Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lutego 2018 r. w S.

sprawy M. H. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołań M. H. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 27 września 2017 roku znak: (...)

oraz z dnia 4 października 2017 roku znak: (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję z 27 września 2017 roku w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do uchylenia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 20 października 2016 roku, znak: NSK/6/039117425 i ustala, że M. H. (1) przysługuje prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zgodnie z ustaleniami poczynionymi w tej decyzji;

II. zmienia zaskarżoną decyzję z 4 października 2017 roku w ten sposób, że ustala, iż M. H. (1) nie pobrała nienależnie świadczeń za okres od 14 czerwca 2016 roku do 30 września 2016 roku w kwocie (...),96 (pięciu tysięcy dziewięciuset trzydziestu czterech złotych i dziewięćdziesięciu sześciu groszy), a co za tym idzie – nie ma obowiązku zwrotu tych świadczeń;

III. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz M. H. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 360 (trzystu sześćdziesięciu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 września 2017 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił M. H. (1) prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Organ zaznaczył, że wydaje decyzję po rozpatrzeniu wniosku z 4 maja 2016 r.; jednocześnie uchylił decyzję z dnia 20 października 2016 roku. W uzasadnieniu wskazał, że mając na uwadze treść ugody sądowej z 25 sierpnia 2016 roku oraz pisma Publicznej Szkoły Podstawowej im. (...) w M. z 1 września 2017 roku, informujących, że stosunek pracy zawarty przez M. H. w dniu 1 września 2014 roku trwa nadal, uznał, iż należy odmówić ubezpieczonej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, ponieważ nie doszło do rozwiązania stosunku pracy.

W konsekwencji, decyzją z 4 października 2017 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zobowiązał M. H. (1) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 14 czerwca 2016 roku do 30 września 2016 roku w łącznej kwocie 5934,96 zł. Swojej decyzji w żaden sposób nie uzasadnił; jako jej podstawę prawną wskazał przepis art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS.

M. H. (1) odwołała się od obu powyższych decyzji, domagając się ostatecznie ich zmiany poprzez przyznanie jej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zgodnie z pierwotną decyzją oraz orzeczenia, że nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Dodatkowo wniosła o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniach obu odwołań ubezpieczona podkreśliła, iż rozwiązanie stosunku pracy jaki łączył ją z ostatnim pracodawcą nastąpiło w dniu 31 sierpnia 2015 roku, natomiast przywrócenie do pracy – zgodnie z treścią ugody sądowej z dnia 25 sierpnia 2016 roku - z dniem 1 września 2016 roku. Tym samym, w dacie złożenia pierwotnego wniosku w ZUS spełniała jej zdaniem wszystkie warunki do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego określone w art. 4 ustawy. Dodatkowo, odnośnie do decyzji zobowiązującej ją do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, M. H. wskazała, że podstawę uznania, że pobrane świadczenie winno podlegać zwrotowi jako nienależne, stanowią dwie kumulatywnie spełnione przesłanki, tj. brak prawa do świadczenia oraz świadomość tego (zła wiara) osoby przyjmującej to świadczenie. Odwołująca podkreśliła w tym kontekście, iż w chwili wypłacania świadczenia pozostawała w dobrej wierze, nadto od razu poinformowała pisemnie organ rentowy o przywróceniu jej do pracy, a mimo to organ rentowy nie wstrzymał wypłaty świadczenia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach.

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2017 roku sąd połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania i wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. H. (1) urodziła się (...).

W okresie od 20 sierpnia 1980 roku do 31 sierpnia 2014 roku była nieprzerwanie zatrudniona na stanowisku nauczycielki kolejno: w Przedszkolu Publicznym nr 54 w S. w okresie od 20 sierpnia 1980 roku do 31 sierpnia 2007 roku, w Szkole Podstawowej nr (...) w S. w okresie od 1 września 2007 roku do 31 sierpnia 2010 roku oraz w Szkole Podstawowej nr (...) w S. w okresie od 1 września 2010 roku do 31 sierpnia 2014 roku.

Niesporne, a nadto dowody: świadectwa pracy – k. 6-10 plik II akt ZUS.

W dniu 1 września 2014 roku M. H. (1) została zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Publicznej Szkole Podstawowej im. (...) w M. na stanowisku nauczycielki wychowania przedszkolnego w wymiarze pełnego etatu. Umowę o pracę zawarto na czas określony od 1 września 2014 roku do 31 sierpnia 2015 roku.

Dowód: umowa o pracę z 1.09.2014 r., k. 8 akt osobowych ubezpieczonej.

Pracodawca – Publiczna Szkoła Podstawowa im. (...) w M. w dniu 31 sierpnia 2015 roku wystawił M. H. świadectwo pracy, wskazując w nim, że łączący strony stosunek pracy ustał w trybie przewidzianym w art. 30 § 1 kodeksu pracy, tj. z upływem czasu, na który był zawarty.

Dowód: świadectwo pracy z 31.08.2015 r., k. 11-12 plik II akt ZUS

Po ustaniu zatrudnienia w Publicznej Szkole Podstawowej w M. M. H. (1) do 16 grudnia 2015 roku pobierała zasiłek chorobowy. Następnie – na podstawie decyzji ZUS O/S. z 7 grudnia 2015 roku - w okresie od 17 grudnia 2015 roku do 13 czerwca 2016 roku miała przyznane prawo do świadczenia rehabilitacyjnego.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek z 17.11.2015 r. – k. 1-2 plik I akt ZUS;

- decyzja z 7.12.2015 r. – k. 4 plik I akt ZUS.

W dniu 4 maja 2016 roku M. H. (1) złożyła w ZUS O/S. wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek - k. 1-2, pl. II akt ZUS.

Wydaną na skutek rozpatrzenia powyższego wniosku decyzją z 15 czerwca 2016 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej od 14 czerwca 2016 roku, tj. od dnia zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, zaliczkę na poczet przysługującego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku 62 lat i 9 miesięcy. Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na dzień 14 czerwca 2016 roku organ ustalił na kwotę 1663,99 zł.

W standardowym pouczeniu zamieszczonym w decyzji wskazano, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenie jest zobowiązana do jego zwrotu. Zaznaczono, iż za nienależnie pobrane uważa się świadczenie: 1. Wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie do nich prawa albo wstrzymania wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania, 2. Przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie, 3. Wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (pouczenie część III).

W części IV pkt 4 wskazano, że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ustaje z dniem:

- poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;

- osiągnięcia przez uprawnionego wieku emerytalnego ustalonego indywidualnie, w zależności od daty urodzenia ubezpieczonego (…), jeżeli uprawniony nie nabył prawa do emerytury określonego w odrębnych przepisach;

W części V pkt 1 wskazano, że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela. W punkcie 2 wskazano, że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega również zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu podlegającego obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnych i rentowych – innego niż z tytułu pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy, o której mowa w pkt 1 (…). W punkcie 3 wskazano, że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu przekraczającego kwotę 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa GUS.

W części VI pkt 1 wskazano, że w celu ustalenia, czy zachodzą okoliczności powodujące wstrzymanie wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub zmniejszenie jego wysokości uprawniony ma obowiązek powiadomić organ rentowy o m.in. :

- nabyciu prawa do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów albo uposażenia rodzinnego;

- podjęciu pracy w jednostkach – wymienionych w części V pkt 1 pouczenia;

- osiąganiu przychodu (wymienionego w cz. V pkt 2 pouczenia) i jego miesięcznej wysokości;

- łącznej kwocie przychodu – wymienionego w cz. V pkt 2 pouczenia (…).

Niesporne, a nadto dowód: decyzja z 15.06.2016 r. - k 15-16 plik II akt ZUS.

W związku z otrzymaniem świadectwa pracy wskazującego na ustanie stosunku pracy łączącego ją z Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M., w dniu 24 września 2015 roku M. H. (1) złożyła w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie pozew, w którym domagała się ustalenia, że pomiędzy nią a Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M. nadal istnieje stosunek pracy, gdyż począwszy od 1 września 2014 r. został nawiązany stosunek pracy na podstawie mianowania. Jako żądanie ewentualne zgłosiła jednocześnie żądanie ustalenia, że od tej daty była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Powyższa sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą IX P 718/15.

W toku postępowania sądowego strony, tj. M. H. i Publiczna Szkoła Podstawowa im. (...) w M., doszły do porozumienia, wobec czego na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku zawarły ugodę sądową.

W punkcie 1 ugody wskazano, że strony zgodnie oświadczają, że stosunek pracy nawiązany w dniu 1 września 2014 roku pomiędzy pozwaną Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M. a powódką M. H. (1) został zawarty na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

W punkcie 2 ugody wskazano, że powódka deklaruje gotowość do przystąpienia do pracy z dniem 1 września 2016 roku w Publicznej Szkole Podstawowej im. (...) w M..

W punkcie 3 wskazano, iż pozwana zobowiązuje się dopuścić powódkę do pracy na stanowisku nauczyciela edukacji przedszkolnej w punkcie przedszkolnym Publicznej Szkoły Podstawowej im. (...) w M. przy ul. (...) w pełnym wymiarze etatu, począwszy od 1 września 2016 roku, a powódka wyraża na to zgodę.

W punkcie 4 wskazano, iż niniejsza ugoda wyczerpuje wszelkie roszczenia stron wynikające z faktu uznania łączącej strony umowy z dnia 1 września 2014 roku za umowę o pracę na czas nieokreślony, w tym roszczenia finansowe.

W projekcie ugody zaproponowanym przez powódkę znajdował się również punkt dotyczący usunięcia z akt osobowych M. H. świadectwa pracy wskazującego na rozwiązanie stosunku pracy w związku z upływem czasu na jaki została pierwotnie zawarta umowa. Punkt taki nie został ostatecznie ujęty w zawartej przez strony w dniu 25 sierpnia 2016 r. ugodzie sądowej.

Postanowieniem z 25 sierpnia 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, wobec zawarcia przez strony ugody sądowej umorzył postępowanie w sprawie IX P 718/15.

Dowody:

- pozew z 24.09.2015 r. – k. 2-4 w aktach sprawy Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie IX P 718/15;

- pismo procesowe powódki z 11.08.2016 r. – k. 109 wraz z projektem ugody – k. 110, 112 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie IX P 718/15;

- ugoda sądowa z 25.08.2016 r. – k. 19 plik II akt ZUS; k. 113 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie IX P 718/15;

- postanowienie z 25.08.2016 r. – k. 20 plik II akt ZUS.

Za okres nieświadczenia pracy na rzecz Publicznej Szkoły Podstawowej im. (...) w M. od 1 września 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku M. H. (1) nie otrzymywała (i nie otrzymała po zawarciu ugody) wynagrodzenia. Za okres ten nie zostały również odprowadzone za nią żadne składki na ubezpieczenia społeczne.

Po zawarciu ugody Publiczna Szkoła Podstawowa im. (...) w M. dokonała ponownego zgłoszenia ubezpieczonej jako pracownicy w ZUS z datą wsteczną, tj. od 1 września 2015 roku, z tym, że w miesięcznych deklaracjach rozliczeniowych wskazała „zerowe” podstawy wymiaru składek za okres od 1 września 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. (...) w M. zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. H. za rok 2015 - 0,00 zł, za rok 2016 – 17.440,87 zł, za rok 2017 – 45.361,06 zł.

Dowody:

- poświadczenie dla celów świadczeń emerytalno-rentowych z 4.01.2018 r. – k. 24 – 25 plik III akt ZUS;

- pismo pracodawcy z 3.01.2018 r. – k. 32 akt sprawy;

- pismo ZUS z 5.01.2018 r. – k. 35 akt sprawy;

- deklaracja (...) z 19.09.2016 r. – k. 36 akt sprawy;

- zestawienie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne – k. 38-41 akt sprawy.

W dniu 29 sierpnia 2016 roku M. H. (1) złożyła w organie rentowym pisemne oświadczenie o osiąganiu przychodu z tytułu pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy. Wskazała w nim, że od 1 września 2016 roku będzie osiągała przychód w wysokości powodującej zawieszenie świadczenia kompensacyjnego.

Do oświadczenia M. H. (1) dołączyła kserokopię ugody sądowej zawartej z Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M. w dniu 25 sierpnia 2016 roku w sprawie o sygn. akt IX P 718/15.

Dowody:

- oświadczenie z 29.08.2016 r. - k. 17-18 pl. II akt ZUS;

- ugoda sądowa z 25.08.2016 r. – k. 19 plik II akt ZUS;

- postanowienie z 25.08.2016 r. – k. 20 plik II akt ZUS.

Decyzją z 7 września 2016 roku organ rentowy – wskazując, iż działa na skutek rozpatrzenia wniosku z dnia 29 sierpnia 2016 roku – wstrzymał M. H. (1) wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Podał, że wypłatę świadczenia wstrzymał od 1 października 2016 roku, tj. od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wydano decyzję, z uwagi na osiąganie przez M. H. przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Dowód: decyzja z 7.09.2016 r. – k. 21 plik II akt ZUS.

W dniu 20 października 2016 roku organ rentowy – wskazując, iż działa w rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej z 4 maja 2016 r. - wydał ostateczną decyzję o przyznaniu M. H. (1) nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od 14 czerwca 2016 roku, tj. od zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

W decyzji zaznaczył, że wypłata nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zostaje wstrzymana z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie.

Dowód: decyzja ZUS z 20.10.2016 r. - k. 25-26 plik II akt ZUS.

Pismem z 14 lipca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zwrócił się do Publicznej Szkoły Podstawowej w M. o nadesłanie zaświadczenia stwierdzającego wysokość przychodu osiągniętego przez M. H. (1) w okresie od 14 czerwca 2016 roku do 31 grudnia 2016 roku.

Pismem z dnia 25 lipca 2017 roku Zespół (...) w Dobrej poinformował ZUS, iż M. H. (1), zatrudniona w Publicznej Szkole Podstawowej im. (...) w M., w okresie od 14 czerwca 2016 roku do 31 grudnia 2016 roku otrzymała następujące wynagrodzenia: czerwiec, lipiec, sierpień po 0,00 zł, wrzesień 4100,70 zł, w październiku 4023,32 zł, natomiast w listopadzie i grudniu po 4100,70 zł.

Pismem z 7 sierpnia 2017 roku organ rentowy, wskazując na rozbieżności pomiędzy zaświadczeniem z 25.07.2017 r. a zapisami w Komputerowym Systemie Informatycznym ZUS, zwrócił się do Zespołu (...) w Dobrej o sprawdzenie i podanie właściwej kwoty przychodu M. H..

W odpowiedzi, pismem z 10 sierpnia 2017 roku poinformowano ZUS, iż ubezpieczona w okresie od czerwca do sierpnia nie otrzymywała wynagrodzeń, we wrześniu otrzymała wynagrodzenie w wysokości 4100,70 zł, w październiku 3758,87 zł, natomiast w listopadzie i grudniu po 4100,70 zł.

Pismem z dnia 24 sierpnia 2017 roku organ rentowy zwrócił się do Zespołu (...) w Dobrej o wystawienie zaświadczenia dotyczącego M. H. stwierdzającego z jakim dniem został rozwiązany stosunek pracy zawarty od 1 września 2014 r., z jakim dniem została ponownie zawarta umowa o pracę oraz czy osiągane przychody związane sią z podjęciem zatrudnienia w jednostkach, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela.

Pismem z 1 września 2017 roku, które wpłynęło do ZUS w dniu 13 września 2017 roku, Zespół (...) w Dobrej wskazał, iż umowa o pracę między M. H. (1) a Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M. została zawarta w dniu 1 września 2014 roku na czas określony do dnia 31 sierpnia 2015 roku. Na skutek wystąpienia M. H. (1) do sądu z roszczeniem wobec pracodawcy zawarto ugodę sądową, w związku z którą umowa o pracę została uznania za umowę na czas nieokreślony i M. H. (1) została przywrócona do pracy z dniem 1 września 2016 roku. Jednocześnie wskazano, iż M. H. (1) jest pracownikiem (...) im. (...) w M. i otrzymuje przychody z tytułu zatrudnienia na stanowisku nauczyciela w placówce, o której mowa w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela.

Dowody:

- pismo ZUS z 14.07.2017 r. - k. 28 plik II akt ZUS;

- pismo szkoły z 25.07.2017 r. – k. 28 plik II akt ZUS;

- pismo ZUS z 7.08.2017 r. – k. 30 plik II akt ZUS;

- pismo szkoły z 10.08.2017 r. - k. 31 plik II akt ZUS;

- pismo ZUS z 24.08.2017 r. – k. 33 plik II akt ZUS;

- pismo szkoły z 1.09.2017 r.- k. 35 plik II akt ZUS.

W dniu 25 września 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu wznowił postępowanie w sprawie dotyczącej wniosku M. H. o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne z 4 maja 2016 roku.

Dowód: postanowienie z 25.09.2017 r., k. 37, pl. II akt ZUS.

Sąd zważył co następuje:

Odwołania okazały się uzasadnione.

Zgodnie z normą art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 roku o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2018 r. poz. 128), świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;

3) rozwiązali stosunek pracy.

Legislacyjne dopełnienie możliwości skorzystania z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zawiera art. 4 ust. 2 tej ustawy, który uprawnia do nabycia tego świadczenia także nauczycieli w przypadkach, w których doszło do rozwiązania stosunku pracy lub jego wygaśnięcia w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty Nauczyciela, tj. w razie rozwiązania przez dyrektora szkoły stosunku pracy z powodu: 1) całkowitej likwidacji szkoły, lub 2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, albo 3) w razie wygaśnięcia stosunku pracy z upływem sześciomiesięcznego pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym lub 4) wygaśnięcia stosunku pracy z powodu odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym w razie powstania możliwości podjęcia pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który była zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku pracy, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.

Spełnienie przesłanki rozwiązania przez nauczyciela stosunku pracy budziło początkowo w orzecznictwie kontrowersje. Zostały one jednak usunięte poprzez podjęcie w dniu 27 kwietnia 2016 roku uchwały przez skład powiększony Sądu Najwyższego, w sprawie o sygn. akt III PZP 1/16, w której wyrażono pogląd, iż warunek rozwiązania stosunku pracy wymagany do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych), jest spełniony również w przypadku, gdy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta.

W ust. 3 pkt 2 omawianej ustawy dodatkowo wskazano, że nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył m.in. 55 lat w przypadku kobiet i 56 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2015-2016.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawało, że M. H. (1) w dacie złożenia pierwotnego wniosku o przyznanie jej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego legitymowała się wymaganym wiekiem oraz stażem ubezpieczeniowym. Wydając zaskarżoną decyzję z 27 września 2017 roku organ rentowy zakwestionował wyłącznie spełnienie przez ubezpieczoną trzeciej przesłanki warunkującej przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, tj. przesłanki rozwiązania stosunku pracy. Organ rentowy bowiem, powołując się na treść ugody sądowej z 25 sierpnia 2016 roku zawartej przez M. H. z pracodawcą Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M. w sprawie IX P 718/15, stanął na stanowisku, że w realiach niniejszej sprawy należało ostatecznie przyjąć, że nie doszło do rozwiązania – z dniem 31 sierpnia 2015 roku - stosunku pracy łączącego ubezpieczoną z Publiczną Szkołą Podstawową im. (...) w M., a co za tym idzie - brak było podstaw do przyznania ubezpieczonej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Sąd uznał tok rozumowania organu rentowego, który doprowadził go do wyciągnięcia takiego wniosku, za całkowicie błędny.

W realiach niniejszej sprawy należało bowiem zgodzić się z ubezpieczoną, że w dacie złożenia wniosku o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (4 maja 2016 roku), a także w dacie wydawania decyzji przyznającej jej prawo do tego świadczenia (najpierw zaliczkowej z 15 czerwca 2016 roku, a następnie ostatecznej z 20 października 2016 roku) spełniała ona wszystkie przesłanki do przyznania jej nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, w tym przesłankę rozwiązania stosunku pracy.

Z poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych wynika bowiem jasno, że M. H. (1) w dniu 1 września 2014 roku została zatrudniona na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego w Publicznej Szkole Podstawowej im. (...) w M. na podstawie umowy o pracę. W umowie wskazano, że została ona zawarta na czas określony od dnia 1 września 2014 roku do dnia 31 sierpnia 2015 roku i tak też potraktował ją ówczesny pracodawca ubezpieczonej, wystawiając je świadectwo pracy i nie dopuszczając do świadczenia pracy po tej dacie. Oznacza to, że umowa łącząca strony faktycznie uległa rozwiązaniu, a co za tym idzie – łączący strony stosunek pracy faktycznie ustał. Nastąpiło to przy tym wskutek upływu czasu, na jaki została zawarta umowa, wobec czego słusznie organ rentowy pierwotnie przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia. Bez znaczenia przy tym dla powyższego ustalenia pozostawał fakt, iż w dacie składania wniosku o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne toczyło się sądowe postępowanie z powództwa ubezpieczonej przeciwko Publicznej Szkole Podstawowej im. (...) w M., w toku którego M. H. (1) domagała się ustalenia, że łącząca ją z tą szkołą umowa o pracę była umową na czas nieokreślony, a nie umową terminową, a w konsekwencji - ustalenia, że nie doszło do ustania z dniem 31 sierpnia 2015 roku stosunku pracy łączącego ją z tą szkołą. Postępowanie to nie zakończyło się przy tym wydaniem wyroku, lecz zawarciem przez strony ugody sądowej, której treść także nie uprawniała do wyciągnięcia takich wniosków, jakie wyprowadził organ.

W ocenie sądu orzekającego w niniejszej sprawie nie sposób bowiem uznać złożenia przez ubezpieczoną i jej pracodawcę w ugodzie oświadczeń, że umowa zawarta w dniu 1 września 2014 roku była umową na czas nieokreślony, za równoznaczne ze złożeniem oświadczenia, że stosunek pracy łączący strony trwał nieprzerwanie od dnia 1 września 2014 roku. Przeciwnie, zwłaszcza w kontekście treści punktu 4 ugody, wolę stron należało odczytywać wyłącznie w ten sposób, że postanowiły one o ponownym nawiązaniu stosunku pracy z dniem 1 września 2016 roku. Natomiast co do okresu od 1 września 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku strony nie wypowiedziały się wprawdzie wprost, jednak jasno wskazały, iż nie zamierzają w jakikolwiek sposób wracać do tego okresu. Świadczy o tym między innymi fakt, że w projekcie ugody zaproponowanym przez powódkę znajdował się również punkt dotyczący usunięcia z akt osobowych M. H. świadectwa pracy wskazującego na rozwiązanie stosunku pracy w związku z upływem czasu na jaki została pierwotnie zawarta umowa. Punkt taki nie został ostatecznie ujęty w zawartej przez strony w dniu 25 sierpnia 2016 r. ugodzie sądowej, co oznacza, iż strony ostatecznie nie postanowiły o potrzebie „unicestwienia” skutków wcześniej podjętych przez pracodawcę działań. Co więcej, niespornym było, że za okres nieświadczenia pracy od 1 września 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku ubezpieczona nie otrzymywała (i nie otrzymała po zawarciu ugody) wynagrodzenia. Za okres ten nie zostały również za nią odprowadzone jakiekolwiek składki do ZUS. Publiczna Szkoła Podstawowa im. (...) w M. po zawarciu ugody sądowej we wrześniu 2016 roku dokonała natomiast ponownego zgłoszenia ubezpieczonej jako pracownika w ZUS z datą wsteczną. Zgłoszenie to zostało wprawdzie dokonane z datą wsteczną, tj. od 1 września 2015 roku (z nieznanych sądowi przyczyn, gdyż było to w okolicznościach sprawy działanie oczywiście błędne), jednak w miesięcznych deklaracjach rozliczeniowych wskazano „zerowe” podstawy wymiaru składek za okres od 1 września 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku.

Zdaniem sądu nie sposób z takiej sekwencji zdarzeń wyprowadzić wniosku, że stosunek pracy łączący M. H. (1) ze szkołą w M. nie ustał z dniem 1 września 2015 r., ani że – co było istotniejsze w niniejszym procesie – łączył on ją z tym pracodawcą w dacie, od której przyznano jej pierwotnie prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, tj. w czerwcu 2016 r.

W tym miejscu celowym wydaje się zwrócenie uwagi na treść przepisu art. 51 § 1 Kodeksu pracy, odnoszącego się do dużo bardziej oczywistej sytuacji, jaką jest przywrócenie pracownika do pracy na skutek wydania wyroku przez sąd. Stanowi on bowiem, iż pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia. Jasno widać więc, że mimo iż przywrócenie do pracy stanowi w istocie reaktywację stosunku pracy, także i ono łączy się z koniecznością przyjęcia, że przez pewien okres strony w istocie nie pozostawały w stosunku pracy. Wliczeniu do okresu zatrudnienia podlega bowiem tylko ten okres, za który przyznano pracownikowi wynagrodzenie. Jak się przyjmuje wykładając tę normę, wbrew swojej nazwie („przywraca” czyli powoduje powrót do stanu poprzedniego), orzeczenie o przywróceniu do pracy wprawdzie restytuuje stosunek pracy, jednak tylko na przyszłość, tj. doprowadza do powstania stosunku pracy, jaki istniał przed zakwestionowanym rozwiązaniem umowy o pracę, nie unieważniając bezprawnego oświadczenia pracodawcy z mocą wsteczną od momentu, w jakim zostało ono złożone (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 r., I PK 272/10). Pojęcie „okres pozostawania bez pracy”, o którym mowa w art. 51 § 1 k.p., należy więc w tej sytuacji rozumieć jako okres nieświadczenia pracy u pracodawcy, który dokonał wypowiedzenia niezgodnie z prawem. Okres ten nie jest okresem zatrudnienia ani okresem uznawanym za okres zatrudnienia, lecz jedynie okresem podlegającym wliczeniu do okresu zatrudnienia. W związku z tym, pracownik przywrócony do pracy orzeczeniem sądu nie pozostaje w tym okresie w stosunku pracy. Dlatego za okres pozostawania bez pracy pracownikowi przywróconemu do pracy orzeczeniem sądu, który podjął pracę u dotychczasowego pracodawcy, nie przysługuje np. prawo do urlopu wypoczynkowego (tak: wyroki Sądu Najwyższego z 10 marca 2010 r., II PK 265/09 oraz z 14 marca 2006 r., I PK 144/05).

Mając powyższe na uwadze, tym bardziej w okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób było uznać, aby M. H. (1) i (...) w M. mocą zawartej ugody sądowej postanowiły o reaktywowaniu łączącego ich stosunku pracy z mocą wsteczną. Zawarcie takiej ugody było przy tym możliwe, musiałoby jednak łączyć się z wyraźnym postanowieniem tego przez strony oraz – przede wszystkim – z uregulowaniem przez pracodawcę kwestii finansowych, w tym także związanych z zapłatą należnych za okres wsteczny składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro zaś – co niesporne – składki te nie zostały opłacone, gdyż strony w punkcie 4 ugody jednoznacznie to wykluczyły, organ rentowy nie miał jakichkolwiek realnych podstaw, by twierdzić, że w czerwcu 2016 roku strony pozostawały w stosunku pracy.

Mając więc powyższe na uwadze, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 27 września 2017 roku w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do uchylenia decyzji ZUS z dnia 20 października 2016 roku i ustalił, że M. H. (1) przysługuje prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zgodnie z ustaleniami poczynionymi w pierwotnie wydanej decyzji.

W konsekwencji powyższego zasadne okazało się również odwołanie ubezpieczonej od drugiej z zaskarżonych decyzji, datowanej na 4 października 2017 roku, zobowiązującej M. H. (1) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 14 czerwca 2016 roku do 30 września 2016 roku w łącznej kwocie 5934,96 zł.

Skoro bowiem sąd ustalił, że M. H. (1) przysługuje prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zgodnie z ustaleniami poczynionymi w decyzji z 20 października 2016 roku, tj., że ma ona prawo do tego świadczenia od 14 czerwca 2016 roku, tj. od zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, to niewątpliwie nie sposób było mówić o tym, aby świadczenie wypłacone za ten czas było obecnie świadczeniem nienależnym. Wymaga także dostrzeżenia, iż jedynym powodem, dla którego organ uważał obecnie, że M. H. (1) powinna zwrócić faktycznie wypłacone jej świadczenie za okres od 14 czerwca do 31 sierpnia 2016 roku, był fakt uchylenia decyzji przyznającej prawo do niego, tj. decyzji z 20 października 2016 r. Zakwestionowanie przez sąd skuteczności i prawidłowości tego uchylenia, czyniło więc w tej sytuacji całe rozumowanie organu rentowego wadliwym.

Wydaje się jednak celowym, by w tym kontekście zauważyć, że M. H. (1) w związku z zawarciem ze swoim pracodawcą ugody sądowej faktycznie wróciła do pracy, a co za tym idzie, do zarobkowania, z dniem 1 września 2016 roku. Niesporne jest też, że uzyskiwała w tym czasie przychód w wysokości skutkującej koniecznością zawieszenia wypłaty przysługującego jej świadczenia kompensacyjnego. Mając pełną świadomość powyższego, już w dniu 29 sierpnia 2016 roku M. H. (1) złożyła w ZUS O/S. wniosek o zawieszenie wypłaty świadczenia, wskazując w nim jednoznacznie, że domaga się, aby zawieszenie to nastąpiło już z dniem 1 września 2016 roku. Tymczasem decyzją z 7 września 2016 roku organ rentowy – po rozpatrzeniu powyższego wniosku – wprawdzie wstrzymał M. H. wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, jednakże z sobie tylko znanych przyczyn uczynił to dopiero od 1 października 2016 roku, zaś świadczenie za wrzesień wypłacił jej w całości.

W ocenie sądu, skoro organ rentowy orzekł o wstrzymaniu wypłaty świadczenia dopiero od października 2016 roku, mimo że dysponował informacją, która uzasadniała wtrzymanie wypłaty świadczenia już od września 2016 rok (zgodnie z wyraźnym wnioskiem ubezpieczonej), nie może obecnie skutecznie domagać się zwrotu wypłaconej należności.

Nie sposób bowiem stracić z pola widzenia tego, że jako podstawę prawną zaskarżonej decyzji o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z dnia 4 października 2017 roku organ rentowy wskazał art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (swoim zwyczajem nie precyzując bliżej, który dokładnie z przepisów tego artykułu ma na myśli). Należy przypuszczać, iż organowi chodziło w istocie o normę z ustępu pierwszego tego artykułu. O ile istotnie przepis ten wskazuje, iż osoba, która pobrała świadczenie nienależne jest zobowiązana do jego zwrotu, o tyle w realiach niniejszej sprawy istotnym jest, że ubezpieczona poinformowała ZUS o okolicznościach powodujących wstrzymanie świadczenia, a mimo to organ świadczenie jej nadal przez miesiąc wypłacał. W tym miejscu podkreślenia zatem wymaga, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego uchybienia organów administracji publicznej nie mogą powodować ujemnych następstw dla obywatela działającego w dobrej wierze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1994 r., (...) 46/94). Po wtóre ugruntowanym w orzecznictwie jest, (i pogląd ten podzielił również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie III AUa 719/14) iż „to na organie rentowym spoczywa obowiązek takiej organizacji pracy, aby nie dochodziło do potrącania świadczenia, do którego prawo ubezpieczonym wygasło”. Wspomniane orzeczenie, aczkolwiek wydane w odmiennym stanie faktycznym, w ocenie sądu orzekającego w pełni zachowuje swą aktualność na gruncie sprawy niniejszej. Kwota świadczenia kompensacyjnego za wrzesień 2016 roku została wypłacona mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do wypłaty świadczeń i mimo wiedzy organu o tym fakcie, który miał wszak możliwość wstrzymania dyspozycji realizacji należności. Ubezpieczona miała więc prawo uważać w tej sytuacji, że świadczenie za wrzesień jest świadczeniem jej należnym.

Nie sposób było także stracić z pola widzenia tego, iż każdorazowo decyzję o zwrocie świadczenia nienależnego poprzedzić musi decyzja bądź o ustaniu prawa, bądź o wstrzymaniu wypłaty świadczenia. Dopiero po jej doręczeniu stronie oraz po uprawomocnieniu się organ dochodzić może zwrotu świadczenia wypłaconego jako nienależne. Tymczasem wprawdzie w dniu 27 września 2017 roku organ rentowy wydał decyzję o wstrzymaniu ubezpieczonej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, jednakże decyzja ta ostatecznie okazała się bezpodstawna, co stwierdzone zostało w niniejszym postępowaniu. Co za tym idzie, brak było podstaw do przyjęcia, aby ubezpieczona była zobowiązana do zwrotu organowi jakichkolwiek kwot.

Mając powyższe na uwadze, sąd zmienił także decyzję z 4 października 2017 roku w ten sposób, że ustalił, iż M. H. (1) nie pobrała nienależnie świadczeń za cały okres wskazany w decyzji z 4 października 2017 roku, tj. za okres od 14 czerwca 2016 roku do 30 września 2016 roku, a co za tym idzie – nie ma obowiązku ich zwrotu.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III sentencji wyroku na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804). Zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołań stawki minimalne w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym wynosiły 180 zł. Z uwagi na fakt, iż niniejsze postępowanie dotyczyło dwóch odrębnych spraw połączonych jedynie przez sąd technicznie do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, pełnomocnikowi należało przyznać wynagrodzenie liczone od każdej sprawy osobno, tj. w kwocie 360 zł (2 x 180 zł).