Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko M. K.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 6 marca 2017 roku, sygn. akt III RC 215/16

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje adwokatowi R. M. kwotę 553,50 (pięćset pięćdziesiąt trzy, 50/100) złote brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu M. K. z urzędu w postępowaniu odwoławczym, którą to wypłacić z Rachunku Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Renata Lech SSO Dorota Krawczyk

Sygn. akt II Ca 557/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 marca 2017 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie z powództwa Z. K. przeciwko M. K. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego oddalił powództwo, zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami oraz przyznał adwokatowi R. M. kwotę 600,00 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, którą to nakazał wypłacić z wydatków Skarbu Państwa Kasa Sądu Rejonowego w Bełchatowie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 02.12.2003 r. wydanym w sprawie III RC 510/03 podwyższono alimenty od Z. K. na rzecz M. K. do kwoty po 250 zł miesięcznie.

Powód Z. K. ma 51 lat. Z zawodu jest murarzem- tynkarzem. Posiada prawo jazdy kat A,B,C,E. Pracował do 1991 r. Później utrzymywał się z podejmowanych prac dorywczych.

Z. K. był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego związku małżeńskiego z W. K. ma troje dorosłych dzieci. Ponadto ze związku konkubenckiego z M. S. (1) ma dwoje małoletnich dzieci : D. K. l. 3,5 oraz K. K. l. 2. Dzieci wychowuje sam od stycznia 2016 r.

Powód razem z małoletnimi mieszka w miejscowości B. gm. S. w domu, stanowiącym własność jego siostry, składającym się z 2 pokoi, łazienki. Powód reguluje rachunki za energię elektryczną w wysokości 130-150 zł co 2 miesiące, za wodę i ścieki w kwocie 130 zł miesięcznie, wywóz śmieci w wysokości 19 zł miesięcznie. Zakup butli gazu stanowi kwotę 50 zł miesięcznie. Opał otrzymuje z UG w S..

Z. K. otrzymuje świadczenia pielęgnacyjne, przyznawane mu z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności, w kwocie 1406 zł miesięcznie. Dodatkowo na rzecz małoletnich UG w S. wypłaca świadczenia w formie : zasiłku rodzinnego i dodatków do niego, zasiłku pielęgnacyjnego, zaliczki alimentacyjnej, świadczenia wychowawczego. Łączna miesięczna kwota przyznanych świadczeń wynosi 1976 zł. Innych dochodów powód nie ma. Jak podał nie może pracować bo nie dostałby zasiłków dla dzieci.

Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w P. powód został zaliczony do osób o lekkim stopniu niepełnosprawności, okresowo do dnia 31.08.2018 r.

Małoletni K. K. orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w P. został zaliczony do osób niepełnosprawnych z powodu upośledzenia narządu ruchu. Małoletni D. K. orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w P. również został zaliczony do osób niepełnosprawnych. Przyczyna jego niepełnosprawności jest schorzenie neurologiczne.

K. K. raz w tygodniu poddawany jest rehabilitacji w ramach NFZ. Dodatkowo dziecko raz w roku przechodzi kontrolne badania immunologiczne, genetyczne.

D. K. co 1,5 roku konsultowany jest kardiologicznie. Pozostaje również pod opieką laryngologa, okulisty. Dodatkowo 2, 3 razy w miesiącu małoletni w P. ma zajęcia logopedyczne oraz psychologiczne. Dziecko uczęszcza do przedszkola. Z. K. płaci tylko za wyżywienie syna w przedszkolu.

Powód do lekarzy jeździ z dziećmi samochodem swojej matki.

Z. K. poza alimentami na M. K. nie łoży takich świadczeń na rzecz innych osób. Powód posiada zadłużenie alimentacyjne w kwocie 62 742 zł.

Pozwany M. K. ma 30 lat. Nie posiada wyuczonego zawodu. W drugiej klasie szkoły podstawowej został przeniesiony do Ośrodka Szkolno – (...). Następnie rozpoczął uczęszczanie na Warsztaty Terapii Zajęciowej, gdzie chodzi do chwili obecnej. W czasie zajęć pozwany wykonuje drobne prace manualne. Zdarza się, że uzyska za nie dochód w wysokości ok. 90 zł. Pieniądze te przeznaczane są przez ośrodek na sfinansowanie niezbędnych pozwanemu rzeczy m in. odzieży.

M. K. utrzymuje się z renty socjalnej przyznanej w wysokości 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od marca 2016 r. świadczenie jest wypłacane w kwocie 459,30 zł. miesięcznie. Dodatkowo MOPS w B. wypłaca mu świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 153 zł miesięcznie.

Pozwany orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. został zaliczony do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności okresowo do dnia 31.05.2018 r. Jako przyczynę niepełnosprawności w orzeczeniu podano upośledzenie umysłowe. Pozwany nie potrafi czytać, pisać, liczyć, nie zna wartości pieniądza, słabo orientuje się w czasie. M. K. nie potrafi samodzielnie prowadzić gospodarstwa domowego, wymaga opieki, kontroli i wsparcia w realizacji codziennych czynności życiowych.

M. K. mieszka wraz z matką W. K. oraz niepełnosprawnym bratem P. A. w mieszkaniu o powierzchni ok. 42m ², za które miesięczne opłaty stanowią kwotę ok. 571 zł. Rachunki za energię elektryczną wynoszą ok. 75-80 zł co 2 miesiące, za gaz ok. 60 zł również co 2 miesiące. W opłatach za mieszkanie jest zadłużenie, które egzekwowane jest przez komornika sądowego z dochodów pozwanego oraz jego matki. W. K. otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne przyznane z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności w kwocie ok. 1400 zł miesięcznie.

Pozwany pozostaje pod opieką psychiatry. Zakup lekarstw stanowi kwotę ok. 38 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie jest zasadne. Zgodnie z art. 138 k.r.io. każda ze stron może domagać się zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków. Przez zmianę stosunków rozumieć należy zwiększenie bądź zmniejszenie możliwości majątkowych, zarobkowych zobowiązanego lub też usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do świadczenia alimentacyjnego.

Z definicji obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka wynika, że obowiązek ten ustaje dopiero wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej. Może się jednak zdarzyć, że dziecko na skutek swego kalectwa wrodzonego lub nabytego później albo w związku z niedorozwojem umysłowym nigdy lub przez długi okres nie będzie w stanie utrzymać się samodzielnie, w takiej sytuacji obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka może trwać długo. Podkreślić również trzeba, że sam fakt urodzenia dziecka nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do pozostałych dzieci. Dodatkowo trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba, że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle (vide wyr. SN z dnia 14.05.2002 r. VCKN 1032/00, Lex; wyr. SN z dnia 24.03.2000 r. I CKN 1538/99, Lex).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy stwierdził, że nie zaszły przesłanki ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego powoda Z. K. względem pozwanego M. K.. Przede wszystkim u pozwanego ze względu na jego znaczne upośledzenie umysłowe, możliwość podjęcia pracy zarobkowej potencjalnie ani rzeczywiście nie wystąpiła. Natomiast wypłacane mu świadczenie rentowe jego usprawiedliwione potrzeby, które Sąd jedynie w podstawowym zakresie oszacował na kwotę po ok. 850 zł ( ok. 250 zł – udział w kosztach utrzymania mieszkania, 400 zł- wydatki na żywność, 100 zł- wydatki na odzież i obuwie, 50 zł- zakup art. chemicznych i kosmetyków, 50 zł- leczenie) pokrywa jedynie w części.

Zaznaczyć również trzeba, iż pozwany wymaga opieki i kontroli w realizacji codziennych czynności życiowych. W tym zakresie całkowitego wsparcia udziela mu matka W. K.. W takich okolicznościach za uzasadniony należy uznać finansowy udział powoda w zaspakajaniu potrzeb uprawnionego. Tym bardziej, że dysponuje on stałym dochodem w postaci świadczenia pielęgnacyjnego (przyznawanego opiekunowi osoby niepełnosprawnej, a nie osobie wymagającej opieki) w wysokości niewiele niższej ( 1406 zł ) od minimalnego wynagrodzenia netto za pracę ( 1459 zł).

Obciążająca Z. K. kwota alimentów jest niewielka i stanowi niespełna 18 % jego dochodu.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Orzeczenie zawiera rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zgodnie z art. 108 k.p.c.

Wysokość wynagrodzenia adwokata z tytułu pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu zostało ustalone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz. U. 2015.1801).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pełnomocnika powoda, zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie punktu 1 i 2.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku poprzez błędne uznanie, iż pozwany M. K. nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, czego skutkiem było nieuwzględnienie powództwa, w sytuacji gdy pozwany ma miesięczny dochód w kwocie ok. 1000 złotych (liczonych bez świadczenia alimentacyjnego i bez potrąceń komornika), która to kwota pozwala mu się utrzymać,

2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonych dowodów polegająca na pominięciu w sprawie okoliczności wynikających z pisma Komornika Sądowego M. S. (2) (k. 104 i 105), dotyczących wszystkich zobowiązań pozwanego, źródła ich pochodzenia oraz wynikającego z nich wniosku, że pozwany z jednej strony nie może podjąć jakiejkolwiek pracy ze względu na swoją chorobę, ale już ta choroba nie przeszkadza mu w zaciągnięciu zobowiązań w banku, co z kolei winno skutkować uwzględnieniem powództwa, gdyż za aktualny stan majątkowy pozwanego odpowiada bądź on sam, bądź osoba się nim opiekująca, czyli matka, która dysponuje wszystkimi dochodami syna.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez uwzględnienie powództwa w całości i w pkt. 2 poprzez zasądzenie kosztów postępowania za I instancję oraz o zasądzenie kosztów postępowania za instancję odwoławczą według norm przepisanych, względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi 1 instancji.

Pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja i podniesione w niej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji.

Dokonując oceny zasadności podniesionych przez skarżącego zarzutów należy uznać, iż w żadnej mierze nie znajdują one uzasadnienia i nie mogą prowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Chybiony jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. byłby bowiem skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005r., III CK 314/05). Ocena mocy i wiarygodności dowodów przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy przeprowadził starannie postępowanie dowodowe, w oparciu o które dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego odnośnie aktualnej sytuacji życiowej pozwanego jako uprawnionego z tytułu alimentacji oraz możliwości majątkowych i zarobkowych powoda jako zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych. Dokonał także prawidłowej, zgodnej z dyrektywami wynikającymi z art. 233 § 1 k.p.c., oceny materiału dowodowego.

Zasadnie przyjął zatem Sąd Rejonowy, iż nie zaszły przesłanki ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego powoda Z. K. względem pozwanego M. K.. Przede wszystkim u pozwanego ze względu na jego znaczne upośledzenie umysłowe, możliwość podjęcia pracy zarobkowej potencjalnie ani rzeczywiście nie wystąpiła. Natomiast wypłacane mu świadczenie rentowe pozwała na zaspokojenie jego usprawiedliwionych potrzeb tylko w części. Zasadnie wskazał Sąd I instancji, iż pozwany wymaga opieki i kontroli w realizacji codziennych czynności życiowych.

Bez znaczenia w kontekście oceny zdolności pozwanego do samodzielnego utrzymania się pozostaje podniesiona w apelacji okoliczność odnośnie zaciągania przez pozwanego zobowiązań w banku oraz spłaty zadłużenia za mieszkanie. Zdaniem strony powodowej skoro choroba nie przeszkadza pozwanemu w zaciągnięciu zobowiązań w banku, to winno to skutkować uwzględnieniem powództwa, gdyż za aktualny stan majątkowy pozwanego odpowiada bądź on sam, bądź osoba opiekująca się nim, czyli matka, która dysponuje wszystkimi dochodami syna.

W ocenie Sądu Okręgowego fakt zadłużenia pozwanego świadczy co najwyżej o bardzo trudnej sytuacji materialnej rodziny, nie zaś o takich możliwościach zarobkowych, które pozwalają pozwanemu na samodzielne utrzymanie się, bez konieczności wsparcia ze strony ojca. Należy bowiem mieć na uwadze, iż pozwany został zaliczony do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności z powodu upośledzenia umysłowego, nie potrafi czytać, pisać, liczyć, nie zna wartości pieniądza, słabo orientuje się w czasie, nie potrafi samodzielnie prowadzić gospodarstwa domowego, wymaga opieki, kontroli i wsparcia w realizacji codziennych czynności życiowych. Nie ma zatem możliwości podjęcia zatrudnienia, zaś jak zasadnie wskazał Sąd Rejonowy, uzyskiwane przez niego świadczenie rentowe, pozwała na zaspokojenie tylko w części elementarnych potrzeb. Odmienne w tym zakresie twierdzenia powoda, który wskazał, iż jego syn jest w stanie utrzymać się samodzielnie, należy uznać za niepopartą żadnymi dowodami, polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Rejonowego.

Dokonując oceny zasadności powództwa o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego Sąd Rejonowy zasadnie zwrócił uwagę, na to, iż trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba, że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle. Obciążająca Z. K. kwota alimentów jest niewielka i stanowi niespełna 18 % jego dochodu. Wobec powyższego w tak ustalonym stanie faktycznych brak jest podstaw do uznania zasadności żądania ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Na podstawie § 8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U z 2016r., poz. 1714) Sąd przyznał pełnomocnikowi pozwanego wynagrodzenie w kwocie brutto 553,50 zł.

SSO Renata Lech SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSO Dorota Krawczyk