Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca: SSA Urszula Iwanowska (sprawozdawca)

Sędziowie: SA Barbara Białecka

SA Romana Mrotek

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania B. W. i R. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek zażalenia B. W. i R. D. na postanowienie zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 września 2017 r. do innego równoległego składu tego Sądu,

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie i zasądzić od B. W. i R. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwoty po 1.350 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

II.  oddalić zażalenia w pozostałym zakresie;

III.  zasądzić od B. W. i R. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwoty po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 21 października 2015 r. obniżył podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonej B. W., pracownicy zatrudnionej u płatnika R. D. i ustalił, że podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe wynosi: w październiku 2010 r. – 1.026,73 zł, w listopadzie 2010 r. - 2.146,69 zł, w grudniu 2010 r. - zero, w listopadzie 2011 r. - 1.306,72 zł, w grudniu 2011 r.- 2.800 zł, w styczniu 2015 r. - 466,75 zł, oraz na ubezpieczenie zdrowotne odpowiednio - 885,97 zł, 1.852,38 zł, 2.093,90 zł, 1.127,57 zł, 2.416,12 zł i 2.013,46 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji R. D. wniósł o jej uchylenie i ustalenie podstawy wymiaru składek ubezpieczonej na dotychczasowym poziomie zgodnie z zawartą umową o pracę, w której wynagrodzenie określono na kwotę 7.000 zł.

Odwołanie od decyzji wniosła również B. W. wyjaśniając, że zawierając umowę o pracę miała zamiar normalnie pracować na wskazanym w umowie stanowisku i nie przewidywała, że stan jej zdrowia w ciąży będzie na tyle zły, że będzie zmuszona skorzystać ze zwolnienia lekarskiego.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie zwracając przy tym uwagę, że strony są parą, płatnik jest ojcem dziecka, co oznacza, że w chwili zawarcia umowy o pracę strony niewątpliwie miały świadomość, że ubezpieczona jest w ciąży.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 15 czerwca 2016 r. oddalił odwołania oraz zasądził od ubezpieczonych R. D. i B. W. na rzecz organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwoty po 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Płatnik składek i ubezpieczona złożyli apelacje od powyższego wyroku, którą wyrokiem z dnia 20 listopada 2017 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił (punkt I) oraz zasądził od R. D. i B. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwoty po 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (punkt II).

Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym sąd odwoławczy wskazał, że orzeczenie oparł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 i art. 99 k.p.c.

Z powyższym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w całości nie zgodzili się B. W. i R. D., którzy działając przez pełnomocników złożyli zażalenia.

B. W. wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zmniejszenie kwoty zasądzonej od niej tytułem zwrotu kosztów procesu z 1.800 zł do kwoty 180 zł.

Ubezpieczona zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. poprzez nie zawarcie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia jakiejkolwiek argumentacji faktycznej, jak też pełnej podstawy prawnej i jej wyjaśnienia, pozwalających na dokonanie instancyjnej kontroli tego orzeczenia,

2.  naruszenie przepisów prawa, a mianowicie § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) poprzez przyjęcie w zaskarżonym postanowieniu stawki wynagrodzenia radcy prawnego nie odpowiadającej wskazanej wyżej regulacji.

W uzasadnieniu skarżąca między innymi podniosła, że brak uzasadnienia postanowienia i brak jakiegokolwiek odniesienia się do właściwego w tym zakresie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, jak też nie wskazanie jakiegokolwiek przepisu, na podstawie którego Sąd Apelacyjny w Szczecinie ustalił stawkę wynagrodzenia pełnomocnika zasądzonego ostatecznie od przegrywającej proces strony, powoduje niemożność czy to podniesienia merytorycznych zarzutów do argumentacji Sądu, których w tej sprawie po prostu brak, czy też – w konsekwencji - niemożność poddania tego rozstrzygnięcia kontroli instancyjnej w trybie art. 394 ² k.p.c.

W tym stanie rzeczy skarżąca wniosła jak na wstępie jednocześnie wskazując, że wniosek o zmniejszenie zasądzonego do zwrotu wynagrodzenia radcy prawnego działającego jako pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. w niniejszej sprawie znajduje uzasadnienie w dyspozycji § 9 i § 10 przywołanego powyżej rozporządzenia jako, że niniejsza sprawa jest niewątpliwie sprawą o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego bądź też sprawą do tego rodzaju spraw zbliżoną i w takiej sytuacji znaleźć powinien zastosowanie § 20 przedmiotowego rozporządzenia, w którym wskazano, iż wysokość stawek minimalnych w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju. W ocenie skarżącej niniejsza sprawa nie jest sprawą o charakterze majątkowym, bowiem nie wskazano w niej i nie ustalano wartości przedmiotu sprawy, toczyła się ona natomiast w przedmiocie ustalenia podstawy świadczenia na ubezpieczenie społeczne, a więc stanowi sprawę najbardziej zbliżoną do uregulowanej, co do stawki minimalnej wynagrodzenia, w § 9 ust. 2 powołanego rozporządzenia.

Ponadto ubezpieczona podniosła, że wygrywający sprawę organ rentowy korzystał ze stałej obsługi prawnej, a w niniejszej sprawie nie wykazał, aby poniósł dodatkowe nakłady w związku z prowadzonym procesem. Na poparcie tego stanowiska skarżąca wskazała na wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 października 2017 r., w którym sąd ten wyjaśnił, że o kosztach postępowania sąd orzeka zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., a więc strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 109 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. W tego rodzaju sprawach wiele Sądów Apelacyjnych wydawało orzeczenia w przedmiocie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego właśnie w oparciu o przywołane wyżej przepisy, co stanowi zdaniem skarżącej ugruntowane już stanowisko judykatury (tak m.in.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., I CZ 183/12; z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 124/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 czerwca 2015 r., I ACa 182/15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 maja 2015 r., I ACa 51/15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 lipca 2016 r., III AUa 943/15).

Z kolei R. D. zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1)  naruszenia przepisów prawa procesowego mający wpływ na treść tego orzeczenia, tj. § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) poprzez przyjęcie w zaskarżonym postanowieniu stawki wynagrodzenia radcy prawnego w wysokości znacznie wyższej od przewidzianej w przywołanych przepisach wykonawczych,

2)  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. poprzez to, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia brak jest argumentacji faktycznej i prawnej, która uzasadniałaby przyjęcie przez Sąd takiej a nie innej stawki wynagrodzenia zasądzonego do zwrotu.

Podnosząc powyższe skarżący wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy w tym zakresie do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w innym składzie

ewentualnie

- zmianę opisanego wyżej postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie i zasądzenie od odwołującego się na rzecz ZUS zwrotu kosztów procesu w stawce minimalnej wynagrodzenia radcowskiego, tj. w kwocie 180 zł.

W uzasadnieniu skarżący między innymi wskazał, że w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Apelacyjny nie wspomniał w żadnym miejscu o tym, na jakiej podstawie i przy przyjęciu jakich przepisów określił stawkę wynagrodzenia radcy prawnego - pełnomocnika ZUS Oddział w S., którą powinien zwrócić odwołujący się. Uzasadnienie zaskarżonego postanowienie, nie zawiera wymaganej przepisami podstawy prawnej ani jej wyjaśnienia, co stanowi oczywiste naruszenie dyspozycji art. 328 § 2 k.p.c. Skarżący podkreślił, że w takiej sytuacji nie sposób sformułować konkretnych zarzutów do poglądów prawnych czy ustaleń faktycznych Sądu Apelacyjnego, skoro pisemne motywy orzeczenia takich nie zawierają. Z tego zaś powodu podniesiony na wstępie zarzut uchybień proceduralnych Sądu Apelacyjnego jest o tyle istotny, że naruszenia te uniemożliwiają stronie skorzystanie z jej ustawowych uprawnień do wniesienia merytorycznego zażalenia, a w konsekwencji także ograniczają jej prawa procesowe i nie pozwalają Sądowi Apelacyjnemu w innym składzie do zweryfikowania prawidłowości wydanego orzeczenia w trybie art. 394 ² k.p.c.

Dalej odwołujący się wskazał, że podstawą dla ustalenia wysokości stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony w procesie cywilnym są konkretne regulacje prawne, a w tej sprawie to przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. W § 9 przyjmuje się w nim stawki minimalne w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego na kwotę 180 zł, a w § 10 wskazuje się, że do ustalenia stawek minimalnych za prowadzenie spraw z zakresu prawa pracy przed sądem apelacyjnym stosuje się właśnie § 9. Natomiast na jakiej podstawie Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 20 listopada 2017 r. przyjął kwotę 1.800 zł zwrotu kosztów zastępstwa - nie wiadomo. Albo jest to oczywista omyłka pisarska, albo przyjęcie stawki dla innego rodzaju spraw. Co stanowi drugie z istotnych uchybień proceduralnych podniesionych w niniejszym zażaleniu, gdyż według odwołującego się niniejsza sprawa jest sprawą o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego lub sprawą do niej zbliżoną i na podstawie § 9 i 10 przywołanego wyżej rozporządzenia wysokość zwrotnego stronie wygrywającej wynagrodzenia pełnomocnika winna wynosić 180 zł. Podobnie orzekało już wiele sądów w analogicznych sprawach, co uprawnia do przyjęcia, że jest to już utrwalona praktyka orzecznicza wyrażona chociażby w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., I CZ 183/12 czy z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 124/12, jak też w wyrokach Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 lipca 2016 r., III AUa 943/15 czy z dnia 25 czerwca 2015 r., I ACa 182/15 oraz Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 maja 2015 r., I ACa 51/15.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych złożył odpowiedzi na oba zażalenia wnosząc o ich oddalenie w całości oraz zasądzenie od skarżących kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według norm przepisanych wskazując, że zaskarżone orzeczenie jest trafne.

Organ rentowy wyjaśnił, że sprawa będąca przedmiotem niniejszego postępowania dotyczyła ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia B. W. podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek R. D., w związku z tym ustalenie wysokości zwrotu kosztów zastępstwa procesowego dla organu rentowego od obu skarżących prawidłowo nastąpiło z uwzględnieniem wartości przedmiotu sporu w myśl § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, a tym samym nie mógł w sprawie znaleźć zastosowania powołany przez stronę przepis § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 3 tego rozporządzenia albowiem jego treść wyraźnie wskazuje, iż dotyczy spraw o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym. Na poparcie swojego stanowiska organ rentowy przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenia okazały się co do zasady nieuzasadnione. Natomiast korekcie podlegała jedynie kwota ustalonego wynagrodzenia dla pełnomocnika organu rentowego.

W odpowiedzi na zarzut obu zażaleń należy uznać, że faktycznie sąd odwoławczy w uzasadnieniu orzeczenia o kosztach postępowania w drugiej instancji wskazał jedynie przepisy regulujące zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, nie wskazując podstawy ustalenia ich wysokości. Jednak dla skarżących nie budzi wątpliwości, że podstawą ustalenia tej wysokości były przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm. – w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia apelacji; powoływane dalej jako: rozporządzenie).

Błędne jest jednak stanowisko skarżących, iż niniejsza sprawa należy do kategorii spraw z o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego i stawkę wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego, który wygrał postępowanie w instancji odwoławczej określa § 10 ust. 1 pkt. 2 w związku z § 9 ust. 2 powyższego rozporządzenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpoznającego zażalenia niniejsza sprawa jest sprawą o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a więc sprawą, w której wartość przedmiotu sporu stanowi różnica w wysokości świadczeń wypłaconych B. W. a tych, które winny być wypłacone przy przyjęciu podstawy wymiaru składek ustalonej przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy określił tę wartość w zażaleniu z dnia 28 lipca 2016 r. na postanowienie zawarte w pkt. II wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 15 czerwca 2016 r. – na kwotę 48.721 zł. W takiej sytuacji jest to sprawa najbardziej zbliżona do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych o składki, do której w myśl postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., III UZ 3/10 (OSNP 2011/21-22/283). Stanowisko to znalazło także potwierdzenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2016 r., III UZ|P 17/15 czy w uchwale siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, której nadano moc zasady prawnej. Dlatego przy ustaleniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika strony wygrywającej niniejszą sprawy należy uwzględnić § 2 pkt. 5 rozporządzenia.

W sprawie należy jednak mieć na uwadze, że doszło do złożenia odwołania od decyzji z dnia 21 października 2015 r. zarówno przez ubezpieczoną B. W., jak również przez płatnika składek R. D., a sąd pierwszej instancji połączył sprawy do łącznego rozpoznania i wyrokowania kierując się ekonomiką procesową. W sprawie po stronie ubezpieczonej i płatnika składek wystąpiło współuczestnictwo materialne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2011 r., I UZ 37/11, LEX nr 1489226).

Mając na uwadze powyższe prawidłowo ustalona stawka wynagrodzenia pełnomocnika za prowadzenie sprawy przed sądem drugiej instancji, w której wartość przedmiotu zaskarżenia mieści się w granicach powyżej 10.000 zł do 50.000 zł to kwota 2.700 zł (tj. 75% z kwoty 3.600 zł), co przy uwzględnieniu art. 105 § 1 k.p.c. w myśl którego współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych (…), odpowiada kwocie 1.350 zł od każdego ze współuczestników niniejszego sporu.

Dlatego też zaskarżone postanowienie, na podstawie art. 394 ² § 2 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. i w związku z art. 386 § 1 k.p.c. oraz przy uwzględnieniu art. 105 § 1 k.p.c., podlegało zmianie w stosunku do obu skarżących przez zasądzenie od B. W. i R. D. jak współuczestników przegrywających sprawę kwot po 1.350 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (punkt I).

W pozostałym zakresie sąd odwoławczy oddalił zażalenia skarżących na podstawie art. 394 ² § 2 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. i w związku z art. 385 k.p.c., jako nieuzasadnione (punkt II).

Nadto Sąd Apelacyjny, zgodnie z wnioskiem organu rentowego, w oparciu o zasadę wynikającą z art. 98 k.p.c. i mając na uwadze, że zażalenia zostały uwzględnione w nieznacznej części, a co do zasady nie podlegały uwzględnieniu, orzekł również o kosztach postępowania zażaleniowego uwzględniając § 10 ust. 2 pkt 2 w związku z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.; w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia zażaleń – 3 stycznia 2018 r.), bowiem jedynym kosztem organu rentowego w postępowaniu zażaleniowym jest wynagrodzenie pełnomocnika procesowego go reprezentującego (punkt III).

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek