Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

P. S. i T. S. (jako wykonawcy) wnieśli 24 marca 2016 r. pozew przeciwko Gminie M. S. (jako inwestorowi) o zapłatę 10.790 zł z odsetkami ustawowymi od 16 października 2015 r. Zakreślając podstawę faktyczną dochodzonego roszczenia wskazali, że strony łączyła umowa o roboty budowlane „Przebudowa z renowacją zabytkowego budynku Państwowej Szkoły Muzycznej I-go stopnia w S. przy alei (...)”, za której wykonanie mieli otrzymać wynagrodzenie. Tymczasem Miasto S. naliczyło im karę umowną i potrąciło ją z wierzytelnością powodów z tytułu wynagrodzenia. W ocenie powodów naliczenie kary umownej było niezasadne, a dochodzona kwota stanowi nieuiszczoną dotychczas – z uwagi na rzekome potrącenie – część należnego im wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie uwzględnił powództwo w całości wydając 19 maja 2016 r. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwana złożyła skutecznie sprzeciw – kwestionując dochodzone przez powodów roszczenie, domagając się oddalenia powództwa. Uzasadniając swoje stanowisko strona pozwana powoływała się na to, że powodowie zlecone im roboty budowlane wykonali po zakreślonym umową terminie, co uzasadniało naliczenie zastrzeżonej na taką ewentualność kary umownej oraz potrącenie wierzytelności z tytułu jej zapłaty z wierzytelnością powodów z tytułu zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie wyrokiem z 5 czerwca 2017 r. w sprawie XI GC 1070/16 zasądził od pozwanej Gminy M. S. solidarnie na rzecz powodów kwotę 10.790 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 16 października 2015 r. (w punkcie I); nadto zasądził od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 5.374 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (w punkcie II) oraz nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 64,80 zł tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania.

Wydając wskazany wyrok Sąd Rejonowy oparł się na następujących ustaleniach faktycznych:

31 lipca 2014 r. Gmina M. S. (zamawiający) zawarła z T. S. i P. S. (wykonawca) umowę o roboty budowalne nr (...), w której zamawiający zlecił, a wykonawca przyjął do wykonania przedmiot umowy pod nazwą „Przebudowa z renowacją zabytkowego budynku Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w S. al. (...)”. Zakres umowy obejmował między innymi roboty budowalne wewnętrzne i zewnętrzne oraz konserwatorskie wraz z zagospodarowaniem terenu, sieciami i przyłączami zewnętrznymi (§ 1 umowy). Strony ustaliły termin wykonana przedmiotu umowy od dnia przekazania placu budowy do dnia 30 maja 2015 r., zaś za podstawę wykonania przedmiotu umowy w terminie uznano wpis do dziennika budowy dokonany przez kierownika budowy o zakończeniu robót budowlanych, potwierdzony przez inspektorów nadzoru poszczególnych branż (§ 8 umowy). Za wykonany przedmiot umowy zamawiający zobowiązał się zapłacić wynagrodzenie ryczałtowe ustalone na podstawie oferty wykonawcy w wysokości 4.150.000 zł łącznie z podatkiem VAT (§ 9 umowy). Podstawą zapłaty wynagrodzenia były faktury przejściowe i faktura końcowa wystawiona przez wykonawcę dla zamawiającego. Podstawą do wystawienia faktury końcowej był potwierdzony przez zamawiającego protokół końcowego odbioru robót, stwierdzający wykonanie zakresu umowy, zatwierdzony przez inżyniera kontraktu (§ 11 umowy). Strony ustaliły kary umowne w wysokości 0,01% kwoty, o której mowa w § 9 umowy: a) za opóźnienie robót w terminie wskazanym w §8 za każdy dzień opóźnienia; b) za opóźnienie w usunięciu wad i usterek stwierdzonych przy odbiorze końcowym lub w okresie rękojmi za wady (§ 16 umowy). W 29 maja 2015 r. strony zawarły aneks do umowy, w którym ustalono termin wykonania przedmiotu do 29 lipca 2015 r.

Postanowieniem z 9 sierpnia 2013 r. (...) Wojewódzki Konserwator Zabytków zatwierdził pod względem konserwatorskim projekt budowlany „Przebudowa z renowacją zabytkowego budynku Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia wraz ze zmianą zagospodarowania terenu i budową zjazdu z dziennika drogi nr (...) (ul. (...)) na dziennik drogi nr (...) przy alei (...) w S.. Następnie decyzją z 24 sierpnia 2014 r. (...) Wojewódzki Konserwator Zabytków zezwolił na przeprowadzenie robót budowlanych i prac konserwatorskich.

Podczas wykonywania prac okazywało się na bieżąco, że należy wykonać dodatkowe, nieprzywidziane wcześniej czynności. Podczas zdejmowania tapicerki z drzwi okazywało się, że jest kilkaset dziurek po gwoździach i należało wbijać kilkaset fleków albo szpachlować, reperowano zamki, dorabiano nowe klucze, wymieniano szyby na wstawki drewniane, reperowano profile drzwi, powiększano otwór wentylacyjny, wykonano ścianki akustyczne w korytarzu. Wydłużył się czas oczekiwania na nowe lampy, okazało się, że niemożliwe jest wykorzystanie materiału ze starej podłogi i złożono zamówienie na nowy, na który to materiał był długi okres oczekiwania. Instalację wentylacyjną zamontowano zgodnie z projektem, jednak ze względu na wysokość położonego sufitu, należało ją ułożyć na innej wysokości. W projekcie były błędy, wobec czego należało wykonać dodatkowe prace związane z montażem i okablowaniem systemu wykrywczo-pożarowego, a także wykonano, niewielkie prace elektryczne. Istniały rozbieżności w rzutach i planie projektowym odnośnie baterii oraz rozbieżności w ilości i typach grzejników pomieszczeniach.

29 lipca 2015 r. kierownik budowy potwierdził zakończenie wszystkich robót budowalnych. 31 lipca 2015 r. sporządzono Protokół Odbioru Ostatecznego (...), w którym wskazano, że gotowość do odbioru została zgłoszona przez wykonawcę wpisem do dziennika budowy z 29 lipca 2015 r. oraz pismem przewodnim z 13 sierpnia 2015 r. 5 sierpnia 2015 r. sporządzono protokół odbioru technicznego zjazdu na ul. (...). Pismem z 7 sierpnia 2015 r. dyrektor szkoły, kierownik budowy, projektant oraz inspektor nadzoru złożyli Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w S. zawiadomienie o zakończeniu budowy, w którym wskazano, że wszystkie roboty zostały wykonane zgodnie z projektem budowalnym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami 29 lipca 2015 r.

25 sierpnia 2015 r. A. N., zastępca Inżyniera Kontraktu przesłał wiadomość elektroniczną, w której zamieścił wzór Protokołu Odbioru Ostatecznego (...), w którym stwierdzono, że przedmiot odbioru został wykonany w okresie umownym, to jest od 31 lipca 2014 r. do 29 lipca 2015 r.

30 kwietnia 2015 r. sporządzono protokół odbioru technicznego robót nr 3. 11 maja 2015 r. sporządzono protokół odbioru finansowego robót nr 2. 29 lipca 2015 r. sporządzono końcowy protokół odbioru technicznego robót nr 2, protokół odbioru technicznego robót nr 4, końcowy protokół odbioru technicznego robót nr 5, protokół odbioru technicznego robót nr 6, protokół odbioru finansowego robót nr 7, końcowy protokół odbioru technicznego robót nr 3, protokół odbioru technicznego robót nr 3 – rozliczenie końcowe, a także 5 i 29 lipca 2015 r. sporządzono końcowy protokół odbioru technicznego robót nr 3 i 29 lipca 2015 r. sporządzono końcowy protokół odbioru technicznego robót nr 3.

26 sierpnia 2015 r. sporządzono „Protokół odbioru końcowego i przekazania do użytkowania”, w którym zgłoszono gotowość do odbioru: a) budowy zjazdu z ul. (...); b) robót budowalnych przebudowy i renowacji budynku (...) i c) renowacji żaluzji okiennych – wszystkie pozycje z adnotacją „zapis kierownika budowy w dzienniku budowy z 29.07.2015 r. o zakończeniu robót”, zaś cały protokół opatrzono adnotacją „Potwierdzenie gotowości do odbioru końcowego – pismo Inżyniera Kontraktu z dnia 24.08.15r.”. Komisja Odbiorowa ustaliła, że na podstawie przedstawionych dokumentów oraz dokonanego przeglądu robót, przedmiot odbioru został wykonany w terminie od dnia 31 lipca 2014 roku do dnia: 29 lipca 2015 roku (etap „A1”), 24 sierpnia 2015 roku (etap „A2”) oraz 29 lipca 2015 roku (etap (...)). W załącznikach stwierdzono usterki i niedoróbki, zaś ich termin na usunięcie został ustalony na 21 września 2015 r.

Drobne prace poprawkowe wykonywano we wrześniu i październiku 2015 r. W budynku szkoły odbywały się lekcje.

Pismem 15 września 2015 r. powodowe złożyli pozwanej pismo, w którym wnieśli o dokonanie uzupełnienia/uszczegółowienia protokołu w zakresie terminu wykonania prac w zakresie etapu „A2” przez wskazanie, że termin ten dotyczy prac nieobjętych podstawowym zamówieniem. Powodowie wskazali, że z przedmiotowego zapisu nie wynika w jakim terminie zostały zakończone prace objęte podstawowym zakresem umowy, zaś data 24 sierpnia 2015 r. winna być traktowana jako termin zakończenia prac nieobjętych podstawowym zamówieniem, skoro prace te zostały wykonane do 29 lipca 2015 r., co potwierdza dokumentacja. W odpowiedzi Wydział Inwestycji Miejskich Urzędu Miasta S. poinformował, że faktyczny termin wykonania przedmiotu umowy to 24 sierpnia 2015 r., zgodnie z pisemnym potwierdzeniem Inżyniera Kontraktu i protokołem odbioru końcowego przedmiotu umowy. Dalej wskazano, że w terminie umownym, to jest do 29 lipca 2015 r. wykonawca zakończył jedynie realizację zjazdu drogowego, co potwierdza stosowny protokół.

Tytułem wykonania robót, 15 września 2015 r., powodowie wystawili pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 768.030,36 zł z terminem płatności do dnia 15 października 2015 r. 14 października 2015 r. pozwana wpłaciła powodom kwotę 757.240,36 zł.

Pismem z 12 października 2015 r. pozwana poinformowała powodów, że w związku z opóźnieniem w wykonaniu przedmiotu umowy, została naliczona kara umowna w wysokości 10.790 zł. Pozwana wskazała, że termin realizacji umowy ustalano na 29 lipca 2015 r., zaś faktyczna data zakończenia inwestycji, zgodnie z protokołem odbioru końcowego, to 24 sierpnia 2015 r., co oznacza, że opóźnienie wyniosło 26 dni. Pozwana wystawiła powodom notę księgową nr (...) na kwotę 10.790 zł. Pismem z 21 października 2015 r. powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 10.790 zł wraz z ustawowymi odsetkami, wskazując, że prace zostały wykonane w terminie, o czym świadczy pismo – Zawiadomienie o zakończeniu budowy złożone 7 sierpnia 2015 r. w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru B., a także oświadczenie kierownika budowy, które zostało potwierdzone przez projektanta i inspektora nadzoru. Pismem z 3 listopada 2015 r. pozwana odmówiła zapłaty żądanej kwoty i potrzymała swoje wcześniejsze stanowisko.

28 czerwca 2016 r. pozwana, po wszczęciu procesu, złożyła powodom oświadczenie o potrąceniu.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd I instancji wskazywał, że poza dokumentami i zeznaniami świadków, które uznał za wiarygodne, nie dał wiary zeznaniom świadków M. B., K. B., K. Ś., P. P., R. K., B. G. (1), w zakresie w jakim twierdzili, że dokument na karcie 69, to jest „Zawiadomienie o zakończeniu budowy” z dnia 7 sierpnia 2015 roku, dotyczy tylko i wyłącznie zjazdu z działki. Powyższa konstatacja świadków jest sprzeczna nie tylko z treścią pozostałych dokumentów i zeznaniami innych świadków, ale także, ze względów proceduralnych, nie ma możliwości przeprowadzenia na tę okoliczność dowodów o charakterze osobowym.

Sąd Rejonowy wskazał, że dokument-zawiadomienie to jednostronna czynność prawna inwestora, w którym informuje on Powiatowy Inspektorat Nadzoru B. o zakończeniu budowy: „Zmiana zagospodarowania terenu i budowa zjazdu z działki drogowej 124/2 z obrębu 2140 (ul. (...)) na działkę nr (...) obręb 2140 wraz z przebudową i renowacją budynku Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia przy al. (...) w S.”. Dokument ten złożyła A. T., która na rozprawie w dniu 19 grudnia 2016 r. zeznała, że zawiadomienie dotyczy elementów wskazanych w tytule zawiadomienia, a więc również przebudowy i renowacji budynku szkoły (k.246). Stroną przedmiotowej czynności była tylko A. T., wobec czego tylko ona mogłaby zakwestionować jej treść, tymczasem potwierdziła, że dokument dotyczy wszystkich elementów wymienionych w tytule. Nadto, zdaniem Sądu, w rozpoznanej sprawie nie wystąpiły także szczególne okoliczności uzasadniające dopuszczenie dowodu przeciwko osnowie lub ponad osnowę tego zawiadomienia. Co istotne, również świadek C. S. potwierdził, że dokument dotyczy wszystkich robót objętych projektem i umową (k. 246), co w ocenie Sądu I instancji korespondowało zresztą z pozostałym materiałem dowodowym sprawy, bowiem zgodnie z postanowieniem z 9 sierpnia 2013 r. (k. 171) oraz decyzją z dnia 24 sierpnia 2014 r. (k. 177) (...) Wojewódzki Konserwator Zabytków najpierw zatwierdził przedłożone opracowania, a następnie wydał decyzję na podstawie której zezwolił na przeprowadzenie robót budowalnych i prac konserwatorskich przy budowie i renowacji przedmiotowej szkoły. Dalej, także decyzja Prezydenta Miasta S. z 30 kwietnia 2014 r. (k.176), a także zawiadomienie z 4 sierpnia 2014 r. o rozpoczęciu robót budowalnych, również odnosiły do przebudowy i renowacji budynku szkoły, dlatego też trudno uznać stanowisko pozwanej i świadków M. B., K. B., K. Ś., P. P., R. K., B. G. (1), że zawiadomienie (k. 69) wyjątkowo odnosiło się tylko do jednego z elementów prowadzonych prac, to jest wykonania zjazdu z działki drogowej.

Oceniając dowody Sąd I instancji dodał, że również świadek C. S., który był kierownikiem budowy, zeznał, że budowa zakończyła się na koniec lipca, a wpis w dzienniku budowy (k. 57) należy odczytywać literalnie, to jest, że 29 lipca 2015 roku zostały zakończone wszystkie roboty budowalne zgodnie z projektem i pozwoleniem na budowę.

W oparciu o powyższe okoliczności faktyczne, ustalone na podstawie tak ocenionych dowodów, Sąd Rejonowy – dokonując oceny prawnej zgłoszonego roszczenia – uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Przede wszystkim Sąd Rejonowy uznał, że podstawę prawną roszczenia powodów stanowi art. 647 k.c. regulujący umowę o roboty budowlane. Jednocześnie dostrzegł, że inwestor może bowiem uchylić się od dokonania odbioru, jeżeli wskaże obiektywnie istniejące i osadzonych w treści umowy (bądź przepisach prawa) przyczyny czyniące zgłoszenie gotowości do obioru nieskutecznym. Uznał jednak, że w rozpoznanej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca.

Sąd I instancji,odnosząc to do ustalonego stanu faktycznego zaznaczył, że zgodnie z załącznikiem do e-maila zastępcy kierownika inżyniera kontraktu A. N., będącego wzorem Protokołu Odbioru Ostatecznego (...), stwierdzono, że „przedmiot odbioru został wykonany w okresie umownym, to jest od dnia 31 lipca 2014 roku do dnia 29 lipca2015 roku” (k. 59-62). Ponadto, treść zawiadomienia o zakończeniu robót z 7 sierpnia 2015 r. została jednocześnie zaakceptowane przez kierownika budowy, projektanta, a także inspektora nadzoru.

Nie bez znaczenia według Sądu Rejonowego było również to, że z treści końcowego protokołu odbioru robót z 26 sierpnia 2015 roku (k. 108-109), wynika że zgłoszenie gotowości do odbioru wszystkich prac nastąpiło 29 lipca 2015 r., a samo takie zgłoszenie aktualizuje obowiązek przystąpienia przez inwestora do czynności odbiorowych – o ile nie zachodzą podstawy uchylenia się od tego obowiązku.

Odnosząc do zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd I instancji wskazał, że świadkowie P. K., P. P. oraz A. T. zeznali, iż prace poprawkowe trwały jeszcze we wrześniu i październiku 2015 r., ale miały drobny charakter i nie wpływały na możliwość użytkowania budynku szkoły, skoro odbywały się w nim lekcje. Sąd I instancji uznał tym samym, że nie były to wady istotne – takie, które umożliwiłyby odbiór.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że powodom przysługuje roszczenie wobec pozwanej o zapłaty pozostałej części wynagrodzenia w kwocie 10.790 zł. Biorąc zaś pod uwagę, że obrona pozwanej opierała się na podniesionym przez nią zarzucie potrącenia tej wierzytelności z jej własną wierzytelnością wobec powodów z tytułu naliczonej im kary umownej, Sąd I instancji wyjaśnił, że dłużnik zwolniony jest z obowiązku naprawienia szkody (zapłaty kary umownej), jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest wynikiem okoliczności, za które nie odpowiada (art. 471 k.c).

Przekładając zaś treść wspomnianego przepisu na okoliczności faktyczne sprawy Sąd I instancji wskazał, że w umowie stron z 31 lipca 2014 r. uzgodniono możliwość obciążenia wykonawcy (powodów) karą umowną w razie zwłoki w oddaniu przedmiotu robót (§ 16 ust. 1 pkt. 1 umowy). Jak natomiast zgodnie zeznali świadkowie, podczas wykonywania robót okazywało się, że należy zrealizować dodatkowe, nieprzywidziane wcześniej prace. Nadto, w dokumentacji projektowej były błędy, a także występowały rozbieżności w rzutach i planie projektowym odnośnie baterii oraz rozbieżności w ilości i typach grzejników w pomieszczeniach. To wszystko, zdaniem Sądu Rejonowego, wpływało na terminowość prac, co zresztą potwierdził m.in. świadek R. W., który wykonywał zagospodarowanie poddasza (k. 195).

Wobec tych – niezależnych od powodów okoliczności – Sąd Rejonowy uznał tym samy, że nawet gdyby przyjąć, że zrealizowali zlecone im roboty budowlane po terminie, to uwolnili się od obowiązku zapłaty kary umownej z tego tytułu z uwagi na to, że niedochowanie terminu spowodowane było okolicznościami, za które nie odpowiadają.

W związku z tym Sąd I instancji orzekł jak w punkcie I wyroku, w tym zasądzając odsetki w wysokości ustawowej za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 k.c.), liczone od dnia następnego po określonym w fakturze VAT Nr (...) terminie zapłaty (15 października 2015 r.), tj. od 16 października 2015 r.

Pozwana Gmina M. S. wywiodła apelację od wskazanego wyżej wyroku zaskarżając go w całości oraz domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenia solidarnie od powodów kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Podniosła następujące zarzuty istotnego naruszenia przepisów postępowania mającego wpływ na rozstrzygnięcie sprawy – a to, art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego i przyjęcie, że:

-

zawiadomienie o zakończeniu budowy skierowane do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 7 sierpnia 2015 r. dotyczy wszystkich elementów wymienionych w tytule zawiadomienia, tj. „zmiany zagospodarowania terenu i budowy zjazdu z działki drogowej 124/2 z obrębu (...) na działkę nr (...) obręb 2140 wraz z przebudową i renowacją budynku Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia przy al. (...) w S.”, podczas gdy z zeznań świadków wynika, że niniejsze zawiadomienie dotyczy tylko i wyłącznie zjazdu z działki;

-

z treści końcowego protokołu odbioru robót z 26 sierpnia 2015 r. wynika, że zgłoszenie gotowości do odbioru wszystkich prac nastąpiło 29 lipca 2015 r., podczas gdy zgodnie z pismem z 24 sierpnia 2015 r. poszczególni inspektorzy nadzoru potwierdzili zakończenie robót budowlanych związanych z inwestycją, co z kolei nie zostało wpisane do dziennika budowy, więc nie można uznać, że prace zostały zakończone 29 lipca 2015 r., a prawidłowy termin wykonania robót to 24 sierpnia 2015 r., co potwierdzają zeznania świadków;

-

prace dodatkowe trwające w sierpniu i we wrześniu miały drobny charakter i nie wpływały na możliwość użytkowania budynku szkoły, a zatem nie były to wady istotne, które uniemożliwiałyby odbiór, podczas gdy wobec istnienia ponad stu wad i usterek, niemożliwe było dokonanie odbioru w terminie wskazanym przez powodów, gdyż obiekt nie nadawał się do użytku.

Powodowie złożyli odpowiedź, w której wnieśli o oddalenie apelacji pozwanej gminy oraz zasądzenia od niej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Sąd drugiej instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji, mimo iż argumentacja podniesiona w niej przez stronę pozwaną okazała się trafna w tym zakresie, w jakim odnosiła się do faktu wykonania części robót budowlanych po upływie umówionego terminu (29 lipca 2015 r.). Nie sposób odmówić słuszności zarzutowi nieuwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji zeznań świadków M. B., K. B., K. Ś. i P. P., R. K. i B. G. (2) w tej części, w jakiej wskazywali na niezakończenie wszystkich robót w wyżej wymienionym terminie. Nie dotyczy to jednak już samego charakteru dokumentu, jakim było zawiadomienie o zakończeniu robót budowlanych z 7 sierpnia 2015 r., które złożono w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru Budowlanego, który to charakter wynikał w istocie z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2014 r. poz. 40). W tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko strony powodowej, zaprezentowane m.in. w odpowiedzi na apelację, uznając, iż wypowiedzi świadków odnoszące się do tego, czy zawiadomienie dotyczyło całości robót, czy tylko tych związanych ze zjazdem, miały charakter jedynie ocenny.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 29 ust. 2 pkt 1 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym do dnia 28 czerwca 2015 r.) – pozwolenia na budowę nie wymagało wykonanie robót budowlanych polegających na remoncie istniejących obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, z wyjątkiem obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Biorąc zaś pod uwagę niesporny fakt, że budynek Państwowej Szkoły (...) w S. przy al. (...), przy którym prace wykonywali powodowie, wpisany jest do rejestru zabytków, jego remont wymagał uzyskania pozwolenia na budowę - argument a contrario z art. 29 ust. 2 pkt 1 Prawa budowlanego; (ubocznie tylko wskazać należy, iż obecnie obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę na remont obiektu wpisanego do rejestru zabytków wynika z art. 29 ust. 4 pkt 1 Prawa budowlanego). Fakt udzielenia pozwolenia na budowę odnośnie remontu budynku szkoły muzycznej wynika także wprost z decyzji nr (...) dnia 14 sierpnia 2013 r. Istotne jest także i to , że w decyzji zmieniającej nr (...) z dnia 30 kwietnia 2014 r. (karta 176) odwołano się w uzasadnieniu do zamiany kotłowni gazowej na węzeł cieplny (...), co świadczy w sposób jednoznaczny o tym, iż decyzje te odnosiły się nie tylko do budowy zjazdu, ale także remontu samego budynku szkoły.

Konstatacja co do obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę odnośnie remontu budynku szkoły niosła za sobą konsekwencje prawne, w tym obowiązek złożenia zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych także i w tym zakresie właściwemu organowi administracji budowlanej, stosownie do art. 54 Prawa budowlanego. Wobec tego nie można zasadnie utrzymywać, że zawiadomienie o zakończeniu budowy z dnia 7 sierpnia 2015 r., z którego nie wyłączono jakiegokolwiek zakresu robót, objętych pozwoleniem na budowę, odnosiło się jedynie do robót związanych ze zjazdem z ul. (...), tym bardziej, że strona pozwana nie wykazała, by w późniejszym okresie dokonała osobnego zawiadomienia odnośnie remontu budynku szkoły.

Co więcej, z zeznań świadka K. Ś. pełniącej funkcję kierownika zespołu inspektorów nadzoru oraz M. B. – koordynatora inwestycji wynikało, że dopuszczalność podpisania zawiadomienia o zakończeniu robót budowalnych z 7 sierpnia 2015 r. budziła wątpliwości właśnie z uwagi na to, że interpretowano go jako dokument dotyczący wszystkich robót. Świadek K. Ś. zeznała, że ostatecznie inspektor nadzoru J. J. podpisała go tylko z tego względu, że w rozmowie z pracownikiem Państwowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego ustalono, że inspektorat „interesuje" jedynie zakończenie robót dotyczących zjazdu.

Zauważyć jednak trzeba, że dla rozstrzygnięcia sporu sam fakt charakteru zawiadomienia z 7 sierpnia 2015 r. nie ma tak istotnego znaczenia, jak to, czy w tym czasie faktycznie były zakończone wszystkie roboty budowlane. Dokonując ustaleń w tym zakresie Sąd wziął pod uwagę przede wszystkim dowód z przesłuchania powoda P. S., jak również dwóch świadków R. W. i P. K. (podwykonawców powodów), z których wynika w sposób jednoznaczny, że w istocie po 29 lipca 2015 r. były prowadzone jeszcze przez powodów prace, dotyczące w szczególności układania wykładziny, ponownego montowania parapetów i wentylacji. Świadek R. W. wskazał wprost, że końcowy odbiór miał w dniu 15 września 2015 r.; świadek P. K. podał zaś, że prace związane z poszerzaniem parapetów wykonywane były w sierpniu. Z tych też względów nie można przyjąć, że w dniu 29 lipca 2015 r. zakończony został cały przedmiot umowy.

W tym zatem zakresie Sąd odwoławczy zmienił ustalenia Sądu pierwszej instancji przyjmując, że wyżej wymienione prace wykonane zostały przez powodów z opóźnieniem. W pozostałym zakresie ustalenia przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku uznano za prawidłowe, co skutkowało przyjęciem ich za własne bez potrzeby ponownego przytaczania.

Stwierdzenie, iż do wykonania pewnego zakresu robót doszło z opóźnieniem skutkowało koniecznością ustalenia, czy przekroczenie umownego terminu zakończenia robót nastąpiło z przyczyn leżących po stronie wykonawcy, czy też doszło do tego przyczyn od niego niezależnych. Jak słusznie wskazał już Sąd Rejonowy dłużnik może bowiem zwolnić się z obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli obali wynikające z art. 471 k.c. domniemanie, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność.

W oparciu o zeznania świadków i przesłuchanie powoda Sąd Okręgowy ustalił, że prace, które były wykonywane po dniu 29 lipca 2015 r. w istocie spowodowane były czynnikami niezależnymi od wykonawcy. Jak wynikało z zeznań świadków R. W. i B. G. (2) (projektanta) w jednym z pomieszczeń pierwotnie planowano pozostawienie starej podłogi, która miała podlegać renowacji, jednakże okazało się to niemożliwe z uwagi na stopień jej zniszczenia, wobec czego zdecydowano się zamówić dodatkową wykładzinę na tę posadzkę, zaś okres oczekiwania na dostawę wynosił 4-6 tygodni; na fakty te powoływał się także powód.

Jak wynika z kolei z zeznań świadka R. K. (inspektora nadzoru robót elektrycznych) prace związane z wentylacją, która również była wykonywana dopiero w sierpniu 2015 r., związane były ze zmianami w projekcie odnośnie systemu sygnalizacji pożarowej, w szczególności co do liczby klap dymowych. Świadek podał, że „branża elektryczna” nie była przygotowana do stwierdzonego faktu niezgodności liczby klap, których było więcej w branży sanitarnej.

Odnośnie zaś montowania parapetów świadek P. K. zeznał, że zmuszony został do zdemontowania uprzednio położonych parapetów z uwagi na późniejsze ustalenia dotyczące sposobu montażu rolet przeciwpożarowych; tym samym w sierpniu wykonywał poszerzone parapety. Zeznania tego świadka korespondują z zeznaniami powoda, który podał, że wyrwanie położonych już parapetów było wynikiem nieuwzględnienia w projekcie konieczności oparcia rolety przeciwpożarowej na parapecie.

Strona pozwana w toku sporu nie kwestionowała w zasadzie zakresu prac faktycznie wykonywanych po 29 lipca 2015 r. i przyczyn takiego stanu rzeczy. Brak jest, zdaniem Sądu Okręgowego, podstaw do odmówienia wiarygodności zeznaniom strony powodowej i wyżej wymienionych świadków co do tego, jakie prace były faktycznie wykonywane w sierpniu 2015 r. oraz co do przyczyn ich realizacji dopiero po upływie terminu umownego.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że wprawdzie doszło do opóźnienia w realizacji robót przez powodów, niemniej nastąpiło to z przyczyn, za które nie ponoszą oni odpowiedzialności. Tym samym wykonawca uwolnił się od odpowiedzialności za powstanie opóźnienia, nie było w związku z tym podstaw do naliczenia mu kary umownej. Skoro zaś wierzytelność z tego tytułu nie istnieje, to nieskuteczny był zarzut potrącenia tej wierzytelności z wierzytelnością powodów z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty.

Mimo dokonania w pewnym zakresie odmiennych ustaleń faktycznych nie było podstaw do zmiany rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, gdyż powództwo zasługiwało, w ocenie Sądu Okręgowego, na uwzględnienie, aczkolwiek z nieco innym uzasadnieniem. Zauważyć jedynie można, że argumentację związaną z brakiem odpowiedzialności za powstałe opóźnienie powołał także Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, niemniej uczynił to niejako marginalnie, na wypadek nieuwzględnienia stanowiska według którego nie doszło do opóźnienia w realizacji robót. Pozwana w apelacji do tej argumentacji w zasadzie się nie odwoływała, skupiając się przede wszystkim na ocenie zeznań świadków i charakterze zawiadomienia z dnia 7 sierpnia 2015 r. w celu wykazania, że faktycznie w terminie umownym nie wykonano całości robót. Podzielenie przez Sąd odwoławczy tego stanowiska apelującej nie mogło jednak z przytoczonych wcześniej względów doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku. Wtórne zaś znaczenie miała argumentacja dotycząca charakteru wad stwierdzonych w protokole odbioru robót i ocena możliwości użytkowania budynku szkoły wobec stwierdzonych wad. Pozwana naliczyła bowiem karę umowną za 26 dni opóźnienia, tj. do dnia protokołu odbioru, a tym samym bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje sytuacja na budowie w okresie następującym już po odbiorze.

Mając na uwadze powyższe okoliczności apelację pozwanej, jako bezzasadną, oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

Konsekwencją tego rozstrzygnięcia było obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania obejmującymi wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 1.800 zł, którego wysokość ustalono na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

(...) A. A. G.