Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSO Natalia Lipińska

Protokolant: stażysta Sylwia Dymańska

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania I. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 sierpnia 2013 roku nr (...)

w sprawie I. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o odsetki

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej się I. B. prawo do ustawowych odsetek za okres od dnia 26 lutego 2012 roku do dnia wypłaty wyrównania świadczenia decyzją z dnia 12 sierpnia 2013 roku z tytułu opóźnienia w przyznaniu renty socjalnej;

II.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1612/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 4 grudnia 2013 r.

Decyzją z dnia 12 sierpnia 2013 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268 ze zm.), wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt IV U 261/12, wznowił wypłatę I. B. renty socjalnej od dnia 1 stycznia 2011 r., tj. od daty określonej
w wyroku.

Odwołanie od tej decyzji wniosła I. B., domagając się jej zmiany i przyznania prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie renty socjalnej. W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie jej tego świadczenia, ponieważ stan jej zdrowia potwierdzony dokumentacją medyczną znajdującą się w posiadaniu organu rentowego uzasadniał przyznanie jej prawa do renty socjalnej już na etapie postępowania przed ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podniósł, że nie nastąpiło przekroczenie ustawowego terminu na wydanie decyzji realizującej orzeczenie Sądu Okręgowego w Tarnowie i dokonanie wnioskodawczyni wypłaty świadczenia. Podał też, że Sąd w swoim orzeczeniu nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołująca I. B. od 1 października 2003 r. do 31 grudnia 2010 r. pobierała rentę socjalną.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, w szczególności: decyzje w sprawie prawa do renty socjalnej,

W dniu 1 grudnia 2010 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem
o ponowne przyznanie jej prawa do tego świadczenia. Decyzją z dnia 31 stycznia 2011 r. (...) Oddział w T., na podstawie orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 18 stycznia 2011 r., która stwierdziła, że badana nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, odmówił wnioskodawczyni przyznania prawa do renty socjalnej i wstrzymał wypłatę świadczenia od
1 stycznia 2011 r. Rozpatrując odwołanie I. B. od decyzji z dnia 31 stycznia 2011 r., Sąd Okręgowy w Tarnowie postanowieniem z dnia 22 września 2011 r., sygn. akt
IV U 271/11, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., uchylił zaskarżoną decyzję przekazując sprawę organowi rentowemu do ponownego rozpoznania z uwagi na nowe okoliczności i dowody dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonej oraz umorzył postępowanie. W toku tego postępowania odwołująca przedłożyła między innymi kartę informacyjną leczenia szpitalnego z dnia 31 marca 2011 r. z rozpoznaniem astmy oskrzelowej
w wywiadzie, które to schorzenie z uwagi na zmiany w układzie oddechowym, uniemożliwiło zakwalifikowanie pacjentki do zabiegu operacyjnego usunięcia guza przydatków prawych.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, w szczególności: wniosek z dnia 01.12.2010 r., orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 18.01.2011 r., decyzja ZUS z dnia 31.01.2011 r.,

-

karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 31.03.2011 r., postanowienie SO w Tarnowie z dnia 22.09.2011 r.- akta do sygn. IV U 271/11,

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, decyzją z dnia 10 lutego 2012 r. ZUS Oddział w T. ponownie odmówił wnioskodawczyni przyznania prawa do renty socjalnej, ponieważ orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 2 lutego 2012 r. ustalono, że ubezpieczona nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Decyzja ta została przez ubezpieczoną zaskarżona odwołaniem. Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt IV U 261/12, Sąd Okręgowy w Tarnowie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał I. B. prawo do renty socjalnej od dnia 1 stycznia 2011 r. na stałe. Wydając takie rozstrzygnięcie Sąd bazował na treści wydanej w sprawie opinii biegłego pulmonologa z dnia 24 stycznia 2013 r. lek. med. K. L., który stwierdził, że z uwagi na rozpoznane u wnioskodawczyni schorzenie pulmonologiczne w postaci astmy oskrzelowej atopowej z upośledzeniem wentylacji typu obturacyjnego dużego stopnia jest ona osobą całkowicie niezdolną do pracy od 1 stycznia 2011 r. na trwałe. Wyrok z dnia 6 czerwca 2013 r. stał się prawomocny w dniu 17 lipca
2013 r.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, w szczególności: orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 02.02.2012 r., decyzja ZUS z dnia 10.02.2012 r.,

-

wyrok SO w Tarnowie z dnia 06.06.2013 r.- akta do sygn. IV U 261/12,

Akta rentowe ubezpieczonej wraz z prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego
w Tarnowie z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt IV U 261/12, wpłynęły do organu rentowego w dniu 29 lipca 2013 r. Wyrok ten został zrealizowany zaskarżoną decyzją z dnia 12 sierpnia 2013 r., którą organ rentowy wznowił wypłatę I. B. renty socjalnej od dnia
1 stycznia 2011 r., tj. od daty określonej w wyroku.

dowód:

-

dokumenty zgromadzonego w aktach ZUS, w szczególności: decyzja ZUS
z dnia 12.08.2013 r.,

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dokumenty.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte
w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS Oddział w T. z dnia 12 sierpnia
2013 r., w świetle ustalonego stanu faktycznego i obowiązujących przepisów prawa, zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było ustalenie, czy organ rentowy powinien wypłacić odwołującej odsetki za opóźnienie w wypłacie renty socjalnej w sytuacji, gdy przyznanie świadczenia nastąpiło w związku z wykonaniem przez organ rentowy prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt IV U 261/12, zmieniającego zaskarżoną decyzję ZUS z dnia 10 lutego 2012 r., i w konsekwencji przyznającego wnioskodawczyni prawo do renty socjalnej od dnia 1 stycznia 2011 r. na stałe.

Stosownie do treści art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), jeżeli Zakład-
w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych- nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia
w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS
(Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz
art. 120. W myśl zaś ust. 1a, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W zdaniu drugim dodano, że organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Jak wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 19 stycznia
2012 r., III AUa 1549/11 (LEX nr 1124837), wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę.

Wbrew twierdzeniu ZUS, brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,
o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (por. uchwała
SN z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11, OSNP 2011/19-20/255). Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej uchwały, w wyniku nowelizacji ustawy emerytalno- rentowej aktem zmieniającym z dnia 23 stycznia 2009 r. (chodzi o ustawę z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Dz. U. z 2009 r. Nr 42, poz. 338) ustawodawca nie tylko sprecyzował treść art. 118 ust. 1a przez stwierdzenie, iż dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądu tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej okoliczności, ale i nałożył na sąd przyznający prawo do świadczenia obowiązek rozstrzygnięcia z urzędu o tej odpowiedzialności, tj. rozstrzygnięcia zarówno stwierdzającego taką odpowiedzialność, jak i jej brak. Niezamieszczenie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji wyroku nie jest jednak równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.
W kolejnym procesie sądowym, w którym wnioskodawca domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne, jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność.

Za uchybienie przez organ rentowy terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia z ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, uważa się zarówno niewydanie
w ustawowo określonym czasie decyzji przyznającej prawo, jak i wydanie błędnej decyzji (odmawiającej owego prawa mimo spełnienia przez wnioskodawcą warunków jego uzyskania), następnie zmienionej przez sąd w postępowaniu odwoławczym.

Podkreślić jednocześnie trzeba, że na płaszczyźnie uregulowania art. 85 ust. 1, odpowiedzialność w zakresie odsetek za opóźnienie w przyznaniu prawa lub wypłacie świadczenia nie ma absolutnego charakteru. Zgodnie ze zdaniem drugim tegoż przepisu, odpowiedzialność tę wyłącza bowiem sytuacja, gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

W niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała jednak miejsca. Przeprowadzone postępowanie dowodowe prowadzi do wniosku, że ZUS ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie wnioskodawczyni renty socjalnej, z tym, że od dnia następującego po dniu, w którym powinna nastąpić wypłata świadczenia zgodnie z ogólnymi regułami
w miesiącu lutym 2012 r., kiedy to organ rentowy winien wydać decyzję uwzględniającą roszczenie wnioskodawczyni.

Biorąc pod uwagę sporną w sprawie dotyczącej prawa ubezpieczonej do renty socjalnej okoliczność faktyczną, którą było istnienie u niej całkowitej niezdolności do pracy, istotne w kontekście prawa do odsetek jest stwierdzenie, czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków podjął określone działania zmierzające do wyjaśnienia tej okoliczności warunkującej prawo do świadczenia.

W tym miejscu zaakcentować należy, że w chwili wydania zaskarżonej decyzji z dnia 10 lutego 2012 r. (a zatem po uchyleniu przez Sąd Okręgowy w Tarnowie postanowieniem
z dnia 22 września 2011 r., sygn. akt IV U 271/11, decyzji odmawiającej ubezpieczonej przyznania prawa do renty socjalnej i przekazaniu sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania z uwagi na nowe okoliczności i dowody) ZUS dysponował wszystkimi niezbędnymi danymi pozwalającymi na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonej nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jej wniosek. W postępowaniu sądowym toczącym się pod sygn. akt
IV U 261/12 nie ustalono też żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonej, a które nie były znane organowi rentowemu. Wydając zaskarżoną decyzję z dnia 10 lutego 2012 r. ZUS dysponował zatem takim samym materiałem dowodowym, z jakim zapoznawał się biegły pulmonolog K. L. wydający opinię sądowo- lekarską w sprawie IV U 261/12.

Pomimo to, organ rentowy wydał nieprawidłową decyzję. Nastąpiło to zaś wskutek błędu, tj. niewłaściwej oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r., III UK 110/11, ( Legalis), błąd organu rentowego skutkujący jego „odpowiedzialnością odsetkową” może stanowić efekt błędu w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędu
w ustaleniach faktycznych. Jeśli zatem wydanie nieprawidłowej decyzji w sprawie o rentę
z tytułu niezdolności do pracy byłoby następstwem niewłaściwej oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o to świadczenie dokonanej przez lekarza orzecznika lub głównego lekarza orzecznika oddziału, a więc następstwem niewłaściwych ustaleń faktycznych, to błąd taki należy uznać za błąd organu rentowego, powodujący jego odpowiedzialność na podstawie
art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wyrok ten wydany został co prawda na tle nieco innego stanu faktycznego
(bo dotyczącego prawa ubezpieczonego do renty z tytułu niezdolności do pracy), jednak jego motywy i myśl przewodnia znajdują pełne zastosowanie w niniejszej sprawie, gdyż prawo do renty socjalnej uzależnione jest w pierwszej kolejności od oceny stanu zdrowia wnioskodawcy przez Lekarza Orzecznika i Komisję Lekarską ZUS.

Podzielając w pełni pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku stwierdzić należało, że skoro wyjaśnienie okoliczności mających wpływ na prawo do renty socjalnej nastąpiło dopiero w postępowaniu sądowym, a organ rentowy po przekazaniu mu sprawy na skutek postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 22 września
2011 r., sygn. akt IV U 271/11, dysponował materiałem dowodowym pozwalającym na dokonanie ustaleń faktycznych, umożliwiających wydanie decyzji zgodnej z treścią wyroku
z dnia 6 czerwca 2013 r., w żadnym razie nie może być mowy o wyłączeniu odpowiedzialności ZUS za opóźnienie w wypłacie wnioskodawczyni renty socjalnej

W konsekwencji, ustalenie prawa ubezpieczonej do tego świadczenia dopiero
w wyroku z dnia 6 czerwca 2013 r. spowodowało, że organ rentowy pozostaje w opóźnieniu w wypłacie renty socjalnej od dnia 26 lutego 2012 r., tj. od dnia następującemu po dniu,
w którym zgodnie z ogólnymi regułami winna nastąpić wypłata świadczenia (realizowana do 25 dnia każdego miesiąca)- za co ponosi odpowiedzialność. ZUS winien więc wypłacić ubezpieczonej ustawowe odsetki z tego tytułu od 26 lutego 2012 r. do dnia wypłaty wyrównania świadczenia decyzją z dnia 12 sierpnia 2013 r.

Roszczenie o odsetki za okres przypadający przed datą 26 lutego 2012 r. należało oddalić, ponieważ organ rentowy mimo podjęcia- w ramach posiadanych kompetencji
i nałożonych obowiązków- wszystkich niezbędnych czynności, w dacie złożenia wniosku
o przyznanie prawa do renty socjalnej, tj. w dniu 1 grudnia 2010 r., nie dysponował materiałem dowodowym pozwalającym na dokonanie ustaleń faktycznych umożliwiających wydanie decyzji zgodnej z treścią tego wniosku. Materiał taki pojawił się w jego dyspozycji dopiero po uchyleniu decyzji z dnia 31 stycznia 2011 r. i przekazaniu sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania z uwagi na nowe okoliczności i dowody dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonej postanowieniem z dnia 22 września 2011 r., sygn. akt
IV U 271/11.

Wobec powyższych okoliczności, na mocy powołanych wyżej przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., Sąd orzekł jak w punktach I i II wyroku.

SSO Natalia Lipińska

(...)

-

(...)

-

(...)

-

(...)

(...)