Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2018 r. w S.

sprawy K. Ż. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

na skutek odwołania K. Ż. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 23 lutego 2017 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że K. Ż. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach od 1 stycznia 2007 roku do 8 listopada 2009 roku oraz od 9 lutego 2010 roku do 14 lutego 2010 roku;

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

III.  odstępuje od obciążania K. Ż. (1) kosztami procesu.

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 lutego 2017 roku, nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że K. Ż. (1) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu w okresach od 1 lutego 2005 roku do 8 listopada 2009 roku oraz od 9 lutego 2010 roku do 14 lutego 2010 roku, a ponadto, że w okresach od 9 listopada 2009 roku do 8 lutego 2010 roku oraz od 15 lutego 2010 roku do 20 kwietnia 2016 roku nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tego tytułu.

W uzasadnieniu decyzji organ opisał wyniki przeprowadzonego przez siebie postępowania wyjaśniającego, wskazując, że wydając decyzję oparł się na informacjach wynikających z zapisów w (...) oraz przekazanych przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego.

K. Ż. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wyjaśniając, że w okresie od 1 lutego 2005 r. do 1 czerwca 2009 r. nie prowadził działalności gospodarczej, gdyż została ona zawieszona przed jego wyjazdem zagranicę. Wskazał, że nie przebywał w tym czasie w Polsce, gdyż pracował w Republice Irlandii.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 stycznia 2005 roku K. Ż. (1) zgłosił we właściwym z uwagi na miejsce swojego zamieszkania urzędzie gminy rozpoczęcie prowadzenia z dniem 1 lutego 2005 roku działalności gospodarczej, której przedmiot określił jako: transport drogowy towarów pojazdami uniwersalnymi. Jako miejsce wykonywania działalności wskazał swój adres zamieszkania: W. 11A, (...)-(...) D..

W dniu 20 kwietnia 2016 roku K. Ż. (1) złożył wniosek o wykreślenie powyższego wpisu w (...). Jako datę zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej podał wówczas dzień 1 lutego 2005 roku.

Dowody:

- zaświadczenie z 31.01.2005 r. - koperta k. 51 akt sprawy;

- zgłoszenie z 31.01.2005 r. - koperta k. 51 akt sprawy;

- wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej - koperta k. 51 akt sprawy.

W latach 2005-2015 K. Ż. (1) nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej w urzędzie gminy, ZUS czy w urzędzie skarbowym.

Za lata 2005 i 2006 K. Ż. złożył we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe na formularzu PIT-36, wykazując przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej: za rok 2005 – w wysokości 32.700 zł, za rok 2006 – w wysokości 30 000 zł, zaś za lata 2007-2015 w wysokości 0 zł.

Dowód: pismo Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S. z 23.06.2016 r. - w aktach ZUS.

K. Ż. (1) w latach 2005-2006 faktycznie wykonywał czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, osiągając z tego tytułu przychód.

W roku 2007 i latach kolejnych zaprzestał jednak podejmowania jakichkolwiek czynności związanych z wykonywaniem działalności gospodarczej, co było związane z faktem wyjazdu przez niego z Polski. W roku 2007 K. Ż. podjął bowiem pracę w Irlandii, wykonując ją przez kolejne lata. Po ustaniu zatrudnienia, w roku 2009, zostało mu przyznane przez właściwą irlandzką instytucję świadczenie dla osoby bezrobotnej.

W dniu 6 sierpnia 2009 roku K. Ż. wrócił do Polski i wystąpił z wnioskiem do Marszałka Województwa (...) o zachowanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych nabytego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej. Wraz z wnioskiem przedłożył uprawnienie do zachowania świadczenia, tj. formularz E 303, wystawiony przez Departament of S. and F. A. w D., potwierdzający prawo do zachowania świadczenia dla osoby bezrobotnej.

Decyzją z 16 sierpnia 2009 roku Marszałek Województwa (...) orzekł o zachowaniu przez K. Ż. (1) prawa do zasiłku dla bezrobotnych nabytego w Republice Irlandii, w okresie od 9 lipca do 7 października 2009 roku. Zasiłek został K. Ż. faktycznie wypłacony.

Dowody:

- decyzja z 16.08.2009 r. - koperta k. 69 akt sprawy;

- zaświadczenie z 20.02.2018 r. - koperta k. 69 akt sprawy;

- dokumentacja nadesłana przez Wojewódzki Urząd Pracy, w tym druk E 303/5, E 303/1, kserokopia paszportu, wniosek o zachowanie prawa do świadczenia, wydruk przelicznika walut, wyliczenie przysługującego zasiłku dla bezrobotnych - k. 77-109 akt sprawy;

- zeznania K. Ż. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół - k. 42 akt sprawy.

W okresie od 9 listopada 2009 roku do 8 lutego 2010 roku K. Ż. (1) był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w (...). Z dniem 15 lutego 2010 roku został natomiast zatrudniony na podstawie umowy o pracę w (...) sp. z o.o., gdzie od tamtej pory pracuje nieprzerwanie nadal.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się częściowo uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm., dalej jako: ustawa systemowa), w brzmieniu obowiązującym także w okresie, którego dotyczy zaskarżona decyzja, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Z kolei według art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Stosownie zaś do normy art. 13 pkt 4 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się przy tym osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej).

W myśl art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 2168 z późn. zm.) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Od 20 września 2008 r. do ustawy tej wprowadzono przy tym przepis art. 14a, który w punkcie 1 stanowi, że przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Z pkt 3 art. 14a ustawy wyżej powołanej wynika, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jak wynika z zestawienia przywołanych przepisów, fakt prowadzenia działalności gospodarczej wiąże się z przymusem podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tego tytułu (chyba że dochodzi do zbiegu tytułów ubezpieczeń, w wyniku którego tytuł „silniejszy”, jakim jest na przykład ubezpieczenie pracownicze niejako wyprze tytuł „słabszy”, jakim jest ubezpieczenie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej; taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała jednak miejsca). Jedynie zakończenia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, poparte wykreśleniem wpisu z ewidencji lub odnotowanie w ewidencji przerwy w prowadzeniu takiej działalności (zawieszenia jej prowadzenia) powoduje ustanie obowiązku ubezpieczenia (na stałe lub okresowo). Ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana (a więc także czy zaistniała przerwa w jej prowadzeniu) należy do sfery ustaleń faktycznych. Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza więc oczywiście o konieczności bezwzględnego przyjmowania, że działalność taka jest lub była w danym okresie prowadzona, jednakże wpis ten prowadzi do powstania domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie złożyła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. W konsekwencji domniemywa się więc, że skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04; z 25 listopada 2005 r., I UK 80/05 oraz z 30 listopada 2005 r., I UK 95/05). Domniemanie to może być przy tym obalone wyłącznie w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania. Ciężar dowodu wystąpienia przesłanek uzasadniających ustanie obowiązku ubezpieczenia (rzeczywistego zaistnienia przerwy w prowadzeniu działalności) obciąża więc tę stronę, która z faktu tego wywodzi skutki prawne w zakresie ustania obowiązku ubezpieczenia (w tym przypadku ciężar dowodu spoczywał więc w całości na K. Ż.). Nadto zaistnienie przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej musi być rzeczywiste, co oznacza, że ubezpieczonego obciąża obowiązek wykazania wystąpienia okoliczności niezwiązanych z warunkami wykonywania działalności gospodarczej.

Wracając do realiów niniejszej sprawy należy przypomnieć, że przedmiotem sporu była w niej kwestia podlegania przez K. Ż. (1) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresach od 1 lutego 2005 roku do 8 listopada 2009 roku oraz od 9 lutego 2010 roku do 14 lutego 2010 roku. Zdaniem organu rentowego, w związku z tym, iż płatnik w okresie od 1 lutego 2005 roku do 20 kwietnia 2016 roku figurował w ewidencji działalności gospodarczej jako osoba taką działalność prowadząca, powinien podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tego tytułu, z wyjątkiem okresów, w których był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, osiągając co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Z kolei odwołujący twierdził, że spornej działalności gospodarczej w ogóle nie prowadził, bowiem w tym czasie przebywał za granicą, a do Polski wrócił dopiero w 2009 roku. Nie umiał jednak logicznie wyjaśnić tego dlaczego w ogóle zarejestrował rozpoczęcie prowadzenia tej działalności oraz dlaczego po 11 latach zgłosił zakończenie jej prowadzenia z datą wsteczną, tj. podając jako datę dzień wskazany przez siebie wcześniej jako dzień rozpoczęcia jej prowadzenia.

Sąd, oceniając całość zebranego w sprawie materiału dowodowego, uznał, że istnieją podstawy do przyjęcia, że K. Ż. (1), mimo że figurował jako zarejestrowany przedsiębiorca w ewidencji działalności gospodarczej, od 1 stycznia 2007 roku faktycznie tej działalności nie prowadził. W tym zakresie sąd oparł się nie tylko na wyjaśnieniach odwołującego, ale także na dowodach z dokumentów, uznając te ostatnie za mające pierwszorzędne znaczenie. Za przyjęciem, że ubezpieczony w latach 2007-2015 faktycznie nie prowadził działalności przemawiał po pierwsze fakt, iż począwszy od roku 2007 nie wykazywał on osiągania jakiegokolwiek przychodu z tytułu prowadzenia tej działalności. Po drugie jednak, co istotniejsze, odwołujący podkreślał, iż w tym czasie nie przebywał w ogóle w Polsce, gdyż świadczył pracę w Irlandii. Wprawdzie nie przedłożył dokumentów, które powyższe by potwierdzały, jednak wskazał, że w związku z tym pobierał w Polsce, po powrocie z Irlandii, zasiłek dla bezrobotnych. W tym zakresie sąd dał wiarę wyjaśnieniom ubezpieczonego, albowiem wskazywane przez niego okoliczności znalazły potwierdzenie w nadesłanych przez Powiatowy Urząd Pracy w P. dokumentach, w tym w indywidualnej karcie wypłaty zasiłków, ale przede wszystkim w decyzji Marszałka Województwa (...) z dnia 26 sierpnia 2009 roku, o zachowaniu przez K. Ż. prawa do zasiłku dla bezrobotnych nabytego w Republice Irlandii. W decyzji tej wprost wskazano, iż ubezpieczony legitymuje się zaświadczeniem w postaci formularza E 303 wystawionym przez Departament of S. and F. A. w D., potwierdzającym prawo do zachowania świadczenia dla osoby bezrobotnej. W światle powyższego nie budziło wątpliwości sądu, że K. Ż. w roku 2009 na terytorium Irlandii faktycznie przebywał, a co więcej, musiał wykazywać tam również wcześniej przez dłuższy czas aktywność zawodową, gdyż tylko to warunkowało możliwość uzyskania przez niego prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych. Jak przy tym wynika z powszechnie dostępnych w internecie informacji na temat zasad przyznawania zasiłków dla bezrobotnych w Irlandii w tym czasie, nabycie prawa do takiego zasiłku było możliwe w okresie do końca 2008 po przepracowaniu tam (i odprowadzeniu stosownych składek) minimum 52 tygodni, zaś począwszy od 1 stycznia 2009r. – po przepracowaniu 104 tygodni ( (...) Świadczenia te można było przy tym pobierać przez okres maksymalnie 65 tygodni. Skoro więc K. Ż. zachował prawo do irlandzkiego zasiłku do października 2009 r., oznacza to, że musiał przepracować w Irlandii minimum rok, licząc wstecz mniej więcej od połowy roku 2008, a więc że pracował tam co najmniej od połowy 2007, a niewykluczone, że dłużej, jak zresztą twierdził.

W tej sytuacji, skoro z materiału dowodowego w żadnej mierze nie wynika, aby odwołujący w latach 2007 i kolejnych wykonywał jakiekolwiek czynności usługowe związane z prowadzoną działalnością wskazujące na zamiar jej prowadzenia, w tym dokonywał zamówień, podpisywał umowy, wykonywał usługi, wystawiał faktury, rachunki, a jedynym dokumentem, który miałby o tym świadczyć, był dokument, którym K. Ż. zgłosił w roku 2005 fakt rozpoczęcia prowadzenia takiej działalności, należało uznać, że płynące z tego dokumentu domniemanie zostało – co do okresu od 1 stycznia 2007 roku – obalone. Za przyjęciem takiej daty początkowej zaprzestania faktycznego prowadzenia działalnosci przemawia bowiem analiza informacji uzyskanych od Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S.. Wynika z nich, że o ile w latach 2005-2006 K. Ż. wykazywał jakiś przychód z tytułu prowadzenia działalności, to już za rok 2007 (i lata kolejne) złożył zeznanie podatkowe, w którym wykazał zerowy przychód z tego tytułu.

Natomiast w związku z faktem, że w latach 2005 i 2006 odwołujący deklarował jeszcze dochody z prowadzenia działalności gospodarczej należało uznać, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa w części stwierdzającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom właśnie za okres od 1 lutego 2005 roku do 31 grudnia 2006 roku.

Reasumując, sąd uznał, iż odwołujący w toku niniejszego postępowania wykazał, że w okresie od 1 stycznia 2007 roku do 8 listopada 2009 roku oraz od 9 lutego 2010 roku do 14 lutego 2010 roku figurował w ewidencji działalności gospodarczej jako przedsiębiorca, natomiast faktycznie działalności tej wówczas nie prowadził. Tym samym, jego odwołanie okazało się uzasadnione w części, w której domagał się zmiany decyzji za ten właśnie okres. Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w punkcie I. sentencji.

Sąd odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami procesu na podstawie przepisu art. 102 k.p.c. W judykaturze przyjmuje się, iż przepis ten może być stosowany w zależności od konkretnego przypadku - ustawodawca przyznaje sądowi pewną swobodę w zasądzaniu kosztów procesu, gdy stosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sporu sprzeciwiają się względy słuszności, co właśnie wyraża się stwierdzeniem, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążać jej w ogóle kosztami.

W realiach niniejszej sprawy sąd miał na uwadze, iż odwołujący zarówno przegrał, jak i wygrał sprawę mniej więcej w połowie, tj. mniej więcej co do połowy spornego okresu ustalono, że miał rację i nie powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym, zaś co do drugiej połowy przyjęto, że proces przegrał. Biorąc zaś pod uwagę to, że odwołujący nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, co uzasadniałoby wydanie rozstrzygnięcia o wzajemnym zniesieniu kosztów, sąd uznał za celowe skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 102 k.p.c. Obciążanie K. Ż. kosztami procesu byłoby bowiem w takiej sytuacji niesprawiedliwe.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak pkt. 2 sentencji wyroku.