Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa G. S.

przeciwko Krajowemu Ośrodkowi (...) Oddziałowi Terenowemu w Ł.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda G. S. na rzecz pozwanego Krajowego Ośrodka (...) Oddziału Terenowego w Ł. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu;

3.  przyznaje pełnomocnikowi powoda radcy prawnemu A. A. wynagrodzenie w kwocie 8.856 (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych brutto z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu i nakazuje wypłacenie tej kwoty ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim.

Sygn. akt I C 135/17

UZASADNIENIE

Powód G. S. (reprezentowany w toku procesu przez pełnomocnika z urzędu) wniósł pozew przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych (aktualnie Krajowemu Ośrodkowi (...)) o zapłatę 300.000 złotych w tym 200.000 złotych tytułem odszkodowania za sprzedaż przez pozwanego, osobom trzecim, nieruchomości, których był dzierżawcą, oraz 100.000 zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych. (k. 2, 35, 44)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazał, że nieruchomości wskazane w pozwie nie zostały dotąd zbyte przez pozwanego, oraz że umowy dzierżawy tych gruntów wygasły w 2002 i 2005 roku, podnosząc ponadto zarzut przedawnienia roszczeń pozwu. (k. 18-19; 48-49).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód G. S. dzierżawił od Agencji Nieruchomości Rolnych grunty rolne położone w miejscowości S. gminie Ż. powiecie (...), obejmujące działki numer (...).

Dzierżawa poszczególnych działek miała miejsce w latach 1993-2005. Działki (...) od 1993 roku do 2002 roku; działek (...) od 996 roku do 2002 roku; działki (...) od 2001 roku do 2005 roku.

/okoliczności niesporne: dowód informacja z gminy: - k. 4; umowy dzierżawy i wypowiedzenie – k. 25-28; protokół zdawczo-odbiorczy – k. 80/

G. S. nie wydał pozwanemu działki numer (...) i z tego powodu przed Sądem Rejonowym w Radomsku w sprawie I C 818/15 toczyło się postępowanie o wydanie tej działki pozwanemu, zakończone prawomocnym orzeczeniem nakazującym wydanie nieruchomości. W sprawie I C 955/15 zapadł przed Sądem Rejonowym w Radomsku prawomocny wyrok zasadzający od G. S. odszkodowanie za bezumowne posiadanie działki (...).

/okoliczności niesporne: akta I C 818/15 i I C 955/15; protokół zdawczo-odbiorczy – k. 80/

W dniu 2 września 2004 roku Agencja Nieruchomości Rolnych zbyła na rzecz J. D. i A. C. działkę numer (...). Sprzedaż poprzedzono publicznym ogłoszeniem.

W dniu 22 grudnia 2015 roku Agencja Nieruchomości Rolnych zbyła na rzecz S. i E. małżonków N. działkę numer (...). Sprzedaży dokonano w trybie przetargu.

/okoliczności niesporne: akty notarialne i ogłoszenia – k. 52-60/

Pozostałe działki nadal pozostają własnością Skarbu Państwa.

/dowód: zaświadczenie – k. 79/

G. S. nie wiedział, że działki (...) były wystawione na sprzedaż przez Agencję. Czuje się oszukany, bo chciałby nabyć ich własność. Ma pretensje, że przez pozwanego utracił możliwość nabycia działki (...).

/dowód: zeznania powoda – k. 67-68 w zw. z k. 92-93/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Pozwanym nie można zarzucić pozwanemu działań ani zaniechań, które doprowadziły do powstania u powoda jakiejkolwiek szkody.

Zasady postępowania w zakresie gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa określa ustawa z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. 2012 r. poz. 1187). Pozwany nie naruszył żadnych nakazanych ustawą zasad, ani nie doprowadził do powstania w majątku powoda żadnych szkód.

Stosownie do art. 29 ust. pkt 3 powołanej ustawy pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości pozostającej w zasobie (…) przysługuje dzierżawcy zbywanej nieruchomości, jeżeli dzierżawa trwała faktycznie przez okres co najmniej trzech lat.

Prawo pierwokupu dzierżawionej nieruchomości nie ma charakteru prawa trwałego - istnieje tylko w czasie trwania umowy dzierżawy. Takie stanowisko nie budzi wątpliwości doktryny i orzecznictwa. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 maja 1975 roku w sprawie III CZP 67/74 OSNC z 1976 Nr 4 poz. 72 poddał analizie podobnie wówczas brzmiący do powołanego art. 29 ust. pkt 3 ustawy przepis art. 695 § 2 kodeksu cywilnego i wskazał, że „ brzmienie powołanego przepisu mogłoby przemawiać za takim jego tłumaczeniem, że prawo pierwokupu dzierżawcy powstaje wskutek samego zawarcia dzierżawy na okres dłuższy niż trzy lata lub samego upływu dziesięciu lat faktycznego trwania dzierżawy. Oznaczałoby to, że gdy już spełniła się ta przesłanka (została zawarta wspomniana umowa lub upłynął wspomniany okres stanu faktycznego), to osobie, która stała się uprawniona, przysługiwałoby prawo pierwokupu, chociażby dzierżawa zakończyła się, a sprzedaż nieruchomości nastąpiła po tej chwili.

Jednakże przeciwko przedstawionemu tłumaczeniu art. 695 § 2 KC przemawia już wykładnia gramatyczna, przepis ten bowiem zastrzega prawo pierwokupu dla dzierżawcy, a nie dla byłego dzierżawcy. Ponadto tłumaczenie to prowadziłoby do niepożądanych wyników. W szczególności nie miałoby żadnego społeczno-gospodarczego uzasadnienia stanowisko, że byłemu dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu również wtedy, kiedy dzierżawa zakończyła się dawno przed sprzedażą nieruchomości. Z kolei, gdyby wskutek sukcesywnego dzierżawienia tej samej nieruchomości wszystkim byłym dzierżawcom przysługiwało prawo pierwokupu, to trudno by było rozwikłać kolizję między nimi. Wreszcie - przyjęcie, że także byłemu dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu, ograniczałoby bez potrzeby możność sprzedaży nieruchomości.

W konsekwencji, jako jedyna do przyjęcia okazuje się tego rodzaju wykładnia art. 695 § 2 KC, że dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu w razie sprzedaży nieruchomości, będącej przedmiotem dzierżawy określonej w art. 695 § 2 KC, tj. - że dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu tylko w czasie trwania dzierżawy określonej w tym przepisie, inaczej mówiąc - dopóty, dopóki dzierżawa ta nie została zakończona.

Istnienie prawa pierwokupu dzierżawcy zależy więc od tego, czy w chwili sprzedaży nieruchomości, będącej przedmiotem dzierżawy określonej w art. 695 § 2 KC, dzierżawa ta trwa, czy też już została zakończona. Dzierżawa może być zakończona na skutek różnych zdarzeń prawnych, m.in. jej wypowiedzenia. W razie skutecznego wypowiedzenia dzierżawy jej zakończenie następuje z chwilą upływu terminu wypowiedzenia.”

Powołany pogląd nie jest kwestionowany. Znajduje on zastosowanie do regulacji art. 29 ust. pkt 3 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Pogląd ten podziela też Sąd Okręgowy rozpoznając niniejsza sprawę, w konsekwencji powództwo zostało oddalone.

Na podstawie art. 98 § 2 i 3 k.p.c. na powodzie ciąży obowiązek zwrotu kosztów przeciwnikowi wobec przegrania sprawy. Koszty zastępstwa procesowego występujące po stronie pozwanej określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku ( Dz.U. poz 1804) i wynoszą zgodnie z § 2 pkt 7 – 10.800 złotych. Zwolnienie powoda od kosztów sądowych, które w sprawie wynosiły 15.000 złotych nie zwalnia jednak powoda od obowiązku poniesienia kosztów jakie poniosła strona przeciwna, o czym stanowi art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Stosownie jednak do art. 101 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. Uznając, że możliwe w sprawie jest zastosowanie powołanej regulacji Sąd obciążył powoda obowiązkiem zwrotu połowy kosztów procesu należnych na rzecz strony pozwanej. Sytuacja finansowa powoda jest na tyle zła, że obciążanie go całością kosztów jakie winien ponieść stanowiłoby nadmierną dolegliwość. Nie można jednak nie dostrzegać, że powód w istocie nie wskazał na tyle ważnej wartości podlegającej ochronie w niniejszej sprawie, która tłumaczyłaby jego żądanie zapłaty 300.000 złotych. Powództwo zostało skonstruowane w oderwaniu od wszelkich rozsądnych realiów. Powód nie poniósł ani szkody na mieniu ani szkody w dobrach osobistych. Formułowanie tego rodzaju żądań jest przejawem pieniactwa i braku jakiejkolwiek poczucia sprawiedliwości. Powód nie potrafił nawet wyjaśnić dlaczego Skarb Państwa miałby mu zapłacić tak olbrzymią kwotę, tym bardziej że działki (...) zostały w trybie publicznego przetargu sprzedane za kwotę niższa niż 40.000 złotych. W ocenie Sądu zasądzenie od powoda jedynie połowy kosztów procesu należnych pozwanemu, aż nadto premiuje postawę powoda.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu Sąd orzekł na podstawie § 8 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1805).