wniosków. Orzecznictwo dopuszczające odmienną argumentację należy uznać za marginalne i odosobnione, a opieranie na podstawie takich wyroków porad prawnych, wobec jednoznacznego brzmienia art. 483 § 1 k.c., należy uznać za działanie nader ryzykowne, nie mające uzasadnienia w obowiązujących przepisach. W kontekście powyższego, niezrozumiale brzmią twierdzenia pozwanego, jakoby radca prawny wykazał się dbałością o interesy mocodawcy, chcąc w sposób jak najlepszy zabezpieczyć jego interesy. Propozycje prawnika nie tylko bowiem nie skutkowały zabezpieczeniem interesów powoda, ale naraziły go na znaczne koszty.

Pozwany nie wykazał, iż ubezpieczona nie ponosi winy w nienależytym wykonaniu zobowiązania. Fakt, iż umowa podlegała zmianom po przesłaniu projektów przed M. P., w żaden sposób nie zwalnia jej z odpowiedzialności za zaproponowane przez nią postanowienia w projekcie umowy, które zostały włączone do jej ostatecznego tekstu (§ 9 ust. 5 i 6 umowy). Wbrew twierdzeniom interwenienta ubocznego, z korespondencji e-mail pomiędzy powodem a prawnikiem, wcale nie wynika, aby umowa miała podlegać dalszym konsultacjom. Na podstawie tej korespondencji nie ma podstaw, by uznać, iż odesłany przez M. P. projekt miał charakter jedynie wstępnych propozycji. Podkreślić należy, iż projekt z naniesionymi przez powoda zmianami odesłany radcy prawnemu w dniu 29 czerwca 2012 roku do ponownej oceny uwzględniał już § 9 ust. 5 i 6 w brzmieniu zaproponowanym przez prawnika (zmiana w § 9 ust. 6 dotyczyła sprostowania omyłkowego powołania ust. 4 zamiast ust. 5). Nawet jednak w przypadku uznania, iż w świadomości radcy prawnego jej propozycje nie stanowiły ostatecznej wersji umowy, nie można tej okoliczności potraktować jako usprawiedliwienia jej błędów. Obciążał ją bowiem obowiązek profesjonalnego i starannego działania, a liczenie na to, iż w bliżej nieokreślonej przyszłości zostałyby usunięte zaproponowane przez nią wadliwe postanowienia umowy, nie mieści się w standardzie działania profesjonalnego pełnomocnika.

Fakt modyfikacji przez powoda w finalnie zawartej umowie § 9 ust. 2 nie może wpływać na ocenę działania pełnomocnika. Powód usunął z tego postanowienia część sytuacji stanowiących przyczyny rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym oraz wyeliminował z punktu a) zapis o uprzednim pisemnym wezwaniu najemcy udzielającym mu dodatkowego miesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu. Nie można zgodzić się z interwenientką uboczną, iż ta ostatnia okoliczność zadecydowała o przegraniu przez powoda sprawy o sygn. akt X GC 341/14. Z uzasadnienia wydanego w tej sprawie orzeczenia wynika wprawdzie, że brak takiego uprzedniego wezwania naruszał art. 687 k.c., ale nie zmienia to oceny, iż podstawową przyczyną przegrania sprawy była nieskuteczność zastrzeżenia w umowie kary umownej. Reasumując, nawet w przypadku prawidłowego rozwiązania umowy, tj. w zgodzie z art. 687 k.c., sytuacja powoda nie mogła się zmienić – i tak przegrałby sprawę i byłby zmuszony do poniesienia kosztów procesu. Poza tym pierwotną przyczyną porażki powoda w sprawie o sygn. akt X GC 341/14 było dochodzenie przez niego wadliwie zastrzeżonej kary umownej, co spowodowało wytoczenie przeciwko niemu powództwa przeciwegzekucyjnego. Skutku tego nie spowodowało zaś nieprawidłowe rozwiązanie umowy. Bez znaczenia jest również okoliczność wykreślenia przez powoda niektórych sytuacji uprawniających go do rozwiązania umowy w trybie § 9 ust. 2 umowy, które odnosiły się do zobowiązań o charakterze niepieniężnym. Dla precyzji i odnosząc się do zarzutów interwenientki ubocznej, należy wskazać, iż wśród pozostawionych przez powoda przesłanek rozwiązania, przesłanka określona w § 9 ust. 2 pkt b dotyczyła zobowiązania niepieniężnego, podczas gdy pozostałe dwie przesłanki (punkty a i c) odnosiły się do zobowiązań pieniężnych. Nie budzi wątpliwości, iż radca prawny w przesłanej przez siebie wersji umowy, formułując zastrzeżenie o karze umownej, odniósł je także do niewykonania przez najemcę zobowiązań o charakterze pieniężnym i to te sytuacje stanowiły podstawę naliczenia kary umownej. Kwestia, iż katalog sytuacji, kiedy naliczenie tej kary było możliwe, w wersji zaproponowanej przez M. P. był szerszy nie wpływa na zasadę jej odpowiedzialności, skoro przynajmniej w części zastrzeżenie przez nią kary umownej było nieprawidłowe, a ponadto nie wykazano, jakoby najemca dopuszczał się naruszeń umowy wskazanych w wykreślonych przez powoda punktach, co mogłoby pozwalać na odmienne zakwalifikowanie podstawy naliczenia kary.

W żaden sposób nie przemawia na korzyść pozwanego okoliczność uwzględniania przez sąd wniosków powoda o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności. Kwestia bowiem badania ważności zastrzeżenia kary umownej pozostawała poza kognicją sądu klauzulowego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2008 r., III CZP 155/07).

Odnosząc się do argumentacji interwenientki ubocznej, należy wskazać, iż korzystanie przez powoda z pomocy innych prawników oraz okoliczność, iż do zadań M. P. należało głównie reprezentowanie powoda w sądzie, nie może wpływać na kwestię jej odpowiedzialności. Istotne jest bowiem, iż ze zgromadzonego materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, iż to interwenientka uboczna konsultowała umowę najmu i zaproponowała wpisanie do niej wadliwych rozwiązań prawnych. Zakres umowy o obsługę prawną nie pozostawia zaś wątpliwości, iż zadanie polegające na konsultowaniu umów wchodziło w zakres jej obowiązków. Bez znaczenia dla niniejszej sprawy jest także to, czy powód znał instytucję kary umownej, skoro kwestię obsługi prawnej zlecał interwenientce ubocznej jako profesjonalistce w tym zakresie. Fakt przebywania powódki w lipcu 2012 roku na urlopie również nie niweluje jej odpowiedzialności, skoro bezsporne jest, że projekty umowy zostały przesłane przez nią powodowi przed tym urlopem i nie jest kwestionowane to, iż M. P. nie uczestniczyła w dalszych negocjacjach umowy. Odpowiedzialność ubezpieczonej związana jest bowiem z niezgodnymi z prawem propozycjami w projektach przesłanych w dniach 27 czerwca 2012 roku i 1 lipca 2012 roku, a nie z jej działaniem w późniejszym okresie.

Nie zasługiwał na uwzględnienie także zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody. W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż powód, działając w zaufaniu do swojego prawnika, skorzystał z przewidzianych przez niego instrumentów prawnych, występując o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu. Powyższe działanie nie może być postrzegane jako jego przyczynienie się do powstania szkody. Przyczynienie powoda nie może być też w żaden sposób wiązane z działaniem notariusza, przed którym podpisano akt notarialny zawierający oświadczenie najemcy o poddaniu się egzekucji oraz sądu nadającego temu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności. Niezawarcie przez powoda ugody nie doprowadziło do powstania szkody, gdyż ta była konsekwencją wadliwego działania interwenientki ubocznej. Podpisanie porozumienia mogłoby co najwyżej prowadzić do zapobiegnięcia szkodzie lub minimalizowaniujej rozmiarów. Kwestia zawarcia porozumienia z najemcą pozostawała jednak w autonomii decyzyjnej powoda. Oczywistą rzeczą jest bowiem to, iż ugoda wymaga ustępstw obydwu stron i powód miał prawo do oceny przedstawionych propozycji ugodowych jako niekorzystnych dla niego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w całości uwzględnił roszczenie główne powoda.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia 3 lipca 2016 roku. Data początkowa naliczania odsetek została wyznaczona w oparciu o art. 817 § 1 k.c., po upływie 30 dni od otrzymania przez ubezpieczyciela zawiadomienia o wypadku, co nastąpiło w dniu 3 czerwca 2016 roku. Roszczenie odsetkowe w pozostałej części podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwanego. Zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwota 10.783 zł z tytułu kosztów procesu obejmowała opłatę od pozwu w wysokości 5.366 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5.400 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804) oraz opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

z/ odpisy wyroku wraz z uzasadnieniem doręczy ć pełnomocnikom pozwanego i interwenienta ubocznego.