Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. L. (J. L. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 30 listopada 2012 r. sygn. akt IV U 455/12

oddala apelację.

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 123/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 lutego 2012r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania J. L. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień
1 stycznia 1999r. legitymuje się co prawda wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, jednakże nie udowodnił 15-letniego okresu pracy
w warunkach szczególnych. Nie można bowiem uznać, jako pracy wykonywanej
w warunkach szczególnych, okresu od 3 lipca 1968r. do 30 września 1968r., ponieważ nie został on właściwie udokumentowany.

Odwołane od powyższej decyzji wniósł J. L., domagając się jej zmiany
i przyznania mu prawa do emerytury, albowiem w okresie od 3 lipca 1968r.
do 30 września 1968r. pracował w warunkach szczególnych przy przeładunku wagonów.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 listopada 2012r., sygn. akt IV U 455/12, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zmienił decyzję organu rentowego z dnia 8 lutego 2012r. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2012r.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. L. urodził się w dniu (...).
W dniu 30 stycznia 2012r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa
do emerytury. Ubezpieczony w okresie:

- od 9 października 1965r. do 29 kwietnia 1967r. był zatrudniony w Budowlanej Spółdzielni Pracy (...) we W.,

- od 3 lipca 1968r. do 30 września 1968r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w R.,

- od 9 października 1969r. do 14 grudnia 1979r. był zatrudniony w (...) Zakładach (...)w K.,

- od 15 grudnia 1979r. do 31 października 1992r. był zatrudniony w Zakładach(...)w K.,

- od 14 kwietnia 1993r. do 30 września 1999r. był zatrudniony w (...) Zakładach(...)S.A. w K..

Z powyższych okresów organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do okresów pracy w warunkach szczególnych okresy od 9 października 1969r. do 5 kwietnia 1977r.,
od 10 lutego 1978r. do 14 grudnia 1979r. oraz od 14 kwietnia 1993r. do 31 grudnia 1998r. w łącznym wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 11 dni.

Z ustaleń faktycznych wynika, że w dniu 3 lipca 1968r. J. L. podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Praca ubezpieczonego polegała na rozładunku wagonów
z materiałami budowlanymi, stalą, drewnem, cementem, wapnem, cegłami, piaskiem, itp. Pracę przy rozładunku wagonów odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, często powiększonym o godziny nadliczbowe, albowiem
po rozpoczęciu rozładunku danego wagonu musiał on zostać doprowadzony do końca, niezależnie od zakończenia dniówki.

Wskazując na treść art. 184, art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r.
nr 153, poz. 1227 ze zm.), przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243,
Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony spełnia wszystkie warunki do uzyskania prawa do emerytury przewidziane w powołanych przepisach, albowiem z dniem
(...). osiągnął wiek 60 lat, rozwiązał stosunek pracy, nie jest członkiem OFE i według stanu na dzień 1 stycznia 1999r. posiada okres pracy w wymiarze ponad 25 lat, w tym ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wskazał na fakt, iż okresy pracy w warunkach szczególnych, wskazane w cyt. rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, mogą być wykazywane przez zainteresowanego przed sądem wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi przez Kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, wyjaśnieniami stron. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków przed organem rentowym jest natomiast niedopuszczalne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985r. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984r. III UZP 48/84, uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 10 marca 1984r. III UZP 6/84).

W obecnym stanie prawnym zarządzenia resortowe, zawierające uściślenia dokonane w innym okresie przez właściwych ministrów, polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, powołane w świadectwach wykonywania prac w warunkach szczególnych, nie mają wartości normatywnych, lecz jedynie informacyjne.
„W państwie prawnym nie jest dopuszczalne zamieszczanie w rozporządzeniu, jako akcie wykonawczym, upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. W świetle Konstytucji
z 1997r., rozporządzenie, jako akt wykonawczy oparty na ustawie, nie może zawierać subdelegacji. W konsekwencji, przedmiotem wykładni są wyłącznie przepisy ustawy
i wydane na jej podstawie akty wykonawcze. [...] W rezultacie zatem, o spełnieniu przesłanki „praca w szczególnych warunkach” przesądza wykonywanie pracy wymienionej w załącznikach „A” i „B” do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r., które stanowią integralną część rozporządzenia, jako aktu wykonawczego, niezależnie od tego, w jakim zakładzie praca taka była (lub jest) wykonywana.” (por. glosa
do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1999r. III RN 25/99 T.Bińczyckiej - Majewskiej OSP 2002/4/48 t.2).

W ocenie Sądu Okręgowego, z zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż w spornym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał ciężkie prace wyładunkowe, o których mowa w Dziale VIII, poz. 1 Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8, poz. 43 ze zm.). Jak bowiem wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się on wówczas wyłącznie rozładunkiem wagonów kolejowych przewożących materiały budowlane, stal, drewno, cement, wapno, cegły, piasek, itp.

Dokonując powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy w głównej mierze oparł się
na zeznaniach słuchanych w sprawie świadków Z. L., H. S. oraz Z. S., albowiem są one precyzyjne, wzajemnie ze sobą zgodne i stanowią logiczną całość z wyjaśnieniami ubezpieczonego. Podkreślić przy tym należy, że wiarygodność w/w świadków nie była kwestionowana w toku procesu przez organ rentowy.

Łącznie ubezpieczony legitymuje się zatem okresami pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych w wymiarze przekraczającym 15 lat i spełnia również pozostałe warunki niezbędne do nabycia prawa do tzw. „wcześniejszej emerytury”, w związku z czym przysługuje mu prawo do żądanego świadczenia.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji zaskarżonego wyroku.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, poprzez błędną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego i ustalenie,
że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych
w charakterze pracownika, a w konsekwencji naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. nr 153 z 2009r., poz. 1227 ze zm.)
w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) i przyznanie ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury, pomimo braku wykazania,
co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W oparciu o powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego.

Skarżący zarzucił, że sporny okres zatrudnienia od 3 lipca 1968r.
do 30 września 1968r. został uwzględniony przez Sąd wyłącznie na podstawie zeznań świadków. Brak jest natomiast jakiejkolwiek, choćby szczątkowej dokumentacji, potwierdzającej, że ubezpieczony, bądź przesłuchani w sprawie świadkowie, byli zatrudnieni na podstawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Żadna z tych osób nie dysponuje dokumentem potwierdzającym jakikolwiek element stosunku pracy. Podkreślenia wymaga fakt, że nawet jeżeli ubezpieczony oraz świadkowie faktycznie wykonywali ciężkie prace załadunkowe i rozładunkowe,
to trudno obecnie stwierdzić, jaka umowa łączyła ich z przedsiębiorstwem. Zgodnie natomiast z art. 184 ust. l pkt 1 ustawy o FUS, prawo do emerytury przysługuje wyłącznie w sytuacji wykonywania pracy w warunkach szczególnych w charakterze pracownika.

Zdaniem apelującego, w sprawie brak jest podstaw do zaliczenia spornego okresu, jako okresu pracy w warunkach szczególnych, na podstawie ogólnych
i nie znajdujących potwierdzenia w dokumentacji zeznań. Organ rentowy zaznaczył, że ubezpieczony, zarówno we wniosku o emeryturę, jak i we wniosku o ustalenie kapitału początkowego, nie wykazywał zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w R..

Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe i dopuścił dowód z akt rentowych J. L., Z. L. i H. S. na okoliczność ich stażu pracy i wpisów w kwestionariuszach dotyczących okresów składkowych
i nieskładkowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagało, czy ubezpieczony spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym
na podstawie art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227
z późn. zm.), a w szczególności, czy legitymuje się 15-letnim okresem pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy.

Okoliczności sporne sprowadzały się zaś do ustalenia, czy J. L.
w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w R. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i na podstawie umowy o pracę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, słusznie zarzucił apelujący, że zgromadzony materiał dowodowy był niewystarczający do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy poprzestał jedynie na zeznaniach świadków i nie dysponował żadnymi (!) dokumentami potwierdzającymi, że ubezpieczony był zatrudniony
na podstawie umowy o pracę w spornym okresie. Z kolei, świadkowie ci potwierdzili jedynie fakt pracy w Przedsiębiorstwie (...) przy załadunku i rozładunku wagonów.

Jak słusznie zauważył skarżący, nawet gdyby ubezpieczony i słuchani
w sprawie świadkowie rzeczywiście wykonywali ciężkie prace załadunkowe
i rozładunkowe, brak było podstaw do ustalenia, jaka umowa łączyła ich
z Przedsiębiorstwem (...). Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika bowiem,
że prawo do emerytury przysługuje w przypadku wykonywania pracy w warunkach szczególnych w charakterze pracownika.

Wobec przedłożonej przez ubezpieczonego informacji z Archiwum
w G. (k. 3 a.s.) Sąd I instancji nie poczynił żadnych starań celem skompletowania akt osobowych ubezpieczonego i słuchanych świadków, skupiając się niepotrzebnie na statusie pełnomocnika organu rentowego.

Wobec tak rażących braków materiału dowodowego, Sąd Apelacyjny wystąpił do Archiwum Państwowego w K. o nadesłanie akt osobowych ubezpieczonego J. L. oraz Z. L., Z. S., H. S. i S. S..

Ze świadectwa pracy z dnia 15 listopada 1967r. wynika, że ubezpieczony
w okresie od 1 września 1967r. do 9 listopada 1967r. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku ładowacza w spedycji. Tym samym, nieprawdziwe okazały się ustalenia Sądu
I instancji, wskazujące na okres zatrudnienia ubezpieczonego w tym Przedsiębiorstwie w okresie od 3 lipca 1968r. do 30 września 1968r.

Z kolei, charakter czynności wykonywanych w trakcie tego zatrudnienia potwierdzili słuchani w sprawie świadkowie. W tym zakresie, wobec dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych, brak było podstaw do ich zakwestionowania.

Tym samym, dopiero na etapie postępowania przed Sądem Apelacyjnym
w Katowicach spełniona została przesłanka pracy w warunkach szczególnych, o której mowa w Dziale VIII poz. 1 Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), który wskazuje na ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie.

Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny stwierdził, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c., oddalił apelację, aczkolwiek zarzuty, co do istotnych braków postępowania dowodowego, a ponadto - do błędnego - nie prawdziwego okresu pracy, przyjętego przez Sąd Okręgowy
w Częstochowie - okazały się słuszne.

Nie zmienia to jednak faktu, że Sąd Apelacyjny orzeka również na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.). A ten materiał - zebrany z urzędu przez tut. Sąd - wykazał prawdziwy okres zatrudnienia ubezpieczonego i uzupełnił brakujący staż pracy.

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR